[Tóm Tắt Sách] “Người Nhạy Cảm”: Quà Tặng Hay Lời Nguyền?

Bạn đã bao giờ nghĩ rằng mình khá kỳ lạ vì cảm thấy bị choáng ngợp khi xung quanh có quá nhiều tiếng ồn, mùi hương nồng nặc hay ánh sáng chói lóa, đặc biệt là đèn huỳnh quang? Bạn đã từng được gọi là 'quá nhạy cảm' hoặc 'quá nhút nhát' chưa? Bạn có phản ứng mạnh với những thay đổi về nhiệt độ, ngôn ngữ cơ thể và môi trường xung quanh không? Tâm trạng của người khác có ảnh hưởng đến bạn không? Nếu có, bạn có thể là một người nhạy cảm, và cuốn sách sau đây là dành cho bạn.

Tác giả của cuốn sách Người Nhạy Cảm là Elaine N. Aron - một giáo sư, nhà tâm lý học và nhà văn. Là một người nhạy cảm mạnh, Aron hiểu và cảm thông với những người phải đấu tranh với mâu thuẫn tâm lý nhiều hơn bất kỳ ai khác; cô đã khóc rất nhiều vì cảm thấy bị tách biệt khỏi một thế giới hỗn loạn. Tác giả chia sẻ về hành trình từ trải nghiệm cá nhân đến nghiên cứu chuyên sâu để thuyết phục chính bản thân rằng nhạy cảm không phải là một khiếm khuyết, mà là một món quà độc đáo, và cô cảm thấy biết ơn khi trở thành một phần của nhóm người có tính cách thiểu số này. Với niềm tin rằng giọng nói của cộng đồng người nhạy cảm sẽ lan tỏa khắp thế giới, Aron đã nuôi dưỡng ý tưởng cho cuốn sách này từ năm 1992 và sau bốn năm, cuốn sách Người Nhạy Cảm chính thức ra mắt công chúng, không ngừng gây chấn động trong bảng xếp hạng sách của nhiều quốc gia.

Cuốn sách này được chia thành mười chương: hai chương đầu tiên, tác giả giới thiệu cho người đọc những kiến thức lý thuyết cơ bản và nâng cao về tính cách nhạy cảm; hai chương tiếp theo nói về sức khỏe và mối quan hệ với tuổi thơ của từng người; ba chương tiếp theo dành để thảo luận về những tình huống mà người nhạy cảm thường gặp trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ thân thiết và trong công việc; và cuối cùng là những chương giúp làm dịu tâm hồn của người nhạy cảm.

Ở cuốn sách đặc biệt này, nhà tâm lý học nghiên cứu Elaine Aron đã thành công xây dựng nền tảng tâm lý học mới bằng cách xác định một đặc điểm tính cách chưa được quan tâm đến nhiều trong quá khứ, một đặc điểm mà khoảng 15-20% dân số mang trong mình. Vậy nhạy cảm qua góc nhìn của tác giả có gì đặc biệt?

Nhạy cảm là gì?

Tính cách này phản ánh một hệ thống thần kinh rất nhạy cảm đã hình thành từ khi sinh ra và có thể được di truyền, giống như các đặc điểm tâm lý hoặc thể chất khác. Những người nhạy cảm cao phản ứng mạnh mẽ hơn nhiều với hầu hết mọi thứ - từ các đặc điểm giác quan của các đối tượng và sự kiện, đến sự phức tạp của cảm xúc nội tâm và các mối quan hệ giữa con người với nhau. Người nhạy cảm thu nhận rất nhiều thông tin, có nghĩa là họ có thể bị choáng ngợp bởi ánh sáng, tiếng ồn lớn, mùi hương và sự lộn xộn, họ cũng gặp phải các triệu chứng căng thẳng về thể chất hơn - cơ thể của họ phản ứng dữ dội hơn với mọi vật; đây có thể là một điều phiền toái vì nó khiến người nhạy cảm phải trăn trở quá nhiều. Tuy nhiên, tính cách này lại mang lại cho họ một trực giác tinh tế mà những người khác không có, ví dụ như khả năng thấu hiểu tâm trạng của người khác, điều này mang lại cho người nhạy cảm một tài năng tiềm năng về sự sáng tạo, cái nhìn sâu sắc và sự quan tâm — tất cả những đặc điểm mà xã hội của chúng ta cần. Do nhận thức ngày càng cao về mọi sự vật trong môi trường của họ, những người nhạy cảm cao trong nền văn hóa của chúng ta thường bị nghi ngờ về tính kiên định, và được khuyến khích phát triển cứng cáp hơn. Cô Aron chỉ ra rằng những người có đặc điểm này thường bị gán nhầm lẫn với thuật ngữ khác trong quá khứ, những cái tên khác mà các chuyên gia đã mặc định là phổ biến như 'nhút nhát', 'hướng nội' hoặc 'loạn thần kinh'.

