[Tóm Tắt & Nhận Xét Sách] “Những Giấc Mơ Của Bố”: Tiềm Thức Trong Những ‘Đứa Trẻ’ Đang Lớn

“Thế giới bên trong là một thực tại mà cuối cùng rồi chúng ta cũng sẽ phải đối mặt.” Có lẽ là vậy. Nhưng liệu đã có bao giờ bạn tự ngẫm rằng, thế giới liệu rộng lớn đến nhường nào chưa? Câu trả lời dường như luôn dễ đoán, thế giới của con người là năm châu bốn bể, là hành tinh đang sinh sống, là vũ trụ bao la, là dải ngân hà vô tận. Và con người, hay nói sắc hơn, là chính mỗi cá thể sống, chỉ là một hạt bụi nhỏ, lơ lửng tồn tại giữa muôn vàn vật chất. 

Vậy bạn đã đi được bao xa trong thế giới này rồi? Khắp thành phố, khắp đất nước, khắp những châu lục, đại dương hay thậm chí ra khỏi khoảng không của hành tinh? Không, ý tôi muốn nói đến, không phải là thế giới hiện hữu trên mặt đất, mà chính là thế giới ngược lại, ‘thế giới’ ở trong chính tiềm thức của mỗi con người. Ở đó, theo như nhà văn Evald Flisar, rồi cuối cùng ta cũng sẽ phải đối mặt. 

Những giấc mơ của bố chính là một chuyến hành trình hướng tới nội tâm con người, nơi nhân vật trong câu chuyện đi sâu vào những ảo tưởng hão huyền, nỗi cô đơn cực hạn, những khát khao bị kìm hãm, vài tia hy vọng ẩn trong không gian tiềm thức... được trộn lẫn, hòa quyện giữa ranh giới thực ảo khó phân định. 

Và rồi, trở lại với những vấn đề ban đầu, liệu ‘thế giới’ ấy rộng lớn đến nhường nào và họ đã đi được bao xa?

Về tác giả Evald Flisar

Evald Flisar là một nhà văn, nhà biên kịch, nhà viết luận, và một người du hành rộng lớn trên khắp thế giới, với hơn 90 quốc gia trên bảng thành tích của mình, và thậm chí còn làm tài xế tàu điện ngầm ở Sydney. Dù có nhiều vai trò khác nhau, nhưng Evald vẫn giữ vững bản tính của một người con xuất sắc của Slovenia yêu dấu quê hương.

Evald Flisar sinh ra tại làng Gerlinci ở vùng Prekmurje, phía Đông Slovenia, và có một tuổi thơ bình dị. Sau này, ông du học tại London, Anh Quốc và sống ở Úc - điều này giải thích vai trò tài xế tàu điện ngầm ở Sydney của ông.

Ông là một tác giả đa năng với nhiều tác phẩm bao gồm thơ, kịch, và tiểu thuyết, kể cả văn học thiếu nhi. Trong số đó, Những giấc mơ của bố được đánh giá cao nhất là một tác phẩm xuất sắc của ông.

Một ‘cú lừa văn học’ ấn tượng

Tại sao Những giấc mơ của bố lại được xem như một ‘cú lừa văn học’ đặc biệt? Ban đầu, khi chỉ nhìn vào tiêu đề, đa số độc giả, kể cả tôi, đều nghĩ đó là một câu chuyện về tình cảm cha con hay những câu chuyện gia đình ấm áp, nhẹ nhàng.

Nhưng sau những trang sách, mọi thứ trở nên phức tạp và sâu sắc hơn, khi con quái vật luôn ẩn trong bóng tối nhất. Adam, nhân vật chính, sống trong một vùng quê xa xôi ở Slovenia, là một đứa trẻ mười bốn tuổi ‘đang lớn’ theo nhiều cách khác nhau, một cuộc sống đầy ẩn dụ giữa mơ ước và hiện thực.

