[ToMo] Nếu Nghệ Thuật Không Do Con Người Tạo Ra, Liệu Nó Có Còn Là Nghệ Thuật?

Nhà văn, nhà làm phim hoạt hình, kiến trúc sư, nhạc sĩ và nghệ sĩ đa phương tiện đã chia sẻ những giá trị tiềm năng và giới hạn của các tác phẩm do AI tạo ra.

Sự xuất hiện của các công cụ tạo hình ảnh AI như DALL-E 2, Discord, Midjourney và những công cụ khác đã gây tranh cãi về việc liệu nghệ thuật do trí tuệ nhân tạo tạo ra có nên được coi là nghệ thuật thực sự hay không - và liệu nó có thể khiến các nghệ sĩ và nhà sáng tạo mất việc hay không. Tờ Gazette đã phỏng vấn các giảng viên tham gia sản xuất nghệ thuật – một nhà văn, một nhà làm phim hoạt hình, một kiến trúc sư, một nhạc sĩ và một nghệ sĩ đa phương tiện – để hỏi họ liệu họ coi AI là mối đe dọa, cộng tác viên, hay là công cụ để phát huy khả năng sáng tạo và trí tưởng tượng của họ. Các cuộc phỏng vấn đã được chỉnh sửa để phù hợp với độ dài và rõ ràng hơn.

'Những thể loại nghệ thuật thương mại có phong cách và lối chuyển thể dễ nhận biết là những đối tượng bị đe dọa lớn nhất.'

Tiểu thuyết gia và nhà viết truyện ngắn Daphne Kalotay, giảng viên Chương trình Văn học & Viết sáng tạo, Trường Harvard Mở rộng.

Gần đây tôi đã chấm một cuộc thi viết truyện và việc đọc danh sách sơ tuyển là manh mối cho thấy những thách thức mà AI có thể gặp phải trong việc tạo ra bài viết hay so với bài viết xuất sắc. Những câu chuyện hay nhất trong số các câu chuyện do con người viết đã làm tôi ngạc nhiên bởi: 1) những góc nhìn độc đáo về thế giới (tính cách), 2) sự độc đáo trong ngôn ngữ, 3) những chi tiết không thể bắt chước chỉ có thể đến từ trải nghiệm cá nhân. Những câu chuyện khác được viết khéo léo nhưng lại thiếu những yếu tố độc đáo và bất ngờ. AI là công cụ bắt chước tuyệt vời, học hỏi nhanh chóng và có thể dễ dàng viết những tác phẩm ấn tượng ở các phong cách dễ nhận biết và thử nghiệm ngôn ngữ nếu được lập trình, nhưng - tôi nghĩ - sẽ thiếu cái nhìn sâu sắc và kinh nghiệm thực sự. Những thể loại nghệ thuật thương mại có phong cách và lối chuyển thể dễ nhận biết là những đối tượng bị đe dọa lớn nhất. Ngay cả những thứ như tự truyện với người kể chuyện ở ngôi thứ nhất trầm ngâm cũng dễ dàng bị bắt chước - nhưng tôi đoán điều còn thiếu là tầm nhìn chân thực khi sống trong một thế giới vật chất cụ thể.

'Cảm giác tương tác lẫn nhau hoặc khả năng phản ứng tức thời là điều mà trí tuệ nhân tạo không thể tái tạo.'

Nghệ sĩ saxophone, nghệ sĩ bộ gõ và nhà soạn nhạc Yosvany Terry, giảng viên cao cấp về âm nhạc, giám đốc Ban nhạc Jazz.

Khi nói đến biểu diễn âm nhạc, trí tuệ nhân tạo không phải là vấn đề đối với tôi. Âm nhạc truyền tải và thể hiện cảm xúc, điều mà AI chưa thể thực hiện. Đặc biệt trong nhạc jazz và âm nhạc sáng tạo, âm nhạc là sự sáng tác tức thời, chỉ có thể xảy ra khi các nhạc sĩ cộng tác trên sân khấu. Cảm giác tương tác lẫn nhau hoặc khả năng phản ứng tức thời là điều AI không thể sao chép vì nó đòi hỏi sự thông minh và khả năng sử dụng trí tò mò cũng như vốn từ vựng âm nhạc của mình. Chỉ khi đó, bạn mới có thể phản ứng và tạo ra âm nhạc ngay tức thời.