Không hài lòng với các nghiên cứu của các chuyên gia đi trước, tác giả quyết định dành rất nhiều thời gian để xác định và mô tả đầy đủ đặc điểm của nhạy cảm bằng cách cung cấp tất cả bằng chứng nghiên cứu và câu chuyện của những người tham gia phỏng vấn vì vấn đề này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân; và bằng chứng cho thấy việc trở thành một người có độ nhạy cảm cao vừa là một may mắn vừa là một gánh nặng, tùy thuộc vào các yếu tố khác nhau tác động đến cuộc sống của người đó. Mặc dù sở hữu đặc điểm này có thể khiến cuộc sống gặp nhiều thử thách, nhưng tác giả, một người nhạy cảm, nhấn mạnh rằng tính cách này không phải là một chứng rối loạn tâm lý hay một khiếm khuyết nhân cách cần phải loại bỏ.

'Chính sự nhầm lẫn giữa nhạy cảm và tâm lý bất ổn cùng tác động của chấn thương thời thơ ấu là một trong những lý do dẫn tới định kiến tiêu cực về người nhạy cảm.'

Đặc điểm nhạy cảm chỉ đơn giản là một phần của tính cách của mỗi cá nhân; một người có tính nhạy cảm cao không nhất thiết bị giới hạn khả năng hưởng thụ cuộc sống, nhưng đặc tính này sẽ tác động đến mọi thứ, từ các mối quan hệ xã hội đến công việc, cuộc sống hàng ngày của người đó. Tác giả chỉ ra rằng, xã hội thường không đánh giá cao những người sở hữu tính cách này, đặc biệt là ở trẻ em và nam giới; vì vậy nếu bạn là hoặc biết một người nhạy cảm cao, cuốn sách sẽ mang đến những hiểu biết sâu sắc mang tính xây dựng, đem lại cái nhìn rõ ràng, không phán xét hơn về trạng thái tâm lý đặc biệt này ở quá khứ, hiện tại và tương lai.

Trải nghiệm của những đứa trẻ nhạy cảm

Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, Aron chỉ ra rằng có hai kiểu người nhạy cảm phổ biến: Một số người khổ sở với tình trạng trầm cảm và lo lắng, số còn lại thì hiếm khi gặp phải tình trạng như vậy. Điều gì có thể tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong tâm lý của hai nhóm nhạy cảm như vậy? Câu trả lời đến từ mối quan hệ với thời thơ ấu, theo như tác giả giải thích:

 'Hầu hết những người nhạy cảm bị trầm cảm lo lắng đều có một tuổi thơ khó khăn. Những người không nhạy cảm với tuổi thơ khó khăn không bị trầm cảm, lo lắng như vậy.'

Đôi khi, vì nhiều lý do khác nhau có thể bắt nguồn từ vết thương tâm lý của chính người chăm sóc (bố mẹ, ông bà, vú nuôi,...), sự dạy dỗ gắn bó với đứa trẻ trở nên thiếu cẩn trọng. Trẻ con có thể nhận ra được sự bất ổn và không an toàn của người chăm sóc mình, khiến chúng cảm thấy bất an khi phải duy trì một mối quan hệ bền vững và cố gắng thoát khỏi môi trường này. Một tình huống tệ hơn nữa là khi người chăm sóc có hành vi đe dọa, bạo lực hoặc từ chối chăm sóc đứa trẻ; những hành động như vậy gây ra những tổn thương tâm lý không thể tránh khỏi cho trẻ em. Các bậc phụ huynh cần thấu hiểu con cái để xây dựng chiến lược từng bước, họ hiểu rõ hơn bất kỳ ai khác về những biểu hiện của con mình.

