Buzz
Với tôi, tiếng “Mẹ” là âm thanh thiêng liêng nhất và là tiếng nói dịu dàng nhất trong cuộc sống. Có một trích đoạn từ phim Reply 1988 khiến tôi rất ấn tượng: “Thần linh không thể hiện hình ở mọi nơi nên Ngài đã tạo ra Mẹ. Đến tuổi như của mẹ, mẹ vẫn là vị thần bảo vệ con. Tiếng “Mẹ!”, chỉ cần một lời gọi, đã đủ làm rung động trái tim”. Có lẽ mọi đứa trẻ trên thế giới này đều yêu mẹ của mình, yêu không vì lý do gì cả, như cách mà mẹ chúng yêu chúng vậy.
Dù mẹ không phải là người mẹ hoàn hảo nhất nhưng con vẫn yêu mẹ rất nhiều, yêu tha thiết. Mẹ cũng yêu con và cả những khuyết điểm của con nữa. Dù có những lần bị mẹ trừng phạt, trái tim con có chút cảm giác tức giận và ghét mẹ nhưng con chắc chắn rằng tình yêu sâu thẳm trong tim con dành cho mẹ vẫn nguyên vẹn, không hề sứt mẻ hay trầy xước.
Tác giả Ocean Vương (Vương Quốc Vinh)
Ocean Vương được biết đến là một nhà thơ, nhà phê bình và tiểu thuyết gia người Mỹ gốc Việt. Anh sinh ra ở Sài Gòn, khi 2 tuổi anh chuyển đến Hartford, Connecticut, Mỹ cùng mẹ, bà ngoại và vài người thân khác. Gia đình anh là một gia đình công nhân và thợ làm móng, một hình mẫu gia đình lao động. Anh lớn lên trong vòng tay của mẹ vì cha mẹ anh đã ly dị do bạo lực gia đình.
Sau khi tốt nghiệp Trường cao đẳng cộng đồng ở địa phương, anh bước vào cánh cổng của đại học và chọn chuyên ngành Marketing quốc tế, nhưng sau hai tháng ngắn ngủi, anh rời bỏ học và chuyển sang học ngành Văn học Mỹ thế kỷ 19 tại Trường Brooklyn, New York. Anh tiếp tục lựa chọn học vấn và tốt nghiệp với bằng Thạc sĩ Sáng tác Văn học từ Đại học New York. Hiện tại, anh đang tham gia giảng dạy chương trình Thạc sĩ Sáng tác Văn chương tại Trường Đại học Massachusetts ở Amherst.
Trong năm 2014, tôi đã được nhận học bổng Ruth Lilly/Sargent Rosenberg từ Poetry Foundation, kèm theo giải thưởng Whites năm 2016 và giải Eliot TS năm 2017 cho các bài thơ của mình.
Một cái nhìn thoáng qua về cuộc sống
Câu chuyện như những lá thư hoặc trang nhật ký đong đầy tình cảm của tác giả dành cho người mẹ của mình, vẫn đang sống. Những câu chuyện nhỏ bé về cuộc sống gia đình tác giả ở Mỹ, được tổng hợp lại thành một câu chuyện toàn diện. Gia đình tác giả bước chân vào nước Mỹ xa lạ và rực rỡ, nhưng cũng đầy gian khó và thách thức. Trong đó, vấn đề về ngôn ngữ là một trong những khó khăn lớn nhất. Sống ở một nơi mà bạn không hiểu gì về ngôn ngữ của người dân là một trải nghiệm kinh khủng. Tác giả và gia đình là những người châu Á, nhập cư, nói một ngôn ngữ khác với phần lớn người dân. Điều này tạo ra sự khác biệt, và sự khác biệt đôi khi khiến người ta sợ hãi và căm ghét. Trong một thời gian dài, tác giả đã phải chịu đựng sự bắt nạt từ các em nhỏ Mỹ, hoặc bị cười chê mỗi khi gia đình anh ta đi mua sắm mà không thể sử dụng ngôn ngữ địa phương để mua hàng, thay vào đó phải sử dụng ngôn ngữ cơ thể.
Ngoài ra, thông qua tác phẩm này, chúng ta còn thấy rõ những hậu quả nghiêm trọng mà chiến tranh đã để lại. Dù chiến tranh đã qua, nhưng nỗi kinh hoàng về nó vẫn hiện hữu sâu trong tiềm thức, trong máu và thịt của những người đã trải qua. Khi mọi người đang háo hức ăn mừng năm mới với bữa tiệc pháo hoa, gia đình tác giả lại bị hoảng sợ và kinh hãi, vì họ nghĩ rằng những tiếng đạn và bom đang phát nổ.
