[Tóm Tắt & Đánh Giá Sách] “Vụn Ký Ức”: Khi Con Người Trở Nên Hư Vô

Yang Phan thuộc thế hệ nhà văn mới, luôn tràn đầy sáng tạo, dám thách thức những điều mới mẻ và nhạy bén với nhịp sống hiện đại. Tác phẩm của anh phản ánh chân thực cuộc sống của người Việt trong sự giao thoa văn hóa Đông - Tây, khi thông tin liên lạc ngày càng phổ biến và mối quan hệ giữa con người không còn bị khoảng cách địa lý ngăn cách.

Vụn Ký Ức

là một tác phẩm như vậy. Mặc dù được viết bởi một người trẻ nhưng

chứa đựng những suy tư tinh tế về cuộc đời: con người không chết nếu ký ức về họ vẫn còn sống, tuy nhiên, những gì còn lại sau một sinh mệnh không phải lúc nào cũng vĩnh cửu nếu nó không đủ mạnh mẽ để vượt qua thời gian.

1. 

Đôi nét về tác giả

Yang Phan, tên thật là Phạm Anh Tuấn, sinh ngày 27/8/1994, hiện là biên tập viên của một tạp chí thời trang tại TP.HCM. Anh từng học tại Khoa Văn học và Ngôn ngữ, Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM. Yang Phan bắt đầu nổi tiếng trong giới văn chương với Giải Nhì “Giải thưởng Văn học tuổi 20” lần VII.

Trong chương trình Việt Nam Ngày Mới, Yang Phan chia sẻ rằng anh đã bắt đầu viết từ lớp 9, nhưng nhiều lần bị từ chối khi gửi bản thảo cho các nhà xuất bản. Năm 2015, anh xuất bản hai tiểu thuyết trinh thám Đánh Đổi và Bẫy dưới tên Phạm Anh Tuấn. Đầu năm 2019, anh ra mắt tập tản văn Ngày Buồn Sẽ Tạm Biệt Ta Mà Đi. Trả lời phỏng vấn của phóng viên Hồ Sơn trên Báo Sài Gòn Giải Phóng online, anh chia sẻ rằng từ 2015 – 2019, anh đã ba lần gửi bản thảo dự thi Giải thưởng Văn học tuổi 20. Đến năm 2021, với bản thảo thứ tư, anh đã thành công và ghi danh vào kỷ yếu “Văn học tuổi 20”. Cuốn sách thứ năm của anh mang tên Đêm Đã Sâu, Sao Em Chưa Tắt Đèn? ra mắt vào tháng 6/2022.

2. 

Tóm tắt

Vụn Ký Ức bao gồm 9 mảnh vụn, mỗi mảnh là một ký ức riêng biệt về những cuộc đời khác nhau. Điểm chung duy nhất giữa họ là tất cả đều biết đến G và còn lưu giữ một phần ký ức về anh. Trong số đó, có người là họ hàng, có người chỉ gặp thoáng qua, và có cả những người xa lạ từng quen biết.

Vụn ký ức số 1

Vụn ký ức số 2

Trong khoảnh khắc bất ngờ, tôi nhận ra mình đang tham dự một buổi lễ tang. Bóng dáng của người bạn thân từ thuở nhỏ đã được đặt vào quan tài, sẵn sàng đến hành trình cuối cùng. Sự mất mát ấy khiến lòng tôi đau đớn. Nhưng ở đây, tôi đứng, chỉ là một người lạ mặt với danh tính của người quen đã ra đi...

Điều bất ngờ với độc giả khi đọc câu chuyện của Yang Phan là cách mà nó trở thành một điểm khởi đầu, một cầu nối tới một chủ đề mới, cụ thể là cuộc trò chuyện giữa một sinh viên văn học và người yêu của cô - người sở hữu băng ghi âm.

