Buzz
Bỏ qua những kẻ tự kỷ và tự yêu, nhiều người trong chúng ta đều tin rằng, từ góc độ đạo đức, chúng ta cần xem xét đến lợi ích của người khác khi hành động, không chỉ là tập trung vào lợi ích bản thân. Nhưng để sống tốt và đạo đức, chúng ta nên đi đến đâu? Liệu chúng ta nên quan tâm nhiều hơn đến lợi ích của người khác hơn là lợi ích của bản thân – tức là, liệu chúng ta nên cố gắng trở nên vị tha đến mức độ cao nhất?
Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng câu chuyện không đơn giản như vậy. Vấn đề chính là không phải tất cả các quan điểm vị tha cao cấp đều giống nhau. Có những động cơ khác nhau thúc đẩy lòng vị tha của mọi người, và những lý do khác nhau này cũng khác nhau về hậu quả của chúng.Dựa trên các nghiên cứu gần đây, bạn có thể nghĩ rằng điều này là một ý tưởng tốt. Cuối cùng, khi bạn hành động vị tha, những nghiên cứu này gợi ý rằng điều đó không chỉ có lợi cho những người bạn đang giúp đỡ, mà còn mang lại lợi ích tinh thần và thể chất cho bạn, cải thiện sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Dòng công việc này đã thu hút sự tưởng tượng phổ biến, thúc đẩy những tiêu đề như ‘Sức Mạnh Sinh Lực Của Vị Tha’ và ‘Sự Hạnh Phúc của Người Giúp Đỡ’.
Dựa trên một loạt các nghiên cứu gần đây, bạn có thể nghĩ rằng điều này là một ý tưởng tốt. Cuối cùng, khi bạn hành động vị tha, những nghiên cứu này gợi ý rằng điều đó không chỉ có lợi cho những người bạn đang giúp đỡ, mà còn mang lại lợi ích tinh thần và thể chất cho bạn, cải thiện sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Dòng công việc này đã thu hút sự tưởng tượng phổ biến, thúc đẩy những tiêu đề như ‘Sức Mạnh Sinh Lực Của Vị Tha’ và ‘Sự Hạnh Phúc của Người Giúp Đỡ’.Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng câu chuyện không đơn giản như vậy. Vấn đề chính là không phải tất cả các quan điểm vị tha cao cấp đều giống nhau. Có những động cơ khác nhau thúc đẩy lòng vị tha của mọi người, và những lý do khác nhau này cũng khác nhau về hậu quả của chúng.
Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây lại chỉ ra rằng câu chuyện không đơn giản như vậy. Vấn đề chính là không phải tất cả những hành động vị tha đều giống nhau. Có rất nhiều động lực khác nhau thúc đẩy lòng vị tha của con người và nhiều lý do khác nhau này sẽ dẫn đến những kết quả khác nhau.Hãy xem xét một động lực chính dẫn đến lòng vị tha ở một số người – một đặc điểm trong tâm lý học được biết đến là ‘sự cảm thông không kiềm chế’. Hãy tưởng tượng một người có ý kiến thấp về bản thân và luôn lo lắng rằng người khác cũng nhìn họ như vậy. Họ bỏ qua nhu cầu của bản thân để dành thời gian cho đối tác, con cái, hoặc hàng xóm và quan tâm đến họ. Họ dành quá nhiều tâm trí vào những vấn đề của người khác và tập trung cả cuộc đời vào họ đến mức nếu như họ mất đi - đối tác qua đời, con cái hoặc hàng xóm chuyển đi – họ không biết bắt đầu từ đâu để xây dựng cuộc sống của riêng mình. Có thể bạn biết hoặc đã từng gặp một người như vậy trong cuộc sống của mình.
Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây lại chỉ ra rằng mọi chuyện không đơn giản như vậy. Vấn đề được bàn luận chủ yếu trong những nghiên cứu này là không phải tất cả những việc làm thể hiện lòng vị tha đều giống nhau. Có rất nhiều động lực khác nhau thúc đẩy lòng vị tha của con người và nhiều lý do khác nhau này sẽ dẫn đến những kết quả khác nhau.
