[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] “Mùa Hè Không Tên”: Nếu Cần Phải Đặt Một Tên, Tôi Sẽ Chọn Mùa Hè Không Tên

Trong kí ức của tuổi thơ, mùa hè luôn là thời kỳ đẹp nhất và là khoảnh khắc mà các bạn nhỏ hết sức thích thú. Mùa hè không cần mang theo cặp sách nặng nề đến trường, không phải làm bài tập về nhà, không cần tiếc nuối khi chia tay chiếc chăn ấm mỗi sáng, và mùa hè là thời gian tự do chơi đùa với bạn bè khắp làng. Vì những lý do đó, mùa hè luôn là thời điểm được các bạn nhỏ chờ đợi nhất.

Nguyễn Nhật Ánh qua con mắt của đồng nghiệp

“Thế giới văn chương của Nguyễn Nhật Ánh làm phong phú thêm thực tại hôm nay, khi những ký ức đang rời bỏ tâm trí để tìm nơi trú ẩn trong kỷ niệm số. Ông đã thuyết phục những học sinh bận rộn với sách, thú vui trong việc đọc và chia sẻ, thay vì trôi dạt trong thế giới số và điều khiển. Và điều này không chỉ áp dụng cho trẻ em mà còn cho người lớn, tìm thấy trong ông một sự mất mát thời gian đáng tiếc.” _Nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên (Báo Kinh tế Sài Gòn, 13-3-2014).

“Tôi tin rằng nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi này thu hút một lượng độc giả lớn đến vậy là nhờ vào những trang viết đầy tình cảm, niềm tin và trách nhiệm với lứa tuổi mới.” _Họa sĩ, nhà văn Đỗ Phấn (Báo Thanh niên, 9-1-2023).

“Tuổi tác có thể làm mất đi tuổi thơ ở người lớn. Nhưng không phải tất cả. Đối với những người đặc biệt, đặc biệt là những người có tình yêu vô bờ bến đối với trẻ thơ, họ có khả năng duy trì và bảo tồn phần tuổi thơ trong họ suốt cuộc đời. Khi đó, họ trở thành thiên thần của tuổi thơ, hiệp sĩ bảo vệ sự trong sáng ấy. Trong những nỗ lực và xúc động của mọi thế hệ, làm sao để giữ gìn sự trẻ thơ, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh thực sự xứng đáng với danh hiệu hiệp sĩ.” _Nhà phê bình văn học Văn Giá (Báo Thể thao & Văn hóa, 31-5-2020).

Mùa Hè Không Tên

'Đó là một mùa hè đặc biệt với tôi. Sau mùa hè đó, cuộc sống của tôi đã thay đổi vĩnh viễn.

Vì vậy, tôi muốn đặt cho nó một cái tên để nó không giống với bất kỳ mùa hè nào khác trong cuộc đời tôi mỗi khi tôi nhớ lại. Tôi đã suy nghĩ về việc gọi nó là mùa hè chia tay, mùa hè ưu tư, mùa hè định mệnh, hoặc thậm chí là mùa hè có mây tím bay, nhưng sau cùng tôi nhận ra không có cái tên nào thật sự phản ánh được. Cuối cùng, tôi nghĩ nếu cần phải có một cái tên, tôi sẽ gọi nó là mùa hè không tên. Ừ, mùa hè đặc biệt của tôi không cần một cái tên riêng biệt khi mỗi khi tôi nghĩ về nó, tôi luôn cảm thấy xúc động. Nó đã ghi lại trên số phận của tôi những dấu vết không thể phai mờ - giống như những vết sẹo mà con người ta phải mang suốt đời.

Do đó, mùa hè đặc biệt ấy được gọi là Mùa Hè Không Tên, đơn giản bởi vì không có cái tên nào có thể diễn đạt được sự đặc biệt của mùa hè đó.

Bạn sẽ chọn ai làm bạn đời khi lớn lên nhỉ?

“Thằng bé này tài năng quá! Sau này mày làm con rể bác nghe!”. Đúng là câu nói đùa của bố con Nhàn, nhưng nó thể hiện cho niềm mơ ước của những đứa trẻ trai sau này sẽ kết hôn với con gái của bố.