Ngoại Lan là nhân vật mà tôi yêu thích nhất, hình ảnh của một người ngoại thân thuộc, gần gũi và luôn kèm theo những câu chuyện được ngoại kể đi kể lại. Cuộc đời của bà gắn liền với khói lửa của chiến tranh không ngừng, đến nỗi nó đã ám ảnh và liên kết với những người lính Mỹ trong căn phòng hẹp để kiếm sống. Cuộc sống của bà là những ngày tháng sống vì con mà bỏ quên đi chính mình.
“Một ngày nọ, khi tôi nhặt những sợi tóc bạc rụng, ngoại Lan kể cho tôi nghe về khi mới đến Sài Gòn, sau khi trốn thoát khỏi một cuộc hôn nhân đầu đời tồi tệ, sau khi không tìm được công việc, ngoại đi bán dâm cho những lính Mỹ đang nghỉ phép. Ngoại nói, với sự kiêu hãnh cay đắng, như đang tự vệ trước một tòa án, 'Để nuôi con thì phải làm vậy, phải kiếm tiền. Ai có quyền phán xét tôi chứ? Ai?' Ngoại quay đầu, nhìn vào một bóng hình vô hình ở phía bên kia của căn phòng. Chỉ khi ngoại lỡ miệng, tôi mới nhận ra, ngoại đang thực sự nói chuyện với một người: mẹ của ngoại. 'Tôi không muốn như thế đâu, mẹ ơi. Tôi chỉ muốn về nhà với mẹ mà...' Ngoại đến gần hơn. Cái kẹp tóc tuột khỏi tay tôi, rơi xuống mặt gỗ cứng. 'Tôi không muốn làm điếm đâu,' ngoại nức nở. 'Gái không chồng như rác như rơm,' ngoại lặp lại câu tục ngữ mà cụ đã nói. 'Gái không chồng...' Người ngoại lắc đầu, mắt nhắm nghiền, mặt hướng lên trần nhà, như trở lại tuổi 17.”
Hình ảnh của người mẹ làm việc chăm chỉ trong tiệm làm móng ngày qua ngày để kiếm sống trên đất khách là một cái nhìn về vẻ đẹp của lao động. Một người mẹ có tên là Hồng, hay còn gọi là Rose. Mặc dù thỉnh thoảng bà có thể trừng phạt con trai bằng roi nhưng tình yêu của bà dành cho con là không gì sánh bằng.
Những sự kiện hàng ngày xung quanh họ được tác giả ghi lại và sau đó được chọn lọc để viết thành một món quà dành cho mẹ hoặc một cuốn sách đầy ý nghĩa để viết cho mẹ.
“Khi mẹ đánh vỡ hộp sữa. Hộp sữa vỡ khi va vào vai con, sau đó một cơn mưa sữa trắng xóa rơi đều xuống sàn nhà.
Khi ở Six Flags, mẹ đi tàu lượn siêu tốc Siêu Nhân cùng con vì con sợ không dám đi một mình. Sau khi xuống, mẹ nôn mửa dữ dội, cả đầu chui vào thùng rác. Trong khi đó, con, trong niềm vui sướng, la hét mà quên nói lời cảm ơn mẹ.
Khi mẹ và con đi mua sắm tại Goodwill và đầy xe đẩy với những món hàng có nhãn vàng, vì đó là ngày mà giảm giá thêm năm mươi phần trăm. Con đẩy xe và nhảy lên đứng trên cánh cửa sau, trượt đi, cảm thấy giàu có với những kho báu mà họ săn được. Đó là sinh nhật của mẹ. Con quyết định thả lỏng. 'Mẹ có vẻ như một người Mỹ đích thực phải không?' mẹ nói, mặc chiếc váy trắng dài theo dáng. Chiếc váy hơi quá lịch sự, mẹ hiếm khi có cơ hội để mặc, nhưng vẫn đủ để có thể mặc trong một dịp đặc biệt. Có một chút cơ hội. Con gật đầu, cười toe toét. Đến lúc đó, xe đã đầy tới nỗi con không thể nhìn thấy gì phía trước.
