Buzz
Biên soạn bài thơ Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài từ trang 132 → trang 141 ngắn gọn nhưng vẫn đầy đủ ý theo sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11. Kết nối tri thức sẽ hỗ trợ học sinh trong việc soạn văn 11 một cách thuận tiện hơn.
Soạn bài thơ Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (trang 132) - ngắn gọn nhất với sự hỗ trợ từ Kết nối tri thức
Mời các bạn tham khảo: Tóm tắt Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài & Bố cục Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài
* Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 132 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Ý nghĩa của nghệ thuật có thể thấy ở việc nó ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày?
Trả lời:
- Chính xác, giá trị của nghệ thuật hiển hiện ở việc nó có ý nghĩa cho cuộc sống. Một tác phẩm nghệ thuật có giá trị khi nó mang lại cho cuộc sống những thông điệp tích cực và tư duy về con người, thể hiện mối quan hệ giữa nghệ thuật và lợi ích của con người.
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc
1. Các nhân vật thể hiện thái độ gì qua lời thoại và hành động?
- Vũ Như Tô: bất ngờ khi nhận ra sự khâm phục của mình xây dựng Cửu Trùng Đài là sai. Ông tự tin khẳng định minh chứng sự quang minh và chính trực của mình, từ chối chạy trốn.
- Đan Thiềm: luôn lo lắng, khuyên Vũ Như Tô nên trốn đi.
2. Tình huống kịch trong lớp I được mô tả như thế nào?
- Do xây dựng Cửu Trùng Đài mà dân chúng gặp khó khăn, vua phung phí, công việc lãng phí, dân chúng phải gánh chịu. Dân chúng không mong muốn Cửu Trùng Đài.
3. Bối cảnh nào được tái hiện qua chỉ dẫn sân khấu.
- Bối cảnh: dân chúng nổi lên (tiếng quân xô bồ, tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng khóc than, tiếng ngựa hò hét).
4. Chú ý đến thái độ của Vũ Như Tô, Đan Thiềm khi Nguyễn Vũ xuất hiện.
- Đan Thiềm luôn cố gắng thể hiện sự lo lắng. Vì lo cho Vũ Như Tô, cô khuyên ông hãy chạy trốn, để bảo vệ tính mạng.
- Vũ Như Tô bình tĩnh vì tin rằng ông không làm gì sai, ông luôn đứng vững về sự quang minh và chính trực của mình, luôn suy nghĩ cho lợi ích chung, không có lý do gì để chạy trốn.
5. Sự kiện nào được mô tả trong lớp III.
- Sự kiện diễn ra trong lớp III: Trịnh Duy Sản phản bội, cái chết của Hoàng Thượng và Nguyễn Vũ.
6. Sự kiện nào được mô tả trong lớp IV.
- Sự kiện được đề cập trong lớp IV: Tình hình khó khăn: tin vua qua đời, Nguyễn Hoằng Dụ dẫn quân đốt phá kinh thành, một phần thợ xây Cửu Trùng Đài chuyển sang phản bội.
7. Lưu ý sự khác biệt trong hành động, thái độ của các nhân vật khi đối mặt với tình thế khó khăn.
- Vũ Như Tô: Phản đối việc hủy hoại Cửu Trùng Đài.
- Các quan lại: Phản đối việc giữ Cửu Trùng Đài của Vũ Như Tô.
8. Nhấn mạnh thái độ của Vũ Như Tô và Đan Thiềm.
- Vũ Như Tô: điềm tĩnh, khẳng định về tính minh bạch và cao cả của bản thân, không có lỗi gì để phải chạy trốn.
- Đan Thiềm: hốt hoảng, nhanh chóng thúc giục Vũ Như Tô ra đi vì lo sợ cho an toàn của người tài.
9. Chú ý hành động của đám cung nữ và quân nổi loạn.
- Đám cung nữ: quỳ gối van xin, đổ hết tội lỗi lên Đan Thiềm.
- Quân nổi loạn: bắt giữ các cung nữ.
10. Hành động, lời thoại của Vũ Như Tô và Đan Thiềm thể hiện thái độ như thế nào?
- Vũ Như Tô: Dũng cảm, không sợ chết, không chấp nhận khuất phục trước quân nổi loạn.
