[Tóm Tắt Sách] “Thay Đổi Tâm Trí Bất Kỳ Ai”: Vượt Qua Rào Cản Tâm Lý, Sống Một Cuộc Sống Mới

[Tóm Tắt Sách] “Thay Đổi Tâm Trí Bất Kỳ Ai”: Hướng Dẫn Gỡ Bỏ Rào Cản Tâm Lý, Thay Đổi Cuộc Sống

Mỗi người đều có điều mình muốn thay đổi, nhưng việc thực hiện điều đó không phải lúc nào cũng dễ dàng.

Tuy nhiên, để thay đổi, chúng ta cần kiên nhẫn và quyết tâm.

Trong sách Thay Đổi Tâm Trí Bất Kỳ Ai, Jonah Berger chỉ ra những phương pháp giúp chúng ta thúc đẩy quá trình thay đổi một cách hiệu quả. Tương tự như việc sử dụng chất xúc tác trong các phản ứng hóa học, chúng ta có thể tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thay đổi bằng cách loại bỏ các rào cản.

Bằng cách đóng vai trò như một chất xúc tác và nỗ lực loại bỏ các rào cản, chúng ta có thể thay đổi suy nghĩ của bất kỳ ai, từ sự lựa chọn của khách hàng, quyết định của sếp cho đến thói quen ăn uống của trẻ.

Nhà khoa học nổi tiếng Isaac Newton đã phát hiện ra rằng, một vật thể trong chuyển động sẽ tiếp tục di chuyển, trong khi một vật thể đứng yên sẽ tiếp tục giữ vị trí đó. Mặc dù ông tập trung vào các vật thể như hành tinh, con lắc và các đối tượng tương tự, nhưng nguyên lý này cũng có thể áp dụng trong cuộc sống xã hội. Tương tự như Mặt Trăng và Sao Chổi, con người và tổ chức đều bị chi phối bởi nguyên lý bảo toàn năng lượng. Đó chính là quán tính. Và theo nguyên lý này, con người sẽ thực hiện những hành động mà họ đã quen thuộc.

Thay vì suy nghĩ về việc nào sẽ mang lại nhiều lợi ích nhất, cử tri thường sẽ ưu tiên chọn người đại diện cho đảng mà họ đã từng bầu. Thay vì lựa chọn một khởi đầu mới với các dự án xứng đáng, các công ty thường sử dụng ngân sách của năm trước làm điểm khởi đầu. Thay vì điều chỉnh danh mục đầu tư, các nhà đầu tư thường chỉ tập trung vào cách họ đang đầu tư và tiếp tục theo đuổi con đường đó.

Nguyên lý quán tính giải thích tại sao nhiều gia đình luôn quay lại cùng một điểm đến nghỉ mát hàng năm và tại sao các tổ chức luôn cẩn trọng khi bắt đầu một kế hoạch mới và không dám vứt bỏ những thứ cũ.

Khi cố gắng thay đổi suy nghĩ trước sự nguyên tử hóa của 'quán tính', nhiều người chọn cách thức ép buộc. Khách hàng không tin tưởng vào kế hoạch của bạn? Hãy cung cấp cho họ một danh sách lý do để tin tưởng. Sếp không lắng nghe ý kiến của bạn? Hãy cung cấp thêm bằng chứng và giải thích kỹ lưỡng hơn. Dù là cố gắng thay đổi cách hoạt động của công ty hay thay đổi thói quen ăn uống của trẻ nhỏ, người ta tin rằng chỉ cần cố gắng đến cùng sẽ thành công. Rằng nếu liên tục cung cấp thông tin hơn, bằng chứng hơn, lý do hơn, cuộc tranh luận hơn, hoặc chỉ cần mạnh mẽ hơn một chút, chúng ta sẽ có thể thay đổi người khác. Nói cách khác, phương pháp này xem như con người là những quả cầu bi, bắn vào đâu thì cuộn theo đó mãi.

Thực ra, việc áp đặt thường không mang lại kết quả như mong muốn. Không giống như các phản ứng hóa học, con người không dễ dàng thay đổi hành vi khi bị ép buộc, thay vào đó, họ sẽ tìm cách phản kháng. Thay vì mở ví một cách dễ dàng, khách hàng sẽ từ chối sản phẩm của bạn. Thay vì lắng nghe, sếp sẽ nói rằng “Tôi sẽ xem xét” - một cách diễn đạt tế nhị của “Cảm ơn, nhưng tôi không quan tâm.” Kẻ nghi phạm, thay vì đầu hàng, sẽ ngày càng trở nên cố chấp và chống đối. Vậy nếu việc ép buộc không thành công thì cách làm nào sẽ đem lại thành công?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta nên nhìn về một góc độ hoàn toàn mới: hóa học.

