[Tóm Tắt & Nhận Xét Sách]: 'Từ Bi - Hơn Cả Sự Âm Thầm Và Tình Thương': Định Nghĩa Về Hai Chữ “Từ Bi”

Khi nói đến tình thương, hai từ thường được nhắc đến là “si mê” và “từ bi”. Vậy liệu hai từ này có tương đồng về ý nghĩa không? Khi nói về “từ bi”, thường nghĩ đến những gì? Thực ra, hai từ này có sự khác biệt. Si mê chỉ là sự nhiệt huyết, cuồng nhiệt, khiến con người mất kiểm soát và trở thành con tin của nó, có thể gây ra những tác động tiêu cực. Trái lại, “từ bi” lại mang tính thanh lọc hơn. Đó là sự tự kiểm soát, tự nhận thức và quyết định theo ý thức của bản thân. “Từ bi” mang tính tích cực, là sự cảm thông, liên quan đến sự chia sẻ, hoàn toàn khác biệt với tính chất tham lam và ham muốn của si mê. Tuy nhiên, trong thực tế, con người thường dễ bị mắc vào bẫy của sự tham lam, làm mất đi năng lượng của bản thân. Qua cuốn sách

của Osho, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về khái niệm “từ bi”. “Từ bi” là một dạng tình thương lạnh nhưng sâu, là việc chia sẻ niềm vui của bản thân với mọi vật thể; giúp chúng ta trở thành những đóa sen, vượt lên trên bùn đất của thế giới, vượt qua ham muốn, khao khát và sự tức giận, biến đổi năng lượng, tạo ra một năng lượng thật sự như một vị Phật.

Cuốn sách được viết bởi ai?

Osho, tên thật là Chandra Mohan Jain, là một nhân vật đặc biệt. Khác biệt với quy luật thông thường là mỗi triết gia sẽ thuộc về một phái cụ thể, ông thuộc vào “phái đa năng” - mọi bài giảng của ông đều chứa đựng mọi chủ đề, từ cá nhân, tâm linh và ý nghĩa của việc tồn tại của cá nhân đến các vấn đề xã hội và thậm chí cả chính trị.

Nhiều tờ báo đã đưa ra nhận xét về con người và phẩm chất của Osho. Sunday Times của London mô tả Osho là một trong “1.000 Nhân Vật Định Hình Thế Kỷ 20”  và tờ Sunday Mid-day của Ấn Độ đánh giá Osho là một trong mười người cùng với Gandhi, Nehru, Đức Phật thay đổi số phận của Ấn Độ.

Osho còn nổi tiếng với những đóng góp đột phá trong việc biến đổi tâm hồn thông qua thiền định.

Tác giả chia sẻ về cuốn sách cũng như về khái niệm “từ bi” 

Theo Osho, “từ bi” là một dạng cao cấp của tình thương trong lĩnh vực sinh học. Khác biệt với si mê, từ bi giúp con người thoát khỏi sự chi phối của bản thân để trở thành chủ nhân của mình. Khi đó, chúng ta hành động có ý thức, tự quyết định và không bị thúc đẩy bởi nguồn năng lượng vô thức. Ta hoàn toàn tự do. 

Trong phần giới thiệu, tác giả cũng chia sẻ: “Chỉ khi đó bạn mới hiểu rõ ý nghĩa của từ bi. Đó là một dạng tình thương mát mẻ, là việc chia sẻ niềm vui của bản thân đến với mọi vật thể. Khi đó, bạn trở thành một phước lành cho bản thân và cho mọi vật xung quanh.” 

Qua cuốn sách

, chúng ta thu về điều gì?

Sách Từ Bi-Vượt cả trắc ẩn và yêu thương gồm bốn phần: 

TỪ BI, NĂNG LƯỢNG VÀ SỰ KHAO KHÁT.