- Đan Thiềm: Gối mầu, van xin Ngô Hạch tha cho Vũ Như Tô sống.
11. Lưu ý sự đối lập trong hành động và lời nói của Vũ Như Tô và đám quân sĩ.
- Vũ Như Tô: Khẳng định về vô tội của mình, việc xây dựng Cửu Trùng Đài là để làm đẹp cho đất nước.
- Đám quân sĩ: Cho rằng hành động và lời nói của Vũ Như Tô là điên rồ, oán trách ông vì xây dựng Cửu Trùng Đài đã khiến nhiều người mất mát.
12. Lưu ý thái độ của Vũ Như Tô khi biết Cửu Trùng Đài bị đốt cháy.
- Vũ Như Tô đau lòng, hối tiếc, đầy xót xa khi nhìn thấy Cửu Trùng Đài bị thiêu rụi trước mắt.
* Sau khi đọc
Nội dung cốt lõi: Văn bản nhấn mạnh về các mâu thuẫn, tính cách, tâm trạng và bi kịch của Vũ Như Tô và Đan Thiềm trong đoạn trích. Đồng thời tác giả muốn thể hiện mối liên kết giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa ý tưởng nghệ thuật tinh tế và lợi ích trực tiếp của nhân dân.
Gợi ý cho câu hỏi sau khi đọc
Câu hỏi 1 (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Tóm tắt các sự kiện quan trọng trong đoạn trích. Bạn nhận xét gì về diễn biến của các sự kiện?
Trả lời:
Các sự kiện quan trọng trong đoạn trích:
- Đan Thiềm khuyên Vũ Như Tô trốn tránh, vì mọi người cho rằng ông chính là kẻ gây ra mọi vấn đề, khiến mọi người tức giận, trong khi ông cảm thấy mình không phạm tội gì.
- Trịnh Duy Sản lập kế với lũ Lê Quảng Đô, Trịnh Tri Sâm phế vua thường trực.
- Hoàng Thượng qua đời, Nguyễn Vũ cũng tự tử.
- Khi nghe tin vua qua đời, Nguyễn Hoằng Dụ dẫn quân đốt phá kinh thành, một phần thợ xây Cửu Trùng Đài theo phe phản nghịch.
- Đan Thiềm tiếp tục khuyên Vũ Như Tô trốn tránh, nhưng ông vẫn tin tưởng vào sự trong sạch của mình.
- Quân nổi loạn bắt giữ đám cung nữ, Đan Thiềm van xin cho Vũ Như Tô. Ông không chịu khuất phục, dũng cảm đối diện với tử thần.
- Vĩnh biệt Đan Thiềm và Cửu Trùng Đài, Vũ Như Tô rời đi.
- Vũ Như Tô đau buồn, đầy xót xa khi nhìn thấy Cửu Trùng Đài bị thiêu rụi.
=> Các sự kiện diễn ra theo thứ tự thời gian, tập trung vào cuộc đời của Vũ Như Tô.
Câu 2 (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Tình huống diễn ra trong đoạn trích là gì? Trước tình huống đó, mỗi nhân vật đã phản ứng, hành động như thế nào? Những phản ứng, hành động đó thể hiện đặc điểm tính cách gì của nhân vật?
Trả lời:
- Tình huống kịch: xung đột giữa dân chúng, những người thợ xây và tầng lớp quyền lực phong kiến trở nên căng thẳng hơn. Tận dụng cơ hội, phe phản nghịch dưới sự lãnh đạo của Quận công Trịnh Duy Sản đã khởi binh, ám sát vua Lê Tương Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm… Đồng thời kích động cả quân lính, dân chúng và thậm chí cả những người thợ xây đài nổi dậy để đốt cháy Cửu Trùng Đài đang xây dựng.
- Phản ứng, hành động của các nhân vật:
+ Đan Thiềm: hối hả, nhanh chóng thúc giục Vũ Như Tô trốn thoát vì cô lo lắng cho tính mạng của người tài.
+ Vũ Như Tô: điềm tĩnh, xác nhận sự trong sạch của bản thân, không làm gì sai để phải chạy trốn.
=> Từ đó có thể thấy Đan Thiềm là người có lòng hi sinh cao cả, sẵn lòng hy sinh cả tính mạng để bảo vệ người tài. Trong khi đó, Vũ Như Tô là một người ngay thẳng, không chịu khuất phục, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ nghệ thuật.
