[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] 'Hội Chợ Phù Hoa': Nơi nào cũng có phù hoa

“Ôi! Phù hoa giả dối! Thử ngẫm xem chúng ta trên đời này ai là người sung sướng? Ai là người đạt được ước vọng của mình?”.

Đó là câu hỏi mà một người nghệ sỹ bác ái như William Makepeace Thackeray luôn trăn trở và đau đáu khôn nguôi. Ở cái thời điểm mà những thói đời dơ bẩn, xấu xa ngập tràn bao vây lấy những khối óc trí tuệ, nhân ái ấy, bút pháp châm biếm trở thành vũ khí sắc bén của William Makepeace Thackeray, giúp ông kể tội những kẻ mang nỗi ám ảnh có tên “mộng phù hoa”.

1. 

Đôi nét về tác giả

William Makepeace Thackeray là một nhà văn Anh nổi tiếng về nghệ thuật châm biếm, trào phúng. Ông sinh năm 1811 tại Calcutta, Ấn Độ. Ông là con đầu lòng và cũng là duy nhất của bà Anne Beccher và ông Richmond Thackeray. Vào năm 1816, một năm sau khi cha ông mất, ông cùng mẹ di cư sang London. Ông từng học nhiều trường đại học nhưng đều bỏ ngang vì không thích lý thuyết sách vở. Ông cũng từng học hội họa nhưng chỉ vẽ biếm họa cho các tác phẩm của mình. Sau đó, ông tốt nghiệp các trường tại Southampton, Chiswick và tiếp tục nhập học tại trường Charterhouse. Vào năm 1836, ông kết hôn với Isabella Gethin Shawe, họ có ba người con gái. Tuy nhiên, vào năm 1840, bi kịch ập đến gia đình ông khi người con gái thứ hai qua đời, vợ của ông vì quá đau lòng nên mắc chứng trầm cảm.

Thackeray bắt đầu sự nghiệp với các bút danh Charles James Yellowplush, Michael Angelo Titmarsh, George Savage, Fitz-Boodle. Các tác phẩm của ông phê phán xã hội thượng lưu, những vinh quang người lính, hôn nhân và thói ngụy quân tử. Một trong những tác phẩm đầu tay của ông là Timbuctoo ra mắt vào năm 1829 đã thể hiện sự chế nhạo của ông đối với huy chương thơ ca Cambridge. Ngòi bút trào phúng của ông tiếp tục với hàng loạt tác phẩm văn xuôi được biết đến như The Yellowplush Paper, xuất hiện lần đầu trên tạp chí Fraser’s năm 1837. Đến đầu những năm 40 của thế kỷ XIX, William Thackeray đã sáng tác thành công hai cuốn du ký, The Paris Sketch Book và The Irish Sketch Book. Năm 1847, ông cho ra mắt từng phần của bộ tiểu thuyết Hội Chợ Phù Hoa và dần trở nên nổi tiếng. Bộ tiểu thuyết này đã giúp ông đứng trên đỉnh cao suốt cả thập kỷ và tiếp tục cho ra đời những cuốn tiểu thuyết lớn tiêu biểu như: Pendennis, Gia Đình Newcome và Henry Esmod.

Đầu thập niên 60 của thế kỷ XIX, sức khỏe ông ngày càng suy giảm, đến cuối năm 1863, William Thackeray bị đột quỵ và được tìm thấy đã qua đời vào sáng ngày hôm sau.

2. 

Tóm tắt

Hội chợ phù hoa là một tiểu thuyết nói về cuộc sống xã hội thượng lưu của các tầng lớp quý tộc, câu chuyện xoay quanh về cuộc đời của hai nhân vật là Emmy Sedley (Amelia) và Becky Sharp (Rebecca). Mở đầu tác phẩm là sự kiện tốt nghiệp của Amelia và Rebecca tại ngôi trường danh giá ở Chiswick Mall. Hai cô nàng cùng học một ngôi trường, cùng hưởng một sự giáo dục giống nhau tại viện nữ thục Miss Pinkerton nhưng lại có số phận khác nhau.

