[ToMo] Có Phải “Nghiện Âm Nhạc” Là Sự Thật?

Bạn là một người mê mẩn âm nhạc? Đừng lo, bạn không bao giờ cảm thấy cô đơn. Khắp nơi trên thế giới, mọi người đều thưởng thức và tận hưởng âm nhạc hàng ngày, từ việc sử dụng nó trong quảng cáo, ghi chú những sự kiện quan trọng, tập thể dục, cho đến việc giúp chìm sâu vào giấc ngủ. Âm nhạc có vai trò quan trọng trong việc xây dựng tính cách và nhận dạng cá nhân của mỗi người.

Hơn nữa, âm nhạc còn mang lại những lợi ích như:

• Giảm căng thẳng và lo âu
• Giúp giảm đau
• Cải thiện tâm trạng
• Cải thiện chất lượng giấc ngủ

Những lợi ích tuyệt vời mà âm nhạc mang lại cho cuộc sống của chúng ta không thể phủ nhận. Tuy nhiên, một số người vẫn cảm thấy lo lắng và đặt ra câu hỏi liệu chúng ta có quá phụ thuộc vào âm nhạc hay không.

Và câu trả lời ngắn gọn cho câu hỏi đó là không: Các chuyên gia không có bằng chứng cụ thể về việc xem xét nghiện âm nhạc như một loại bệnh lý tâm thần. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là thói quen thưởng thức âm nhạc không thể gây ra trở ngại nào cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Liệu điều đó có thực sự tồn tại?

Tóm gọn lại, tình trạng “nghiện âm nhạc” không phải là một hiện tượng hoàn toàn có thực.

Các chuyên gia không có bất kỳ ghi nhận chính thức nào về việc coi nghiện âm nhạc là một dạng bệnh lý trong việc chẩn đoán sức khỏe tâm thần. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là thú vui thưởng thức âm nhạc không thể gây ra các trở ngại cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Nếu bạn đã từng tìm hiểu hoặc được giới thiệu về quá trình nghiện, bạn có thể đã hiểu biết một phần về vai trò của hoocmon dopamine trong quá trình này.

Dưới đây là bản tóm tắt ngắn gọn về cơ chế hoạt động của não bộ khi phát triển cơn nghiện:

Việc sử dụng chất kích thích hoặc thực hiện một số hành vi cụ thể sẽ kích thích sự tự do hoocmon dopamine trong hệ thống thưởng bên trong não. Theo thời gian, não bộ bắt đầu phụ thuộc vào các chất kích thích hoặc các hành vi này để tăng cường việc tự do hoocmon dopamine, và lâu dần lượng dopamine được tiết ra mỗi lần sẽ giảm đi. Cuối cùng, não bộ trở nên lệ thuộc hoàn toàn vào các yếu tố gây nghiện với mức độ tăng dần để có thể tự do dopamine đủ lượng.

Một thí nghiệm thực hiện vào năm 2011 với 10 người tham gia đã ghi nhận cảm giác rùng mình ở tất cả 10 người khi họ nghe nhạc. Điều này cho thấy âm nhạc có thể kích thích sự giải phóng hoocmon dopamine trong não, tạo ra những phản ứng cảm xúc mạnh mẽ - thể hiện qua cảm giác rùng mình.

Khi thói quen nghe nhạc trở thành một vấn đề?

Chúng ta không thể có một câu trả lời cụ thể, nhưng có thể tham khảo bảng tiêu chí mà các chuyên gia sức khỏe thường sử dụng để đánh giá nguy cơ nghiện của một người:

• Bạn có kiểm soát được hành vi của mình không?
• Hành vi của bạn có ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày không?
• Bạn tiếp tục thực hiện hành vi mặc kệ hậu quả không?
• Bạn cảm thấy bị thúc đẩy thực hiện hành vi này không?

Tất cả các tiêu chí trên đều nhằm tìm câu trả lời cụ thể cho câu hỏi: Thói quen nghe nhạc có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của bạn không?

