Bạn vẫn nghĩ rằng ở thế kỷ 21 này, mỗi con người có khả năng siêu việt với bộ óc của mình, có thể sử dụng nó để suy nghĩ và tìm ra giải pháp cho mọi vấn đề. Tuy nhiên, thực tế là con người chỉ sử dụng 20% chức năng của não, trong khi phần còn lại vẫn không được khai thác. Nếu bạn vẫn tin vào điều đó đến hôm nay, đó là một sự hiểu lầm. Nếu tôi nói rằng bạn luôn sử dụng 100% bộ não của mình và não bạn thường lừa dối bạn hàng ngày, bạn có tin không? Khoa học đã chứng minh rằng não của chúng ta luôn hoạt động, thậm chí cả khi chúng ta đang ngủ. Nó chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng lại tiêu thụ 20% năng lượng. Việc sử dụng 10% công suất sẽ làm lãng phí năng lượng. Vậy nếu chúng ta sử dụng não với công suất tối đa, liệu não sẽ gặp phải lỗi không? Câu trả lời không chỉ là có mà còn nhiều hơn thế, bởi não có thể đánh lừa chúng ta theo nhiều cách khác nhau. Nếu bạn muốn hiểu rõ hơn về những sai lầm trong tư duy, hãy đọc cuốn sách “Bạn Không Thực Sự Thông Minh Đâu” của David McRaney.
I. Giới thiệu
Cuốn sách thuộc thể loại tâm lý học, với phong cách viết dễ hiểu và hài hước, phù hợp với những người muốn tìm hiểu về lĩnh vực này. Sách đưa ra nhiều chương chỉ ra rằng nhiều hiệu ứng và hiện tượng tâm lý luôn diễn ra trong cuộc sống hàng ngày mà chúng ta có thể đã bị lừa hoặc không chú ý đến. Sách được chia thành 3 phần chính:
- Thiên kiến nhận thức
- Sự tự nghiệm
- Những phương pháp ngụy biện
Với tổng cộng 48 chương, bạn có thể chọn đọc bất kỳ chương nào bạn cảm thấy hứng thú, vì mỗi chương được viết theo trình tự từ thực tế, thí nghiệm, khái niệm đến kết luận. Tuy nhiên, việc đọc theo trình tự cũng giúp bạn hiểu rõ hơn về các hiệu ứng được đề cập. Trong bài viết này, tôi sẽ giới thiệu một số hiệu ứng đặc biệt, nhưng nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn, hãy đọc cuốn sách để có cái nhìn toàn diện hơn.
“Qua từng chủ đề trong cuốn sách này, bạn sẽ mở ra cái nhìn mới về bản thân. Dần dần, bạn sẽ nhận ra rằng mình không thông minh như mình nghĩ. Với một loạt các quan sát thiên chiến nhận thức lệch lạc, phương pháp thử nghiệm cẩu thả và những lập luận nghị biện vụng về, bạn đang tự lừa dối bản thân mình từng phút một để đối mặt với thực tế của cuộc sống. Đừng lo, sẽ có nhiều điều thú vị đang chờ bạn”
II. Nội dung của sách
Tiềm thức
Bạn đã từng lái xe trên một con đường quen thuộc, đầu óc lạc quan về quá khứ hoặc suy nghĩ về tương lai, nhưng sau đó bạn bất ngờ nhận ra mình đã đến nhà. Một cách nào đó, bạn không hoàn toàn tập trung vào việc lái xe nhưng vẫn lái xe an toàn. Vậy điều gì đã xảy ra? Tác giả cung cấp một giải thích ngắn gọn: “Bạn vừa lái xe về nhà trong tình trạng thôi miên trên cao tốc. Trong trạng thái này, ý thức và cơ thể của bạn dường như tách biệt và di chuyển song song với nhau. Khi dừng xe và tắt máy, bạn trở lại trạng thái bình thường. Trạng thái này còn được gọi là thôi miên dây chuyền, khi ý thức tách rời khỏi thế giới vật lý và tự do suy nghĩ. Một số hoạt động của cơ thể tự động và phần còn lại của tâm trí được tự do suy nghĩ.”
Tiềm thức luôn hoạt động âm thầm, có thể bạn không chú ý. Từ việc hít thở, nhấp mắt,... điều đó đều do tiềm thức điều khiển. Hoạt động này xảy ra dưới tầng ý thức nhưng không phải là không ảnh hưởng lớn đến chúng ta. Hãy xem một thí nghiệm để hiểu rõ hơn về tiềm thức.