Từ bi là đỉnh cao của tình yêu thương

Nếu thiền là bông hoa, thì từ bi là hương thơm

Mọi mong muốn đều có chung một bản chất

TỪ BI NHƯ MỘT TRẢI NGHIỆM

Tấm lòng và những ảo tưởng tương đương

Thiền sư Bankei và kẻ trộm - câu chuyện về lòng nhân ái

Tình yêu thương thực sự

THỰC HÀNH TỪ BI

Sống để yêu thương và xóa bỏ các quy tắc

Tội lỗi và hậu quả 

Sự sống và sự kết thúc

TÌNH YÊU LÀM LIỀU TRỊ MỌI TỘI LỖI

Chỉ có lòng từ bi mới có thể làm lành mọi tổn thương

Thiền và lòng từ bi không điều kiện 

TỪ BI, NĂNG LƯỢNG VÀ KHÁT VỌNG

Trong phần đầu của cuốn sách, tác giả Osho đã giới thiệu cái gọi là quy luật chuyển hóa. Theo quan điểm của ông, khát vọng là một dạng năng lượng vĩnh cửu, không bao giờ mất đi mà chuyển hóa thành một dạng năng lượng khác. Tương tự như Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, sau khi giác ngộ, không còn khát vọng, ham muốn như trước nữa mà nguồn năng lượng ấy được chuyển thành lòng từ bi. 

Và trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, năng lượng thường được chuyển hóa thành các dạng khác nhau, làm cho chúng ta cạn kiệt năng lượng và không thể tạo ra lòng từ bi. Theo tác giả Osho, chỉ khi nào ham muốn biến mất thì năng lượng trong chúng ta mới trở thành năng lượng từ bi. 

Tác giả Osho còn khẳng định: “Hãy nhớ rằng ham muốn luôn đi kèm với một mục tiêu nhất định, trong khi tình thương, khác với lòng từ bi, không hề có mục đích. Nó chỉ là một nguồn năng lượng thăng hoa.”

Từ bi là đỉnh cao của tình yêu thương, là nơi tập trung những biểu hiện cao quý của lòng thương yêu con người. Nếu về thiền định, theo Đức Phật, con người cần phải giàu lòng từ bi, tử tế và nhân ái ngay cả trước khi thiền, thì từ bi cũng cần những biểu hiện như vậy. Từ bi đơn giản là chấp nhận những khiếm khuyết của con người mà không đòi hỏi họ phải hành xử như các vị thánh. Sự khao khát thì làm suy giảm giá trị của họ, trong khi một trong những cốt lõi của từ bi là biết nhìn nhận giá trị thực sự của con người, giúp họ “giác ngộ”.

Từ bi là một biểu hiện của tình yêu thương trưởng thành, hoàn toàn khác biệt với tình yêu non dại của thanh niên. Theo tác giả Osho, loại tình yêu đó không liên quan đến sự trưởng thành tinh thần. “Tình yêu là một lực lượng mù quáng”. Trong khi đó, từ bi không hướng đến một đối tượng cụ thể, không phải là mối quan hệ tình cảm, mà là chính bản thân bạn. Từ bi là một dạng tự do, đã thoát khỏi tình yêu thường phục sinh mù quáng. Ngoài ra, từ bi còn là biểu hiện của sự thấu hiểu sâu sắc trước mọi điều. Người có lòng từ bi sẽ không để những vấn đề nhỏ nhặt ảnh hưởng đến họ. 

Theo triết lý của Đức Phật, bản chất của từ bi cũng là loại khao khát, khát vọng được giúp đỡ người khác.

Nếu thiền là như một bông hoa, thì từ bi có thể được coi là hương thơm lan tỏa từ đó. Tác giả đề cập đến mối quan hệ tương quan giữa thiền và từ bi. Nếu con người tu hành thiền, điều đó sẽ dần biến chuyển thành lòng từ bi. Thực sự, đam mê và từ bi là những dạng năng lượng. Thiền định đã giúp biến đổi năng lượng từ đam mê thành lòng từ bi.

Một nhà văn so sánh thiền định như một bông hoa. Nó mọc lên từ bên trong và tồn tại trong chính bản thân. Nhưng từ bi thì ngược lại, nó giống như hương thơm, theo đúng nghĩa đen của từ “hương thơm”, không ngừng lan tỏa ra mọi nơi, đến những ai đang trong cần sự chăm sóc và giúp đỡ. Một bông hoa có thể tàn phai đi nhưng hương thơm vẫn mãi lan tỏa.

Nhà văn cũng nhấn mạnh về một điều quan trọng về từ bi, rằng từ bi không thể được rèn luyện. Điều này thường bị nhiều tín đồ bỏ qua. Tình yêu thương thực sự mang lại tự do và chỉ có thể phát triển từ thiền định. Lòng từ bi là công cụ để bạn đánh giá liệu bạn đã tu hành thiền đúng cách hay không thông qua ý nghĩa và biểu hiện của từ “tập trung”.