Nghề nghiệp của người đàn ông mà cô yêu thích rất thú vị: Anh ấy là người kể chuyện qua podcast. Với tên Ngày Buồn sẽ Tạm Biệt Ta, kênh podcast của anh nhanh chóng trở nên phổ biến với giới trẻ. Cô đã ngắm nhìn anh ấy qua từng ngày, với chiếc ghế xoay, lon bia rỗng, micro, và cả giọng điệu, để tạo ra những nhân vật văn chương đầy sức sống trong loạt câu chuyện về tình yêu, cuộc sống, và những mất mát. Thính giả sẽ cảm thấy xúc động, sẽ cười, sẽ tức giận và tranh cãi với những câu chuyện của anh, trong khi người đàn ông ấy luôn lắng nghe và tiếp tục công việc của mình với kiên nhẫn và đam mê không ngừng.

Tuy nhiên, khi thu âm câu chuyện về G, anh ấy không đưa lên podcast trong tháng tới. Thay vào đó, anh ấy lưu giữ những kỷ niệm về G trên đĩa CD, và để chúng trên một kệ đặc biệt. Từ đó, cô hiểu rằng mảnh đời của G sẽ không được chia sẻ với mọi người.

Ít ai biết rằng không phải tất cả những câu chuyện anh ấy thu thập được đều được phát sóng trên podcast. Một số mảnh ký ức, như câu chuyện về G, đã được giữ lại. Anh ấy gọi những câu chuyện đó là 'Ký Ức Chết'.

Ký Ức Số 4

Mẹ sẽ không bao giờ biết tin nhắn tôi tỏ tình với ai trong lớp. Hoặc đơn giản hơn, mẹ tôi không biết - và sẽ không bao giờ biết - tôi thường phàn nàn về mấy món ăn của bà. Trốn trú chân tinh thần giúp tôi bảo vệ những cảm xúc nhạy cảm nhất của mình, để thế giới bên ngoài không thể xâm phạm. Thời đại này thiếu riêng tư quá. Trên mạng xã hội. Đời tư. Chúng ta sống trong thế giới vẫn đáng sợ, nơi mà chỉ cần một cú click chuột có thể làm tổn thương người khác. Vì thế, tôi tin rằng cần phải giữ bí mật chặt chẽ hơn nữa.

Tuy nhiên, không ai biết rằng sự bảo vệ quyền riêng tư đó thực chất làm tách chúng ta xa cộng đồng, làm cho con người trở nên cô độc ngay trong chính tổ ấm của mình. Xã hội ngày càng phát triển, nhưng nguy cơ cô đơn cũng ngày càng hiện rõ. Cuộc sống hiện đại mang lại tiện ích vật chất nhưng lại thiếu sót về tinh thần. Sự lan tràn của chủ nghĩa cá nhân, cuộc sống hối hả của thành thị khiến con người trở nên cô đơn và phải gánh chịu sự đau khổ dù đứng giữa đám đông và có thể liên lạc với mọi người bất cứ lúc nào.

Cô đơn trong thế kỷ này rất kỳ lạ. Thật lạ khi phải nhắn tin qua Facebook cho một người bạn và nói rằng 'tôi buồn'. Nhưng tôi không thể. Sự bất lực trong việc kết nối trong khi có khả năng kết nối bất cứ lúc nào khiến tôi sợ hãi.

Mỗi thế hệ đều mang những lo lắng riêng và lo lắng của thế hệ trẻ hiện nay là sự mất mát bản thân. Họ có thể gần nhau hơn thông qua sự kết nối, nhưng cũng có thể mất chính mình qua đó.

Tắt điện thoại, tôi ngồi trước lò sưởi, như nhiều năm trước đã làm với G. Tiếng lửa vẫn rên rỉ, chỉ có điều G không còn ở đây nữa. Nhưng những ký ức về anh vẫn đọng lại trong tâm trí tôi. Về trò chơi bắn bi. Về sự ra đi. Về những cuộc tranh luận của thế hệ. Nhưng khi hơi ấm từ lò sưởi ôm trọn lấy tôi, tôi cảm thấy mình và G là một. Chúng tôi trẻ, từng trẻ. Chúng ta đều mơ mộng và sẽ tiếp tục mơ mộng như bao thanh niên khác của mỗi thế hệ...