Câu 3 (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Xung đột chính trong đoạn trích là gì? Làm thế nào để bạn nhận ra xung đột đó?
Trả lời:
Xung đột chính trong vở kịch: Tranh chấp giữa phe nổi loạn và phe Lê Tương Dực:
+ Phe nổi loạn: bao gồm dân chúng và các thợ xây đang xây dựng Cửu Trùng Đài
+ Phe đối lập trong triều do Trịnh Duy Sản đứng đầu
=> Xác định xung đột trong vở kịch dựa vào ngôn ngữ và hành động của các nhân vật.
Câu 4 (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích biến động tâm trạng của Vũ Như Tô được thể hiện trong đoạn trích (dựa trên các lời thoại và hành động của nhân vật).
Trả lời:
Tâm trạng của Vũ Như Tô:
- Ban đầu, ông chọn chết hơn là xây Cửu Trùng Đài cho vua; sau khi được thưởng, ông phân phát tài sản cho thợ. Nhưng ông quá mê mải với ước mơ xây dựng một công trình nghệ thuật lớn, quên đi nỗi đau khổ của dân chúng và sự khổ sở của họ trong quá trình xây dựng đài.
- Trong lúc dân chúng và quân đội nổi dậy, Vũ Như Tô quyết không chạy trốn, không thừa nhận lỗi lầm của mình, sẵn lòng hy sinh và bảo vệ Cửu Trùng Đài.
- Vũ Như Tô vừa là kẻ phạm tội, vừa là nạn nhân. Sự mâu thuẫn trong tâm trạng của ông, cũng như sự đấu tranh giữa con người và nghệ sĩ, giữa ước mơ nghệ thuật và hiện thực xã hội, vẫn chưa được giải quyết triệt để.
- Khi Cửu Trùng Đài bị cháy, Vũ Như Tô cảm thấy đau đớn và tiếc nuối. Ông đã quá phấn khích với vẻ đẹp mà đã quên đi hiện thực xung quanh.
Câu 5 (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn 11 Tập 1): Tượng trưng Cửu Trùng Đài trong vở kịch mang ý nghĩa gì? Bạn nghĩ gì về những phản ứng khác nhau của các nhân vật khi Cửu Trùng Đài bị thiêu rụi?
Trả lời:
* Ý nghĩa của Cửu Trùng Đài:
- Cửu Trùng Đài là một tác phẩm kiến trúc tuyệt vời.
+ Được xây dựng bởi tài năng vĩ đại của Vũ Như Tô - là sự đổ dồn tâm huyết của ông: với ông, Cửu Trùng Đài là linh hồn, là sự sống.
+ Dựng nên từ khát vọng cao đẹp, lý tưởng và tình bạn.
- Cửu Trùng Đài cũng là biểu tượng của sự xa hoa, mặc dù đối lập với lợi ích của người lao động.
+ Đối với vua: Cửu Trùng Đài là biểu tượng quyền lực, là nơi trút bỏ vui chơi.
+ Với VNT: Cửu Trùng Đài là ước mơ to lớn.
+ Đối với Đan Thiềm: Cửu Trùng Đài là biểu tượng của niềm tự hào dân tộc.
+ Với nhân dân: Cửu Trùng Đài là nợ máu, mồ hôi của họ.
- Cửu Trùng Đài là biểu tượng của sự mong manh của cái đẹp.
* Khi Cửu Trùng Đài bị đốt cháy, phản ứng khác nhau của các nhân vật: Vũ Như Tô chịu đau đớn và hoảng sợ khi nhận ra ước mơ lớn của mình đã tan thành tro. Ông gào thét trong tuyệt vọng: “Cháy rồi! Cháy rồi!… Ôi ước mơ! Ôi Đan Thiềm! Ôi Cửu Trùng Đài!”. Còn nhân dân thì hân hoan khi Cửu Trùng Đài bị thiêu đốt.
Câu 6 (trang 141 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Vở kịch đề cập đến mối liên hệ phức tạp giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lý tưởng và hiện thực, giữa cá nhân và lịch sử.
