[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] 'Siêu Dự Báo': Kỹ Năng Bạn Nên Biết

Philip E. Tetlock

Philip E. Tetlock là một nhà văn khoa học chính trị người Mỹ gốc Canada, hiện là Giáo sư tại Đại học Pennsylvania. Ông đã viết nhiều sách về tâm lý học, khoa học chính trị và hành vi tổ chức.

Ông cũng là đồng điều tra viên chính của Dự Án Đánh Giá Tốt, một nghiên cứu về việc cải thiện độ chính xác của dự đoán xác suất trong thế giới thực.

Dan Gardner

Trong Siêu Dự Báo, Tetlock và cộng tác viên Dan Gardner cung cấp một tổng quan về nghiên cứu dự đoán, dựa trên nhiều thập kỷ nghiên cứu và kết quả từ một cuộc thi dự đoán lớn được chính phủ tài trợ. Dự án 'Phán xét Tốt' đã thu hút sự tham gia của hàng ngàn người bình thường, bao gồm một nhà làm phim ở Brooklyn, một thợ lắp đặt đường ống đã nghỉ hưu và một vũ công kỳ cựu. Một số tình nguyện viên đã có thành tích đáng kinh ngạc, vượt qua các tiêu chuẩn, đối thủ cạnh tranh và thị trường dự đoán khác. Họ thậm chí còn vượt qua các phân tích tập thể của các nhà phân tích tình báo có quyền truy cập vào thông tin được phân loại. Họ được gọi là 'những người dự báo siêu hạng.'

'Chúng ta đều là những dự báo viên. Khi thay đổi nghề nghiệp, kết hôn, mua nhà, đầu tư, ra mắt sản phẩm mới hoặc nghỉ hưu, chúng ta đều đưa ra dự đoán về tương lai. Thật không may, hầu hết chúng ta đều là những dự báo viên tệ hại, và những dự đoán của chúng ta thường chỉ chính xác hơn việc đoán mò một chút.'

Siêu Dự Báo được tạo ra từ một dự án nghiên cứu về dự báo được tài trợ bởi Cơ quan Hoạt động Nghiên cứu Tình báo Công nghệ Cao của Hoa Kỳ (IARPA). Các siêu dự báo trong dự án này có khả năng đưa ra dự đoán chính xác hơn cả các nhà phân tích tình báo có quyền truy cập vào thông tin bí mật. Tuy nhiên, họ không phải là những tiên tri có khả năng nhìn xa trước hàng thập kỷ, “bí mật” của họ chỉ nằm trong những kỹ năng nổi bật như thu thập thông tin, tính toán xác suất, quan điểm đa chiều và tư duy phản biện.

Trong Siêu Dự Báo, Tetlock và Gardner sẽ thuyết phục bạn rằng khả năng dự báo không phải là một tài năng bẩm sinh, mà là một kỹ năng có thể được rèn luyện. Cuốn sách sẽ phân tích cặn kẽ từng “bí quyết” của các siêu dự báo và cách bạn có thể phát triển chúng.'

Tất cả mọi người đều muốn nhìn xa vào tương lai, cho dù họ đang giao dịch chứng khoán, soạn thảo chính sách, ra mắt sản phẩm mới hoặc chỉ đơn giản là lên thực đơn ăn hàng tuần. Thật không may, hầu hết mọi người đều là những dự báo viên kém cỏi, và dự đoán của chúng ta thường chỉ chính xác hơn một chút so với việc đoán mò.'

Trong tác phẩm Siêu Dự Báo, Tetlock và Gardner đã sáng tạo ra một kiệt tác dự báo, tích luỹ từ hàng thập kỷ nghiên cứu các công trình dự báo rộng lớn do các chính phủ tài trợ. Dự án của hai tác giả đã thu hút sự tham gia của những người đa dạng - từ nhà làm phim đến thợ lắp ống nước và vũ công - nhưng họ đã chứng minh khả năng vượt trội trong thị trường dự báo, vượt qua cả thông tin phân tích tình báo và truy cập tối mật. Họ được biết đến như những “siêu dự báo gia”.

Gồm 12 ý chính đưa ra luận điểm của tác giả, chỉ ra vấn đề, giải thích, khẳng định và đặt ra nghi vấn. Cuốn sách xoay quanh rất nhiều vấn đề kinh tế, chính trị, khoa học, y tế, tâm lý,...

Dự báo là điều tác giả nhấn mạnh, thường bị nhầm lẫn với sự trùng hợp khiến con người nghĩ rằng dự báo là một điều vô cùng đơn giản và bị bỏ qua. Nếu thực sự đơn giản thì tại sao Mỹ phải trả hàng triệu đô cho các nhà dự báo, tại sao đôi khi nhiều người lại tỏ ra hồi hộp, lo lắng khi có những dự báo không có phần thưởng hay phạt, đôi khi lại hoàn toàn bất cần.