Sự cảm thông không kiềm chế liên quan đến việc hy sinh lợi ích cá nhân để thúc đẩy lợi ích của người khác, do đó, cách hành động này là vị tha cao cả. Tuy nhiên, điều then chốt là việc hy sinh bản thân xảy ra vì người đó gắn kết hạnh phúc của mình với hạnh phúc của người khác đến mức cực kỳ. Họ hành động vì lợi ích của người khác vì họ cảm thấy rằng người khác không thể tồn tại nếu thiếu họ, họ quá lo lắng về người khác và họ cảm thấy không thể hạnh phúc nếu người khác không hạnh phúc.
Sự cảm thông không kiềm chế liên quan đến việc hy sinh lợi ích cá nhân để thúc đẩy lợi ích của người khác, do đó, cách hành động này là vị tha cao cả. Tuy nhiên, điều then chốt là việc hy sinh bản thân xảy ra vì người đó gắn kết hạnh phúc của mình với hạnh phúc của người khác đến mức cực kỳ. Họ hành động vì lợi ích của người khác vì họ cảm thấy rằng người khác không thể tồn tại nếu thiếu họ, họ quá lo lắng về người khác và họ cảm thấy không thể hạnh phúc nếu người khác không hạnh phúc.Những người tập trung vào người khác hơn thường hài lòng hơn với cuộc sống của họ, trải qua nhiều ý nghĩa hơn, và có khả năng ứng phó tốt hơn với căng thẳng
Nghiên cứu xác nhận rằng những người quan tâm đến cảm xúc của người khác thường có cuộc sống hạnh phúc hơn, trải nghiệm ý nghĩa sâu sắc hơn và có khả năng đối phó với căng thẳng tốt hơn.Nghiên cứu xác nhận rằng những người có điểm cao về sự cảm thông hoàn toàn cũng có xu hướng cao hơn về đặc điểm lo âu (bất ổn cảm xúc) và họ trải qua nhiều căng thẳng hơn. Đồng nghiệp và tôi cũng đã phát hiện rằng họ có điểm thấp trong điểm được gọi là “tự phân biệt”. Những người tự phân biệt thấp gặp khó khăn trong việc cân bằng sự thân mật và tự chủ trong mối quan hệ gần gũi, và họ phản ứng cảm xúc mạnh mẽ với trải nghiệm của người khác, khó giữ bình tĩnh khi cảm xúc của người khác dâng cao. Tự phân biệt thấp, giống như sự cảm thông hoàn toàn, được biết đến là liên quan đến trầm cảm, lo âu và căng thẳng.
Nghiên cứu xác nhận rằng những người có điểm cao về sự cảm thông hoàn toàn cũng có xu hướng cao hơn về đặc điểm lo âu (bất ổn cảm xúc) và họ trải qua nhiều căng thẳng hơn. Đồng nghiệp và tôi cũng đã phát hiện rằng họ có điểm thấp trong điểm được gọi là “tự phân biệt”. Những người tự phân biệt thấp gặp khó khăn trong việc cân bằng sự thân mật và tự chủ trong mối quan hệ gần gũi, và họ phản ứng cảm xúc mạnh mẽ với trải nghiệm của người khác, khó giữ bình tĩnh khi cảm xúc của người khác dâng cao. Tự phân biệt thấp, giống như sự cảm thông hoàn toàn, được biết đến là liên quan đến trầm cảm, lo âu và căng thẳng.This research on unmitigated communion is an important corrective to the simplistic idea that altruism comes in one flavour, and that it is always good for you. Of course, this raises the question of what a healthier variety of altruistic disposition might look like. We know from research that people tend to be happier when they give a benefit to someone else than when they give it to themselves. But what’s important for our purposes is the reason why they experience more happiness. My colleagues and I believe there’s another key driver of altruistic behaviour, which has to do with feeling happier when benefitting others because of how this fosters positive relationships with others – a trait that we call ‘others-centredness’.