Một người nhạy cảm không thể mãi sống trong một không gian hẹp, đến lúc họ phải mạo hiểm bước ra thế giới, và nơi đầu tiên thử thách hành trình của họ chính là môi trường học đường. Hành trình học tập của các em được chia thành từng giai đoạn, đặc biệt là tuổi thanh xuân đầy sóng gió, với tất cả những thay đổi sinh lý. Đôi khi, các em quá tải với việc học tập, choáng ngợp trước những ý tưởng táo bạo, kích động bởi sự mâu thuẫn của cảm xúc; để kiềm chế nỗi sợ này, các bạn trẻ cần phải chấp nhận rủi ro và khám phá nhiều hơn những gì cơ thể có thể xử lý. Trong cuốn sách này, tác giả đưa ra lời khuyên rằng các học sinh cần học cách đương đầu với sự kích động bằng các phương pháp như: cố gắng thoát khỏi hoặc kiểm soát tình huống, xây dựng niềm tin chịu đựng bằng cách sáng tạo, tìm kiếm người có khả năng giúp đỡ, tránh xa những người có thể đánh giá mình, tìm bạn bè thật sự tin tưởng (gia đình, bạn bè), cam kết với bản thân sẽ nỗ lực để tránh những tình huống tương tự, và tập trung vào việc bình tĩnh hoặc tiếp nhận thông tin từng bước một.

Phương pháp tiếp cận tinh thần

1. Trong công việc

Những người nhạy cảm cao không thích làm việc quá giờ, hoặc môi trường căng thẳng và kích thích quá mức; họ cũng có xu hướng đánh giá thấp giá trị của vai trò, sự tận tâm và khả năng đóng góp của mình. Nếu cảm thấy bị rơi vào một trong những trường hợp trên, đây là lúc thích hợp để một cá nhân nhạy cảm dừng lại và điều chỉnh; họ cần nhắc nhở bản thân phải thực tế, không mắc kẹt trong áp lực của việc sống theo kỳ vọng của người khác. Và nếu rơi vào tình trạng tuyệt vọng, họ cần điều chỉnh tính cầu toàn và lo lắng của mình và từ bỏ một số ý tưởng táo bạo luôn vấn vương trong đầu.

Một nghiên cứu thú vị chỉ ra rằng, đa số những người nhạy cảm thường chiếm vị trí cao trong xã hội hoặc tổ chức. Để chứng minh điều này, tác giả Aron đưa ra một phép so sánh độc đáo:

“Xã hội ngày càng khắc nghiệt, bao gồm toàn bộ xã hội phương Tây, xuất phát từ việc phân chia con người thành hai giai cấp, các chiến binh cùng nhà vua càng trở nên bốc đồng, trái lại, tầng lớp thầy tu, người phân xử, cố vấn càng chín hắn và hiểu biết sâu rộng. Tôi cũng đã nhấn mạnh sự cân bằng giữa hai tầng lớp này là yếu tố thiết yếu dẫn đến sự tồn tại của một nền văn hóa, và hầu hết người nhạy cảm đều hướng đến tầng lớp cố vấn hoàng gia một cách rất tự nhiên.”

Ở đây, tác giả đang chứng minh rằng, “những người theo phong cách chiến binh” thường đưa ra những quyết định bốc đồng, thiếu cân nhắc; do đó, sự xuất hiện đúng lúc của những người “thuộc tầng lớp cố vấn hoàng gia” sẽ mang lại những lời khuyên sáng suốt, đem lại một kết quả khả quan.

Vì vậy, đối với những người nhạy cảm, không ai có quyền ép buộc họ phải xây dựng một hình mẫu lý tưởng để hòa nhập với xã hội, họ cũng không cần phải đánh đổi bản chất đích thực của mình để thay đổi thành một nhân vật mà họ bị áp đặt. Điều này chắc chắn không phải là tự do. Họ là những người duy nhất có thể định nghĩa bản chất thật của mình, chứ không phải bản chất mà người khác muốn họ trở thành.

“Bạn sinh ra để trở thành những nhà cố vấn, những người suy nghĩ và những vị lãnh đạo tâm linh có phẩm hạnh trong xã hội. Bạn có đủ lý do để cảm thấy tự hào.”

1. Trong các mối quan hệ

Nghiên cứu của tác giả cho thấy những người nhạy cảm thường yêu đầy cảm xúc hơn những người khác. Bất cứ lúc nào trong một mối quan hệ, họ có thể trở nên quá phấn khích, điều này có thể mang lại những trải nghiệm mơ mộng nhưng cũng có thể gây đau khổ. Thật đáng tiếc, những mối tình tiêu biểu của người nhạy cảm thường không được đáp lại. Việc không được đối phương chấp nhận tình cảm của mình có thể dẫn đến cảm xúc rối ren, hoặc trong trường hợp tốt hơn, những hoài bão hoàn mỹ về đối phương có thể khiến họ phản ứng mạnh mẽ, và điều này có thể phá vỡ tình cảm của cả hai.