'Đó là cảm xúc của một đứa trẻ được hứa sẽ nhận kẹo từ người lớn, không biết rằng lời hứa chỉ là trò đùa, nói cho vui mồm nhưng đứa trẻ ngây thơ vẫn ngóng chờ mòn mỏi, đến tối vẫn mơ thấy mình ôm gói kẹo trong tay và mỉm cười'.

Trong tâm trí nhỏ bé của mình, Khang luôn nghĩ rằng nếu không lấy con Nhàn thì sẽ lấy con Hội vì mình chỉ chơi với hai đứa họ. Khang thích cách con Nhàn luôn chia sẻ đồ ăn với mình, trong khi con Hội thì bắt Khang phải chia ngược lại, vì vậy khi nghe ba của Nhàn nói về điều đó, Khang rất vui. Mặc dù Khang không biết làm rể có ý nghĩa gì, nhưng khi nghe con Nhàn nói làm rể của ba nó thì Khang cảm thấy không có lý do gì để từ chối. Tuy nhiên, ngoài Khang ra, còn một chàng trai khác cũng được ba của Nhàn nói như vậy và cũng tin rằng điều đó là đúng, nên đã phải lòng con gái ông. Khi mọi sự thật được phơi bày, chàng trai đầu tiên muốn rút lui:

'Sau một hồi suy nghĩ, tôi tự nhiên không muốn lấy con Hội nữa. Nhưng cũng không muốn lấy con Nhàn. Lấy nó làm gì, và không chắc chắn rằng có thể lấy nó khi ba nó luôn hào phóng với đứa con trai nào cũng nói 'mày làm rể bác nghe' như thể đang phát bánh cho trẻ con.

Nhưng bánh thì không nhiều. Ông chỉ có một chiếc bánh thôi'.

Câu chuyện

Ba của Nhàn từng là thợ đào giếng nhưng không may bị đất sập đè, may mắn không bị chết nhưng từ đó ông bị méo một bên vai và tay phải bị gãy. Sau khi điều trị với ông thầy Kiến trong xóm Cây Duối, tay của ông đã hồi phục nhưng vẫn biến dạng.

'Bàn tay của ông dần trở nên yếu đuối, không còn khả năng cầm nắm như trước. Khi ăn cơm, ông chỉ có thể dùng tay trái để cầm đũa. Ông nâng ly rượu cũng chỉ bằng tay trái. Thậm chí, ông còn dùng tay trái để vớ khúc củi khô để trừng phạt vợ.'

Sau khi mẹ con Nhàn rời đi, ba nó cũng rời làng, để lại con sống với bà ngoại. Con Nhàn luôn mơ về một ngày ba và mẹ sẽ quay về bên con. Đó là ước mơ duy nhất của con Nhàn.

Rồi sự chờ đợi của con Nhàn được đền đáp, phép lạ thật sự xuất hiện, như lời tiên tri của bà Nghè Hoành. Một buổi chiều, ba con Nhàn trở về làng trên chiếc xe nổ rền, cánh tay bị tật của ba nó cũng phục hồi hoàn toàn, và tâm hồn ông trở lại như ngày xưa. Từ đó, ông không còn phải đi đào giếng nữa, ông dùng máy cày với sự giúp đỡ của “quới nhân” để kiếm sống, mẹ nó mở một tiệm may nhỏ. Mọi điều tốt đẹp đều đến với con Nhàn, bù đắp cho những ngày cô đơn của nó.

Mẹ của Túc luôn sống trong thế giới của riêng mình, không màng đến việc lo lắng cho con trai, thậm chí còn bắt nó đi làm để trả nợ cho nhà vợ chồng ông Hoán. Túc là một đứa hiếu thảo, làm theo mọi yêu cầu của mẹ. Nó chấp nhận mọi điều mà thằng Đính, em trai của chú Hoán, giao cho. Sau này, khi Túc biết Đính là em ruột, nó càng thương và nhường nhịn hơn. Khi học lớp Năm, Túc đã nhường nhịn Đính, và khi hai anh em học lớp Tám và biết sự thật, họ chính thức nhận nhau.