Nghiên cứu về sự cảm thông hoàn toàn là một sự hiệu chỉnh quan trọng cho ý tưởng đơn giản hóa rằng lòng vị tha chỉ có một dạng và luôn tốt cho bạn. Điều này đặt ra câu hỏi về những gì là một biến thể vị tha lành mạnh hơn. Chúng tôi biết từ nghiên cứu rằng mọi người thường hạnh phúc hơn khi họ mang lại lợi ích cho người khác hơn là cho bản thân mình. Nhưng điều quan trọng đối với mục đích của chúng tôi là lý do tại sao họ trải qua hạnh phúc nhiều hơn. Đồng nghiệp và tôi tin rằng còn có một động lực quan trọng khác của hành vi vị tha, liên quan đến việc cảm thấy hạnh phúc hơn khi mang lại lợi ích cho người khác vì cách làm này tạo ra mối quan hệ tích cực với người khác – một đặc điểm mà chúng tôi gọi là 'lấy người khác làm trung tâm'.
Để hiểu về đặc điểm này trong thực tế, hãy xem xét một câu chuyện từ năm 2018 khi thế giới được mê hoặc bởi tin tức về một đội bóng đá bị mắc kẹt trong một hang ở Thái Lan. Huấn luyện viên 25 tuổi của đội, Pi Ekk, khẳng định sẽ giúp mọi thành viên của đội được cứu trước khi cho phép mình được cứu. Một trong những cầu thủ sau này nhận xét rằng điều này không bất ngờ, vì huấn luyện viên Ekk luôn suy nghĩ về người khác trước bản thân mình, luôn là người cuối cùng uống nước tại buổi tập của đội. Có thể Ekk đang thể hiện sự lấy người khác làm trung tâm, đánh giá cao việc cứu chính bản thân mình và đồng đội, nhưng ưu tiên giúp đỡ họ được cứu trước vì giá trị bổ sung khi thể hiện sự quan tâm đến họ.
Để hiểu đặc tính này trong thực tế, hãy xem xét một trường hợp từ năm 2018 khi thế giới rộng lớn đều quan tâm đến một đội bóng bị mắc kẹt trong một hang động ở Thái Lan. Pi Ekk, một huấn luyện viên 25 tuổi, đã quyết định giúp đội của mình được giải cứu trước khi nghĩ đến bản thân mình. Một thành viên của đội sau đó nhận xét rằng điều này không ngạc nhiên vì Ekk luôn đặt mọi người lên trên hết, thậm chí là anh ấy còn là người cuối cùng uống nước sau mỗi buổi tập luyện. Có vẻ như Ekk đang thể hiện sự tập trung vào người khác, coi trọng việc giúp đỡ đồng đội trước mặt việc tự cứu chính mình, và anh ấy chọn giúp đỡ họ trước dựa trên các giá trị bổ sung liên quan đến việc chăm sóc họ.Những người tập trung vào người khác tin rằng việc hạnh phúc của họ không quan trọng hơn hạnh phúc của bất kỳ ai khác. Họ thường đồng ý với các tuyên bố trong các bảng câu hỏi như: 'Sức khỏe của tôi không quan trọng hơn và cũng không kém ai khác.' Nhưng họ cũng coi trọng mối quan hệ tích cực với người khác. Điều này được thể hiện khi họ đồng ý với các tuyên bố như: 'Việc mọi người hợp tác với nhau có giá trị.' Sự kết hợp này dẫn họ ưu tiên lợi ích của người khác hơn là lợi ích bản thân, vì vậy họ đồng ý với các tuyên bố như: 'Tôi thích mang lại lợi ích cho người khác hơn là cho bản thân.'
Bản tính vị tha của sự tập trung vào người khác rõ ràng trong các kết quả nghiên cứu của chúng tôi, như dự kiến. Những người đạt điểm cao hơn trên thước đo tập trung vào người khác của chúng tôi thường rộng lượng, tử tế, công bằng và trung thực. Họ cũng đồng cảm, vị tha và dễ chịu hơn. Họ tham gia công việc tình nguyện nhiều hơn và tham gia xã hội nhiều hơn - và, trong một thử nghiệm mà chúng tôi đã thực hiện về việc chia sẻ tiền bạc, họ thường cho nhiều hơn cho đối tác của họ.