Adam sinh sống trong căn nhà nhỏ cùng cha Joseph và mẹ Mary - một nhà khoa học và một người phụ nữ làm việc nhà, theo như lời của cha Joseph. Cha Joseph, một bác sĩ làng, đảm nhiệm việc chăm sóc hai mươi ngôi làng. Ông ta hiện lên như một người trí thức, có chút vóc dáng già nua, ở độ tuổi trung niên, cử chỉ tỉ mỉ, thân hình hơi mập mạp hơn ông muốn, nhưng không quá béo, có mái tóc màu xám được chải qua một bên... Adam nhìn vào, ông ta như một vị thần, hoàn hảo. Nhưng với mẹ Mary, có lẽ ông chỉ là một người chồng phiền toái. Bà từng làm tiếp tân ở trung tâm y tế nơi cha Joseph làm việc, nhưng ông ta đã thuyết phục bà chuyển sang làm kế toán trong một xưởng gạch gần nhà với nỗi lo sợ trung tâm y tế sẽ trở thành một 'phòng mạch gia đình'.

Cha Joseph là người hiền lành, nhưng cũng có lúc ông nổi giận đến mức đáng kinh ngạc, thậm chí khiến ông ta cũng bất ngờ. Thực ra, mẹ Mary nên là người phụ nữ dịu dàng để kìm lại những cơn giận của cha, nhưng không, bà thường là người 'đẩy cha quá giới hạn tự kiểm soát', và bà luôn cảm thấy cô đơn trong ngôi nhà 'khác xa với ý tưởng mẹ về cuộc sống gia đình ấm cúng'.

Sống trong gia đình hỗn loạn như vậy, Adam luôn tìm cách tách biệt mình, 'khi không đắm chìm trong một cuốn sách từ thư viện của cha thì tôi thường lẩn tránh trong khu rừng xung quanh nhà', hoặc cậu sẽ 'ngồi trong phòng mơ màng... Những ngày như thế, cha Joseph là người tạo ra niềm vui và sự háo hức cho cậu phát triển.

Và từ những ngôi nhà tưởng chừng như hẻo lánh, cứng nhắc và buồn chán ấy, những giấc mơ luôn rơi vào tiềm thức Adam như máy bay hạ cánh không ngừng...

Nhận thức giấc mơ bên trong những thiếu niên đang lớn lên

Cuộc sống yên bình của cậu thiếu niên mười bốn tuổi đã thay đổi hoàn toàn vào ngày quyết định đó - ngày Adam được yêu cầu viết một bài luận tự do có tiêu đề: 'Em mơ gì đêm qua'. Đã có nhiều thứ nảy sinh trong tâm trí Adam, nhưng giấc mơ mà cậu chọn lại có vẻ kỳ quặc hơn. Trong giấc mơ, trên chuyến tàu mà mẹ cậu đi từ thành phố về nhà, cậu và cha Joseph đã cùng chứng minh một điều: 'số phận không tồn tại, và mọi thứ, kể cả cái chết, chỉ là chuyện tình cờ.' Không có gì ngạc nhiên khi bài luận này đã gây sốc cho giáo viên và khiến mẹ cảm thấy bàng hoàng đến mức phải xin nghỉ ba ngày. Nhưng trái lại, cha lại thích thú với tác phẩm kỳ lạ của con trai, và nói rằng, 'Những người mơ mộng thường trở thành thiên tài'.

Đó chỉ là bước khởi đầu êm đềm trong cuộc hành trình mơ mộng của Adam. Từ đó, trong hành trình cuộc đời của Adam, các cuốn sổ mơ vàng đã xuất hiện: Nhật ký giấc mơ I và Nhật ký giấc mơ II, ban đầu chỉ để bố đảm bảo rằng, cậu không mắc bất kỳ rối loạn tâm thần nào. Trong Nhật ký giấc mơ I, giấc mơ đầu tiên được ghi lại, đặc biệt hơn bất kỳ thứ gì, khi Adam mơ về hàng trăm con gà mái và rất nhiều quả trứng lấp lánh, nơi cậu biến thành một con gà trống - một dấu hiệu kinh điển của sự thức tỉnh dục tình, hoặc đơn giản là dấu hiệu của sự chuyển dạ từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành. Đối với bố, chỉ vậy thôi.