Dự báo điều gì sẽ xảy ra trở thành một phản ánh khi thời gian càng ngắn, hoàn cảnh càng quen thuộc. Quá rõ ràng là con người thường quên đi sự tồn tại của dự báo. Và cũng không ngạc nhiên khi con người đôi khi quá tự tin vào bản thân, từ đó có những dự báo, phán đoán sai lầm, lỗi lạc mà hoàn toàn bỏ qua.

'Đáng mừng thay, các nhà khoa học hiện nay đã tìm ra phương thuốc chữa khỏi tất cả những điều đó - một muỗng 'hoài nghi'.

Dự đoán đôi khi mơ hồ, không ai muốn bị xem là kẻ thất bại, sai lầm. Do đó, một kết quả không hoàn toàn sai vẫn có ý nghĩa. Khi dự đoán dựa trên số liệu, sự chênh lệch càng lớn, nhiều nhà dự đoán sẽ tránh khẳng định.

Hãy quên hình ảnh con tinh tinh phóng phi tiêu. Quan trọng là báo cáo EPJ chỉ ra khả năng dự đoán tương lai có thật, mặc dù tốn nhiều công sức, và yếu tố quan trọng là kiểu tư duy. Bước tiếp theo là tận dụng hiểu biết này.

Tác giả nhấn mạnh sự khác biệt giữa việc suy nghĩ và cách suy nghĩ. Vấn đề không phải là suy nghĩ cái gì, mà là cách tư duy tiếp cận khi gặp biến cố. Không phải mọi nhà dự đoán đều siêu thông minh, nhưng họ có cách tiếp cận thông minh, biết cách sử dụng tài năng của mình.

Các nhà dự đoán cũng có thời gian sai và tỷ lệ sai lầm không thấp, nhưng đó là phần của quá trình hoàn thiện dự đoán. Họ thu thập thông tin, dự đoán ban đầu có thể đúng hoặc sai, nhưng khi tiến xa hơn, các yếu tố thay đổi nhiều hơn khiến họ thất bại. Sau khi thất bại, họ phân tích sai lầm, điều chỉnh và cố gắng hoàn thiện dự đoán. Đây là một quá trình không ngừng phát triển.

Cuộc sống luôn có những bất ngờ, do đó tỷ lệ đúng hoàn toàn không cao, nhưng cũng không phải là không có. Các nhà dự đoán giỏi sẽ nhận biết được những yếu tố tiềm ẩn, sau đó đưa ra lời khuyên và giải pháp. Đây không phải là siêu năng lực hay ma thuật, dự đoán là quá trình hoạt động của tư duy, lập luận và phân tích. Không có yếu tố ngẫu nhiên hay trùng hợp, vì xác suất và tỷ lệ sẽ là câu trả lời rõ ràng.

Mọi người sẽ có lợi khi nhìn xa về tương lai, dù là đầu tư, xây dựng chính sách hay lập kế hoạch cho bữa ăn hàng tuần. Đáng tiếc, nhiều người trở thành những dự báo kém hiệu quả. Giáo sư Philip Tetlock của Wharton đã chỉ ra rằng, trong một nghiên cứu quan trọng vào năm 2005, thậm chí cả các chuyên gia cũng chỉ tốt hơn một chút so với sự may mắn. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có một số chuyên gia thực sự có tầm nhìn xa, và Tetlock đã dành nhiều năm để tìm hiểu về điều này.

Trong cuốn sách này, Tetlock và Gardner chỉ ra cách chúng ta có thể học hỏi từ những người xuất sắc. Họ kết hợp các câu chuyện về dự báo thành công và thất bại, cùng với cuộc phỏng vấn các nhà lãnh đạo hàng đầu, để chỉ ra rằng dự báo tốt không yêu cầu máy tính mạnh mẽ hay phương pháp phức tạp. Điều quan trọng là thu thập chứng cứ từ nhiều nguồn, suy luận dựa trên xác suất, làm việc nhóm, thừa nhận sai lầm và thay đổi hướng đi.

Cuốn sách này rất hữu ích nếu bạn cảm thấy mơ hồ về tương lai và mất hy vọng vào hiện tại. Nó không đưa ra lời tựa hứa, nhưng lại là một lời nhắc nhở để bạn hiểu rõ hơn về dự báo. Chỉ khi tự lực thì bạn mới nhận ra điều bạn muốn, bởi chỉ có bạn mới cảm nhận được yếu tố và biến cố.

Nhận xét chủ quan thì cuốn sách này có thể không phù hợp với mọi độc giả. Mở đầu là những vấn đề chính trị, điều không phổ biến ở Việt Nam. Các nhân vật chỉ nổi tiếng ở Mỹ, khiến người Việt thường không quan tâm. Tuy nhiên, ở Mỹ, mọi biến động đều có ảnh hưởng lớn do chính sách đa đảng. Đó cũng là lý do mà quyền lợi của công dân Mỹ phụ thuộc vào chính trị.

