'Tóm tắt về sách': Trí tuệ cảm xúc

'   1. Cuốn sách này có ý nghĩa gì đối với tôi?   '

Một số người nghĩ rằng cảm xúc chỉ đóng vai trò trong các mối quan hệ yêu đương hoặc khi chúng ta bị kích động mọi người gây gổ. Tuy nhiên, thực tế lại là cảm xúc có ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống của chúng ta: chúng định hình quyết định của chúng ta, giúp chúng ta cảm nhận thế giới xung quanh và đóng vai trò quan trọng trong mọi tương tác với mọi người.

Cuốn sách này chi tiết phân tích tác động của cảm xúc đối với cuộc sống hàng ngày, đôi khi giúp ích, nhưng đôi khi cũng làm bạn đi lạc. Nó cũng nhấn mạnh vai trò của trí thông minh cảm xúc (EI), hướng dẫn cách sử dụng cảm xúc một cách hiệu quả để đạt được kết quả tích cực và xử lý những tình huống khó khăn.

Cuốn sách này giải thích cách trí tuệ cảm xúc có thể tạo ra sự cân bằng giữa lý trí và cảm xúc. Nó cũng hướng dẫn cách phát triển và mở rộng khả năng này.

Cuối cùng, cuốn sách trả lời những câu hỏi thú vị như: Trí thông minh cảm xúc phát triển như thế nào ở mỗi người và tại sao khả năng này lại quan trọng đối với xã hội?

'   2. Cảm xúc đóng vai trò quan trọng; chúng giúp ta học hỏi, hiểu người khác và thúc đẩy hành động   '

Liệu cảm xúc có phải là rào cản? Liệu con người có thể sống tốt hơn nếu ta loại bỏ cảm xúc để trở thành một sinh vật lạnh lùng, lý trí?

Thực tế, cảm xúc đóng vai trò quan trọng vì chúng mang lại những lợi ích giúp ta sống cuộc sống hạnh phúc hơn.

Một trong những lợi ích đó là cảm xúc giúp ta học hỏi từ những trải nghiệm.

Khi não lưu trữ trải nghiệm, nó không chỉ ghi nhận sự kiện mà còn lưu giữ cảm giác của chúng ta, từ đó giúp ta học hỏi. Ví dụ, khi một đứa trẻ chạm vào một cái lò nóng, cậu sẽ cảm nhận được nỗi đau. Nếu suy nghĩ về việc chạm vào lò khác, cậu sẽ nhớ lại cảm giác đau đớn đó và tránh hành động đó một lần nữa.

Một giá trị khác của cảm xúc là chúng giúp ta hiểu cảm giác của người khác, từ đó dễ dàng dự đoán hành động của họ. Ví dụ, từ ngôn ngữ cơ thể của một người tức giận, chúng ta có thể suy đoán trạng thái cảm xúc của họ và dự đoán hành động sắp tới của họ.

Lợi ích cuối cùng của cảm xúc là thúc đẩy hành động. Chúng ta cần cảm xúc để có thể phản ứng nhanh chóng. Ví dụ, khi gặp một người tức giận, cảm xúc sẽ khiến chúng ta cảm thấy bị đe dọa và có thể dẫn đến phản ứng phòng thủ nếu người đó có vẻ sắp tấn công.

Những người mất khả năng cảm nhận cũng mất động lực hành động. Ví dụ, trong thế kỷ 19, nhiều bệnh nhân tâm thần đã trải qua phẫu thuật 'tách não' được gọi là lobotomy. Các bác sĩ đã cắt bỏ phần giao tiếp giữa hai bán cầu não, khiến họ không thể xử lý cảm xúc như trước. Hậu quả là họ mất đi động lực hành động và phần lớn khả năng cảm nhận của mình.

Cảm xúc đôi khi có thể dẫn đến phán đoán sai lệch và hành động phi lý trí.

Cảm xúc là công cụ quan trọng giúp chúng ta hiểu và tương tác với môi trường. Tuy nhiên, chúng cũng có thể dẫn đến những sai lầm.