Khi mẹ cầm con dao bếp - cầm lên, rồi đặt xuống, run rẩy, môi mẹ run run, 'Rời đi, rời đi.' Và con chạy ra ngoài cửa, trên những con đường tối mùa hè. Con chạy mãi cho đến khi quên mất bản thân chỉ mới mười tuổi, cho đến khi chỉ còn nghe thấy tiếng tim mình đập trong tai.
...
Tối đó, mẹ ngồi trên ghế bành, đầu quấn khăn lông do mới tắm, một điếu Marlboro Đỏ đang cháy sáng trong tay. Con đứng đó cảm thấy bối rối.
'Tại sao?' Mẹ nhìn chằm chằm vào màn hình ti vi.
Mẹ châm điếu thuốc vào cốc trà và con ngay lập tức hối hận vì đã tiết lộ. 'Tại sao mày để tụi nó làm vậy? Đừng có nhắm mắt. Mày chẳng buồn ngủ chút nào.'
Ánh mắt của mẹ chiếu sáng lên con, giữa con và mẹ là làn khói xanh bốc lên.
'Con trai gì mà để tụi nó làm vậy hả?' Khói cuốn ra từ góc miệng mẹ. 'Mày không phản ứng gì cả.' Mẹ nhún vai. 'Để cho tụi nó làm vậy luôn.'
Con lại nghĩ về ô cửa sổ đó, nghĩ rằng mọi thứ dường như đều là một ô cửa sổ, kể cả không khí giữa mẹ con mình.
Mẹ vỗ vai con, trán mẹ chạm mạnh vào trán con.
'Nín đi. Đụng tí là khóc!' Mẹ ở gần đến nỗi con cảm nhận được mùi thuốc lá cũ và mùi kem đánh răng từ kẽ răng của mẹ. 'Không ai làm gì mày đâu. Đừng khóc nữa - nín lại đi, nghe mẹ nói!'
Cái tát thứ ba trong ngày khiến ánh mắt con quay sang một bên, con thoáng nhìn thấy màn hình ti vi trước khi đầu quay lại nhìn mẹ. Ánh mắt mẹ xoay tròn trên khuôn mặt của con.
Rồi mẹ ôm con vào lòng, cằm mẹ đặt mạnh lên vai con.
Mẹ.
'Con phải tìm giải pháp, Chó Con ơi,' mẹ nói vuốt nhẹ tóc con. 'Con phải tìm cách vì mẹ không biết nhiều tiếng Anh để giúp con. Mẹ không thể nói gì để ngăn chặn tụi nó. Con phải tự mình tìm giải pháp. Nếu con không làm được thì đừng trách mẹ nữa, nghe chưa?' Mẹ buông con ra. 'Con phải thể hiện bản lĩnh của một chàng trai, con phải mạnh mẽ lên. Con phải đứng vững để không bị tụi nó áp đặt. Con đã có kiến thức tiếng Anh.' Mẹ đặt tay lên bụng con, hơi thì thầm, 'Con phải sử dụng nó, nghe con chưa?'
'Vâng, mẹ.'
Mẹ vuốt tóc con sang một bên, hôn lên trán con. Mẹ nhìn con một lúc, lâu hơn thường lệ, sau đó nằm ngửa trên ghế và vẫy tay. 'Mang mẹ một điếu nữa.'
Khi con quay lại với điếu Marlboro và hộp quẹt Zippo, ti vi đã tắt. Mẹ chỉ ngồi đó nhìn ra ô cửa sổ xanh.
...
Bởi vì con là con của mẹ, nên mọi điều về công việc con biết cũng là về nỗi đau của mẹ. Và mọi thông tin con có về cả hai điều đó đều đến từ đôi bàn tay của mẹ. Những nếp nhăn đã từng mềm mại đó con chưa bao giờ chạm vào, hai bàn tay đã chai sạn và nứt nẻ từ trước khi con ra đời, và tiếp tục bị hủy hoại sau ba thập kỷ làm việc trong nhà máy và tiệm móng. Tay của mẹ không đẹp - và con ghê tởm mọi thứ đã gây ra điều đó. Con ghét chúng vì chúng là hậu quả của một ước mơ. Ghét khi mẹ về nhà, qua ngày qua đêm, ngã lưng ra trên ghế, rồi chỉ trong chốc lát đã ngủ thiếp đi. Khi con lấy nước lại cho mẹ, mẹ đã ngáy rồi, đôi bàn tay đặt trong lòng như hai con cá lúc chết mòn.