Tuy nhiên, từ từ, những giấc mơ trở nên rối ren và đông đảo, làm Adam mênh mông giữa thực tế và ảo mộng, khiến cậu khó phân biệt được sự chênh lệch giữa chúng. Từ đó, không chủ ý, Adam trở thành nạn nhân của hiện tượng ‘giác quan tăng cường’ - một khía cạnh của quá trình trưởng thành, một ngày nào đó sẽ không còn nữa.

Và sau đó, Eve xuất hiện. Một cô gái trẻ mười lăm tuổi - độ tuổi mà mọi người trẻ tò mò về thế giới xung quanh. Nhưng dường như cô bé đã trải qua đủ và hiểu biết đến mức, không có gì có thể làm cô bất ngờ nữa. Eve trực tiếp, mạnh mẽ, có chút hỗn đản, một đứa trẻ ‘trưởng thành sớm’. Ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên, cô không ngần ngại thể hiện bản thân, cả tính cách mạnh mẽ lẫn phong cách mặc đồ tắm gợi cảm. Eve luôn nhớ những lời của ông Dominic - một thuyền trưởng suốt ba mươi năm đã quay về làng để nghỉ hưu - cha của cô, rằng: “Con người phải được tự do hay là chết.” Và rồi, những gì đến sẽ đến, giữa hai con người nam nữ, trên một con đập êm đềm, họ đã khám phá những cảm xúc đầu đời, hoặc có thể chỉ đối với Adam.

Nhưng sau đó, một cú tát từ bố đã khiến Adam liên tục gặp những giấc mơ ‘kinh hoàng’, về một cảnh mà có thể khó chấp nhận, cảnh ‘yêu đương’ giữa bố và Eve. Những giấc mơ đó luôn ám ảnh tâm trí cậu, đầy những trang nhật ký trong cuốn sổ vàng, tràn ngập cảm xúc, những từ ngữ của sự thổ lộ từ sâu bên trong tiềm thức của một đứa trẻ đang lớn lên. Và giữa những ảo tưởng đó, tất cả những gì một cậu thiếu niên ‘đang trưởng thành’ có thể làm chỉ là ghi chép, nhắm mắt qua và coi đó như là sự phát triển bình thường của tuổi dậy thì.

Những tình bạn trong thế giới tâm thức

Adam, với mớ hỗn độn của những giấc mơ dục tình không ngớt, luôn làm cho thế giới xung quanh cậu kinh hoàng, khiếp sợ và thậm chí ghê tởm. Trong cái thế giới hoang mang đó, vẫn có những người bạn, cùng cậu vượt qua những khó khăn của tuổi dậy thì. Dĩ nhiên, ngoài hai cuốn nhật ký vô tri mà cậu quý như tính mạng của mình, còn có những cá nhân, mặc dù một số không thực sự ‘sống’ đến như vậy.

Người mà Adam cảm thấy gắn bó nhất, Abortus - anh trai hoặc em trai của chính Adam, đứa con chưa chào đời của bố Joseph và mẹ Mary, một bào thai đặc biệt được ngâm trong phoóc môn dưới tầng hầm của trung tâm y tế. Giữa hai anh em có một sợi dây gắn kết mà theo Adam, “chỉ khi ở cùng nhau thì chúng tôi mới là một con người trọn vẹn.” Nhưng có lẽ chăng, Abortus chính là đứa trẻ tâm trí trong Adam, một đứa trẻ bị giam cầm giữa những định kiến, những khắt khe và bó buộc của người lớn giữa những tháng ngày hỗn loạn của tuổi trường thành. Hình ảnh Abortus thu mình lại trong bình thủy tinh đầy phoóc môn cũng hệt như cách Adam thu mình lại trong chính căn phòng, sống một thế giới mà ở đó, cậu được là chính mình, trong trẻo nhất, hạnh phúc nhất, yên bình nhất.