Mảnh ký ức thứ 5

Mảnh ký ức thứ 6

“Em nhớ G đi chiếc xe màu đen. Anh chàng có khuôn mặt phủ đầy nốt nhăn, đeo kính và tóc vuốt gôm. G nói đó là lần đầu tiên anh ấy thử những thứ đó. Thực ra, nó khiến anh ấy trở nên hơi dở hơi. Khi thấy em vẫy tay bên đường, anh ấy dừng xe lại, hạ cửa sổ từ từ. Đang cầm điếu thuốc trong miệng, G nhìn em. Và lúc đó em mặc đồ không hề đẹp: quần jean ngắn sờn, áo sơ mi caro, áo khoác đen. Tóc em bết lại thành từng sợi trong nắng.”

Kỳ lạ thay, ngay từ lần gặp đầu tiên, như một duyên phận, cô đã sẵn sàng chia sẻ với người lạ về những suy tư của mình: “Em luôn cảm thấy không tự tin, thậm chí thèm khát có một cái tên. Em ước mình biết bố mẹ là ai, tại sao họ lại bỏ em? Quan trọng hơn, tại sao họ để em cho người khác mà không có cái tên. Em nghĩ rằng đó chỉ là chuyện của quá khứ và em nên quên nó đi. Nhưng không, em vẫn cảm thấy đau đớn vì nó.” Đối với cô ca sỹ Không Có Tên, đó không chỉ là mong muốn có một cái tên riêng mà còn là cuộc hành trình tìm lại bản thân, khẳng định rằng mình là một thực thể vẫn còn tồn tại.

Mảnh ký ức thứ 7

“Tôi ước mình có thể gào lên to, nhưng cuối cùng, chỉ vài giọt nước mắt chảy dài trên má, rồi tắt. Sự đau đớn bị giam giữ làm tôi trở nên như một kẻ nghiện ma túy. Nằm trên sàn, tôi thở hổn hển, cố gắng hít thở từng hơi để sống. Chết tiệt, tôi cần G! Tôi muốn anh ấy ở đây, ngay cả khi chỉ là một sự hiện diện lặng lẽ, không thể lường trước. Tôi mong mỏi thân thể của G như một con cá muốn được đắm mình trong nước mặn trước khi chết khô trong lòng nồi của một đầu bếp nào đó. Tôi cũng khao khát chính bản thân mình, 'tôi' trước khi bị G phá hủy. Có lẽ, anh ấy cũng đã từng trải qua cảm giác này, khao khát bản thân trước khi bị bà mẹ của mình lấn át.

Cuối cùng, tôi đứng dậy. Ra ban công, tôi thắp điếu thuốc, cố quên hết mọi thứ, cả những suy nghĩ lúc này đang xô đẩy trong đầu. Khi nhìn lại bản thân phản chiếu trên kính cửa sổ, tôi rùng mình. Tôi đang đặt tay vào túi quần jean, mắt mơ màng. Tôi giống G, mỗi khi anh ấy đứng ở đây, trên ban công này. Cùng hành động. Cùng một người. Tôi trở thành anh ấy, theo một cách nào đó.

Mảnh ký ức này lan tỏa sự u uất bởi tình yêu mãnh liệt của con người, cô gái đó sẵn lòng khám phá những góc khuất mà mỗi khi nhớ lại, trái tim lại rỉ máu, vì nó đã được chôn sâu quá nên ăn sâu vào từng huyết mạch, lan ra khắp cơ thể, xâm nhập vào tâm trí mỗi con người.

Mảnh ký ức thứ 8

“Bà đã làm điều tồi tệ hơn nữa, đó là quay mặt bước đi, để lại chiếc tủ quần áo trống trải. Bà tin rằng lúc đó gương mặt của G trông giống như hình ảnh nó nằm trong quan tài vậy. Trắng bệch. Ngơ ngác. Phồng phồng. Như con búp bê rách toạc ra từ cái tủ rộng.”

Tuy nhiên, suy nghĩ của bà bị đứt quãng bởi tiếng khóc của hàng xóm đã từng chê bai con trai bà ngu ngốc, là sự xuất hiện của người bạn thân với G sau một thời gian xa cách, hiện diện như một biểu hiện của sự tiếc nuối như trong một vở kịch.

Mảnh ký ức thứ 9

3. 