Một trong những sai lầm thường gặp là khi chúng ta quá kích động. Để đưa ra phán đoán sáng suốt, ta cần tư duy mạch lạc. Khi quá phấn khích, tư duy lý trí của ta bị ảnh hưởng và đánh giá của ta trở nên thiên kiến.

Ví dụ, khi sợ hãi, bạn có thể quan sát thấy mình phản ứng quá mức, nghĩ rằng tình huống nguy hiểm hơn thực tế. Khi thông tin đi vào não, một phần sẽ đi qua phần não lý trí và đến vùng cảm xúc. Nếu bộ não đánh giá thông tin này là nguy hiểm, phần cảm xúc sẽ kích hoạt phản ứng ngay lập tức, mà không cần xin ý kiến từ phần não lý trí.

Đó là lý do bạn có thể bị hoảng sợ khi ở giữa khu rừng rậm vào buổi tối và bất ngờ nhìn thấy một hình dạng lạ đang di chuyển.

Chúng ta thường có những hành động không lý trí khi bị ảnh hưởng bởi những phản ứng cảm xúc từ quá khứ.

Chúng ta thường áp dụng các mô hình hành vi từ quá khứ vào hiện tại, mặc dù tình huống đã thay đổi. Ví dụ, một người từng bị bắt nạt ở trường có thể trưởng thành thành người mạnh mẽ, nhưng vẫn không thể vượt qua cảm giác bị đối xử thô bạo từ bạn bè.

Mặc dù cảm xúc rất quan trọng, nhưng chúng có thể chiếm lĩnh tâm trí và làm loạn trích trạng thái tư duy lý trí của chúng ta. Do đó, chúng ta cần phải biết cách quản lý chúng hiệu quả hơn.

Trí tuệ cảm xúc có thể giúp bạn kiểm soát cảm xúc và bạn có thể tận dụng chúng để đạt được mục tiêu.

Làm sao để bạn sử dụng sức mạnh của cảm xúc mà không bị chúng chi phối?

Điều quan trọng là bạn cần trí tuệ cảm xúc (EI), nó sẽ giúp bạn nhận biết và điều chỉnh cảm xúc của mình một cách hiệu quả, thay vì để chúng kiểm soát bạn.

Khía cạnh đầu tiên của EI là khả năng nhận biết và đặt tên cho những cảm giác hiện tại của bạn.

Bước này rất quan trọng để bạn có thể kiểm soát cảm xúc của mình. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những người không nhận ra cảm giác của mình thường có nguy cơ cao hơn về hành vi bạo lực.

Khi bạn đã có khả năng nhận biết cảm xúc của mình, bạn cần tìm hiểu nguồn gốc của chúng.

Cảm xúc của bạn trong một tình huống thường phụ thuộc vào cách bạn suy nghĩ về nó. Ví dụ, nếu bạn vô tình chạm mặt một người quen trên đường mà họ không nhận ra bạn, bạn có thể nghĩ rằng họ đang tránh bạn. Điều này có thể làm bạn khó chịu hoặc thậm chí bực tức.

Tuy nhiên, nếu bạn ngừng suy nghĩ về lý do tại sao họ không nhìn thấy bạn, bạn có thể tìm ra những lý do khác khiến bạn không cảm thấy tức giận. Ví dụ, họ có thể không nhìn thấy bạn vì họ đang mải mê suy nghĩ và không tập trung vào xung quanh.

Khi bạn bắt đầu nhận biết và quản lý cảm xúc của mình, trí tuệ cảm xúc sẽ giúp bạn tập trung vào việc hoàn thành mục tiêu tốt hơn.

Ví dụ, hãy tưởng tượng bạn cần làm bài tập cho trường. Bạn không thực sự thích môn học đó và muốn đi xem phim hơn. Trí tuệ cảm xúc sẽ giúp bạn kiểm soát những cảm xúc này.

Mặc dù môn học có vẻ chán, bạn có thể thử nhìn nó từ một góc độ khác. Có thể sẽ có một chủ đề nào đó làm bạn hứng thú. Bạn cũng có thể nhận ra tác động của việc đi xem phim lên cảm xúc của mình, từ đó bạn có thể tự kiềm chế và dành thời gian vui vẻ cho những lúc khác.