Khi nói đến người bạn thân cảm xúc của Adam, không thể không kể đến vị thuyền trưởng già Dominic, “một ông cụ lẩm cẩm đa cảm”, người đã giúp Adam đứng dậy từ những gì gọi là ‘vũng bùn dậy thì’, là người trung gian đã giúp cậu bé vượt qua những con sóng lớn từ chính “hòn đảo nhỏ không yên của Adam”. Kết thúc, ông Dominic cũng là điểm đến an toàn nhất sau những sóng gió không ngừng của cuộc đời cậu.

Cũng chỉ như vậy, bố Joseph dù là người cha hoàn hảo nhất trong mắt cậu, nhưng lại không thể hiểu và chia sẻ hết cho những suy nghĩ ‘đầy bệnh hoạn và gợi tình’ của cậu con trai, hoặc mẹ Mary - người luôn lo lắng và lo sợ trước mọi vấn đề mà bà phải đối mặt cùng Adam, và cả những bác sĩ tâm thần luôn coi cậu như một con chuột bạch hiếm có.

Adam, Eva và ‘trái cấm’ trong Kinh Thánh

Suốt hàng nghìn đời, có vô số lời giải thích về trái cấm, về Adam, Eva và lý do họ bị Thiên Chúa đuổi khỏi vườn Địa Đàng. Quay ngược thời gian, theo Sáng Thế Ký, Thiên Chúa tạo ra con người từ đất, theo hình ảnh của Ngài - một vị Thần vĩ đại, vào ngày thứ sáu của việc tạo dựng.

Người đàn ông đầu tiên là Adam. Và trong khi Adam ngủ, Ngài đã lấy một xương sườn của anh ta và tạo ra một người bạn đời, một phụ nữ được gọi là Eva. Adam và Eva yêu nhau với tình yêu thuần khiết, không gợn mùi dục vọng. Tình yêu thuần khiết như thế giới họ sống, một thế giới trong sáng, không tai họa; không sự xấu xa; không vất vả, không mệt mỏi và lo lắng; không bệnh tật, không già yếu và thậm chí là cái chết.

Cây Sự Sống và trái cấm trong vườn Địa Đàng đều là một thử thách, một đo lường cho bản tính của con người. Thiên Chúa ban cho con người tất cả những điều tốt lành, nhưng họ lại lắng nghe tiếng gọi từ dục vọng và lời dụ dỗ của kẻ ác, họ đã chọn lựa đi sai lầm và gặp nhiều hậu quả. Con người biết đến điều tốt lành và xấu xa, biết đến sự dục vọng trên thế gian, mắt họ đã mở ra, cùng với đó là sự trừng phạt.

Liệu câu chuyện về Adam, Eva và trái cấm có liên quan gì đến ‘những giấc mơ’ trong cuốn sách của Evald Flisar không? Khó có thể không liên tưởng đến câu chuyện thần thoại khi tên chủ nhân của những giấc mơ lại chính là Adam, và tên của cô thiếu nữ đã chiếm trọn lấy trái tim non nớt của cậu, là Eve. Hai đứa trẻ ban đầu, vốn luôn đơn giản như cách mà Chúa đã tạo ra chúng. Nhưng thực tế, hoặc chính xã hội mà họ sống trong đó, gia đình, đã gây ra nhiều ‘trái cấm’ cho họ, khiến bản chất ngây thơ của họ bị đè nén một cách tàn nhẫn.

Khao khát tuổi mới lớn không được dẫn dắt, khiến các đứa trẻ tự do tiếp tục với ‘rắn’ ngoài xã hội, dần dần hình thành ra những hành vi và suy nghĩ lệch lạc không tưởng. Liệu con người nên sống như vậy không, theo lời Eve rằng “trong sáng như Chúa đã tạo ra chúng ta”? Hay là chìm đắm trong những dục vọng bình thường của loài người? Mỗi người sẽ có một câu trả lời cho cuộc đời của mình.

