Buzz
Bạn đã bao giờ tự hỏi 'Tại sao mọi chuyện xấu xảy ra với tôi?' hoặc có lẽ bạn nghĩ rằng mình là kẻ thất bại và mọi lỗi đều do mình? Nếu vậy, bạn có thể đang bị rơi vào những suy nghĩ vô ích đang ngăn cản sự phát triển của mình trong cuộc sống.
Những suy nghĩ không có ích, hoặc những hiểu lầm về bản thân thường xuất hiện khi chúng ta đối mặt với áp lực. Đây là lúc chúng ta cần những điều tích cực và phương pháp hữu ích để vượt qua khó khăn. Nhưng đôi khi chúng ta là kẻ thù tồi tệ nhất của chính mình, bị mắc kẹt trong những suy nghĩ không có ích.
Vấn đề là, nếu chúng ta tiếp tục nghĩ những suy nghĩ vô ích đó, cuối cùng chúng ta sẽ tin rằng chúng là sự thật. Khi điều này xảy ra, nó sẽ thay đổi cách chúng ta đối phó với các tình huống đó.
Có một câu nói rằng: 'Tâm trí tạo ra những gì mà cơ thể tin tưởng', điều này đúng. Nếu bạn nghĩ rằng mình là kẻ thất bại trong thời gian đủ dài, bạn sẽ trở thành một kẻ thất bại. Dưới đây là 11 lối suy nghĩ không có ích phổ biến nhất gây trở ngại cho sự phát triển của bạn.
11 cách tư duy không có ích
1. Tự Đánh Giá Vào Bản Thân / Tự Phê Bình
Ví dụ:
'Luôn gây rối, không có gì ngạc nhiên khi không ai hài lòng với tôi.'
'Mình thực sự là một kẻ thất bại.'
'Tất cả mọi thứ đều là lỗi của mình.'
Phải chịu trách nhiệm khi mọi thứ không như ý là điều cần thiết.
Nhưng tự đổ lỗi cho bản thân về mọi điều nhỏ là một cách suy nghĩ vô ích. Hãy tưởng tượng nếu một người bạn hoặc người thân yêu liên tục nói với bạn rằng bạn là kẻ thất bại, bạn sẽ tin điều gì sau một thời gian? Tự hình thành là một lời tiên tri trở thành sự thật.
Hãy đối xử tử tế với chính mình. Cuối cùng, bạn có bao giờ gọi bạn bè hoặc người thân yêu là kẻ thất bại hàng ngày không? Vậy tại sao bạn lại tự làm như vậy với chính mình?
2. Việc bé tự nhận mình kém hơn / Tác động của kính lúp
Ví dụ:
'Tôi chỉ đạt điểm A trong bài kiểm tra đó vì các câu hỏi thật sự dễ dàng.'
'Đó chỉ là một phần may mắn khi họ giao cho tôi một công việc, họ chắc chắn rất cần người.'
'Cô ấy không phải thích kiểu tóc của tôi, chỉ đơn giản cô ấy lịch sự thôi.'
Tôi luôn khiêm tốn, ý tôi là, tôi không thích tỏ ra quá lòe loẹt. Nhưng thực tế, khi tôi luôn tự ti về bản thân, tôi đang tạo ra một bức tranh mờ nhạt về bản thân trên cát. Hành động này dẫn đến một cách suy nghĩ hạn hẹp được gọi là Tác động của kính lúp (Binocular Effect), khi bạn coi thấp bản thân mình và phóng đại người khác.
Khi làm như vậy, bạn đang đánh giá thấp nỗ lực của mình mà lại đánh giá quá cao thành tựu của người khác. Nếu bạn tiếp tục như thế, bạn không chỉ đang giảm thiểu các điểm tích cực của bản thân mà còn biến chúng thành tiêu cực.
Hãy tìm kiếm sự cân bằng phù hợp giữa việc tự ti và việc đánh giá thấp bản thân mọi lúc.
3. Tư duy sâu sắc và lặp lại
Ví dụ:
'Nếu mình không nói như vậy.'
'Tương lai, mình thật sự không muốn đi ra ngoài nữa.'
'Nếu mình làm như thế, mình sẽ rất lo lắng.'