Về sáng tác, chúng ta biết rằng AI đã được sử dụng để soạn nhạc cho phim và truyền hình từ khá lâu. Điều này đáng lo ngại vì AI đang làm công việc mà các nhạc sĩ từng làm. Nhưng khi bạn nghe những sáng tác đó của AI, chúng thiếu đi sự ngạc nhiên, cảm xúc và sự im lặng. Tôi yêu sự kịch tính trong âm nhạc và cảm xúc trong âm nhạc rất quan trọng với tôi, điều mà AI chưa thể đạt được. Cách âm nhạc đến với mọi người cũng đang thay đổi to lớn. Nhiều nền tảng âm nhạc như Spotify, YouTube, iTunes, v.v., sử dụng các thuật toán để đề xuất âm nhạc dựa trên những gì bạn nghe. Chúng ta đều biết rằng AI đứng đằng sau. Các nhạc sĩ muốn thấy các thuật toán gợi ý những nhà soạn nhạc ít được biết đến hơn là những người đã nổi tiếng. Công nghệ mới nên dân chủ hóa lĩnh vực này, đảm bảo rằng mọi người có thể tiếp cận âm nhạc ngoài xu hướng chính và nhận biết những truyền thống âm nhạc không chỉ của phương Tây.

'AI đang hoạt động giống như một loại vô thức tập thể.'

Nhà làm phim hoạt hình độc lập Ruth Stella Lingford, giảng viên cao cấp về Nghệ thuật, Phim và Nghiên cứu Hình ảnh.

Thông thường khi tôi trò chuyện với những người cùng ngành hoạt hình, họ không muốn nghĩ nhiều về AI. Nhưng rõ ràng, chúng ta cần phải làm vậy.

AI đe dọa việc làm trong ngành hoạt hình. Tôi biết rằng nó đã được sử dụng ở một số studio lớn. Nhưng nó cũng sẽ là một công cụ hỗ trợ.

Một người bạn am hiểu đã cho tôi biết rằng có thể huấn luyện AI theo phong cách của tôi và để nó hoạt động như một trợ lý. Tôi có thể thấy điều này sẽ hữu ích, nhưng vì tôi thực sự thích sự lặp lại trong quá trình hoạt hình nên ý tưởng này không hấp dẫn lắm, ít nhất là trong công việc cá nhân. Tuy nhiên, nó có thể là một ý tưởng hấp dẫn trong công việc thương mại, mặc dù tôi chưa khám phá. Trong công việc cá nhân, việc lặp lại vẽ tay (tôi vẽ trên máy tính bảng kỹ thuật số) cho phép tôi tiếp cận với khía cạnh ít ý thức và chủ ý hơn của quá trình sáng tạo, làm cho tác phẩm trở nên phong phú và nhiều sắc thái hơn.

Mặc dù có vẻ kỳ lạ khi nói rằng AI có tính sáng tạo hoặc giàu trí tưởng tượng, nhưng việc kết hợp các hình ảnh từ nhiều nguồn khác nhau, với nhiều yếu tố ngẫu nhiên, gần giống với một số khía cạnh của quá trình sáng tạo. AI hoạt động giống như một 'vô thức tập thể' và tôi thấy một số thứ mà nó tạo ra rất thú vị. Tôi không nghĩ rằng những bộ phim hoạt hình được làm hoàn toàn bằng AI sẽ rất thành công, nhưng nếu được con người hướng dẫn trong suốt quá trình, chúng có thể hoạt động rất tốt.

Gần đây tôi đã tham dự Lễ hội Annecy và nhiều người mà tôi trò chuyện ở đó đã nói về việc “cưỡi cá mập” — khai thác sức mạnh của AI trong khi vẫn nắm quyền kiểm soát. Người ta cũng dự đoán sự chán ngán của khán giả trước sự xuất hiện của AI. Đáng chú ý là phần lớn phim chiếu tại liên hoan năm nay được thực hiện bằng các kỹ thuật truyền thống dễ nhận biết - stop-motion, vẽ tranh hoạt hình, v.v. - và điều này có vẻ giống như một phản ứng chống lại sự thống trị của hình ảnh do máy tính tạo ra trong những năm qua. Chúng tôi dường như muốn thấy bằng chứng của bàn tay con người. Tất nhiên, AI có thể nhanh chóng học cách mô phỏng điều đó một cách hoàn hảo!

'Chúng ta nên biết ơn khi được thử thách và phá vỡ những thói quen và giả định của mình!'

Nghệ sĩ đa phương tiện Matt Saunders '97, giáo sư và giám đốc nghiên cứu đại học, Khoa Nghệ thuật, Phim và Nghiên cứu Thị giác.

Về câu hỏi liệu AI có thể là mối đe dọa hay cộng tác viên, tôi nghĩ mọi công nghệ mới đều thay đổi quy ước và mang lại không chỉ những khả năng mới mà còn là một loại trí tuệ vật chất mới. Tôi chắc chắn nhiều nghệ sĩ sẽ bị cuốn hút bởi 'tác nhân' của AI và tìm cách vật lộn hoặc cộng tác với nó. Nhiều người đã trở nên như vậy rồi. Và chúng ta nên biết ơn khi được thử thách và loại bỏ những thói quen và giả định của mình! Hầu hết những điều khiến tôi lo lắng về điều này đều thuộc lĩnh vực xã hội và đạo đức. Hy vọng sẽ có những nghệ sĩ tuyệt vời giúp chúng ta hình dung và làm việc với thực tế mới này.