“Thí nghiệm được thực hiện bởi Aaron Kay, Christian Wheeler và John Barghand Lee Ros vào năm 2003. Người tham gia được chia thành hai nhóm và giao nhiệm vụ nối hình ảnh với từ mô tả. Một nhóm làm việc với hình ảnh trung tính như diều, cá voi, gà tây,... nhóm còn lại làm việc với hình ảnh liên quan đến kinh doanh như tài liệu, bút,... Sau đó, hai nhóm được đưa vào phòng riêng và chơi một trò chơi với phần thưởng là 10 đô la. Kết quả cho thấy, những người tiếp xúc nhiều với hình ảnh kinh doanh cảm thấy muốn giữ cho mình nhiều hơn, trong khi nhóm khác thì có xu hướng chia đều. Thí nghiệm này cho thấy rằng tiềm thức có ảnh hưởng lớn đến quyết định của chúng ta trong cuộc sống hàng ngày.”
Và việc một tác nhân trong quá khứ ảnh hưởng đến cách mà bạn suy nghĩ hoặc nhìn nhận các sự việc khác nhau được gọi là mồi tiềm thức. Mồi tiềm thức hoạt động mạnh nhất khi bạn đang ở trong trạng thái tự động hoặc khi bạn không cố gắng chủ động kiểm soát hành vi của mình. Bộ não của chúng ta thích sự quen thuộc và sẽ tìm kiếm những hình ảnh, tình huống quen thuộc để đưa não về trạng thái tiềm thức. Ví dụ, khi lái xe trên đoạn đường quen, tiềm thức sẽ giúp chúng ta về nhà an toàn, trong khi đoạn đường mới đòi hỏi sự tập trung cao độ từ bộ não.
Thực ra, việc nghiên cứu về tiềm thức đã được các doanh nhân áp dụng từ lâu và khai thác tối đa so với các nhà tâm lý phát hiện gần đây. Ví dụ, sòng bạc là một ví dụ điển hình cho sự áp dụng của tiềm thức. Bạn có thể nghe thấy âm thanh của tiền xu, nhìn thấy biểu tượng của sự giàu có và phong cách tại sòng bạc. Sòng bạc là một môi trường kín đáo, khi bạn bước vào đó, bạn sẽ mất khả năng đánh giá thời gian và dễ dàng rơi vào các cám dỗ nội tại hấp dẫn. Sòng bạc đáp ứng mọi nhu cầu của bạn và nhiệm vụ của bạn chỉ là chơi và chơi thôi.
Hiểu biết về tiềm thức giúp chúng ta nhận ra rằng các doanh nghiệp lớn thường sử dụng các chiến lược tâm lý để tăng doanh số hoặc sử dụng dịch vụ của họ. Bằng cách hiểu những chiêu trò này, chúng ta có thể tránh được sự lừa dối và đưa ra quyết định tỉnh táo hơn trong cuộc sống hàng ngày.
Tiềm thức cũng có thể có ảnh hưởng tích cực. Vì tiềm thức hoạt động tự động, tạo ra một môi trường tích cực có thể kích thích hành vi tích cực. Ví dụ, nếu bạn muốn trở thành một học sinh năng động và thành công, một môi trường học tập tích cực với bàn học sạch sẽ, sách và tài liệu học tập sẽ kích thích tiềm thức của bạn, giúp bạn tự động trở nên chăm chỉ và nỗ lực hơn.
Tuy nhiên, nếu môi trường không được sắp xếp hợp lý và tích cực, tiềm thức cũng có thể tạo ra ảnh hưởng tiêu cực. Do đó, tạo ra một môi trường sống và làm việc tích cực và lanh mạnh là rất quan trọng để khuyến khích hành vi và cảm hứng tích cực trong cuộc sống hàng ngày.