Những sinh viên có thể tổ chức công việc của mình theo cách này thường đạt được thành tích tốt trên trường dù có chỉ số IQ thấp.

Trí tuệ cảm xúc là khả năng bạn cần để không bị lạc lối trong xã hội.

Nếu không sống ở hoang mạc, bạn sẽ khó có cuộc sống hạnh phúc chỉ bằng việc quản lý lý trí của mình. Mối quan hệ với những người xung quanh đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của bạn, và chỉ bằng cách quản lý tốt các tương tác xã hội với họ, bạn mới có hy vọng sống cuộc đời viên mãn.

Một lần nữa, trí tuệ cảm xúc có thể giúp bạn đạt được điều này.

Trí tuệ cảm xúc thúc đẩy sự giao tiếp xã hội tốt bởi vì nó giúp bạn đặt mình vào vị trí của người khác. Biết cảm giác của mình trong một tình huống nhất định sẽ giúp bạn đoán được cảm giác của người khác trong môi trường tương tự.

EI cũng hỗ trợ bạn trong việc phân tích cảm xúc của người khác thông qua việc nhận diện các biểu hiện phi ngôn từ của họ. Điều này có nghĩa là bạn có thể đánh giá tâm trạng của họ chỉ bằng cách quan sát các dấu hiệu như biểu cảm khuôn mặt hoặc ngôn ngữ cơ thể.

Ví dụ, nếu bạn gặp ai đó với gương mặt tái nhợt và miệng mở to, bạn có thể kết luận rằng họ vừa trải qua một số sự sốc.

Hơn nữa, bạn có thể nhận biết những dấu hiệu này tự động, mà không cần phải cố gắng suy nghĩ.

Do EI giúp bạn đồng cảm với người khác, nó sẽ giúp bạn hành động một cách thích hợp, từ đó làm cho mọi người đánh giá cao bạn hơn.

Ví dụ, hãy tưởng tượng bạn là quản lý trong một công ty và có một nhân viên liên tục mắc phải cùng một lỗi. Bạn sẽ cần phải nói chuyện và chỉnh sửa hành vi của anh ta, nhưng bạn cần phải làm điều này một cách tế nhị. Nếu bạn làm tổn thương anh ta, anh ta có thể trở nên tức giận hoặc đề phòng, và điều này sẽ làm khó khăn trong việc thúc đẩy sự thay đổi. Nếu bạn đồng cảm và hiểu được cảm xúc của anh ta, bạn có thể đưa ra biện pháp can thiệp một cách hiệu quả hơn.

Nhìn chung, những người có trí tuệ cảm xúc cao có thể phát triển trong các lĩnh vực xã hội như giáo dục, giải quyết mâu thuẫn hoặc quản lý nhân viên. Và những tài năng này có thể giúp họ duy trì các mối quan hệ xã hội tốt.

Cân bằng giữa 'phần não cảm giác' và 'phần não tư duy' là yếu tố quan trọng của trí tuệ cảm xúc.

Cách chúng ta suy nghĩ và cảm nhận liên quan mật thiết đến nhau. Phần não suy nghĩ, nơi chúng ta phát triển khả năng tư duy lý trí, và phần não cảm giác - nơi sinh ra cảm xúc - được kết nối với nhau qua các đường dẫn thần kinh.

Trí tuệ cảm xúc của chúng ta phụ thuộc vào những kết nối này và bất kỳ tổn thương nào đến các đường dẫn thần kinh có thể gây ra sự suy giảm về trí tuệ cảm xúc.

Ví dụ, nếu phần não cảm giác của một người bị tách rời khỏi phần não tư duy, họ sẽ không còn có trải nghiệm cảm xúc. Sự hỏng hóc trong phần này sẽ dẫn đến mất mát nhận thức về cảm xúc, một phần quan trọng của trí tuệ cảm xúc. Điều này đã được chứng minh trong các trường hợp bệnh nhân trải qua phẫu thuật phân chia hai bán cầu não. Khi kết nối giữa não trái và não phải bị mất, họ đã mất khả năng cảm nhận của mình.