Rebecca là một cô gái quyến rũ, khôn khéo, nhưng do xuất thân từ tầng lớp bình dân, bố là kẻ nghiện ngập, mẹ làm vũ công nên cô không nhận được sự ưu ái mà phải tự lập từ sớm. Lợi dụng những ưu thế mà mình có sẵn, cô đã lập ra nhiều kế hoạch để tiếp cận với các chàng trai trong giới thượng lưu và biến họ trở thành bàn đạp giúp mình đổi đời. Bước đầu tiên của cô là quyến rũ anh trai của Amelia là Joseph nhân dịp cô bạn thân Amelia rủ về nhà chơi. Tuy vậy, kế hoạch không thành công, Rebecca đành làm gia sư kiêm tỳ nữ cho gia đình quý tộc Crawley. Đây là một gia đình phức tạp và hỗn loạn, với tay hám gái là cụ Pit, một cậu con trai Rawdon dốt nát, ăn diện và một bà cô già đang sở hữu một khối tài sản kếch xù. Nhờ vào sắc đẹp cũng như sự mưu tính của mình, Rebecca nhanh chóng quyến rũ được cậu ấm nhà Crawley và có được cuộc sống quý tộc hàng mơ ước.

Trái ngược với người bạn của mình, Amelia xuất thân trong một gia đình giàu có, lại xinh đẹp, hiền dịu nên được hưởng mọi sự ưu ái trong trường học và cả trong cuộc sống, trở thành đối tượng được mọi chàng trai săn đón, trong đó có George Osborne và William Dobbin. Amelia và George yêu nhau tha thiết và quyết định kết hôn cùng nhau bất chấp sự phản đối kịch liệt từ người cha của George. Sau hôn lễ, hai người họ đi hưởng tuần trăng mật, không bao lâu thì George bắt đầu cảm thấy nhàm chán và vụng trộm với Rebecca. Một khoảng thời gian sau, quân Pháp tấn công, cả George và Rawdon đều phải ra trận. Không may mắn như Rawdon có thể sống sót trở về với quân hàm đại tá, George đã hy sinh tại Waterloo.

Ở một khung cảnh khác, sau khi được phong hàm, Rebecca và Rawdon đến Paris hưởng thụ một cuộc sống của giới thượng lưu vô cùng xa hoa, trụy lạc, tại đây, nàng sinh được một cậu con trai tên là Rawdy. Thế nhưng, Rebecca không quý trọng cuộc sống mà mình đang có, cô bỏ mặc chồng con và luôn tìm cách quyến rũ những kẻ quý tộc hám sắc. Sau khi phát giác được sự tình, Rawdon dứt tình với vợ rồi đến Coventry nhận nhiệm vụ mới của chính phủ. Quay trở lại với Amelia, sau khi chồng mất, cuộc sống của cô lâm vào khó khăn, thiếu thốn, cô đành đưa con trai về ở với ông nội, mong chờ cậu trở thành người thừa kế. Mãi đến khi ông Osborne qua đời, để lại phân nửa gia sản cho cháu nội Geogry, Amelia mới có cuộc sống sung túc như trước.

Vốn là người phụ nữ đức hạnh, Amelia khước từ tình cảm của Dobbin, chọn cách tiếp tục sống trong cô đơn và tôn thờ người chồng quá cố. Để Amelia đồng ý tái hôn cùng Dobbin, Rebecca đã đưa những bức thư tình của mình và George cho Amelia xem, khiến cô tuyệt vọng với người chồng mà mình một mực tin tưởng, yêu thương. Quả thật, Amelia đã đồng ý ở bên Dobbin và hai người có được cuộc sống hạnh phúc, viên mãn. Ở cuối truyện, Rebecca muốn lấy Joesph nhưng thật không may, anh ta qua đời, cuộc sống của Rebecca không được như ý nguyện nữa, con trai thì không nhìn mặt mẹ, bạn bè xa lánh, chồng cũ là Rawdon cũng mất tại đảo Coventry vì bệnh.

3. 