Giấc mơ của con hay giấc mơ của bố?

Những giấc mơ của Adam luôn là điều gì đó khiến thế giới xung quanh cậu phải kinh ngạc. Nhưng đằng sau, đó chỉ đơn giản là những khát khao và ước mơ của cậu trong cuộc sống thực, những khát khao đó rực cháy đến nỗi Adam cảm thấy chúng còn hiện diện trong cả giấc mơ. Giống như ‘giấc mơ con gà trống’ lần đầu tiên ghi lại trong Nhật ký giấc mơ I, Adam có vẻ muốn “thoát ra khỏi vỏ, thoát ra khỏi tuổi thơ, vì nó đã trở nên quá nhỏ bé so với tôi.”

Tại sao tiêu đề của cuốn sách lại là Những giấc mơ của bố, trong khi thực tế, những trang sách chứa đựng những giấc mơ đầy kỳ lạ của cậu con trai Adam?

“Không phải thằng con tôi nằm mơ. Tôi chính là người mất kiểm soát thực tại, mơ tưởng rằng hành động của tôi là một chuyện, còn tôi như một con người lại là một chuyện khác.” Ông Josph đã sống trong một thực tại ‘tựa như mộng tưởng’, một thế giới mà ông dường như không nhận thức được những gì bản thân đã làm sai trái đến nhường nào. Rằng chính tâm hồn ông “đang lớn dần thành một hình hài cũng méo mó không kém, chỉ có điều xấu xa”, so với những cây bonsai mà ông uốn dưới tầng hầm phòng thí nghiệm.

Trong câu chuyện, chính sự thờ ơ của bố mẹ đã đẩy Adam tự bơi trong biển hoang tưởng của bản thân, tự tìm hiểu những kiến thức mà chính cậu còn không đủ khả năng để tiếp nhận những căn bản sơ khai. Thậm chí, họ đã dồn ép Adam vào khuôn phép trong chính thời điểm mà cái tôi trong một con người trỗi dậy mạnh mẽ - cái tôi khao khát tự do rực rỡ nhất. Và đương nhiên, những thứ còn sót lại trong gia đình ấy chỉ là chuỗi bi kịch.  

Người lớn cũng có những nỗi khổ của việc làm người lớn, họ cũng cô đơn trong chính thực tại của mình. Càng lớn, càng trưởng thành, con người càng phải chịu ràng buộc với quá nhiều trách nhiệm, và đôi khi chúng vô tình biến thành chính những rào cản giữa họ với thế giới cảm xúc. Như tác giả Evald đã mô tả rằng “Bố sống trong một thế giới của khoa học và, giờ đây thì tôi chắc chắn, nỗi khốn khổ vô cùng”, và còn “Mẹ thì phần lớn sống trong thế giới bất mãn hết với mọi thứ.”

Kết thúc

Một câu chuyện có quá nhiều vấn đề cần bàn cãi, về những người lớn với hằng hà sa số những áp lực, ràng buộc, những đứa trẻ chênh vênh giữa tuổi trưởng thành. Ghê sợ, lo lắng, hoang mang, rùng rợn, ngột ngạt, sẽ là những cảm xúc khi bạn quyết định lật giở từng trang trong cuốn sách. Để rồi đến cuối cùng, tất cả chúng ta, kể cả tôi hoặc bạn, hay chính những nhân vật trong câu chuyện, đều sẽ được giải thoát.

Những giấc mơ của bố chứa đựng bài học quý giá cho vô vàn những người làm bố, làm mẹ ngoài thế giới rộng lớn kia, rằng, sự quan tâm tới con luôn là điều quan trọng nhất để định hướng nhân cách cho những đứa trẻ, đặc biệt là trong giai đoạn ‘đang lớn’, trong những thời khắc lạc lõng và nhạy cảm nhất tuổi dậy thì.

Tóm lược và Đánh giá bởi: Mai Nguyễn - MyBook

Minh họa: Mai Nguyễn