Một ví dụ khác về tầm quan trọng của các kết nối giữa hai phần não là vai trò của phần não tư duy trong việc điều chỉnh hoạt động của phần não cảm xúc - một phần không thể thiếu trong việc tự kiểm soát cảm xúc.

Tự kiểm soát cảm xúc hoạt động theo các bước sau: kích thích bên ngoài, như tiếng ồn đột ngột, thường sẽ kích hoạt phần não cảm xúc của bạn. Nó sẽ tự động đánh giá xem tác động đó có phải là mối nguy hiểm hay không, và sẽ phản ứng bằng cách đưa bạn vào trạng thái cảnh giác.

Chúng ta sử dụng phần não tư duy để điều chỉnh quá trình này. Sau khi nghe thấy tiếng nổ lớn và trong lúc phần não cảm xúc đang gửi thông điệp cảnh báo khắp cơ thể, phần não tư duy sẽ kiểm tra lại xem nguyên nhân của kích thích đó là gì. Nếu không phát hiện nguy hiểm nào, nó sẽ 'hạ nhiệt' phần não cảm xúc và cơ thể, giúp bạn bình tĩnh hơn. Đó là lý do tại sao không phải lúc nào chúng ta cũng phản ứng quá mức với mọi âm thanh chúng ta nghe được.

Nếu bạn ngắt kết nối giữa phần não tư duy và phần não cảm xúc, quá trình này sẽ không thể thực hiện. Ví dụ, những bệnh nhân có phần não tư duy bị tổn thương nghiêm trọng sẽ rất khó kiểm soát cảm xúc của họ.

Trí tuệ cảm xúc có thể là yếu tố quyết định giúp bạn sống khỏe và thành công hơn.

Câu hỏi đặt ra là điều gì tạo nên một cuộc sống thành công và đầy đủ?

Có thể bạn nghĩ rằng chỉ số IQ cao là chìa khóa - những người thông minh nhất có thể đạt được hạnh phúc tối đa. Tuy nhiên, trí tuệ cảm xúc cũng quan trọng không kém IQ trên hành trình đến sự thành công.

Có bằng chứng cho thấy những người có chỉ số EI cao thường đạt được nhiều thành công hơn.

Ví dụ, nghiên cứu chỉ ra rằng sinh viên có khả năng đồng cảm cao thường có điểm số cao hơn so với những người có chỉ số IQ tương đương.

Ai có khả năng kiểm soát bản năng của mình cũng sẽ thành công hơn những người đồng trang lứa. Một nghiên cứu tại Đại học Stanford với tên 'Thử thách Kẹo Dẻo' được thực hiện để đánh giá khả năng tự kiểm soát trước sự cám dỗ của nhóm trẻ 4 tuổi. Nhiều năm sau, những đứa trẻ có khả năng kiểm soát mong muốn của mình từ nhỏ được phát hiện có thành tích học tập tốt hơn và thành công hơn trong cuộc sống.

Sự phát triển của EQ cũng đóng góp vào thành công trong công việc. Những người quản lý giỏi về kỹ năng giao tiếp thường có khả năng thuyết phục người khác tốt hơn.

Hơn nữa, trí tuệ cảm xúc cũng giúp chúng ta có cuộc sống khỏe mạnh hơn.

Chúng ta có thể kiểm chứng điều này bằng cách quan sát cảm xúc. Khi phải trải qua những thời kỳ khó khăn, tim chúng ta phải chịu tổn thương lớn do huyết áp tăng cao, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Stress cũng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, được chứng minh trong một nghiên cứu chỉ ra rằng những người thường xuyên phải đối mặt với áp lực có nguy cơ mắc bệnh cúm cao hơn nhiều so với người bình thường.

Tuy nhiên, trí tuệ cảm xúc có thể giúp chúng ta tránh xa những nguy hiểm của căng thẳng. Lý do là nếu bạn muốn học cách giảm thiểu các cảm giác tiêu cực như lo lắng và tức giận, bạn sẽ ngăn chặn được những ảnh hưởng tiêu cực của chúng lên sức khỏe của mình. Ví dụ, trong một nghiên cứu lâm sàng, những người từng mắc bệnh tim được hướng dẫn cách kiểm soát cơn giận, từ đó giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim.