Bạn có thể gọi cách suy nghĩ này là 'liên tục suy ngẫm về những điều tương tự'. Có sự khác biệt rõ ràng giữa việc suy nghĩ về vấn đề, tìm ra giải pháp và chỉ tập trung vào vấn đề.
Những suy nghĩ như thế này thường dẫn đến tâm trạng tiêu cực hơn. Vấn đề sẽ tiếp tục tồn tại theo cách của nó và bạn sẽ không thể giải quyết được nó.
Đây là thời điểm tồi tệ nhất của tâm trí. Thay vì luôn lo lắng, hãy dành thời gian để tìm ra những giải pháp cụ thể.
4. Luôn tin rằng mình đúng
Ví dụ:
'Không quan trọng bạn nghĩ gì, tôi tin mình đúng về vấn đề này.'
“Những gì tôi làm là như thế này…”
“Điều đáng làm là…”
Tôi đã trải nghiệm trực tiếp lối suy nghĩ này. Tôi có một người bạn mà dù bạn nói gì, cô ấy cũng tin mình luôn đúng. Cô ấy không chờ bạn kết thúc câu chuyện của mình. Cô ấy liên tục đưa ra quan điểm của mình về điều đó và những gì tôi nên làm.
Tình hình đã trở nên như vậy mà tôi không muốn chia sẻ với cô ấy bất kỳ điều gì vì tôi biết cô ấy sẽ phản ứng như thế nào.
Tự tin mình luôn đúng có thể làm cho bạn cảm thấy thoải mái, nhưng nó thực sự làm người khác bối rối. Hãy thử mở lòng ra và xem liệu bạn có thể học được gì để thay đổi không. Thực tế, không phải lúc nào bạn cũng đúng.
5. Đánh giá theo nhãn định
Ví dụ:
'Mình thật sự không hiểu biết gì cả.'
'Cô ấy thường xuyên uống rượu quá đà.'
'Họ thật không biết cách cư xử và thiếu sự suy xét.'
Con người thường sử dụng việc đánh giá theo nhãn định như một cách để tồn tại. Chúng ta thường đưa ra nhận xét ngay lập tức về người khác để xác định liệu chúng có đáng tin cậy hay không.
Nhưng rõ ràng, con người là một loài sinh vật phong phú. Bản sắc của chúng ta được hình thành từ nhiều khía cạnh; bao gồm giáo dục, dân tộc, tôn giáo, tài chính, địa vị xã hội, và nhiều yếu tố khác nữa.
Vấn đề khi sử dụng nhãn là chúng ta thường hạn chế người khác trong các khía cạnh tiêu cực. Không thể mô tả một người chỉ dựa trên một nhãn. Hãy suy nghĩ xem bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu người khác đánh giá bạn theo một nhãn? Họ đang đặt bạn vào một ô và có thể đó không phải là một ô tốt.
6. Tin rằng tai họa hoặc bệnh tật sẽ đến với mình
Ví dụ:
'Nếu xe của mình hỏng, không ai giúp mình và mình sẽ bị mắc kẹt cả đêm!'
'Tôi cảm thấy lo lắng trong buổi tiệc, nếu tôi luôn lo lắng trong các tình huống xã hội thì sao? Tôi sẽ mất việc!'
'Tim tôi đập loạn xạ. Tôi nghĩ rằng tôi đang bị đau tim!'
Tôi giả sử rằng điều tồi tệ sẽ xảy ra rất nhiều. Đó là cách tôi phát triển chứng sợ du lịch của mình. Tôi luôn tưởng tượng ra trường hợp xấu nhất. Nếu tôi đang lái xe ở một nơi mới nào đó, tôi cảm thấy lo lắng trước khi rời đi và bắt đầu suy nghĩ về mọi thứ có thể xảy ra với cuộc hành trình.
Tin rằng tai họa hoặc bệnh tật sẽ đến với mình không phải là phản ứng quá mức hoặc trở nên cuồng loạn. Đó là một trong những lối suy nghĩ đặc biệt quá mức và vô ích, cuối cùng có thể khiến bạn bị tê liệt.
Nếu bạn luôn nghĩ rằng có những điều tồi tệ hơn, hãy thử ghi nhận những suy nghĩ và sử dụng logic để chống lại những phản ứng cảm xúc của bạn.
