[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] “Vượt Bẫy Cảm Xúc”: Kỹ Năng Tháo Gỡ Vướng Mắc Và Chấp Nhận Thay Đổi Để Phát Triển Vượt Bậc

Cảm xúc là một yếu tố khiến chúng ta luôn tò mò. Trong cuộc sống, chúng ta đã trải qua nhiều tình huống khó lý giải, với những cảm xúc và hành động không thể hiểu rõ... Cuốn sách đã trình bày một cách rõ ràng, minh họa cụ thể, và thực tế, làm cho nó trở thành một cuốn sách hấp dẫn, dễ hiểu và cần thiết để mỗi người hiểu rõ hơn về cảm xúc, chấp nhận và quản lý chúng, từ đó phát triển bản thân. 

Từ tính đến linh hoạt

Cảm xúc của chúng ta, từ sự phẫn nộ đến tình yêu cuồng nhiệt, đều là phản ứng tự nhiên của cơ thể với các tín hiệu quan trọng từ bên ngoài. Tác giả cung cấp ví dụ rõ ràng, như khi chúng ta nhận biết tín hiệu nguy hiểm gần kề hoặc dấu hiệu của sự quan tâm từ người khác... Khi nhận được những tín hiệu này, cơ thể chúng ta phản ứng bằng cách tăng tốc độ hoặc chậm lại nhịp tim, căng cơ hoặc thư giãn, và tập trung vào những mối đe dọa hoặc thả lỏng trong một môi trường an toàn của mối quan hệ đáng tin cậy. 

Những phản ứng này giúp cân bằng trạng thái nội tại và hành vi bên ngoài của chúng ta với tình hình hiện tại, giúp chúng ta sống sót và phát triển mạnh mẽ hơn. 

Tuy nhiên, tác giả cho rằng việc này không phải lúc nào cũng dễ dàng vì cảm xúc của chúng ta không luôn đáng tin cậy. Chúng ta có thể nhận biết những hành vi giả tạo, đưa ra đánh giá về tình huống, hoặc trải qua những trải nghiệm khiến chúng ta phải đau đầu. Những cảm xúc mạnh mẽ này có thể chi phối chúng ta, dẫn đến những hành động mà chúng ta sau này có thể hối tiếc.

Cảm xúc còn phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Vậy làm thế nào để quản lý cảm xúc hiệu quả? Đó chính là mục tiêu mà tác giả muốn đạt được khi viết cuốn sách này, giúp chúng ta nhận thức sâu hơn về cảm xúc của mình, học cách chấp nhận chúng và phát triển khả năng linh hoạt trong cảm xúc.

Tác giả nhấn mạnh rằng các công cụ và kỹ thuật mà ông đưa ra sẽ không biến bạn thành một người hoàn hảo - một người không bao giờ mắc lỗi hoặc chịu thất bại vì cảm giác xấu hổ, tội lỗi, tức giận, lo lắng hoặc bất an. Thay vào đó, ông hy vọng sẽ giúp bạn yên bình đối mặt với những cảm xúc khó chịu nhất, tận hưởng mối quan hệ hơn và hoàn thành mục tiêu của mình để sống một cuộc sống ý nghĩa.

Linh hoạt không có nghĩa là cứng nhắc. Theo nhiều nghiên cứu, cứng nhắc trong cảm xúc có nghĩa là không thể thoát khỏi những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi không còn hữu ích cho bản thân - điều này có thể dẫn đến nhiều vấn đề tâm lý, bao gồm trầm cảm và lo lắng.

Linh hoạt trong cảm xúc không đồng nghĩa với việc kiểm soát suy nghĩ hoặc ép buộc bản thân phải suy nghĩ tích cực hơn. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thay đổi suy nghĩ từ tiêu cực (Tôi sẽ thất bại trong bài thuyết trình này) sang tích cực (Tôi sẽ thuyết trình tốt) không chỉ không hiệu quả mà còn có thể gây ngược tác dụng.

Linh hoạt trong cảm xúc là khả năng thả lỏng, bình tĩnh và sống tỉnh thức hơn. Đó là cách bạn phản ứng với hệ thống cảnh báo tâm lý của mình, hướng đến cuộc sống ý nghĩa.

Trong tác phẩm này, việc phát triển khả năng linh hoạt trong cảm xúc được thực hiện qua bốn bước cơ bản sau:

Nhận biết

Trong cuốn sách, 'nhận biết' nghĩa là đối diện với suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bạn một cách tự nguyện, với sự chấp nhận và lòng trắc ẩn.

Dù đó là nhận thức đúng về thực tế hay là suy luận sai lầm - suy nghĩ và cảm xúc đều là một phần của bản sắc con người chúng ta, và chúng ta có thể học cách đối phó và vượt qua chúng.

Tách biệt

Tách biệt nghĩa là phân biệt bản thân khỏi suy nghĩ và cảm xúc để có thể quan sát và nhận biết chúng đúng đắn: chúng chỉ là suy nghĩ, cảm xúc mà thôi. Khi đó, chúng ta có thể nhìn nhận mọi thứ rộng lớn hơn, học cách xem bản thân như một bàn cờ với vô số nước đi khả thi, chứ không phải là một quân cờ có cách di chuyển và số bước giới hạn.

Theo đuổi lý tưởng

Đây là thời điểm mà chúng ta có thể hài hòa suy nghĩ và cảm xúc với các giá trị và khát vọng dài hạn của mình, đồng thời tìm ra những cách mới và hiệu quả hơn để đạt được những giá trị, khát vọng đó.