“Tình yêu với những cảm xúc dữ dội thường bị đối phương từ chối, vì nó quá phi thực tế và đầy những yêu cầu khắt khe. Đối phương thường cảm thấy bị áp lực và không thực sự được yêu thương, bởi vì mọi cảm xúc của họ đều bị đánh giá. Thực tế cho thấy, những người yêu đầy cảm xúc không phải lúc nào cũng hiểu rõ người mình yêu, đó chỉ là một ảo tưởng về sự hoàn hảo không thể đạt được. Thậm chí, họ có thể hy sinh tất cả chỉ để bảo vệ giấc mơ về một hạnh phúc hoàn hảo, điều mà chỉ có đối phương mới có thể mang lại.”

Để hành động một cách khôn ngoan, những người nhạy cảm cần phải tăng cường lòng tự trọng và vượt qua nỗi sợ cô đơn, thay vì sống một cách không chấp nhận được. Họ cũng cần nhớ rằng đôi khi họ sẽ phải đối mặt với những khoảng im lặng và thiếu sự yêu thương từ đối phương, vì vậy cần khuyến khích nhau đương đầu với những nỗi lo lắng, khám phá những bí mật của bản thân hoặc khám phá những sở thích chung thú vị. Có nhiều cách để giải quyết xung đột, ví dụ như dành thời gian để chờ đợi và lắng nghe phản hồi.

1. Trong đời sống sinh hoạt

Để vượt qua nỗi đau quá nhiều, những người nhạy cảm cần xem xét bốn phương pháp tiếp cận trị liệu: nhận thức-hành vi, giao tiếp giữa các cá nhân, thể chất và tinh thần. Họ có thể cân nhắc sử dụng những loại thuốc phù hợp. Những người nhạy cảm cũng cần bắt đầu chăm sóc cơ thể theo một chế độ, nếu những tình huống không quen thuộc luôn gây khó chịu, họ có xu hướng tránh những điều đó và mắc kẹt trong thế giới an toàn của riêng mình quá nhiều. Nhưng để thiết lập phản ứng nhất thời thành một thói quen dài hạn, họ cần một chiến lược từng bước; tác giả đã đưa ra một chơi xổ số xuất: trong một tình huống mới, người nhạy cảm có thể dẫn theo một người thân quen; họ có thể chia sẻ về nỗi sợ hãi của riêng mình, họ có thể tìm đến những nơi giúp khuây khỏa tâm trí, nhưng cũng phải nhắc nhở bản thân lắng nghe những ý nghĩ dũng cảm trong thâm tâm.

“Có lẽ trưởng thành tuyệt đối là khi chúng ta nhận ra khả năng coi toàn bộ vũ trụ như một nơi nương tựa bình yên, và thân thể chúng ta như một thế giới nhỏ bé, không giới hạn trong không gian đó. Đây là quá trình khai sáng gần như hoàn hảo. Nhưng hầu hết chúng ta sẽ cần những nơi nương tựa cụ thể trong một khoảng thời gian, ngay cả khi chúng ta bắt đầu học cách vượt qua những nơi nương tựa không rõ ràng trong những thử thách. Điều này cần thiết, dù có được khai sáng hay không, chúng ta vẫn cần một nơi nương tựa cụ thể, một chút cảm giác hòa hợp.”

Ngoài ra, những người nhạy cảm cao có thể kiềm chế sự kích thích bằng cách giảm thiểu phản ứng với mọi điều xung quanh; dành thời gian để nghỉ ngơi và tạm dừng hoạt động cũng là cách hiệu quả giúp cải thiện tâm trạng, bao gồm giấc ngủ, chế độ dinh dưỡng lành mạnh và thư giãn; họ cũng có thể tạo ra cho mình một lối sống lành mạnh và thanh tịnh, bao gồm thiền định, chiêm nghiệm hoặc cầu nguyện.

Kết luận

Thực tế cho thấy, hầu hết những người nhạy cảm cao đều thông minh, chu đáo và sâu sắc nội tâm, chính vì thế những người sinh ra với tính cách nhạy cảm không nên tự ti về điều này. Cuốn sách Người Nhạy Cảm của Elaine N. Aron là một lời kêu gọi sống cho những người luôn tự ti về tính cách đặc biệt của mình. Hãy biến cuộc sống với những thử thách mới lạ thành những kỷ niệm đáng nhớ, hãy làm đầy lòng mình với những suy nghĩ tích cực và năng lượng hạnh phúc, và hơn hết, hãy tự hào vì sự nhạy cảm luôn chiếu sáng trong tâm hồn của bạn!

Đánh giá chi tiết bởi: Diệu Anh - MyBook.