Về việc liệu AI có thể sáng tạo hay không, cuối cùng tôi lại suy nghĩ vòng vo. Nghệ thuật có nghĩa là những gì chúng ta gán cho nó. Nó có thể là sự khiêu khích, nhưng về cơ bản luôn là một phần của cuộc đối thoại. Nhiều nghệ sĩ đã sử dụng các phát minh của AI trong các tác phẩm có giá trị lớn, nhưng tất nhiên các nghệ sĩ vẫn là người mang chúng vào phòng trưng bày. Nếu mọi thứ thay đổi, có lẽ điều đó cũng sẽ thay đổi.

“Nếu chúng ta đặt ra những câu hỏi phù hợp, AI sẽ cho chúng ta những câu trả lời quan trọng.”

Kiến trúc sư và nhà quy hoạch đô thị Moshe Safdie, nhà phê bình thiết kế về kiến trúc, Trường Cao học Thiết kế.

Hiện tại, đối với tôi, có vẻ như AI có khả năng phân tích phi thường, nhưng tôi chưa thấy nó làm được những việc mà chúng ta, những kiến trúc sư, làm trong đầu khi thiết kế, liên quan đến việc xem xét một số lượng rất lớn các biến và phân loại chúng. Tuy nhiên, AI có thể thay đổi cuộc sống của chúng ta. Nếu chúng ta đặt những câu hỏi phù hợp, AI sẽ cho chúng ta những câu trả lời quan trọng. Ví dụ: tôi có thể hỏi AI: 'Tôi có tòa nhà này nằm trên địa điểm cụ thể này và tôi muốn tối ưu hóa năng lượng mặt trời, kiểu bóng đổ và tôi muốn đặt cửa sổ ở vị trí có hướng tối ưu,' và tôi nghĩ AI có thể mang lại cho chúng ta câu trả lời hữu ích. Chúng ta có thể hoàn thiện thiết kế của mình hoặc cải thiện chúng dựa trên phản hồi. Tuy nhiên, tôi không nghĩ AI sẽ cho chúng ta câu trả lời đầy đủ. Ví dụ: nếu bạn yêu cầu AI tạo một khu vườn với các nơi ẩn náu, dọn dẹp và sắp xếp cây trồng cho tất cả các mùa, tôi nghĩ nó sẽ làm rất tốt điều đó. Nhưng nếu bạn muốn có một khu vườn được sắp xếp theo cách kỳ diệu và làm bạn hài lòng thì tôi không chắc nó có thể làm được điều đó.

Tôi không có sợ hãi gì với trí thông minh nhân tạo. Thật sự, tôi rất tò mò về nó. Tôi nghĩ rằng trí thông minh nhân tạo có thể tạo ra những bài thuyết trình đẹp mắt và hấp dẫn, nhưng điều này đặt ra câu hỏi về bản chất của nghệ thuật. Nghệ thuật là về tinh thần và cảm xúc. Nó hiện ra khi ta chiêm ngưỡng bức tranh Guernica của Picasso, khiến ta cảm nhận được sự tàn bạo của con người, hoặc khi ta nhìn vào một tác phẩm của Monet và thấy sự hòa hợp với thiên nhiên. Về mặt nghệ thuật, tôi không nghĩ rằng những gì được tạo ra bởi trí thông minh nhân tạo có thể được coi là nghệ thuật. Trí thông minh nhân tạo không có khả năng sáng tạo như con người. Chúng có thể tạo ra nhạc, nhưng không thể tạo ra những tác phẩm vĩ đại như của Beethoven.

Khi công ty của tôi thiết kế Sân bay Jewel Changi ở Singapore, chúng tôi tưởng tượng về một không gian bán lẻ độc đáo, tiện ích và một điểm nhấn. Ý tưởng là tạo ra một khu vườn kỳ diệu. Tôi tự hỏi liệu trí thông minh nhân tạo có thể nảy ra ý tưởng tương tự không. Tôi không tin vào điều đó, nhưng cũng không thể loại trừ. Điều đó sẽ là một thử thách thú vị.

Tôi không biết liệu ước mơ về trí thông minh nhân tạo của Minsky có thể thành sự thật hay không. Mọi người cho rằng trí thông minh nhân tạo có thể đạt được ý thức và sự độc lập trong suy nghĩ. Vậy nên, cụm từ 'trí thông minh nhân tạo' có lẽ không đúng. Mặc dù có thể tôi đang đánh giá thấp khả năng của nó, nhưng nhìn từ góc độ của một người nghiệp dư, tôi, một kiến trúc sư, nghĩ rằng trí thông minh thực sự là một khái niệm độc lập và có ý thức, điều mà tôi không nghĩ rằng trí thông minh nhân tạo hiện tại đã đạt được.