[ToMo] Chia sẻ về chuyện mồ côi

Gần đây, nhận thức của mọi người về nỗi đau ngày càng cao, đặc biệt vào những ngày như Ngày của Mẹ và Ngày của Cha. Những người đã mất đi người thân cảm thấy cần chia sẻ và bày tỏ tâm sự của mình. Vậy làm thế nào để chúng ta bắt đầu chia sẻ câu chuyện về việc mất đi người thân?

Sự chú ý đối với nỗi đau ngày càng tăng lên

Gần đây, sự chú ý của mọi người dường như tập trung vào những người trải qua những ngày như Ngày của Mẹ, Ngày của Cha một cách khó khăn vì nhiều lí do. Ngoài các thông điệp quảng cáo chào mừng những ngày này, mạng xã hội cũng đăng đầy các bài viết và hình ảnh mà mọi người chụp cùng cha mẹ của họ. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều người nhận ra rằng những ngày này có thể không phải là dễ dàng hay đáng ăn mừng với tất cả mọi người.

Có lẽ không chỉ trong những dịp này mà mọi người cảm nhận nỗi đau mất mát nói chung, đặc biệt đối với những người mồ côi cha/mẹ từ khi còn nhỏ. Chiến dịch SIRE “De dood. Praat erover, niet eroverheen” (“Cái chết. Nói chuyện về nó, đừng né tránh nó') đã được triển khai từ năm 2022, khuyến khích mọi người không nên sợ hãi trước những câu chuyện về cái chết nữa. Hơn nữa, hiện nay trong một số sách, podcast và bài báo đã xuất hiện đề tài này, đa phần được viết bởi giới trẻ.

Có lẽ ngày càng có nhiều nhu cầu để chia sẻ và bày tỏ tâm sự về những câu chuyện này. Một số chủ đề luôn xuất hiện: Sự khó chịu mà nhiều người đã trải qua xung quanh cái chết và/hoặc các cuộc trò chuyện về cái chết và “ngày hết hạn” dường như đặt chúng ta vào cảnh đau khổ: Hy vọng rằng nỗi đau đó sẽ “kết thúc” hoặc sẽ được “xử lý” vào một lúc nào đó và sẽ không còn hiện hữu trong cuộc sống của ai nữa.

.

Nỗi đau buồn

Nỗi đau buồn không có ngày hết hạn, điều này được chứng minh qua hiện tượng “đau buồn” trong các nghiên cứu. Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, đau buồn nghĩa là nỗi buồn tái xuất hiện khi mất mát mang một ý nghĩa mới hoặc khác, ví dụ như khi trưởng thành hơn, họ hiểu sâu hơn về ý nghĩa của việc mất đi người thân (Jeffreys, 2005; Oltjenbruns, 2001; Spuij, 2018). Nỗi đau cũng được minh chứng qua các cuộc phỏng vấn gần đây với những người trưởng thành từng mất thân nhân khi còn nhỏ (Chater et al., 2022; Koblenz, 2016; Meyer-Lee et al., 2020). Ví dụ, những người này cho biết nỗi đau mất cha mẹ có thể lại trỗi dậy trong những sự kiện quan trọng trong cuộc đời, như chuyển nhà, tốt nghiệp, kết hôn hoặc sinh con. Những cảm xúc này cũng có thể dâng trào trong các sự kiện khác, như sự mất đi của người thân khác, sự chấm dứt của một mối quan hệ, sự ra đi của cha mẹ hoặc trong các dịp như Ngày của Cha, Ngày của Mẹ.

Tóm lại, nỗi đau là độc nhất, và khác biệt trong mỗi chúng ta, và không có ngày giờ cụ thể nào để nỗi đau ấy biến mất hoàn toàn. Dẫu biết trong các sự kiện quan trọng hay các dịp như Ngày của Mẹ, Ngày của Cha, nỗi đau ấy sẽ lại xuất hiện, nhưng đây là một thời cơ thích hợp để bắt đầu cuộc trò chuyện với một người đang gánh chịu nỗi đau mồ côi.

Dự án nghiên cứu về trải nghiệm sau khi mất cha mẹ

Trong dự án này, chúng tôi đã trò chuyện với 60 người tham gia về những trải nghiệm của họ sau khi mất cha mẹ trong thời thơ ấu. Những người tham gia nằm trong độ tuổi từ 25 đến 46, và đã mồ côi cha hoặc mẹ khi họ từ 4 đến 17 tuổi. Mặc dù hiện tại chúng tôi đang trong quá trình xử lý thông tin từ các cuộc phỏng vấn này, nhưng đã ghi nhận được một số trường hợp mà người tham gia cảm thấy phản ứng từ những người xung quanh thường không mang lại hiệu quả. Ví dụ, họ thường nhận được những lời khuyên không cần thiết hoặc những lời trò chuyện về cảm xúc của người khác mà bỏ qua cảm xúc của chính họ.