Thằng Khang không bao giờ nghĩ rằng Chỉnh sẽ trở thành bạn của mình cho đến khi Chỉnh mất tích. Gia đình Chỉnh từng là một trong những gia đình giàu có nhất, nhưng sau khi ba vào tù, cả làng đều nghi ngờ. Tâm hồn non nớt của Khang không thể chấp nhận điều này, và cậu đã rời nhà. May mắn thay, ba con Nhàn tìm thấy cậu và kể về cách ba giúp đỡ Chỉnh, điều này giúp cậu cảm thấy tốt hơn và quay trở lại trường học. Tuy nhiên, Khang cảm thấy khó chịu khi con Nhàn kêu gọi cậu qua nhà Chỉnh chơi, và Khang biết Chỉnh thích con Nhàn. Thậm chí, Chỉnh cưới con Hội, điều này làm Khang cảm thấy thất vọng.

Mẹ của Tí là cô Diêu, là giáo viên dạy các con năm lớp Năm. Cô thường ốm, và các con không mong cô ốm lâu, chỉ mong cô được nghỉ để có thể đến thăm cô và “vườn trái cây” của cô. Một ngày, cô rời xa chúng mãi mãi. Điều này gieo vào lòng các con nỗi buồn nặng nề, và làng mất một giáo viên hiền lành. Cảm xúc buồn của Khang kéo dài và càng lớn khi cậu rời làng, để lại nỗi buồn cho bạn bè và chính mình.

Về phần cha con thằng Tí, sau này khi nghe ba nó nói về việc tái hôn, thằng Tí đã phản đối mạnh mẽ vì tình thương dành cho mẹ. Sau đó, lại phản đối mạnh mẽ khi ba không tái hôn, lần này vì tình thương dành cho ba. Rồi khi thằng Tí lên lớp Mười Hai, gia đình thêm một đứa em trai.

Cậu Châu thích chị Thìn và dành hai năm ở lớp Chín chờ đợi chị. Nhưng cuối cùng, cậu phải chờ đến ngày chị đính hôn với anh Sự. Anh Sự là một người yêu thích bóng bàn và khi đám cưới diễn ra, làng người đã tụ tập để tham dự. Trong số đó có cả chị Thìn. Anh Sự đã thổ lộ tình cảm với chị Thìn.

'Anh thích chị Thìn và sẵn sàng dành thời gian với chị miễn phí. Anh còn đồng ý làm huấn luyện viên cho chị mà không đòi hỏi bất kỳ tiền công nào. Ban đầu, anh chỉ huấn luyện chị về bóng bàn, nhưng sau đó, anh lại dạy chị về tình yêu. Tình yêu như lửa đang thiêu đốt. Lửa ấm trái tim anh Sự nhưng lại làm trái tim của cậu Châu tan chảy.

Cuối năm lớp Chín, khi chị đính hôn với anh Sự, cô đã chính thức kết thúc tuổi thanh xuân của mình.

Chị Ngoan thích đại hiệp Diệp Cô Lữ nhưng anh Lữ lại yêu chị Xuyên từ cái nhìn đầu tiên. Từ đó, tiếng đàn của chị Ngoan trở nên buồn bã và làm ướt áo trong đêm tĩnh lặng. Để giành được tình yêu của chị Xuyên, anh Lữ đã bày ra một kế hoạch giả mạo, nhưng kế hoạch đó đã khiến chị từ chối anh. Chị cho rằng ai không biết thương xót cho bản thân mình thì sẽ không bao giờ biết thương ai.

'Cuối năm lớp Mười Hai, khi tôi chuẩn bị vào Sài Gòn thi đại học, hai cháu lại có cơ hội ngồi lại bên nhau. Tôi đã trò chuyện với cậu về việc cậu có còn ghét bóng bàn không. Cậu trả lời rằng đã hết. Tôi hỏi vì sao. Cậu đáp rằng vì tôi đã có một sở thích mới, là guitar. Tôi hỏi cậu đã học chơi guitar chưa. Cậu trả lời không. Với ánh mắt đầy tò mò, tôi hỏi tiếp cậu thích nghe ai chơi guitar hơn. Cậu chỉ cười và nói: 'Tôi thích nghe cậu chơi'.

Sau lời đó, cậu Châu im lặng. Và tôi cũng không hỏi thêm. Vì tôi đã hiểu. Ai cũng đã hiểu rồi, khi mà không chỉ làng là biết chỉ có một cô gái yêu thích chơi guitar! Tiếng đàn ấy, từng khiến lòng đêm rùng rợn với những giai điệu buồn, giờ đây chắc chắn đã thay đổi, bùng nổ như những ngọn lửa bén rừng trong đôi mắt của cậu Châu.