Thực hiện

Thực hiện bao gồm 'những điều chỉnh nhỏ tạo ra thay đổi lớn hơn' - đặc biệt là trong các thói quen sinh hoạt hàng ngày và 'duy trì cân bằng để vượt qua giới hạn' - sự cân bằng giữa thách thức và khả năng giúp chúng ta không tự mãn và cũng không bị quá sức, mà thay vào đó là sẽ hào hứng và phấn khích đón nhận thách thức.

Tiếng nói bên trong

Trong một ngày thông thường, mỗi người chúng ta nói trung bình 16000 từ. Nhưng số từ của những suy nghĩ trong tâm trí của chúng ta - tiếng nói bên trong của chúng ta nhiều gấp nhiều lần con số đó. Tiếng nói của ý thức không có âm thanh nhưng lại như một tràng súng liên thanh không ngừng bắn vào chúng ta với các nhận xét, bình luận và phân tích. Không chỉ thế, tiếng nói từ bên trong này còn được các giáo sư văn học gọi là kẻ kể chuyện không đáng tin cậy - như Humbert Humbert trong tiểu thuyết Lolita hay Amy Dunne trong Gone Girl - những người mà chúng ta không thể hoàn toàn tin tưởng vào câu chuyện mà họ kể. ... Điều tồi tệ hơn, kẻ kể chuyện này sẽ không bao giờ im lặng. Bạn có thể ngăn cản bản thân chia sẻ với người khác mọi suy nghĩ, nhưng bạn không thể ngăn cản những suy nghĩ đó nảy ra trong tâm trí bạn từ đầu phải không? Không thể. 

Tác giả nhấn mạnh rằng luồng suy nghĩ không ngừng trong đầu của mình là sự thật, nhưng hầu hết chúng bị phức tạp bởi sự kết hợp giữa đánh giá và cảm xúc, và được cường điệu hóa bởi cảm xúc. Một số suy nghĩ tích cực, nhưng phần lớn là tiêu cực và không có ích, cũng hiếm khi trung lập hoặc vô tư. 

Giải thích cho hiện tượng này là có quá nhiều phản ứng của chúng ta là phản xạ tự nhiên, được tác giả gọi là 'mắc câu', trong khi 'mồi câu' thường là các tình huống hàng ngày như cuộc trò chuyện căng thẳng với sếp, bài thuyết trình, cuộc thảo luận về vấn đề tiền bạc, bảng điểm đáng lo ngại của con...

Khi tự động phản ứng bất lợi, bạn đã mắc câu. Do đó, tác giả nhấn mạnh rằng một phần của vấn đề là cách chúng ta xử lý suy nghĩ của mình.

Thay đổi nhỏ tạo ra khác biệt lớn

Tác giả chỉ ra rằng nhìn vào cuộc sống từ góc độ mới, điều chỉnh tư duy cũng giúp giải quyết vấn đề của chúng ta. Bà cũng đưa ra các ví dụ thuyết phục từ các thí nghiệm thực tế của các nhà tâm lý học. Ví dụ, giáo sư tâm lý học Alia Crum đã thực hiện một thay đổi nhỏ trong tư duy của tám mươi bốn nhân viên vệ sinh khách sạn. Cả hai nhóm đều nhận được thông tin về lợi ích của việc tập thể dục, nhưng chỉ một nhóm biết rằng họ đã đáp ứng đủ nhu cầu vận động hàng ngày của họ. Sau bốn tuần, nhóm có thông tin chi tiết đã có những cải thiện đáng kể về huyết áp, giảm cân và cải thiện chỉ số mỡ trong cơ thể so với nhóm không có thông tin.

Một điều chỉnh nhỏ trong cách nhìn nhận vấn đề đã tạo ra một sự khác biệt rất lớn.

Ngoài thay đổi tư duy, việc điều chỉnh động lực hành động và thay đổi thói quen cũng giúp phát triển vượt bậc hơn.

Tóm lại

Cảm xúc rất phức tạp, và qua cuốn sách này, chúng ta có thể áp dụng dễ dàng vào cuộc sống hàng ngày để phát triển bản thân và hướng tới cuộc sống hạnh phúc.

Giới thiệu về tác giả

Susan David là một nhà tâm lý học, diễn giả và tác giả đến từ Nam Phi. Bà là chuyên gia Tâm lý y khoa tại Khoa Y Đại học Harvard, cũng như là đồng sáng lập và đồng chủ tịch của Viện Khai Vấn tại Bệnh viện McLean. Bà cũng là CEO của tổ chức phát triển khả năng lãnh đạo và tư vấn quản lý kinh doanh Evidence Based Psychology.

Với vai trò là một diễn giả và cố vấn được nhiều người tin tưởng, Susan David đã tư vấn cho các lãnh đạo cấp cao của hàng trăm tổ chức quốc tế lớn, bao gồm Liên hợp quốc, công ty kiểm toán hàng đầu thế giới Ernst & Young và Diễn đàn Kinh tế Thế giới.

Công trình và nghiên cứu của bà đã được xuất bản trên nhiều tạp chí uy tín như thời báo Time, Harvard Business Review, Fast Company và Wall Street Journal.

Susan cũng có bằng Tiến sĩ chuyên ngành Tâm lý học lâm sàng tại Đại học Melbourne và sau đó là bằng sau Tiến sĩ về nghiên cứu về cảm xúc con người của Đại học Yale.

Tóm lược bởi: Quỳnh Anh - MytourBook

Hình ảnh: Quỳnh Anh