Tính vị tha cao của sự tập trung vào người khác không chỉ mang lại lợi ích cho người khác - cuộc sống của họ cũng trở nên tốt đẹp hơn theo một cách khác biệt so với sự chung thủy không điều kiện. Chúng tôi đã phát hiện ra rằng những người tập trung vào người khác hài lòng hơn với cuộc sống của mình, họ cảm nhận được ý nghĩa hơn trong cuộc sống so với những người khác, và họ có khả năng ứng phó với căng thẳng tốt hơn. Họ cũng có xu hướng đạt điểm thấp hơn ở các biến số tiêu cực như tâm thần không ổn định và tự phân biệt thấp. Tóm lại, sự tập trung vào người khác có vẻ giữ những mối quan hệ tích cực khi ưu tiên người khác trước mà không gặp nhược điểm.
Bản chất tốt là thể hiện rõ trong nghiên cứu của chúng tôi, như bạn đã dự đoán. Những người đạt điểm cao trong thước đo tập trung vào người khác của chúng tôi thường tha thứ, tử tế, công bằng và trung thực hơn. Họ cũng đồng cảm, vị tha và dễ chịu hơn. Họ tham gia công việc tình nguyện nhiều hơn và tham gia xã hội nhiều hơn - và, trong một thử nghiệm mà chúng tôi đã thực hiện về việc chia sẻ tiền bạc, họ thường cho nhiều hơn cho đối tác của họ.
Rất quan trọng, không chỉ có việc những người tập trung vào người khác mang lại lợi ích cho người khác - cuộc sống của chính họ cũng trở nên tốt đẹp hơn theo một cách khác biệt so với sự chung thủy không điều kiện. Chúng tôi đã phát hiện ra rằng những người tập trung vào người khác hài lòng hơn với cuộc sống của họ, họ cảm nhận được ý nghĩa hơn trong cuộc sống so với những người khác, và họ có khả năng ứng phó với căng thẳng tốt hơn. Họ cũng có xu hướng đạt điểm thấp hơn ở các biến số tiêu cực như tâm thần không ổn định và tự phân biệt thấp. Tóm lại, sự tập trung vào người khác có vẻ giữ những mối quan hệ tích cực khi ưu tiên người khác trước mà không gặp nhược điểm.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng con người cảm thấy hạnh phúc hơn khi làm điều tốt cho người khác hơn là cho bản thân.
Nếu việc tập trung vào lợi ích của người khác thật sự là chìa khóa cho lòng nhân ái, và bạn chưa làm được điều đó, hãy tự hỏi làm sao để bạn có thể thay đổi gần hơn về mặt tâm hồn? Dù tôi tin rằng điều này hoàn toàn có thể thực hiện được dựa trên nghiên cứu về sự thay đổi ý chí trong tính cách, nhưng tôi không thể đưa ra câu trả lời chính xác ở đây vì đây là một chủ đề mà chúng tôi mới chỉ bắt đầu khám phá. Tuy nhiên, có hai gợi ý tự nhiên mà tôi nghĩ rằng khả năng thực hiện khá cao.Gợi ý đầu tiên liên quan đến việc phản ánh về hành vi và động lực của bản thân. Khi bạn cảm thấy muốn giúp đỡ người khác, liệu bạn làm điều đó vì một lý do phản ánh sự thấu hiểu tuyệt đối, hay vì một lý do tập trung vào lợi ích của họ? Nếu bạn đang hành động từ tâm trạng lo lắng, tham gia quá nhiều vào vấn đề của người khác, hoặc cảm thấy bạn không thể hạnh phúc nếu không kiểm soát được đối tác, bạn nên suy nghĩ lại hành vi của mình. Tất nhiên, đôi khi động cơ của bạn không phải lúc nào cũng rõ ràng, nhưng đôi khi bạn có thể phát hiện và sửa chữa những động cơ gây ra vấn đề khi chúng xuất hiện.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng con người thường cảm thấy hạnh phúc hơn khi làm điều tốt cho người khác hơn là cho chính mình.Nếu việc tập trung vào lợi ích của người khác thật sự là một điểm sáng cho lòng nhân ái, và bạn chưa đạt được điều đó, bạn có thể tự hỏi mình có thể làm gì để đưa mình gần hơn với điều đó? Dù tôi lạc quan rằng việc thay đổi này hoàn toàn có thể thực hiện được dựa trên nghiên cứu về sự thay đổi tự chủ trong tính cách, nhưng tôi không thể đưa ra câu trả lời chính xác tại đây vì đây là một chủ đề mà chúng tôi mới chỉ bắt đầu khám phá. Tuy nhiên, có hai gợi ý tự nhiên mà tôi nghĩ rằng khả năng thực hiện khá cao.