Các chủ đề khác dễ hiểu hơn và hấp dẫn hơn, đặc biệt là về tâm lý. Suy nghĩ chủ quan của bạn có thể dẫn đến những phán đoán sai lầm. Nếu bạn quan tâm, hãy đọc thêm về tâm lý.

Y tế và kinh tế cũng là những chủ đề quan trọng trong cuốn sách này. Phán đoán sai lầm có thể ảnh hưởng lớn đến cả y tế và kinh tế.

Tóm tắt cuốn Siêu Dự Báo là việc suy nghĩ đa chiều, suy nghĩ từ nhiều góc độ về một vấn đề, nơi câu hỏi quan trọng hơn câu trả lời. 

Cảm nhận về Siêu Dự Báo:

“Philip Tetlock là một chuyên gia toàn cầu về một chủ đề quan trọng. Superforecasting là một câu chuyện tuyệt vời về cách anh ấy và nhóm nghiên cứu của mình đã đánh bại các chuyên gia trong một trò chơi nghiêm trọng. Đồng thời, đó cũng là một cẩm nang để suy nghĩ rõ ràng trong một thế giới không chắc chắn. Hãy đọc nó.' - Daniel Kahneman, người đoạt giải Nobel và tác giả của Tư duy, Nhanh và Chậm

“Cách tốt nhất để kiểm tra một ý tưởng có đúng hay không là xem liệu nó có dự đoán được tương lai hay không. Những ý tưởng, phương pháp, và những người có thành tích trong việc dự đoán không rõ ràng nào đã được chứng minh bởi quá trình diễn ra của các sự kiện? Câu trả lời sẽ khiến bạn bất ngờ, và chúng quan trọng đối với chính trị, chính sách, báo chí, giáo dục, và thậm chí cả tâm lý học — cách chúng ta có thể có kiến thức tốt nhất về thế giới. Phong cách đơn giản của Siêu Dự Báo thể hiện sâu sắc của thông điệp của nó.' - Steven Pinker, Giáo sư Tâm lý học Johnstone tại Đại học Harvard, và tác giả của Những Thiên Thần Tốt Đẹp Hơn Bản Chất Của Chúng Ta

'Tôi cho rằng 'Siêu Dự Báo: Nghệ Thuật và Khoa Học Dự Đoán' của Philip Tetlock, viết cùng với nhà báo Dan Gardner, là cuốn sách quan trọng nhất về quá trình ra quyết định kể từ 'Suy Nghĩ, Nhanh và Chậm' của Daniel Kahneman.' - Jason Zweig, Tòa soạn Wall Street Journal

'.... được viết một cách chặt chẽ nhưng vẫn dễ hiểu. Những bài học liên quan trực tiếp đến kinh doanh, tài chính, chính trị và chính sách.' - Peter Orszag, nhà kinh tế và cựu giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng

'Một thành tựu lớn.' - Cass Sunstein, giáo sư luật tại Đại học Harvard, cựu giám đốc Văn phòng Thông tin và Quy định của Nhà Trắng

(Tetlock và Gardner) '... đưa ra cái nhìn sâu sắc và hấp dẫn về những gì chúng ta có thể học từ nhóm siêu dự báo này. Họ chỉ ra các phương pháp mà những người siêu dự báo này sử dụng để vượt trội hơn cả những nhà phân tích tình báo chuyên nghiệp, với quyền truy cập vào dữ liệu được phân loại, và họ cung cấp lời khuyên thiết thực về cách tất cả chúng ta có thể sử dụng những phương pháp này cho lợi ích của chúng ta, dù trong kinh doanh, vấn đề quốc tế hay cuộc sống hàng ngày. ' - Đã được liệt kê cho Giải Sách Kinh doanh của Năm của Thời báo Tài chính / McKinsey 2015

“Superforecasting là một cuốn sách hiếm có sẽ giúp bạn thông minh và khôn ngoan hơn. Một trong những người khổng lồ của khoa học hành vi tiết lộ cách cải thiện khả năng dự đoán tương lai. ' - Adam Grant, tác giả bán chạy nhất của Thời báo New York với cuốn Give and Take

“Superforecasting là một cuốn sách hiếm có vừa có tính học thuật vừa hấp dẫn. Những bài học khoa học, hấp dẫn và vô cùng thực tiễn. Bất kỳ ai đang thực hiện dự báo kinh doanh — và đó chính là tất cả chúng ta — nên bỏ những gì họ đang làm và đọc nó ”. - Michael J. Mauboussin, Trưởng phòng Chiến lược Tài chính Toàn cầu, Credit Suisse

“Trong cuốn sách dễ tiếp cận và sống động này, Tetlock và Gardner nhận ra điểm trọng tâm của tư duy xác suất trong dự báo chính xác. Cho dù bạn là một nhà hoạch định chính sách hay bất kỳ ai muốn tiếp cận quyết định một cách nghiêm túc, Superforecasting sẽ là một hướng dẫn vô cùng hữu ích. ” - Robert E. Rubin, Cựu Bộ trưởng Bộ Tài chính Hoa Kỳ