7. Tư duy đơn sắc
Ví dụ:
'Mọi thứ đều hoàn toàn thất bại.'
'Mẹ tôi là một thiên thần hoàn hảo.'
'Buổi tối là một cơn ác mộng tột cùng.'
Tư duy đơn sắc là việc đề cập đến mọi quan điểm dựa trên hai phân biệt cực kỳ. Bạn là hoàn toàn tốt hoặc không là gì, tuyệt vời hoặc thất bại. Không có sự linh hoạt nào trong kiểu tư duy này.
Tất nhiên, cuộc sống chứa đựng rất nhiều sắc màu và phức tạp. Chúng ta không thể đánh dấu từ một cực sang một cực khác. Chúng ta sống ở giữa.
Điều khiến tư duy này trở nên vô ích là nó có thể gói gọn mọi người, tình huống hoặc mối quan hệ vào một khuôn khổ cố định. Không ai hoàn toàn tốt hoặc hoàn toàn xấu. Hoàn cảnh và tình huống sẽ thay đổi. Tư duy như thế này sẽ khiến bạn bị ràng buộc, không thể phát triển.
Hãy thử nhìn mọi thứ một góc nhìn mới, mở rộng lòng mình. Hành động như một trọng tài trung lập, tìm kiếm sự cân nhắc.
8. Quy chụp
Ví dụ:
Quy chụp thường được biểu hiện qua những từ như 'không bao giờ', 'luôn luôn', 'mọi' và 'tất cả'. Ví dụ: nếu bạn thường bắt đầu câu bằng 'Cô ấy luôn luôn', 'Anh ấy không bao giờ', 'Tất cả', 'Mọi người', bạn đang tổng quát hóa tình huống.
Có lẽ trước đó bạn cảm thấy thất vọng về hành vi của ai đó và hiện tại bạn chỉ nhìn thấy điều đó. Vấn đề với cách suy nghĩ này là nó sẽ làm mờ góc nhìn của bạn. Bạn sẽ tiếp tục đối diện với các tình huống mới với một quan điểm cũ và đầy định kiến; không có chỗ cho ý kiến mới.
Bạn không muốn người khác đánh giá bạn dựa trên hành vi trong quá khứ? Hãy bắt đầu phân tích tình hình một cách thực tế. Hãy nhìn vào điều đó một cách khách quan. Thay vì đưa ra các tuyên bố tổng quát, hãy tìm những ví dụ cụ thể thay thế.
9. Kết luận không căn cứ/ Suy đoán
Ví dụ:
'Tôi đã mắc lỗi, họ chắc chắn sẽ nghĩ tôi là một người ngốc.'
'Gia đình anh ấy sẽ không bao giờ tha thứ cho tôi.'
'Sẽ không ai ưa tôi ở trường đại học mới.'
Cách suy nghĩ này không có ích vì bạn tự tin rằng bạn biết người khác đang nghĩ gì. Dù bạn có thể cảm thông, nhưng bạn không thể đoán trước được suy nghĩ của người khác.
Có hai cách nhận biết loại suy nghĩ không căn cứ này. Nếu bạn đoán trước hành động trong tương lai, bạn đã đưa ra kết luận. Nếu bạn cho rằng bạn hiểu hết suy nghĩ của mọi người, bạn đang đoán trước tâm trí họ.
Hãy xem xét xem bạn có khuynh hướng đánh giá người khác hoặc tình huống mà không xem xét kỹ lưỡng các sự kiện không. Hoặc giả định của bạn dựa trên cảm xúc chứ không phải dựa trên sự kiện? Tiếp tục loại suy nghĩ không căn cứ này sẽ dẫn bạn vào con đường sai lầm. Hãy dành thời gian suy nghĩ về tương lai và đừng cho rằng bạn hiểu mọi thứ về một tình huống.
1
0. Sàng lọc suy nghĩ
Ví dụ:
'Tại sao anh ấy chỉ khen bộ váy của tôi mà không nói gì về mái tóc của tôi?'
'Cô ấy chỉ yêu cầu mang bánh pudding về nhà vì cô ấy không thích nó.'
