Buzz
“Ta đã dành bao nhiêu ngày của ta trôi qua trong quên lãng? Ta đã làm gì cho cuộc đời mình?”
Từng bước nở hoa sen sẽ giúp cho những ai muốn tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn thông qua những hành động hằng ngày bình thường. Sách chủ yếu tập trung vào triết lý Phật giáo, đòi hỏi độc giả phải dành thời gian suy ngẫm để hiểu và áp dụng vào cuộc sống. Điều gây ấn tượng ngay từ trang đầu tiên của quyển sách là mục lục ngắn gọn, mỗi tiêu đề chỉ gồm 2 từ, là những hành động hàng ngày mà chúng ta thường gặp phải. Dù cuốn sách chỉ có 117 trang nhưng lại chứa đựng nhiều điều để chúng ta suy ngẫm, cảm nhận một cách toàn diện về cuộc sống.
I. Về Tác Giả
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (tên thật là Nguyễn Xuân Bảo) là một thiền sư, giảng viên, nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, nhà hoạt động xã hội và nhà hoạt động hòa bình Việt Nam. Pháp hiệu Nhất Hạnh được ông giải thích là 'duy nhất' và 'hành động'. Ông đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của Phật giáo ở phương Tây. Ông sinh ra ở Thừa Thiên Huế, miền Trung Việt Nam, trở thành nhà sư từ năm 23 tuổi. Ông nổi tiếng với việc thúc đẩy các giải pháp không bạo lực cho các mâu thuẫn và nâng cao nhận thức về sự liên kết của tự nhiên.
Một Chút Về Tiểu Sử của Ông
Bên cạnh việc theo đuổi con đường xuất gia tu hành, Thích Nhất Hạnh đã sáng tác hơn 100 tác phẩm, trong đó có hơn 70 tác phẩm bằng tiếng Anh. Ông cũng đã công bố các bài giảng trên tạp chí Mindfulness Bell của Dòng Tu Tiếp Hiện. Và Từng bước nở hoa sen là một trong những tác phẩm được Thiền sư biết đến và đánh giá cao bởi người đọc ở Việt Nam.
II. Về tác phẩm
Cuốn sách này bao gồm tổng cộng 47 bài kệ. Mỗi bài kệ là một bài thơ, do đó cũng có thể gọi là thi kệ. Những bài kệ này có thể giúp nuôi dưỡng lòng chánh niệm. Khi áp dụng chúng trong thực tế, bạn sẽ trải qua những thay đổi tích cực trong cuộc sống của mình. Dần dần, bạn sẽ trở nên chánh niệm hơn trong mọi tư thế và hành động hàng ngày. Cuốn sách này là sự khởi đầu của cuộc sống tỉnh thức mà bạn không thể bỏ qua.
Trong phạm vi bài viết này, tôi sẽ giới thiệu một số bài kệ mà tôi cảm thấy ấn tượng nhất. Những bài kệ trong cuốn sách này rất thiết thực, hiệu quả, và phù hợp với thời đại, chắc chắn sẽ mang lại niềm vui cho bạn khi thực hành. Tác giả cũng có lời nhắn gửi đến độc giả như sau nếu có ai đọc qua cuốn sách này:
“Nếu bạn thấy bất kỳ dòng văn nào có thể được sửa đổi hoặc cải thiện, hãy ghi lại và gửi cho tác giả hoặc nhà xuất bản. Để trong lần in sau, các bài kệ được hoàn thiện hơn. Nếu bạn có những bài kệ tự sáng tác, cũng vui lòng gửi về cùng với nhận xét của bạn.”
1. Sự Thức Dậy
“Thức dậy với nụ cười trên môi
Bốn giờ sáng tinh khôi bao la
Xin nguyện sống một cách trọn vẹn
Mắt nhìn thấu cuộc sống này.”
Đã bao ngày bạn phải tỉnh giấc trong sự hối hả, bận rộn chưa? Đã bao ngày bạn phải đấu tranh với sự bất lợi khi bước ra khỏi giường khi còn nằm trong chiếc chăn ấm? Hãy cố gắng trải nghiệm lại bình minh mỗi ngày. Lúc đó, bạn sẽ nhận ra ý nghĩa quan trọng của nụ cười. Vậy, nụ cười thực sự có ý nghĩa gì, có phải là sự giác ngộ không?
“Ta đã để bao nhiêu ngày qua đi trong quên lãng? Cuộc đời này ta đã làm được gì?”