Dưới đây là một số dấu hiệu cụ thể sẽ giúp bạn tự nhìn nhận lại thói quen nghe nhạc của mình.

Đối với bạn, âm nhạc không chỉ là giải pháp cho cảm xúc mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.

Âm nhạc không chỉ là âm thanh mà còn là ngôn ngữ của trái tim, truyền tải những cảm xúc sâu lắng mà từ lâu đã gắn liền với con người.

Không chỉ là một hình thức giải trí, âm nhạc còn là điều kiện cần để giảm bớt căng thẳng và lo lắng, đồng thời tìm lại sự cân bằng trong tâm hồn.

Tuy nhiên, dù âm nhạc có thể làm dịu đi phần nào nỗi đau và mệt mỏi, nhưng không thể giải quyết triệt để mọi vấn đề trong cuộc sống.

Cảm xúc của bạn sẽ được thăng hoa hoặc lún sâu tùy thuộc vào loại nhạc bạn lựa chọn, vì vậy hãy chọn lọc một cách khôn ngoan để không gặp phải những hậu quả không mong muốn.

Ví dụ, những giai điệu buồn có thể giúp bạn xoa dịu nỗi đau sau một cuộc chia ly, nhưng cũng cần phải cẩn thận vì chúng có thể làm trầm trọng thêm tâm trạng tiêu cực của bạn.

Sự hiệu quả của bạn trong hoạt động hàng ngày sẽ bị ảnh hưởng nếu thiếu âm nhạc.

Âm nhạc có thể làm cho các công việc khó khăn trở nên dễ dàng hơn. Bạn có thể lắng nghe nhạc khi kẹt xe, nhảy múa khi làm việc nhà, hoặc thư giãn với nhạc nhẹ khi cần giải tỏa căng thẳng.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng là thích hợp để sử dụng âm nhạc.

Ví dụ, nghe nhạc khi người khác đang nói chuyện với bạn trong các tình huống nghiêm túc như họp công ty hoặc giảng bài không phải là một ý tưởng tốt.

Nếu bạn thấy mình bị căng thẳng hoặc không thể hoàn thành công việc mà thiếu âm nhạc, hãy xem xét nguyên nhân của vấn đề đó.

Âm nhạc có thể làm bạn sao lãng các nhiệm vụ quan trọng.

Đắm chìm trong âm nhạc và quên lối về là điều không lạ. Nhưng việc dành quá nhiều thời gian cho âm nhạc có thể gây trở ngại lớn, đặc biệt khi nó cản trở bạn hoàn thành nhiệm vụ hàng ngày.

Âm nhạc có thể đi kèm với việc sử dụng chất kích thích.

Việc sử dụng chất kích thích có thể làm tăng trải nghiệm âm nhạc của một số người. Một chút rượu có thể giúp bạn thư giãn và nhảy múa trong không khí sôi động của một buổi biểu diễn trực tiếp. Hoặc một ít ma túy có thể làm cho bạn cảm thấy như tâm trí bạn đang hòa mình vào âm nhạc của DJ.

Việc thỉnh thoảng sử dụng chất kích thích để trải nghiệm âm nhạc sâu sắc hơn không phải là vấn đề lớn, nhưng vẫn cần cân nhắc.

Một nghiên cứu vào năm 2015 phát hiện rằng 43% trong số 143 người tham gia nghiên cứu đã tiếp nhận điều trị về việc sử dụng chất gây nghiện - có liên quan mật thiết đến một loại âm nhạc cụ thể làm tăng cường sự khao khát sử dụng chất kích thích.

Một lần nữa, điều này không chứng minh rằng nghe nhạc là xấu. Thực tế, hầu hết các người tham gia nghiên cứu cho biết âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của họ.

Tuy nhiên, các phát hiện này cũng cho thấy rằng âm nhạc có thể đóng góp vào vấn đề lạm dụng chất kích thích.