'Tôi đạt điểm cao trong bài kiểm tra đó chỉ vì các câu hỏi rất đơn giản.'
Sàng lọc suy nghĩ là một trong những cách suy nghĩ không hữu ích, tập trung vào những điều tiêu cực và làm giảm những điều tích cực. Ví dụ: bạn có thể đạt điểm A trong tất cả các bài kiểm tra của mình ngoại trừ một bài được điểm B. Thay vì vui mừng về điểm A bạn đạt được, bạn lại thất vọng với điểm B.
Hoặc có thể đối tác của bạn đã chuẩn bị một bữa ăn lãng mạn, nhưng điều duy nhất bạn nhớ là họ không mở cửa xe cho bạn.
Tách biệt những khía cạnh tích cực và tập trung vào những khía cạnh tiêu cực liên quan đến quá trình tiến hóa. Trong quá khứ, những tình huống tiêu cực mang nhiều rủi ro. Tổ tiên của chúng ta cần phải nhanh chóng đánh giá tình huống tiêu cực để tồn tại. Họ đã thực hiện điều này bằng cách loại bỏ thông tin không cần thiết và điều chỉnh các khía cạnh tiêu cực.
Tuy nhiên, trừ khi đối mặt với nguy cơ đe dọa tính mạng, chúng ta không cần áp dụng bộ lọc này trong cuộc sống hiện đại. Luôn tập trung vào mặt tích cực có thể gây hại cho lòng tự trọng, tạo ra lo lắng và thậm chí là tự tử.
11. Cảm xúc
Ví dụ:
'Tôi thấy sợ hãi, vậy nên tôi chắc chắn đang đối mặt với nguy hiểm.'
'Tôi cảm thấy vô dụng, vì vậy tôi không thể làm gì được.'
'Tôi cảm thấy mình là một người mẹ tồi. Vì vậy, tôi phải là một người mẹ tồi.'
Các câu trên đều bắt đầu bằng ‘Tôi cảm thấy…’ Cảm xúc là khi chúng ta dựa vào trạng thái cảm xúc của mình. Tôi thường làm điều này khi chuẩn bị bắt đầu một chuyến đi và cảm thấy lo lắng về việc đi du lịch. Cảm xúc này khiến tôi nghĩ rằng điều gì đó tồi tệ sắp xảy ra. Nó làm lan rộng cơn rối loạn hoảng sợ của tôi.
'Lý luận theo cảm xúc nhấn mạnh việc sử dụng cảm xúc cá nhân thay vì bằng chứng khách quan để hình thành quan điểm về bản thân và thế giới.' - David Berle
Bạn tin rằng cảm xúc của mình là thực tế của tình huống. Một số người thấy điều này khó hiểu, bởi vì chúng ta đều cảm nhận theo cảm xúc. Vậy khi nào suy nghĩ theo cảm xúc không phù hợp? Tôi nghĩ, tình yêu là gì nếu không phải là cảm xúc?
Lý luận theo cảm xúc tạo ra một cái nhìn chệch về thế giới vì cảm xúc phụ thuộc vào suy nghĩ của bạn. Suy nghĩ có thể sai. Vì vậy, nếu suy nghĩ sai, thì thực tế của bạn cũng sẽ sai lệch. Bạn có thể thấy mối đe dọa ở những nơi không có. Hoặc tự tử vì bạn cảm thấy mọi thứ vô vọng.
Khi những suy nghĩ này xuất hiện, hãy xem xét tình huống một cách lý trí thay vì phản ứng theo cảm tính. Xem xét bằng chứng xung quanh sẽ giúp bạn vượt qua suy nghĩ không hữu ích này.
Kết luận
Rõ ràng có nhiều kiểu tư duy không hữu ích, nhưng bạn không cần phải rơi vào chúng mãi mãi. Mỗi khi bắt đầu suy nghĩ theo cách không hữu ích, hãy dừng lại và đánh giá lại.
Hãy tự đặt câu hỏi, liệu điều này thực sự là sự thật của bạn hay bạn đang dựa vào suy nghĩ của mình về điều gì đó khác? Theo thời gian, cách tiếp cận đơn giản này có thể trở nên hiệu quả và giúp bạn thoát ra khỏi những cái bẫy rối này.