Sau khi đọc quyển sách này, có thể bạn sẽ thực hành được những bài kệ này. Nhưng làm sao để duy trì nó trong thời gian dài và sau này? Cuốn sách gợi ý rằng bạn có thể treo một dấu hiệu ở đỉnh trần nhà, hoặc bất cứ nơi nào bạn có thể nhìn thấy khi mở mắt ra. Khi quen với việc đó, bạn sẽ không cần phải sử dụng nó nữa, cũng như việc vệ sinh cá nhân hàng ngày khi thức dậy, nụ cười mỗi buổi sáng sẽ trở thành điều hiển nhiên trong cuộc sống hàng ngày của bạn.
“Nghe tiếng chim hót hoặc nhìn thấy một tia nắng qua cửa sổ, bạn đã có thể mỉm cười.”
Câu “Mắt thương nhìn cuộc đời” được lấy từ Kinh Pháp Hoa, phẩm Phổ Môn nói về Bồ tát Quán Thế Âm. Nguyên văn là “Từ nhãn thị chúng sinh”, lấy con mắt từ bi để nhìn mọi loài. Bài kệ này nhắc nhở chúng ta phải đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để hiểu họ. Thương cũng là một quá trình học hỏi và thực hành.
“Bản chất của thương cũng là bản chất của giác ngộ, đồng thời cũng là bản chất của nụ cười.”
2. Tắm sáng
“Không sinh, không diệt
Không trước, không sau
Trao quyền và trải nghiệm
Pháp giới hiện tại với màu sắc thực tế.
Bài thơ trích từ kinh điển Phật giáo, có vẻ như mô tả về quan niệm triết lý và quan điểm về hiện tại, vô cùng, và sự kết nối với quy luật tự nhiên.
Mỗi khi tắm, chúng ta có cơ hội nhìn lại hình dáng của bản thân. Mỗi người có vẻ đẹp riêng, không thể so sánh với bất kỳ ai khác. Hãy dành thời gian trong lúc tắm để suy ngẫm về hình dáng và tâm trí của chúng ta.
“Nhìn vào bàn tay, hãy nhìn kỹ vào bàn tay, bạn thấy có cha, có mẹ, có ông bà, có tổ tiên, có dòng họ. Tất cả đều hiện hữu, hiện hữu trong hiện tại. Bạn chính là họ.... Họ chưa từng mất đi, lý do rất đơn giản, họ hiện hữu trong hình dáng của bạn.”
Điều đó cũng có nghĩa là bạn không bao giờ sinh ra, vì sinh tồn tức là từ không trở thành có. Và vì bạn đã từng tồn tại từ trước, làm sao bạn có thể biến mất được. Vậy nên bạn vĩnh viễn tồn tại và vĩnh viễn không bị diệt. Bạn tiếp tục quán niệm cho đến khi bạn nhận thức được thực tế này, khi đó bạn 'thoát ra khỏi sinh tử'.
“Bạn không phải là 'sinh sau đẻ muộn'. Bạn là hiện tại vượt ra ngoài thời gian.
Bài thơ này dường như thể hiện triết lý Phật giáo về sự vô ngã và sự liên kết không ngừng của mọi thứ trong thế giới. Thời gian không có đầu không có đuôi, không có đỉnh không có đáy, mọi thứ đều liên kết và phản ánh nhau, và sự tồn tại không bị giới hạn bởi thời gian và không gian.
3. Trong gương
“Chánh niệm như chiếc gương
Gương soi hình dạng tứ hải
Tình thương là điều tuyệt vời nhất
Và cái nhìn rộng lớn.
Gương soi hình tứ đại có thể biểu tượng cho những giáo lý lớn như lòng nhân ái, sự công bằng, lòng chân thành và lòng kiên nhẫn. Hãy học từ những nguyên tắc và giáo lý tốt lành để trở thành một con người tốt hơn.
Câu thơ này miêu tả một triết lý sống tích cực và tốt lành, kết hợp giữa chánh niệm (tự ý thức và trách nhiệm), gương (tượng trưng cho sự phản ánh và học hỏi), tình thương (yêu thương và lòng nhân ái), và cái nhìn rộng rãi (quan điểm tổng thể và sâu sắc).
“Đẹp hay xấu là do góc nhìn của người khác; có khi mũi cao được coi là đẹp, có khi da sạm được xem là mềm mại.”
Tuy nhiên, sống trong chánh niệm, mọi người đều trở nên xinh đẹp và cái đẹp ấy mang lại sự an lạc, hạnh phúc không chỉ cho chính bản thân mà còn cho mọi người. Sống thiếu chánh niệm có thể làm cho chúng ta trở nên khô khan và máy móc. Nhưng với cái nhìn rộng lớn, chúng ta trở nên dung túng và yêu thương hơn.