Mặc dù trí tuệ cảm xúc có ảnh hưởng lớn đến thành công và sức khỏe, nhưng chương trình học tại các trường vẫn chưa đủ chú trọng vào việc phát triển kỹ năng này.

Tương lai của xã hội sẽ phụ thuộc vào trí tuệ cảm xúc của trẻ.

Trái với việc EQ cao có thể tạo ra sự hạnh phúc và sức khỏe, EQ thấp lại gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho xã hội. Ví dụ, tỉ lệ tăng cao về vụ giết người ở trẻ vị thành niên tại Mỹ từ năm 1965 đến năm 1990 có thể liên quan đến việc giảm EQ.

Có chứng cứ thuyết phục cho thấy việc thiếu EQ có thể tăng nguy cơ gây ra hủy hoại - một nhân tố lớn dẫn đến sự gia tăng về tội phạm.

Ví dụ, các nghiên cứu cho thấy các tội phạm vị thành niên thường có khả năng kiểm soát ham muốn và hiểu biết về biểu cảm kém hơn - điều này cũng thường xuyên được tìm thấy ở các tội phạm tình dục người lớn. Những người nghiện cũng thường gặp vấn đề về EQ. Ví dụ, người nghiện heroin thường khó kiểm soát cơn giận ngay cả khi không sử dụng chất kích thích.

Không còn nghi ngờ gì khi tương lai của trẻ phụ thuộc nhiều vào khả năng cảm xúc. Trẻ được nuôi dưỡng trong một môi trường giàu cảm xúc thường phát triển EQ cao hơn sau này. Điều này đã được chứng minh bởi một nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ có bố mẹ EQ cao thường tự kiểm soát cảm xúc tốt hơn, ít stress hơn, học tốt hơn các bạn cùng trang lứa và được đánh giá cao hơn bởi giáo viên.

Không có gì ngạc nhiên khi EQ của trẻ cũng ảnh hưởng đến hạnh phúc của chúng. Trẻ thiếu kỹ năng tự nhận thức, đồng cảm và kiểm soát ham muốn thường dễ phát triển các vấn đề tâm lý và gặp nhiều rắc rối hơn ở trường.

Tất cả những chứng cứ này cho thấy trí tuệ cảm xúc của trẻ cần được chăm sóc và phát triển bởi người lớn. Những đứa trẻ ngày nay sẽ là những người lãnh đạo, phụ huynh và nhà chính trị trong tương lai. Do đó, mọi người có ảnh hưởng lớn đến xã hội tương lai, và mọi cộng đồng đều sẽ hưởng lợi nếu những người đứng đầu biết cảm thông, giải quyết mâu thuẫn một cách thông minh và không hành động bởi bản năng.

Nhiều yếu tố xã hội khác cũng ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng trong tương lai, nhưng rõ ràng EQ có ảnh hưởng lớn.

Một số cách để nâng cao EQ của bạn.

Từ trước đến nay, bạn đã nhận thấy rằng trí tuệ cảm xúc có thể giúp bạn sống hạnh phúc hơn, vậy bây giờ bạn có thể tự hỏi liệu có cách nào để nâng cao nó không.

Câu trả lời là có, và có nhiều bài tập có thể giúp bạn đạt được điều đó.

Nếu bạn muốn tăng cường khả năng nhận thức và tự quản lý, bạn có thể thực hành thông qua việc sử dụng các cuộc trò chuyện nội tâm. Điều này sẽ giúp bạn nhận biết và đặt tên cho các cảm xúc của mình.

Ví dụ, nếu bạn nghe bạn thân của mình kể về vấn đề hôn nhân của anh ấy nhưng bạn không được biết, bạn có thể cảm thấy tức giận. Nhưng việc nội tâm trò chuyện có thể giúp bạn giải quyết vấn đề này. Bạn có thể tự hỏi, 'Tại sao tôi cảm thấy không thoải mái? Có phải vì người bạn thân của tôi không quan tâm đến tôi khi tôi cần không?'.