Nếu bạn bị cuốn hút bởi một loại nhạc cụ thể và đồng thời cảm thấy tăng ham muốn sử dụng chất kích thích, hãy xem xét kỹ lại mối liên kết này.

Làm thế nào để giảm thời gian nghe nhạc (nếu bạn cảm thấy cần thiết)

Miễn là thói quen nghe nhạc không ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của bạn, không có lý do nào buộc bạn phải giảm thời gian nghe nhạc.

Nhưng nếu bạn muốn thay đổi, hãy xem xét những chiến lược sau:

Xác định thời gian mà bạn có thể hoạt động mà không cần âm nhạc.

Dù muốn rút ngắn thời gian nghe nhạc, bạn không nhất thiết phải loại bỏ hoàn toàn âm nhạc khỏi cuộc sống. Thay vào đó, hãy chọn những thời điểm cụ thể trong ngày hoặc hoạt động nhất định để tránh sử dụng âm nhạc, điều này sẽ là lựa chọn hợp lý và thông minh hơn.

Nếu bạn đã nhận ra những khoảng thời gian không thích hợp để nghe nhạc và gây ra trở ngại cho công việc (ví dụ như trong lớp học hoặc khi bạn cần tập trung ở nơi làm việc), hãy bắt đầu giảm bớt thời gian nghe nhạc ở những thời điểm đó.

Nếu bạn thường nghe nhạc suốt cả ngày, hãy dành ra một chút thời gian để thư giãn mà không cần âm nhạc đi kèm.

Bạn có thể nghe nhạc khi tập luyện, nhưng hãy tạm dừng và lắng nghe những âm thanh tự nhiên xung quanh khi bạn cần nghỉ.

Phân chia thời gian nghe nhạc và thời gian cho các hoạt động khác nhau.

Nếu bạn dành quá nhiều thời gian để nghe nhạc, bạn sẽ không còn đủ thời gian cho những hoạt động giải trí khác và giao tiếp với mọi người. Âm nhạc có nhiều lợi ích, nhưng các hoạt động giải trí khác cũng đáng để trải nghiệm.

Các hoạt động đáng thử:

Lắng nghe các loại âm thanh khác nhau.

Âm nhạc là một lựa chọn thuận tiện để bạn làm việc hàng ngày mà không gặp trở ngại. Nếu không thích môi trường yên tĩnh, âm thanh tự nhiên cũng có thể làm bạn cảm thấy thoải mái khi làm việc.

Vậy, không nhất thiết phải chỉ có âm nhạc làm bạn lựa chọn.

Hãy thử nghiệm các dịch vụ âm thanh đa dạng:

Nghe Đài Phát thanh Cộng đồng Quốc gia (NPR).

Tận hưởng sách nói.

Khám phá thế giới của podcast.

Thay đổi cách bạn nghe nhạc.

Nếu cách bạn nghe nhạc gây ra vấn đề cho cuộc sống hàng ngày của bạn, hãy thử áp dụng những thay đổi dưới đây để cải thiện trải nghiệm âm nhạc của bạn trong tương lai:

• Khi bạn cảm thấy buồn chán và tuyệt vọng, hãy thử những hình thức giải trí khác như viết, trò chuyện hoặc đi dạo để xua tan nỗi buồn.
• Nếu bài hát bạn đang nghe gây phân tâm khiến bạn không tập trung vào công việc hoặc học tập, hãy chuyển sang nghe nhạc không lời để giúp tăng cường sự tập trung.
• Hãy suy nghĩ việc giảm âm lượng hoặc không sử dụng tai nghe trong các hoạt động đòi hỏi tập trung cao như làm việc hoặc tham gia giao thông để bảo vệ thính lực của bạn.

Các thói quen quan trọng khi nghe nhạc

Dù bạn có nhận ra rằng mình không có vấn đề gì khi nghe nhạc, nhưng nhớ những mẹo sau đây sẽ giúp bạn tận hưởng âm nhạc một cách an toàn và hiệu quả.