Trả lời:
- Qua văn bản trên, tác giả muốn truyền đạt thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lý tưởng và thực tế, giữa cá nhân và lịch sử. Tác giả mong muốn khuyến khích người đọc cần phản xạ sâu sắc để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật phù hợp và có ý nghĩa. Đồng thời, đừng quá mê muội mà quên mất giá trị thực tế của cuộc sống. Không nên bỏ qua lợi ích của người khác trong việc theo đuổi những ý tưởng nghệ thuật cao cả.
Câu 7 (trang 141 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Trong lời tựa kịch Vũ Như Tô, Nguyễn Huy Tưởng viết:
“Oh! Như Tô phải chăng là người giết hay là người bị giết? Ta không biết.
Cầm bút chung cảnh cùng cảm xúc với Đan Thiềm.”
Lời đề tựa này phản ánh thái độ của tác giả đối với các nhân vật như thế nào? Thái độ này được thể hiện ra sao qua văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài?
Trả lời:
- Lời tựa đã thể hiện sự phân vân và mâu thuẫn của tác giả đối với các nhân vật:
+ Mâu thuẫn giữa dân công và nghệ sĩ trong câu chuyện Vũ Như Tô vẫn còn chưa được giải quyết triệt để.
+ Nghi ngờ: không thể hy sinh lợi ích cần thiết của cộng đồng nhưng vẫn ao ước có một kiệt tác nghệ thuật như Cửu Trùng Đài.
- Hành động giết Vũ Như Tô của quần chúng có lý do: nếu không có Vũ Như Tô xây Cửu Trùng Đài, có lẽ Lê Tương Dực cũng không thể xây được, gây tổn thất cho người dân. Nhưng dân chúng trong lúc phẫn nộ, tức giận, có thể chưa thấu hiểu hoàn toàn về Vũ Như Tô. Đam mê và động cơ của Vũ Như Tô là chính đáng, nhưng việc xây Cửu Trùng Đài không nên vì đó là một gánh nặng thêm cho dân chúng.
- Đan Thiềm và Vũ Như Tô đều yêu cái đẹp đến mức quên mất hiện thực. Nhưng đam mê đó luôn phải được kiểm soát bởi ý thức công dân quan tâm đến lợi ích cộng đồng, phải có hành vi phù hợp với hoàn cảnh hiện thực. Việc viết văn chỉ là một loại bệnh với Đan Thiềm, phần nào tác giả vẫn chưa thật sự rời bỏ niềm tin vào nghệ thuật thuần túy, ít nhất là trong tác phẩm này.
* Liên kết đọc – viết
Bài tập (trang 141 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11 Tập 1): Theo bạn, vấn đề xã hội nào được đề cập trong đoạn trích? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 150 từ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề đó.
Tham khảo đoạn văn:
Đoạn trích chia tay Cửu Trùng Đài cùng với bi kịch của Vũ Như Tô đã nhắc nhở chúng ta về ý nghĩa của ước mơ trong cuộc sống. Mỗi con người từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành đều có một ước mơ, hoài bão riêng của mình. Ước mơ giúp chúng ta tìm ra ý nghĩa và mục đích, khi thực hiện được ước mơ của mình con người cảm thấy được thành tựu của sự nỗ lực, như dân gian ta thường nói 'Sống là phải có ước mơ'. Ước mơ là gì? Đó là những dự định, khát vọng mà mỗi người mong muốn đạt được trong thời gian ngắn hoặc dài. Là mong muốn cống hiến bản thân cho xã hội và khi chúng ta đạt được ước mơ cũng là lúc chúng ta được thừa nhận năng lực của mình. Nếu không có ước mơ, bạn sẽ không biết mục tiêu sống của mình là gì. Điều này có thể khiến bạn sống phí phạm, và trở thành người tụt hậu bị bỏ lại phía sau. Con đường đến với ước mơ không dễ dàng, nhưng với sự kiên trì và quyết tâm, ước mơ sẽ giúp bạn định hình tương lai một cách tốt đẹp nhất. Là học sinh, chúng ta cần phải có ước mơ và mục tiêu sống riêng. Để đạt được ước mơ, chúng ta cần phải cố gắng rèn luyện, học hỏi, và tu dưỡng đạo đức để chuẩn bị cho con đường tới ước mơ của mình.