Nếu không có tác động từ bên ngoài, một phản ứng hóa học có thể mất rất nhiều thời gian để xảy ra. Tảo và vi sinh vật dần chuyển hóa thành dầu, carbon từ từ trở thành kim cương. Để một phản ứng hóa học diễn ra, các phân tử phải phá vỡ liên kết giữa chúng và tạo ra liên kết mới. Quá trình đó có thể kéo dài hàng nghìn hoặc thậm chí hàng triệu năm.

Để làm cho quá trình này dễ dàng hơn, các nhà hóa học thường sử dụng một nhóm chất đặc biệt. Những “anh hùng im lặng” này giúp “dọn dẹp” khí thải từ ô tô đến bụi bẩn trên kính của bạn. Chúng biến không khí thành phân bón và dầu mỏ thành mũ bảo hiểm. Chúng thúc đẩy quá trình biến đổi, làm cho tương tác giữa các phân tử mất hàng nghìn năm chỉ cần vài giây. Tuy nhiên, điều đáng chú ý nhất là cách chúng tạo ra sự thay đổi.

Hầu hết các phản ứng hóa học đều yêu cầu một lượng năng lượng nhất định. Ví dụ, để chuyển đổi khí nitơ thành phân bón, chúng ta cần đốt nó ở nhiệt độ trên 1.000°C. Chúng ta cần cung cấp đủ năng lượng, nhiệt độ và áp suất để tạo ra một phản ứng hóa học. Các chất đặc biệt giúp tăng tốc quá trình. Thay vì tăng nhiệt độ hoặc áp suất, chúng tạo ra một hướng đi mới, giảm lượng năng lượng cần thiết cho phản ứng hóa học.

Dường như điều đó không thể. Làm thế nào để quá trình biến đổi diễn ra nhanh chóng hơn và tiêu tốn ít năng lượng hơn? Điều này trái ngược với quy luật cơ bản nhất của nhiệt động lực học. Nhưng những chất đặc biệt lại hoạt động theo cách khác, thay vì thúc đẩy quá trình biến đổi, chúng loại bỏ từng chướng ngại một.

Chất xúc tác

Chất xúc tác đã làm thay đổi toàn bộ ngành hóa học. Phát hiện của chúng đã mang lại vô số giải Nobel, cứu rất nhiều người khỏi nạn đói và mở ra những phát minh vĩ đại nhất trong thế kỷ gần đây. Trong cuộc sống hàng ngày, phương pháp này cũng mang lại hiệu quả tương tự vì chúng tạo ra sự thay đổi dễ dàng hơn. Điều quan trọng không phải là cố gắng đến cùng, cũng không phải làm cho mình trở nên đáng tin hơn hay thuyết phục hơn. Phương pháp như vậy đôi khi mang lại hiệu quả nhưng thường khiến người khác đề phòng.

Giải pháp là sử dụng chất xúc tác để loại bỏ các vật cản và hạ gục những tấm rào chắn ngăn con người khỏi sự thay đổi. Đó chính là nhiệm vụ của những người đàm phán con tin. Bất kể ai phải đối mặt với một đội SWAT mạnh mẽ sẵn sàng bắt giữ mình đều sẽ cảm thấy bị kẹt cứng. Dù họ là bất cứ băng nhóm tội phạm Nga nào hoặc một kẻ có ý định cướp ngân hàng với ba con tin trong tầm ngắm. Càng ép buộc họ, họ sẽ càng chống đối. Khi bị yêu cầu, họ gần như không bao giờ tuân theo.

Những người đàm phán con tin giỏi sẽ chọn một chiến thuật khác. Bắt đầu bằng việc lắng nghe và xây dựng sự tin tưởng, họ khích lệ nghi phạm chia sẻ về nỗi sợ và động cơ của họ, hoặc người đang chờ họ ở nhà. Nếu cần, họ có thể thậm chí trò chuyện về thú cưng giữa cuộc khủng hoảng.

Vì mục đích chính của người đàm phán con tin là giảm căng thẳng, họ sẽ không hành động một cách quyết liệt. Họ từ từ làm dịu sợ hãi, bất an và thái độ thù địch của nghi phạm cho đến khi họ tự nhận thức về tình hình và nhận ra rằng sự sáng suốt là việc đầu hàng - điều không ai ngờ đến.

Một người đàm phán giỏi không ép buộc, cũng không tạo thêm áp lực trong tình huống căng thẳng. Thay vào đó, họ cố xác định điều đang ngăn chặn sự thay đổi và loại bỏ rào cản đó. Tạo ra sự thay đổi một cách nhẹ nhàng nhất có thể. Giống như chất xúc tác.