Điều chỉnh âm lượng

Một trong những vấn đề lớn khi nghe nhạc là có thể gây tổn thương thính giác nếu nghe nhạc ở âm lượng quá cao trong thời gian dài.

Rất dễ để không nhận ra mức âm lượng thực tế đang sử dụng. Thường chúng ta thích nghe nhạc ở âm lượng cao nhất, điều này có thể do tiềm thức tin rằng những bản nhạc yêu thích bị lấn át bởi những âm thanh khác mà bạn không quan tâm. Việc tăng âm lượng đến mức cao nhất sẽ khiến cho tiềm thức cảm thấy những bản nhạc yêu thích chiếm ưu thế.

Vậy, nếu bạn muốn thưởng thức âm nhạc một cách sôi động, hãy thả mình và cùng bay bổng theo nhịp điệu. Nhưng sau cơn say, hãy giảm âm lượng xuống để bảo vệ tai của bạn (và cả hàng xóm nữa).

Nếu bạn thích sử dụng tai nghe, hãy nhớ nguyên tắc 60-60: chỉ sử dụng tối đa 60% âm lượng cho phép trong vòng 60 phút mỗi ngày.

Hãy chuyển sang sử dụng tai nghe chụp tai.

Bạn lo lắng về thính lực của mình? Hãy lắng nghe các chuyên gia và chọn tai nghe chụp tai làm bạn bè đồng hành trong hành trình âm nhạc. Dù tai nghe nhét tai và không dây có tiện lợi, nhưng cũng là nguyên nhân gây hại thính lực.

Chọn âm nhạc phù hợp với tình huống

Bạn biết rõ âm nhạc nào giúp bạn sôi động, nhưng cũng cần chú ý rằng từng thể loại âm nhạc có thể mang lại lợi ích khác nhau trong từng hoàn cảnh cụ thể:

• Những bản nhạc nhẹ nhàng, có nhịp điệu êm dịu có thể giúp bạn thư giãn và giảm căng thẳng hiệu quả.
• Âm nhạc cổ điển là lựa chọn tốt để tăng cường sự tập trung, đặc biệt là trong quá trình học tập.
• Nghe nhạc thể loại mà bạn yêu thích sẽ giúp cải thiện tâm trạng của bạn.

Khi bạn cần sự tư vấn, hỗ trợ từ các chuyên gia

Nếu bạn muốn thay đổi thói quen nghe nhạc nhưng gặp khó khăn, hãy tìm kiếm sự trợ giúp từ một nhà trị liệu để có được sự hỗ trợ đáng kể.

Một nhà trị liệu có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về những yếu tố đằng sau hành vi không bình thường của bạn liên quan đến âm nhạc và phát triển kế hoạch tiếp cận vấn đề một cách lành mạnh và hiệu quả hơn.

Bạn có thể cảm thấy việc sử dụng âm nhạc giúp bạn giảm căng thẳng, nhưng sự phụ thuộc của bạn vào âm nhạc đang tạo ra trở ngại trong các mối quan hệ. Một nhà trị liệu có thể giúp bạn xác định nguyên nhân của tình trạng lo âu của bạn và hỗ trợ bạn tìm ra cách để đối phó với các triệu chứng đang gây khó khăn cho cuộc sống hàng ngày.

Khi bạn nhận thấy các dấu hiệu của rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc các vấn đề tâm lý khác đáng lo ngại, điều quan trọng là tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn từ một nhà trị liệu. Âm nhạc có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn, nhưng không thể thay thế cho việc điều trị chuyên môn.

Kết luận cuối cùng

Cảm thấy như không thể tồn tại không có âm nhạc? Điều này là điều mà nhiều người cảm nhận. Đối với hầu hết mọi người, âm nhạc có ảnh hưởng tích cực đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống hàng ngày, vì vậy đừng ngần ngại và hãy thưởng thức âm nhạc. Tuy nhiên, không bao giờ thừa nếu bạn nhận ra những biểu hiện rõ ràng cho thấy việc nghe nhạc đang gây ra các vấn đề ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống của bạn.