4. Rửa chân
“Niềm hạnh phúc
Từ đôi chân
Bao phủ lòng
Và tâm hồn.”
Bài thơ này ngắn gọn nhưng chứa đựng một thông điệp sâu sắc về hạnh phúc và bình an, đặc biệt là trong ngữ cảnh của triết lý Đạo Phật. Đôi chân thường liên quan đến bước đi, hành động. “Niềm hạnh phúc từ đôi chân” có thể tượng trưng cho niềm vui trong những hành động, trong việc di chuyển trên con đường cuộc sống con người. Bên cạnh đó, “Tâm hồn” tượng trưng cho tâm hồn, tâm lý, trạng thái tinh thần của con người. 'Bao phủ lòng và tâm hồn' có thể làm nổi bật ý nghĩa của tâm hồn hạnh phúc, niềm vui nội tâm.
Thường thì chúng ta ít nhiều quên đi sự tồn tại của ngón chân. Chúng ta thường lo lắng về những vấn đề trên trời, dưới biển mà ít khi để ý tới ngón chân - bộ phận luôn hiện hữu ngay bên cạnh. Nếu bạn đạp phải một cái gai nhọn, cả con người của bạn sẽ cảm thấy đau nhức, không chỉ là ngón chân. Việc trân trọng từng bộ phận của cơ thể, dù nhỏ bé, sẽ giúp bạn cải thiện sức mạnh tinh thần và bảo vệ sức khỏe thể chất của mình.
Sự sống không chỉ tồn tại trong cơ thể của bạn. Sự sống trong bạn và sự sống trong vũ trụ là một. Tương tự, niềm vui của ngón chân bạn cũng là niềm vui của toàn bộ tâm hồn bạn. Bạn có thể đồng nhất với bộ phận cơ thể của mình, nhưng bạn vẫn chưa thể đồng nhất với sự sống trong vũ trụ. Sự sống tồn tại khắp nơi, không chỉ là sự sống của một cá thể.
“Một tế bào đơn lẻ không thể tồn tại. Một cơ thể cô lập, tách biệt, không liên kết với sự sống vũ trụ cũng không thể tồn tại.”
“Khi bạn đồng nhất với sự sống, bạn vượt qua được sự sinh tử. Sự sinh tử của một tế bào, sự sinh tử của ngón chân, sự sinh tử của hình thể.”
5. Điều tức
“Hít thở vào trong bình an tâm hồn
Nụ cười nhẹ nhàng khuếch trương
Sống trong hiện thực đích thực
Khoảnh khắc tuyệt vời ấy.
Bài văn này rõ ràng thể hiện triết lý thiền và sự tập trung vào việc kết nối với hiện tại thông qua hơi thở. Điều này đòi hỏi điều chỉnh hơi thở một cách nhẹ nhàng và tinh tế để tạo ra tâm trạng tĩnh lặng. Sự tinh tế trong hơi thở dẫn đến sự tinh tế trong tâm niệm. Bắt đầu thiền quán bằng việc điều chỉnh hơi thở là quan trọng.
“Thở vào, nhận biết rằng đang thở vào. Thở ra, nhận biết rằng đang thở ra.”
“Thiền định thường tập trung vào việc đánh thức sức mạnh nhận thức và chấp nhận hiện tại một cách hoàn toàn.”
6. Làm vườn
'Đất sinh ta ra thế gian
Rồi ôm ấp ta về với mình
Sinh tử đều hiện diện trong hơi thở
Sinh tử như dòng sông vô tận.'
Bài thơ này miêu tả quá trình sống và tự nhiên như một chu trình, sử dụng hình ảnh của đất để biểu hiện sự ra đời, tồn tại và kết thúc. Bài thơ mang lại triết lý về sự tự nhiên và cuộc sống, tạo ra cảm giác về mối liên kết giữa con người và tự nhiên, cũng như về sự liên tục của cuộc sống trong một chu trình tự nhiên lớn.
Đất là mẹ thiên nhiên, đất là nguồn gốc của chúng ta. Mỗi người chúng ta đều là con cái của đất, được đất sinh ra và cuối cùng trở về với đất để được nuôi dưỡng. Chúng ta không chỉ được sinh ra từ bụng mẹ: chúng ta đang được sinh ra từ vô cùng và vẫn được đất sinh ra.
“Bạn có thể nằm duỗi thẳng tay chân trên mặt đất, tin rằng bạn và đất là một; bạn và đất không phải là hai. Bạn yên vững và an toàn như đất, và bạn có thể yên vững và an toàn hơn cả đất hàng ngàn lần.” – Nhà vật lý học Erwin Schrodinger
'Bạn có thể nằm xuống, duỗi ra cả hai tay và chân trên trái đất, với niềm tin vững chắc rằng bạn và Trái Đất là một; bạn và Trái Đất không phải là hai. Bạn ổn định và an toàn như Trái Đất, và bạn có thể ổn định và an toàn hơn Trái Đất hàng nghìn lần.'