Nhu cầu tự do và tự chủ

Cuối thập kỷ 70, các chuyên gia từ Harvard và Yale đã công bố một nghiên cứu về lý do tại sao cảnh báo thường không hiệu quả. Họ đã thực hiện một thử nghiệm đơn giản với một nhà dưỡng lão tên Arden House. Người cao tuổi ở đây được khuyến khích tự do và tự quản lý cuộc sống của mình. Họ có thể tự sắp xếp căn phòng và quyết định hoạt động hàng ngày của mình. Họ cũng có quyền phản ánh nếu có bất kỳ phàn nàn nào.

Để tôn trọng quyền tự quyết, người cao tuổi được cung cấp nhiều lựa chọn hơn. Họ được hỏi xem họ có muốn chăm sóc cây cảnh hay không và được lựa chọn phim để xem.

Ở tầng khác, người cao tuổi được thông báo điều tương tự, nhưng không nhắc đến tự do hoặc quyền kiểm soát. Họ được hứa rằng phòng đã được chuẩn bị để họ cảm thấy thoải mái. Họ được cho cây cảnh nhưng được nhân viên điều dưỡng chăm sóc. Có một bộ phim sẽ được chiếu vào tuần tới và họ sẽ đăng ký tham gia một trong hai buổi.

Sau một thời gian, các chuyên gia đến để xem tình trạng của những người cao tuổi này và xem liệu sự nhắc nhở đã có hiệu quả không.

Kết quả thực sự khác biệt. Những người cao tuổi có quyền kiểm soát hơn thì vui vẻ, năng động và hoạt bát hơn.

Nhưng điều đáng ngạc nhiên là tác động kéo dài. Tám tháng sau, tỷ lệ tử vong giữa hai nhóm đã được phân tích. Tầng có quyền tự do và kiểm soát nhiều hơn có ít người chết hơn một nửa. Cảm giác tự chủ có vẻ làm tăng tuổi thọ của con người.

Đưa ra các lựa chọn

Một cách để đảm bảo tự quyết là để mọi người tự chọn con đường của họ. Cho họ quyền lựa chọn cách tiến tới mục tiêu mà bạn mong muốn.

Các bậc phụ huynh thường làm như vậy. Ép buộc trẻ ăn một loại thức ăn không hiệu quả. Thay vì ép buộc, họ cho trẻ lựa chọn. Con muốn ăn món nào trước, súp lơ hay thịt gà? Đưa ra lựa chọn làm cho trẻ cảm thấy tự do trong khi vẫn đạt được mục tiêu.

Các giám đốc thông minh cũng áp dụng chiến lược này. Ứng viên biết cách thương lượng mức lương cao hơn dù công ty đã đề xuất mức lương hấp dẫn.

Một cách để giải quyết là đưa ra sự đánh đổi. Tiền lương cao hơn sẽ đồng nghĩa với ít cổ phần hơn.

Cho ứng viên lựa chọn mức lương sẽ khiến họ cảm thấy có ảnh hưởng trong thương thảo hợp đồng, đạt được mục tiêu đàm phán.

Có nhiều cách để cải thiện mối quan hệ với những người xung quanh.

1. Hãy động viên một cách ngắn gọn.

Cách thể hiện sự lắng nghe và tập trung là sử dụng ngôn ngữ cơ thể và lời nói.

1. Hãy đặt những câu hỏi mở.

Các câu hỏi giúp cuộc trò chuyện diễn ra một cách trơn tru và tạo dựng sự tin tưởng.

Mỗi người đều có điều mà họ muốn thay đổi. Các chính trị gia mong muốn thay đổi cách bầu cử, trong khi các nhân viên tiếp thị lại muốn xây dựng mối quan hệ với khách hàng. Nhân viên có thể muốn thay đổi quan điểm của sếp, và lãnh đạo thì muốn thay đổi tổ chức. Vợ chồng có thể mong muốn thay đổi suy nghĩ của đối phương, trong khi phụ huynh muốn thay đổi cách con cái hành xử. Còn những người khởi nghiệp thì muốn thay đổi ngành công nghiệp và hướng tới tổ chức phi lợi nhuận với tầm nhìn toàn cầu.

Trong suốt cuốn sách này, chúng ta đã trải nghiệm từng phương pháp tiên tiến nhất để thay đổi. Chúng ta hiểu được làm thế nào, khi nào và tại sao con người lại thay đổi niềm tin của họ, từ đó thay đổi hành động, nhận nhận thức những quan điểm mới mẻ và khác biệt hơn.

Chỉ cần đóng vai trò là chất xúc tác và cố gắng để giảm bớt các rào cản, bạn cũng có thể thay đổi quan điểm của bất kỳ ai.

Đánh giá bởi: Yến Linh - Sách của Tôi

Ảnh: Bảo Nhi - Sách của Tôi