Những điểm đặc biệt của Vụn Ký Ức

Sự ra đi của G đã đánh thức những mảnh vỡ ký ức xuất hiện trong tâm trí của những người đã từng gặp anh. Đó là một phụ nữ lớn tuổi, với hai suy nghĩ trái ngược về nguồn gốc của mình; một ca sĩ rock Không Tên, vì cô luôn thay đổi bản thân bằng cách đặt tên mới cho mình mỗi ngày; hoặc một chàng trai tôn trọng quyền riêng tư đến mức tự khóa bản thân trong một lồng giam không có cửa.

Các mảnh ký ức tái hiện lại cuộc sống dưới góc nhìn của một người trẻ với những lo lắng về cuộc sống, sợ bị lãng quên hoặc cảm giác cô đơn. Cũng có thể là lo lắng về việc không có một cái tên riêng cho bản thân. Thông điệp của Yang Phan sau khi khám phá ký ức là vũ khí mạnh mẽ nhất để chống lại sự nuốt chửng ký ức, bởi chỉ có chính chúng ta mới có thể đặt dấu chân của mình trên con đường đời.

Không chỉ làm xáo trộn ký ức của những người ở xa nhau, Yang Phan còn phá vỡ hình ảnh nhân vật văn học truyền thống. Tên tuổi và diện mạo của nhân vật trong Vụn Ký Ức trở nên biến dạng, vỡ vụn, không xác định, chẳng hạn như G, mà Yang Phan gọi anh như vậy, có thể chỉ là một ký hiệu để phân biệt anh giữa thế giới nhân vật. Ký hiệu đó gợi lên nhiều nỗi lo lắng về thân phận con người. Trong thế giới hiện đại, mỗi cá nhân như một mã số, một ký hiệu... luôn luôn có nguy cơ bị biến dạng, bị nhiễu, hoặc mất đi mà không cần phải giải thích, như cách G ra đi, không rõ nguyên nhân. Và không chỉ có G, Yang Phan để hầu hết các nhân vật của mình sống một cuộc đời không có tên.

Đầu tiên là tên bị biến dạng, tiếp theo là tiểu sử bị đập tan, vỡ vụn, xóa nhòa khiến người ta không thể hình dung hoàn cảnh của các nhân vật một cách rõ ràng. Thế giới nhân vật trong Vụn Ký Ức dường như là một xã hội nhỏ với nhiều dạng người, họ có thể khác nhau về quốc tịch, giới tính, tuổi tác, nghề nghiệp, nhưng với họ, sự mơ hồ, lạc lõng về cuộc đời, thân phận vẫn luôn tồn tại. Trong xã hội đó, con người bị đẩy ra xa trục quỹ đạo của cuộc sống, họ cố gắng bấu víu để xác định lại hướng đi, nhưng càng tìm kiếm càng thấy cô đơn, lạc lõng, càng mất kết nối với thế giới xung quanh. Các nhân vật của Yang Phan hiện lên qua những mảnh ký ức rời rạc, đứt gãy, lạc lõng giữa vũ trụ bao la.

Mảnh ký ức thứ nhất

Mảnh ký ức số 9

Nhà phê bình Ngô Văn Giá đánh giá Vụn ký ức của Yang Phan thuộc dòng văn chương “nảy sinh từ văn hoá, tri thức, từ nghề nghiệp chuyên môn”. Theo ông, “Yang Phan mô tả một con người bằng cách liên kết các mảnh ký ức, để qua đó thể hiện suy tư về con người như một thực thể vô cùng phức tạp và sự biến đổi không ngừng của ký ức về con người. Những mảnh vụn chân dung cá nhân không chỉ thể hiện sự bí ẩn của bản thân mà còn thể hiện tính chất phức tạp của ký ức”. Qua Mảnh ký ức, Yang Phan đã đặt ra một câu hỏi không dễ giải thích: ký ức có thực sự là những gì đã qua đi theo thời gian, hay chúng luôn chuyển động và ảnh hưởng đến chúng ta theo một cách không lường trước?”

'Cuối cùng, mọi thứ đều sẽ tan vào quên lãng. Anh, và có thể hàng triệu người khác, đã thất bại từ ngay những bước chân đầu tiên trong việc cố gắng giữ lại sự bất tử bằng cách truyền kể những câu chuyện riêng tư của mình'.

Tóm tắt bởi: Jelly - MyBook

Hình ảnh: Jelly