Gợi ý đầu tiên liên quan đến việc suy ngẫm về hành vi và động lực của bạn. Khi bạn cảm thấy muốn giúp đỡ người khác, liệu bạn làm điều đó vì một lý do phản ánh sự thấu hiểu tuyệt đối, hay vì một lý do tập trung vào lợi ích của họ? Nếu bạn đang hành động từ tâm trạng lo lắng, tham gia quá nhiều vào vấn đề của người khác, hoặc cảm thấy bạn không thể hạnh phúc nếu không kiểm soát được đối tác, bạn nên suy nghĩ lại hành vi của mình. Tất nhiên, đôi khi động cơ của bạn không phải lúc nào cũng rõ ràng, nhưng đôi khi bạn có thể phát hiện và sửa chữa những động cơ gây ra vấn đề khi chúng xuất hiện.
Thứ hai, lên kế hoạch trước và đặt mình vào những tình huống mà bạn đã quyết định từ trước rằng bạn sẽ hướng lợi cho người khác hơn là bản thân có thể là một cách tiếp cận hữu ích.
Bạn có thể lên kế hoạch để, lần tới khi có một đĩa kẹo ở phòng nghỉ của công ty, bạn sẽ để người khác lấy trước. Hoặc có thể bạn có thể quyết định nhường chỗ cho đối tác khi có một xung đột trong lịch trình chung của bạn.Bằng cách này, bạn sẽ trải nghiệm được sự hài lòng từ việc giúp đỡ người khác và học cách đánh giá cao cách tiếp cận cuộc sống như vậy. Hãy nhớ rằng, trong nhiều nghiên cứu đã tìm ra rằng mọi người cảm thấy hạnh phúc hơn khi giúp đỡ người khác, những người tham gia chỉ đơn giản được giao nhiệm vụ giúp đỡ người khác. Điều này có thể không phải là lựa chọn của họ trong thời điểm đó, nhưng họ vẫn cảm thấy hài lòng.
Cho bản thân cơ hội trải nghiệm sự hài lòng này là quan trọng, bởi nó sẽ giúp điều chỉnh một xu hướng mà mọi người thường có, đó là đánh giá thấp mức độ mà họ và người khác sẽ trân trọng những mối kết nối nhỏ mà họ đã tạo ra. Nếu bạn có thể điều chỉnh được xu hướng này và học cách đánh giá cao những mối quan hệ mà bạn đã tạo ra bằng cách hành động vì lợi ích của người khác, điều này có thể giúp bạn tiến gần hơn đến việc tập trung vào người khác – đến điểm ngọt ngào của lòng vị tha.
Đặt cho bản thân cơ hội trải nghiệm niềm hạnh phúc này rất quan trọng, bởi điều này sẽ giúp sửa chữa một khuynh hướng mà mọi người thường có, đó là đánh giá thấp mức độ mà họ và người khác sẽ trân trọng những mối kết nối nhỏ mà họ đã tạo ra. Nếu bạn có thể điều chỉnh được xu hướng này và học cách đánh giá cao những mối quan hệ mà bạn đã tạo ra bằng cách hành động vì lợi ích của người khác, điều này có thể giúp bạn tiến gần hơn đến việc tập trung vào người khác – đến điểm ngọt ngào của lòng vị tha.
Đưa cho bản thân cơ hội trải nghiệm niềm hạnh phúc này là rất quan trọng, bởi điều này sẽ giúp sửa chữa một khuynh hướng mà mọi người thường có, đó là đánh giá thấp mức độ mà họ và người khác sẽ trân trọng những mối kết nối nhỏ mà họ đã tạo ra. Nếu bạn có thể điều chỉnh được xu hướng này và học cách đánh giá cao những mối quan hệ mà bạn đã tạo ra bằng cách hành động vì lợi ích của người khác, điều này có thể giúp bạn tiến gần hơn đến việc tập trung vào người khác – đến điểm ngọt ngào của lòng vị tha.