Bây giờ, sau khi đã nhận ra cảm xúc và nguồn gốc của chúng, bạn có thể giảm bớt sự tiêu cực. Bạn có thể tự nhủ, 'Tôi có thể bị bỏ qua vì anh ấy đang bận rộn.' Nhìn nhận từ góc độ này, bạn có thể cảm thấy thoải mái hơn.

Nếu bạn muốn cải thiện khả năng đồng cảm của mình, hãy thử bắt chước ngôn ngữ cơ thể của người khác. Điều này hiệu quả vì các cử chỉ không chỉ phản ánh cảm xúc mà còn tạo ra chúng. Ví dụ, bằng cách mô phỏng tư thế thư giãn của một người khác, bạn có thể tạo ra cảm giác thư giãn trong bản thân.

Nếu bạn muốn tăng cường khả năng tự tạo động lực và suy nghĩ tích cực hơn, hãy tham khảo lời khuyên sau:

Tạo ra giải thích tích cực và tự chịu trách nhiệm cho thành công và thất bại của mình có ảnh hưởng lớn đến khả năng tự thúc đẩy bản thân. Để tạo động lực cho bản thân, hãy bắt đầu suy nghĩ như sau: những người tự thuyết phục rằng nguyên nhân thất bại là do chính họ, không phải do điều kiện bên ngoài, và họ có thể thay đổi, sẽ không từ bỏ dễ dàng. Họ tiếp tục nỗ lực vì họ tin rằng họ là chủ nhân của cuộc sống của mình.

Ngược lại, những người kết luận rằng sự thất bại của họ được xác định bởi những điểm yếu cá nhân thì có nguy cơ từ bỏ sớm hơn. Họ tự nhủ rằng họ không có khả năng thay đổi và ảnh hưởng đến kết quả thành công. Nếu bạn muốn thành công, hãy tránh suy nghĩ như vậy.

Bạn có thể áp dụng trí tuệ cảm xúc trong nhiều tình huống khác nhau, từ công việc đến cuộc sống tình cảm.

Bạn có thể đã học một ít về trí tuệ cảm xúc. Nhưng bạn có thắc mắc - làm thế nào để áp dụng nó vào cuộc sống hàng ngày?

Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn sử dụng trí tuệ cảm xúc trong cuộc sống hàng ngày.

Lời khuyên đầu tiên là: tránh hiểu lầm trong mối quan hệ bằng cách lưu ý đến cách nam và nữ xử lý cảm xúc khác nhau. Con gái thường được dạy biết chia sẻ cảm xúc và kết nối qua cuộc trò chuyện, trong khi con trai thường tập trung vào giải quyết vấn đề. Do đó, khi bạn gái chia sẻ, hãy lắng nghe thay vì đưa ra giải pháp ngay lập tức.

Ví dụ, nếu bạn gái phàn nàn về một vấn đề, phản ứng của bạn trai có thể là tìm cách giải quyết. Nhưng thường thì điều cô ấy cần chỉ là sự lắng nghe và sự đồng cảm. Hãy dành thời gian lắng nghe và hiểu ý cô ấy hơn thay vì đưa ra giải pháp ngay lập tức.

Một lời khuyên khác là: nếu bạn tức giận trong một cuộc cãi cọ, hãy cố gắng dừng lại và bình tĩnh. Cảm xúc mạnh có thể làm mất kiểm soát và dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Một số chuyên gia tư vấn hôn nhân cũng khuyên các cặp đôi lắng nghe nhịp tim khi xảy ra xung đột. Nếu nhịp tim tăng hơn bình thường 10 bpm, đó là dấu hiệu người đó cần thời gian để bình tĩnh và suy nghĩ lý trí.

Lời khuyên cuối cùng là: nếu bạn phải chỉ trích ai đó, hãy làm điều đó cụ thể và đưa ra giải pháp. Chỉ ra một lỗi cụ thể và đề xuất cách sửa đúng đắn sẽ giúp truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và tôn trọng.

Mytour (Read Station)

Theo Blinkist