Người tu Quán cần nhận ra sự sinh diệt trong từng hơi thở, không phải là sự sinh diệt của một cá thể riêng lẻ, mà là sự sinh diệt của muôn vàn cá thể liên kết với nhau, trong từng khoảnh khắc (đơn vị ngắn nhất của thời gian mà chúng ta có thể tưởng tượng). Hằng sa là cát sông Hằng (sông Ganges) ở Ấn Độ. Cát sông Hằng vô số, không thể đếm hết. Sinh diệt cũng vậy.
7. Uống trà
“Tay cầm chén trà
Tâm trí tỉnh thức, đầy đủ
Thân và tâm yên bình
Ngay tại đây và bây giờ.”
Đoạn thơ này miêu tả một tâm trạng tĩnh lặng và sự chánh niệm trong việc thưởng thức chén trà. “Tay cầm chén trà”, hình ảnh này biểu hiện sự tập trung và chú ý. “Tâm trí tỉnh thức, đầy đủ”, là việc tập trung hoàn toàn vào hiện tại mà không bị phân tâm bởi quá khứ hoặc tương lai. “Thân và tâm yên bình”, thể hiện sự hòa mình và bình an cả về thể chất lẫn tinh thần. “Ngay tại đây và bây giờ”, việc tập trung vào khoảnh khắc hiện tại và địa điểm hiện tại giúp tạo ra trạng thái tâm lý bình yên và thư thái.
Dù là trong buổi thiền trà hay khi uống trà một mình, bạn cũng nên dành đủ thời gian để thưởng thức chén trà trong tay. Lúc đó là lúc bạn rơi vào tĩnh lặng, cảm nhận sâu sắc nhất mọi thứ xung quanh, dù nhỏ nhất. Chén trà ấm ấm giúp bạn trở về với cảm giác bình yên, không ồn ào, không náo nhiệt, không bị quấy rối bởi những vấn đề hàng ngày.
“Thời gian uống trà là thời gian chúng ta trở về với bản thân, với hiện tại.”
Bí quyết của thiền trà là uống trà trong hiện tại, không để tâm trí mất vào quá khứ hoặc tương lai. Chúng ta tôn trọng trà, đặt nó ở vị trí cao nhất. Khi nâng chén trà trong hai tay, ta tập trung vào chánh niệm. Nâng chén trà như nâng chánh niệm, hoàn toàn, đầy đặn. Uống một chén trà thơm, bên cạnh người thân của bạn, đó có phải là một niềm vui lớn không?
8. Nâng bát cơm
'Ai ơi nâng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.'
Câu ca dao này là một trích dẫn từ văn hóa dân gian Việt Nam mà hầu như mọi người đều quen thuộc. Để có những hạt cơm dẻo thơm như thế, người nông dân phải làm việc vất vả dưới ánh nắng và gió. Ngoài ra, câu ca dao còn nhấn mạnh rằng trong khi chúng ta thưởng thức những hạt cơm ấy, có những người khác đang chịu đói, đặc biệt là trẻ em.
“Tổ chức UNESCO báo cáo năm 1083 rằng hàng ngày có tới 40000 trẻ em trên thế giới mất mạng vì đói và thiếu dinh dưỡng.”
Con số đó gợi lại niềm đau trong lòng chúng ta trong bối cảnh xã hội ngày nay. Các bạn ở châu Âu thường xuyên thưởng thức gạo thơm Thái Lan. Nhưng ngay cả trẻ em ở Thái Lan, trừ những gia đình giàu có, hầu hết đều không được thưởng thức loại gạo mà đất nước của họ sản xuất. Họ chỉ có thể ăn gạo kém chất lượng, rẻ tiền, và loại gạo này thường chỉ dành cho xuất khẩu để kiếm ngoại tệ.
“Có một ngày nào đó ta sẽ quyết định sống đơn giản hơn, để có thêm thời gian và năng lượng tâm trí để làm một điều gì đó để thay đổi tình hình bất công hiện nay.”
III. Kết luận
“Tâm ta thường trôi dạt như một con vượn nhảy từ cành này sang cành khác, không bao giờ nghỉ ngơi. Ý thức đi theo nhiều hướng khác nhau, và chúng ta bị cuốn vào và lạc lõng trong thế giới quên lãng.”
Tóm tắt bởi: Minh Toàn - MyBook
Hình ảnh: Minh Toàn