Những nét đặc sắc trong Hội Chợ Phù Hoa 

Bên cạnh đó, để thể hiện thái độ phê phán của mình, Thackeray đã sử dụng giọng điệu châm biến khi nhân vật kể chuyện dẫn dắt câu chuyện. Mỗi khi nhân vật kể chuyện, dẫn hoặc bình luận về nhân vật, sự kiện trong tác phẩm thì nhà văn lại sử dụng một giọng điệu mỉa mai đến chua chát. Như ở phần mở đầu khi giới thiệu về “vở kịch” kệch cỡm sắp được kể:

“Nhà đạo diễn vở kịch đang ngồi trên sân khấu trước tấm màn; nhìn xuống đám người hỗn độn chen chúc nhau trong Hội chợ, tự nhiên hắn cảm thấy một nỗi buồn tê tái xâm chiếm tâm hồn. Thiên hạ đang đua nhau mà ăn uống, mà chim chuột, rồi bỏ rơi nhau, mà cười mà khóc, rồi hút sách, lừa bịp, nhảy nhót, đấm đá nhau hoặc la cà đây đó.

Có những tay anh chị húc kẻ nọ đẩy người kia mà đi; có những cậu công tử bột ra sức liếc tình đàn bà con gái; có những chú đạo chích chuyên rờ túi thiên hạ; có những đội xếp soi mói nhìn ngó đó đây; này là mấy anh bán thuốc rong (trời đánh thánh vật mấy thằng bán thuốc rong!) đang gân cổ lên mà quảng cáo thuốc trước quầy hàng của mình; kia là mấy bác nhà quê cứ há hổm mồm ra mà ngắm các cô vũ nữ mặc áo sặc sỡ và mấy chú làm trò xiếc leo dây đáng thương mặt trát son đỏ bự, trong khi bọn kẻ cắp đứng đằng sau lưng cứ việc lách mấy ngón tay vào túi mà nẫng nhẹ ví mang đi. Thưa vâng, chính là hội chợ phù hoa đấy ạ; không phải là một chỗ đứng đắn và tuy rất ổn ào, nhưng cũng chẳng phải là một nơi vui vẻ gì đâu”.

Một điểm đáng chú ý ở Hội Chợ Phù Hoa là những lời bình đậm tính triết lý của William Thackeray xen lẫn trong các đoạn trần thuật. Điều đặc biệt là tính triết lý này không quá xa xôi đối với đời sống con người mà nó nằm ngay ở những câu chuyện nhỏ nhặt trong cuộc sống đời thường. Như khi kể lại câu chuyện về thời thơ ấu của Dobbin và George cũng có một lời bình luận được đưa vào giữa câu chuyện ấy:

“Nếu thiên hạ cứ để mặc trẻ con sống một mình, nếu thầy giáo thôi đừng la rầy chúng, nếu các bậc cha mẹ đừng cứ nhất định đòi uốn nắn sự suy nghĩ của chúng, và khống chế cả tình cảm của chúng… Nếu cha mẹ và thầy giáo hãy cứ để mặc trẻ con sống một mình thêm chút ít…thì chắc những chuyện tai hại sẽ bớt được nhiều, tuy rằng chúng có thể thâu lượm bớt đi đôi chút về mặt kiến thức”.

Đây không phải là điều gì quá xa vời đối với xã hội đặc biệt là đối với xã hội coi trọng địa vị và quyền lực như Hội Chợ Phù Hoa. Như vậy, thông qua việc bình luận đối với nhân vật và câu chuyện ngoài việc để người đọc hiểu được thái độ và quan niệm của mình mà nhà văn còn đưa ra được những triết lý về cuộc sống về con người góp phần giúp người đọc hiểu rõ thêm về cuộc sống.

Về sau, dần dần cho đến khi kết thúc tác phẩm đều không thiếu lời bình của nhà văn. Như đến đoạn Amelia tạ ơn chúa vì đã để cô gặp lại Rebecca - một con người hết sức “đáng thương” thì ngay lập tức Thackeray cũng đã thể hiện thái độ của mình về lời cảm ơn Chúa của Amelia:

“Tôi thắc mắc không hiểu liệu biết cảm ơn Thượng đế chỉ vì mình may mắn hơn người, có phải là một thái độ tín ngưỡng hợp lý hay không, mặc dầu người ta đã dạy cho các cô thiếu nữ biết thành kính như vậy ngay từ hồi còn tí tuổi”.