Cậu Châu đã trở về thị trấn, đã quên bóng bàn và đặc biệt là đã làm dịu đi nỗi u hoài của Diệp Cô Lữ trong lòng chị Ngoan.

Những năm sau

Ngày chia tay, không ai ngờ rằng gặp lại nhau lại mất mười lăm năm dài. Dẫu luôn mơ ước về ngày gặp lại, nhưng số phận đã đẩy ngày đó càng xa và đẩy thằng Khang càng xa con Nhàn đến “hàng vạn năm ánh sáng”. Lần gặp lại con Nhàn, số phận lại chơi khăm tụi nó, khiến thằng Khang phải cách xa con Nhàn thêm “một triệu năm ánh sáng” nữa vì hiểu nhầm rằng con Nhàn đã lập gia đình, có chồng và con. Sau khi nghe vợ chồng thằng Chỉnh – con Hội giải thích, có vẻ như có điều gì đó thú vị đang khiến thằng Khang phải hành động.

'Như có một lực hấp dẫn vô hình, tôi đột nhiên đứng dậy từ ghế và vội vã bước ra sân, nắm lấy tay lái xe đạp, nhẹ nhàng nói:

-       Tao đi đây một chút nhé!

Khi quyết định chạy đến nhà Nhàn, tôi quên hỏi xem Nhàn đã có người yêu chưa, và nếu chưa thì không biết liệu cô ấy vẫn còn nhớ đến tôi như thuở xưa khi chúng ta còn bé hay không. Thậm chí tôi còn không có thời gian để tự đặt câu hỏi cho bản thân, rằng không chỉ có Nhàn mà ngay cả tôi, trái tim tôi bây giờ đang đập vì điều gì'.

Cảm nhận cá nhân

Câu chuyện đã kết thúc có hậu dù sự ra đi của Diêu và Xuyên để lại nỗi tiếc nuối và chút thương cảm cho tình yêu không được đáp lại của Lữ. Trái Đất vẫn quay và cuộc sống tiếp tục diễn ra, con người chúng ta cũng theo đó mà thay đổi không ngừng. Dù thời gian có phủ kín những kỷ niệm của quá khứ, những kỷ niệm đó vẫn sâu sắc trong trái tim mỗi người và được trái tim ấm áp sau bao mùa đông.

Thuyền sẽ tự nhiên đến bến, những lo toan và phiền muộn sẽ tan biến, mọi thứ sẽ diễn ra theo quỹ đạo của nó. Giống như câu chuyện của gia đình Túc, cuối cùng mọi thứ lại diễn ra êm đềm và tốt đẹp hơn nhiều so với nỗi lo lắng vô hình của vợ chồng Sửu và Hoán. Nếu đã có duyên thì mười hoặc mười lăm năm cũng chỉ là một con số. Kết thúc mở của 'chuyện tình' của Khang và Nhàn là minh chứng cho điều đó.

Tóm tắt

Mùa Hè Không Tên mang lại vẻ đẹp đơn giản nhưng đầy mê hoặc, gợi lại những cảm xúc mạnh mẽ về quá khứ. Nhớ về những kỷ niệm ngày thơ đã qua, mọi người tìm đến tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh như một cách để giữ chặt những khoảnh khắc ngọt ngào của tuổi thơ, để những kỷ niệm ấy sống lại một lần nữa đầy chân thực và ấm áp. Hãy nuôi dưỡng tinh thần trẻ thơ trong chúng ta bằng những điều đơn giản nhất. Và việc đọc quyển sách này chính là một cách đơn giản và hiệu quả để làm điều đó.

'Hồi đó

Con gà chưa làm trứng

Cơn mưa còn là điềm báo của đám mây

Người yêu chưa chắc đã là người yêu cũ

Tôi không giống như tôi hôm nay

Ngày xưa

Thứ hai không phải là chủ nhật

Mưa thu không phải là gió hè

Con kiến không phải là con ve

Ông La Fontaine vẫn còn sống

Giờ đây, tôi hiểu rõ hơn rất nhiều

Thời gian trôi đi không chút dừng lại

Những con chim vẫn đang hướng về phía chân trời xa xăm

Những ký ức tuổi thơ vẫn còn mãi trong trái tim...'

Tổng hợp bởi: Diễm Thúy - Sách của tôi