Chứng bịa chuyện
Trong các buổi sum họp cùng bạn bè, thường có những lúc mọi người cùng nhau nhớ lại những kỷ niệm đã trải qua. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta nhận ra rằng dù mọi người đều tham gia vào cùng một sự kiện, nhưng mỗi người lại có một cách nhìn và nhớ về câu chuyện đó khác nhau. Điều này là bình thường vì trí nhớ của con người có hạn, và chúng ta thường thiên vị cho phiên bản câu chuyện của mình hơn người khác. Đôi khi, chúng ta tự thêm vào những chi tiết mà não của chúng ta không thực sự nhớ, và chúng ta làm điều này thường xuyên hơn chúng ta nghĩ. Điều này có thể gây ra hoài nghi về mức độ chính xác của ký ức của chúng ta. Tuy nhiên, nếu vấn đề này trở nên nghiêm trọng, có thể gây ra các vấn đề tâm thần như:
Hội chứng Korsaoff:
Chứng mất nhận thức về bệnh tật (anosognosia):
Hội chứng ảo giác Capgras:
Chứng Cotard:
Vậy nên, chúng ta cũng nên cẩn thận và nghi ngờ về câu chuyện của bản thân một chút, giống như cách chúng ta nghi ngờ về câu chuyện của người khác và có thể đã thêm vào những chi tiết không đúng sự thật khi kể lại câu chuyện của họ.
Sự trùng hợp kỳ lạ về hai tổng thống
Một câu chuyện mở đầu
Trong câu chuyện về Abraham Lincoln và John F Kennedy, chúng ta thường chú ý vào những sự trùng hợp đáng ngạc nhiên, nhưng ít khi nhận ra rằng đằng sau những điều đó là sự ngụy biện của tư duy. Khi chúng ta tìm kiếm ý nghĩa trong những sự kiện, chúng ta dễ dàng bỏ qua tính ngẫu nhiên và những điểm khác biệt.
Tư duy ngụy biện của tay thiện xạ Texas
Trong ví dụ về Kenedy và Lincoln, chúng ta thường tìm kiếm những sự trùng hợp và tự gán cho chúng một ý nghĩa, nhưng ít khi nhận ra những điểm khác biệt giữa họ. Chúng ta cần nhìn nhận mọi sự kiện một cách trung thực và không lạm dụng sự ngụy biện.
Sự hiểu lầm trong trạng thái bình thường
Sự ấn tượng của tôi với hiệu ứng tâm lý trong sách
Mark Svenhold, một nhà săn lốc xoáy, đã viết về sự lan truyền của sự ngộ nhận trạng thái bình thường trong cuốn sách Thời Tiết Lớn của mình. Ông chia sẻ về việc người ta thường kháng định và chế nhạo nguy cơ của thiên tai, khiến cho việc chống lại thực tế trở nên khó khăn.
Hiện tượng người ta thường bình thản trước nguy cơ
Bộ não trải qua nhiều giai đoạn trước khi hành động
Quá trình quyết định của bộ não khi đối mặt với sự kiện bất ngờ
Sẵn sàng cho mọi tình huống và luyện tập từ trước là yếu tố quan trọng
Tình huống chung khi gặp tai nạn thường là tìm kiếm sự hỗ trợ
Luôn cảnh giác và quan sát trong tình trạng xấu
Tính trung thành đối với thương hiệu
Cộng đồng trung thành với thương hiệu
Hiệu ứng tâm lý trong lòng trung thành
Hiệu ứng tâm lý của việc sở hữu
Chi phí chìm vì nguỵ biện
Thiên vị trong lựa chọn và cộng đồng fan
Tư duy nhóm
Tư duy nhóm và cách làm việc hiệu quả
- Cách làm việc nhóm hiệu quả
Cảm nhận cá nhân và tác động của tư duy nhóm
Quyển sách này giúp ta hiểu rõ hơn về não bộ, các hiệu ứng và những ngụy biện diễn ra hàng ngày mà ta thường không nhận ra. Sách đề cập đến 48 hiệu ứng khác nhau, có thể áp dụng để cải thiện cuộc sống, từ việc kích thích tiềm thức đến việc nhận biết và tránh các ngộ nhận trạng thái bình thường, cùng nhiều hiệu ứng khác mà bạn sẽ thấy bất ngờ khi đọc.
Ưu điểm:
Nhược điểm:
Đối với tôi, sách là lựa chọn tốt để tìm hiểu về tâm lý học, đặc biệt cho những ai mới bắt đầu đọc. Tuy nhiên, cách viết có phần dài dòng và phức tạp có thể không phù hợp với những người khó tính.
Tóm tắt bởi: tinleee - MyBook
Hình ảnh: Bình Minh