Lòng từ bi hiện hữu khi bạn nhận ra rằng mọi vật và con người xung quanh đều có mối liên hệ với bạn. Trong thế giới của loài người, mối quan hệ gần gũi nhất với lòng từ bi chính là tình yêu thương giữa mẹ và con. Nhưng đối với tác giả Osho, tình yêu đó thường hướng về từ bi hơn là tình yêu, nó liên quan đến hiện tượng thần giao cách cảm. Osho cho rằng tình cảm của mẹ dành cho con giống như lòng từ bi nhất.

Truyền đạt thông qua những câu chuyện, tác giả Osho muốn gửi đến độc giả những điều ý nghĩa: “Đừng cố gắng kiếm được lòng từ bi mà hãy thả lỏng và thiền sâu, tự nhiên lòng từ bi sẽ trỗi dậy trong bạn... Khi đó, bông hoa thiền sẽ nở rộ, và lòng từ bi sẽ lan tỏa đến mọi người xung quanh bạn.”

Mọi nhu cầu đều có bản chất giống nhau, tác giả bắt đầu với việc so sánh giữa việc giúp đỡ người khác và các nhu cầu khác. Thực ra, mọi nhu cầu thường đi kèm với sự tham lam dưới bề ngoài. Mọi nhu cầu đều có bản chất giống nhau. Tất cả tập trung vào bản chất của nhu cầu. Nhu cầu sẽ đẩy bạn suy nghĩ về tương lai và đi kèm với lo lắng và áp lực. Mọi nhu cầu vẫn chỉ là nhu cầu, không có sự khác biệt giữa nhu cầu vật chất và tinh thần. Đó là trò chơi của bản ngã cá nhân, Osho đã so sánh như vậy, bởi bạn chỉ cảm thấy mình cao quý hơn qua việc giúp đỡ người khác. Nhu cầu của bạn chỉ mang lại lợi ích cho bạn mà không hề mang lại cho người khác.

Khi nói đến thiền định, tác giả cho rằng khi bạn đạt đến đỉnh cao của thiền, bạn sẽ trải nghiệm một sự từ tâm không phụ thuộc vào khao khát, mong muốn cá nhân hay tính ích kỷ. Ngay cả khi bạn muốn kiềm chế nó, nó vẫn tồn tại và lan tỏa đến mọi vật xung quanh, biến chúng thành ánh sáng cho cuộc sống và là dấu hiệu của một khởi đầu mới.

Ngoài ra, tác giả giới thiệu một phương pháp trong Phật Giáo là Maitri Bhavana, là một cách để giải thoát khỏi sự mê hoặc vì mục tiêu của nó là giúp bạn khôi phục lại bản chất tự nhiên của tâm trí. Maitri Bhavana nghĩa là cảm xúc tốt đẹp về tình yêu, tình bạn và lòng từ bi. Giống như một đứa trẻ, lúc mới sinh ra, đứa trẻ chỉ biết về tình yêu - một điều tự nhiên cho đến khi về sau mới trải qua các cảm xúc khác như ghen tỵ, đố kỵ,... do hoàn cảnh. Maitri Bhavana là một phương pháp thiền giúp chúng ta thoát khỏi sự mê hoặc xã hội. Nó giúp chúng ta loại bỏ mọi sân si, oán hận, ghen ghét, đố kỵ,... để trở về với thế giới trong sáng ban đầu. Phương pháp này giúp bạn bắt đầu yêu chính bản thân mình, vì bạn trở nên thân thiết với chính mình hơn bất cứ ai khác.

Trong phần này, tác giả nói về vấn đề của bản ngã con người. Bản ngã khiến chúng ta cảm thấy chẳng có gì quan trọng bằng bản thân mình. Khi nói về tình yêu, khi bạn yêu một ai đó, bạn cảm thấy họ quan trọng như chính bản thân bạn. Và bạn sẽ không thể ngờ rằng bạn có thể hy sinh bản thân vì tình yêu khi nó đạt đến mức độ mãnh liệt nhất. Lúc đó, bạn sẽ cảm thấy như mình không còn tồn tại như ban đầu và trải qua những phút giây mất mát trong im lặng. Osho gọi đó là đỉnh cao của thiền định, đó là sự giác ngộ. Đức Phật gọi đó là trạng thái vô ngã. Tóm lại, tác giả muốn nói rằng Maitri Bhavana là một phương pháp thiền hữu ích.