Có thể thấy, mỗi một lời bình trong tác phẩm đã được William Thackeray trau chuốt một cách vô cùng tỉ mỉ để khi xuất hiện, những bình luận này có một sức hấp dẫn khó cưỡng nổi, bởi sự giàu màu sắc ngôn ngữ, đa sắc thái trong giọng điệu và sâu lắng bởi hàm ý sâu xa của nó. Giọng triết lý, suy tư hướng nội, có tính tranh biện, thể hiện sự tâm tình chia sẻ những trải nghiệm cá nhân. Nó cùng với tính chiêm nghiệm, thâm trầm sâu sắc của trưc tình ngoại đề tạo ra “chất thơ” cho tiểu thuyết. Giống như khi bạn xem một trận bóng dù các cầu thủ có đá hay đến đâu nhưng lại thiếu một bình luận viên hiểu biết và khôn khéo thì trận đấu ấy cũng không còn thu hút người xem nữa.

Thông qua việc sử dụng hình thức nghệ thuật này William Thackeray đã để lại một dấu ấn sâu sắc trong lòng độc giả. Khi lời bình luận thành công hòa quyện cùng với tác phẩm cũng là lúc nhà văn thành công thể hiện thái độ, quan niệm và sự chế giễu của mình đối với hiện thực của xã hội Anh lúc bấy giờ. Qua những lời bình luận được vận dụng khéo léo có chút hài hước ấy người đọc vừa có cái nhìn sâu sắc hơn đối với nhân vật cũng như cảm nhận được ý kiến của chính tác giả, người sáng tác ra tác phẩm. Bên cạnh đó độc giả có thể tự tích luỹ cho mình những câu triết lý của Thackeray trong kho tàng kinh nghiệm mà đôi lúc ngẫm lại vừa trào lộng xót xa, vừa có cái tinh tế của một người thấu tình đạt lý.

4. 

Kết luận

Trong tác phẩm Hội Chợ Phù Hoa tác giả đã thành công trong việc xây dựng hình ảnh nhân vật đại diện cho những con người khác nhau trong xã hội. Rebecca biểu tượng cho những người ước mơ vươn lên xã hội quý tộc. Mỗi nhân vật là một mảnh ghép tạo thành bức tranh sống động về xã hội Anh, chính cách xây dựng nhân vật như vậy sẽ cho ta thấy cách nhìn đa chiều về đời sống. Ngoài phê phán tình trạng thối nát chung của các tầng lớp thống trị, tính đê tiện, tàn nhẫn của giới tư bản. Tác giả còn ca ngợi những tình cảm cao quý như tình cha con, tình mẹ con, tình bè bạn, lòng chung thủy... Đứng trước cảnh đời xấu xa, ông chưa mất hết lòng tin đối với bản chất tốt đẹp của con người và điều này được chứng minh qua việc xây dựng hai nhân vật Amelia và Dobbin.

Qua tác phẩm Hội Chợ Phù Hoa, William Makepeace Thackeray đã vạch trần sự phù phiếm, giả dối của giới thượng lưu Anh lúc bấy giờ. Họ chạy theo sức mạnh của đồng tiền và rồi bị nó đeo bám, trở thành những con rối bị đồng tiền giật dây. Thông qua những giá trị đặc sắc trên, William Makepeace Thackeray với Hội Chợ Phù Hoa đã ghi dấu ấn vào kho tàng tinh hoa văn học thế giới. Hội Chợ Phù Hoa trở thành một tác phẩm không thể thiếu đối với nền văn học hiện thực Anh, nó đánh dấu cuộc cách mạng của tiểu thuyết Anh thế kỷ XIX trong việc rời bỏ hình thức của tiểu thuyết luận đề để hướng sang tiểu thuyết lấy việc miêu tả xã hội làm trọng tâm. Và cuối cùng, qua tác phẩm cũng khẳng định tài năng nghệ thuật, đồng thời đưa vị trí của Thackeray lên cao trong nền văn học Anh nói riêng và thế giới nói chung.

Tóm tắt bởi: Jelly - MyBook

Hình ảnh: Jelly