Vì vậy, có rất nhiều phản ứng khác nhau với nỗi đau mất đi người thân và cách tham gia vào cuộc trò chuyện về chủ đề này. Dường như khá chắc chắn rằng trạng thái cảm xúc của người khác có thể ảnh hưởng đến cách những người đang đau buồn trải qua khi nói đến sự ra đi của người thân (ví dụ như Chater et al., 2022; Koblenz, 2016). Vì vậy, câu hỏi tiếp theo là: Làm thế nào để tham gia vào cuộc trò chuyện về chủ đề này mặc dù nó có thể mang đến sự bất tiện?

Nói về chủ đề cái chết

Đầu tiên, tôi nghĩ bạn cần hiểu sự khó chịu mà bạn có thể gặp phải khi nói đến cái chết và tầm ảnh hưởng của nó đối với cuộc sống của một người. Đối với chủ đề làm thế nào để chia sẻ với một người đã mất đi người thân, tôi muốn giới thiệu đến bạn một video ngắn mang tên “Bạn có thể giúp một người bạn đang đau buồn như thế nào?” của Megan Devine, một chuyên gia điều trị nỗi đau và tác giả cuốn sách “Mọi việc sẽ ổn”.

Nói chung, cuốn sách của Megan Devine và đoạn hoạt hình muốn gửi một thông điệp về tầm quan trọng của việc thấu hiểu cảm xúc và trải nghiệm của những người xung quanh. Đó là: hãy cố gắng lắng nghe câu chuyện của người khác, mặc dù việc nghe về những cảm xúc hay trải nghiệm đau khổ, buồn tủi của người khác có thể rất khó khăn. Hãy đặt câu hỏi, nhưng đừng chia sẻ những cảm nhận hay câu chuyện của chính bạn, và cũng đừng đưa ra giải pháp hay gợi ý gì cả.

Tôi muốn kết thúc blog này với một trích dẫn từ cuốn sách “De dingen die je vergeet” (Chìm vào lãng quên - The things you forget) của Gijs van der Zanden:

“Người đưa tang thường bị mọi người xung quanh chăm chú nhìn. Những người muốn đến đó vì người đưa tang luôn sợ họ sẽ nói điều không phù hợp hoặc gây phiền phức. Để an toàn hơn, chúng ta nên không làm gì cả, nhưng đồng thời cũng bỏ lỡ cơ hội để tâm sự ngay từ đầu. Vì vậy, tôi cho rằng cần có sự “đồng tâm hiệp lực” từ cả hai phía, để ít nhất là cả hai sẽ gặp nhau ở điểm giữa con đường này, nếu cả hai đều sẵn sàng “chia sẻ - lắng nghe”. Khi đó, trách nhiệm sẽ được chia sẻ” (trang 208/209).

Một lời khuyên khi bạn gặp khó khăn trong việc diễn đạt vấn đề hoặc không biết nên nói gì nhưng vẫn muốn biết tình hình của họ và muốn nghe họ nói. Hãy cố gắng bắt đầu cuộc trò chuyện một cách chân thành, ngay cả khi người thân của họ đã ra đi cách đây không lâu (hoặc đã lâu). Quan trọng nhất, hãy chấp nhận sự bất tiện, mở lòng lắng nghe và dành thời gian để họ có thể chia sẻ nỗi đau của họ.

Một số quyển sách, podcast và bài báo được tuyển chọn nói về nỗi đau.

Sách

• Max Porter - Nỗi đau là điều có lông với Con quạ (Tiếng Anh)

• Megan Devine - Không sao cả nếu bạn không ổn (Tiếng Anh)

• Gijs van der Sanden – Các điều bạn quên. Đau buồn cho người mới (Tiếng Hà Lan)

• Lisanne van Sadelhoff – Bạn trẻ và bạn đang đau buồn (Tiếng Hà Lan)

• Ameline Ansu – Chân thành chia buồn (Tiếng Hà Lan)

• Tatjana Almuli – Tôi sẽ không bao giờ rời xa bạn nữa (Tiếng Hà Lan)

• Manu Keirse – Giúp đỡ trong lúc mất mát và đau buồn (Tiếng Hà Lan)

• Mariken Spuij – Đau buồn ở trẻ em và thanh thiếu niên. Về việc hướng dẫn xử lý mất mát (Tiếng Hà Lan)

Podcasts và tài liệu khác

• Ngày qua ngày - bởi Liesbeth Rasker (Tiếng Hà Lan)

• Một podcast bình thường - bởi Benthe Göbel và Sabien Brehler (Tiếng Hà Lan)

• 2Doc: Tại sao bạn không ở lại với tôi? - bởi nhà làm phim tài liệu Milou Gevers (Tiếng Hà Lan)

• 2Doc: Tôi đang đau buồn vì bạn - bởi Nellie Benner (Tiếng Hà Lan)

Bài báo

Không có thời gian tối đa để than khóc - trên Pratenoververlies.nl (tiếng Hà Lan)