Điều con biết, tiệm móng không chỉ là nơi làm việc và sản xuất vẻ đẹp, mà còn là nơi trẻ con dân tộc ta lớn lên - không ít đứa như anh Victor, sẽ phải hít phải khói độc hại vào hai lá phổi đang phát triển suốt nhiều năm. Nơi này cũng là nhà bếp, nơi phụ nữ ngồi xung quanh những chiếc chảo lớn trên bếp điện, nồi phở hấp hơi, phòng chật hẹp mùi gừng, húng quế, bạc hà, đinh hương, bạch đậu khấu kết hợp với các chất hóa học khác như formol, toluene, acetone, Pine-Sol, thuốc tẩy. Đây cũng là nơi lan truyền những câu chuyện dân gian, tin đồn và tiếng cười từ quê hương. Nơi mà tiếng cười vang lên trong những phòng nhỏ, rồi biến mất nhanh chóng để lại sự im lặng. Đó cũng là nơi tạm gọi là phòng học, nơi ta hy vọng rằng nó chỉ là một trạm dừng tạm thời, cho tới khi chúng ta đủ cứng cáp hoặc đủ mềm mại để học tiếng Anh, làm các bài tập trên bàn móng hoặc học buổi tối.
Mình sẽ không ở đây lâu, có thể mình sẽ tự nhủ vậy. Mình sẽ sớm có một công việc ổn định. Nhưng thường xuyên, đôi khi chỉ trong vài tháng, thậm chí vài tuần, mình sẽ quay lại tiệm và xin được làm lại công việc, đầu cúi gằm, mang theo máy mài móng trong túi giấy. Thường thì chủ tiệm, với lòng thương hại hay đồng cảm, sẽ chỉ đầu về chiếc bàn trống - luôn có một chiếc bàn trống. Bởi không ai ở lại đủ lâu và luôn có ai đó ra đi. Bởi vì không có lương, bảo hiểm hay hợp đồng, cơ thể là thứ duy nhất mà ta sử dụng và dựa vào để lao động. Bởi nó không có gì, nó tự mình trở thành hợp đồng, chứng minh rằng ta đã ở đây. Mình sẽ làm công việc này trong nhiều thập kỷ - cho tới khi phổi bị viêm sưng, gan cứng xơ, khớp đỏ và giòn, tạo ra một cuộc sống. Một người nhập cư mới, chỉ sau hai năm, sẽ hiểu được tiệm móng, rằng đó là nơi giấc mơ trở thành thức tỉnh, dù có hay không có quyền công dân: đau đớn, độc hại, và tiền công thấp.
Con vừa yêu vừa ghét đôi bàn tay tả tơi của mẹ vì những điều chúng không thể trở thành.
Cảm nhận cá nhân
Mình may mắn sinh ra vào thời bình, nhìn lại lịch sử dài chứa đầy chiến tranh và tang tóc khiến cuộc sống bình yên hiện tại trở nên quý giá hơn, đồng thời đau lòng cho số phận của con người trong thời loạn lạc, thời của ông bà. Dòng dõi họ biến động theo sự biến động của chiến tranh.
Chiến tranh đã qua đi nhưng hậu quả mà nó để lại không thể xóa nhòa. Chiến tranh đẩy họ vào cảnh cơ hàn và sống một phần cuộc đời cùng với nỗi sợ.
Những câu chuyện nhỏ bé từ những chi tiết nhỏ nhặt đến những điều quan trọng, tất cả được kể lại trong từng trang sách mà người mẹ đọc. Khi đọc cuốn sách viết dành cho mình, mình cảm thấy như đang đọc những trang nhật ký của đứa con trai nhỏ, những dòng viết ghi chép từng ngày, những câu chuyện mà đôi khi người mẹ đã quên đi và khi đọc lại, như được gợi nhớ để những kỷ niệm ùa về.
Cuộc sống của những người con Việt Nam khi nhập cư vào đất nước Mỹ rộng lớn, đầy khó khăn trong việc hòa nhập và thường cảm thấy lạc lõng. Họ phải vật lộn với cuộc sống và ngôn ngữ mới, và sự an ủi duy nhất là tình thân giữa những người thân.
Mình thích cuốn sách này, yêu từng câu chuyện như thể mình được hòa mình vào đó, như thể mình đang sống chung với họ qua mọi trải nghiệm. Và mình cảm thấy hạnh phúc khi họ hạnh phúc.