Từ bi là một trải nghiệm.

Như một quy luật tự nhiên, nếu bạn chưa trải nghiệm một điều gì đó, đừng cố giúp đỡ người khác trong lĩnh vực đó. Điều đó chỉ làm mọi việc trở nên phức tạp hơn cho bạn và cả cho họ. Tốt nhất là hãy trải nghiệm nó trước, để bạn hiểu rõ hơn về nó. Chỉ khi đó bạn mới có thể giúp đỡ họ một cách tự tin.

Trái tim tốt và những khái niệm tương tự, thực chất từ bi không phải là trái tim tốt và ngược lại. Trái tim tốt chỉ là bề ngoài của từ bi, còn bên trong không phải như vậy mà là những động cơ tiềm ẩn. Trái tim tốt thường bắt nguồn từ cá nhân, mang tính ích kỷ trong khi từ bi mới là trái tim tốt đích thực và duy nhất. Bạn không cần phải tử tế hoặc thể hiện sự vĩ đại, chỉ cần lan tỏa, truyền đạt những năng lượng tích cực.

Từ bi không phải là điều lớn lao, đôi khi chỉ đơn giản hiện diện ở những thay đổi nhỏ, có thể là hành động nhỏ nhặt như nhường chỗ mặt trời cho người khác. Từ bi không bắt nguồn từ bạn, mà nó đến từ vũ trụ, từ một thứ linh thiêng. Từ bi là khi bạn để âm nhạc cuộc sống hòa cùng nhịp đập của trái tim, lưu trữ trong bạn để hòa nhập với vũ trụ.

Từ bi không phải là tình yêu. Nó có thể chứa đựng bản chất của tình yêu nhưng không phải là tình yêu như chúng ta thường biết. Tình yêu thường mang theo sự mãnh liệt, quyến rũ và là hình thức bóc lột người khác dưới bức bình phong của tình yêu. Tình yêu có thể gây đau khổ trong khi từ bi thì không, nó không bắt đầu từ ảo tưởng để rồi gây ra sự đau khổ như tình yêu. Từ bi không đòi hỏi phản hồi từ người nhận vì người cho không mong nhận lại.

Từ bi là sự minh triết chứ không phải là trí tuệ, minh triết vượt ra khỏi mọi giới hạn của hiểu biết, lập luận, lý lẽ thông thường vì những thứ đó nằm trong phạm vi nhất định trong khi từ bi nhìn thấu tất cả mọi điều. Từ bi cũng không liên quan đến cảm xúc. Cảm xúc đi kèm với tình cảm, trong khi từ bi có thể cảm nhận nhưng không chạm vào cảm xúc.

Cảm nhận cá nhân.

Định nghĩa về hai chữ “từ bi” không đơn giản chỉ là một câu nói ngắn gọn, vì hai chữ “từ bi” dễ bị hiểu nhầm với những ý nghĩa khác. Đây là lúc bạn có thể nhận thấy cuốn sách đã mở ra nhiều khía cạnh mới về cách chúng ta hiểu về hai từ này. Nếu bạn muốn khám phá thêm về “từ bi”, hãy đọc cuốn sách Từ bi - Trên cả trắc ẩn và yêu thương của tác giả Osho!

Đọc cuốn sách này, tôi đã khám phá ra nhiều điều, có những sự chấp nhận, có những cái thức tỉnh về hai chữ “từ bi” này. Chúng không chỉ là từ ngữ đơn thuần. Hai chữ “từ bi” chứa đựng ý nghĩa sâu sắc. Từ bi là một dạng tình thương sâu sắc, luôn đi kèm với sự hiểu biết, đồng cảm. Từ bi giúp chúng ta trở thành như đóa sen. Đóa sen kiên cường vượt qua bùn lầy của sự tham lam và sự tức giận. Hai chữ “từ bi” ấy, trên cả trí tuệ và yêu thương.

Tác giả: Nguyễn Phương Huyền My - MyBook.

Hình ảnh: Nguyễn Phương Huyền My