Buzz
Trong vài năm gần đây, các trang blog về lối sống và phương tiện truyền thông đại chúng không ngừng truyền tải những thông điệp tích cực, khích lệ chúng ta hướng tới sự lạc quan thông qua những câu thần chú như ‘chỉ giữ lại rung cảm tốt đẹp’, hay là ‘suy nghĩ một cách tích cực’. Thoạt nhìn qua, dường như những thông điệp tốt lành này là liều thuốc hoàn hảo cho chúng ta khi đối diện với những rung động tiêu cực như đau buồn, lo lắng, hay cô đơn. Hoặc đôi khi, chúng lại được dùng để giúp đỡ những cá thể đang phải vật lộn với hàng tá cảm xúc như rối bời và đau đớn. Các thông điệp luôn mang hơi hướng động viên, câu chữ lạc quan và đầy tích cực. Tuy nhiên, không nhiều người nhận ra mặt tối của phương thức lạc quan này, đó là nó có khả năng làm trầm trọng hơn các vấn đề sức khỏe tinh thần. Trong bài viết hôm nay, chúng tôi sẽ thảo luận về khía cạnh đó.
Cũng giống như mọi thứ trên đời, sự tích cực cũng là con dao hai lưỡi, với ‘hướng sáng’ và ‘hướng tối’. Chúng tôi gọi ‘hướng tối’ ở đây dưới cái tên ‘tích cực độc hại’, hiểu nôm na là lạc quan gây hại. Có thể bạn sẽ thấy bối rối một chút nếu đây là lần đầu tiên bạn nghe đến khái niệm đó. Tại sao lạc quan và hướng đến những thứ tốt đẹp lại có hại? Đừng lo, hôm nay chúng tôi sẽ đưa bạn đi tìm hiểu thắc mắc này; cùng với đó, chỉ ra cho bạn cách nhận diện, cách đối diện, và làm thế nào để tránh việc sa lầy vào nó.
Tích Cực Độc Hại là gì?
Hãy bắt đầu bằng việc nêu ra định nghĩa. ‘Tích Cực Độc Hại’ có thể hiểu là một dạng tư tưởng hoặc cung cách mà theo đó, chúng ta loại bỏ những cảm xúc hoặc sự kiện tiêu cực xảy ra xung quanh bằng cách đeo cho chúng một lớp mặt nạ của sự lạc quan và tích cực. Chúng tôi coi đây là một lớp mặt nạ, vì sự thật là con người luôn ý thức được các cảm xúc tự nhiên vốn có của mình, như nỗi đau, sự tan nát, nỗi bi sầu, hoặc hàng loạt các trạng thái tiêu cực khác. Vậy nên khi một ai đó cư xử như thể họ không bao giờ trải qua những cảm xúc đó, dường như họ đang kìm hãm và ngăn chặn bản thân trải nghiệm, đối diện với phần thực của cảm xúc trong họ. Họ chỉ tỏ ra lạc quan như một cơ chế tự vệ.
Và vì thế, khi người ta biện hộ cho quan điểm này bằng cách lờ đi sự tiêu cực, không cho phép bản thân trải nghiệm đầy đủ các cảm xúc, những trải nghiệm được xem là bình thường trong cuộc sống hàng ngày, họ cuối cùng lại khiến bản thân và những người khác cảm thấy tồi tệ hơn.
Làm thế nào để phát hiện ra tích cực độc hại?
Tích cực độc hại có thể ẩn chứa trong nhiều hình thức khác nhau, nhưng tất cả đều có một ý nghĩa chung: cảm xúc của bạn không được thể hiện một cách chân thực. Hãy tưởng tượng bạn bị sa thải. Đây rõ ràng là một trải nghiệm không dễ chịu với tất cả mọi người. Ngay cả khi bạn không thích công việc đó, sếp của bạn khó tính, đồng nghiệp của bạn thô lỗ, và mức lương của bạn không xứng đáng với năng lực của bạn, bạn vẫn sẽ cảm thấy không thoải mái trong lòng. Bạn có thể trải qua cảm giác bị bỏ rơi, tức giận vì đã dành quá nhiều thời gian cho công việc đó. Nhưng trên hết, bạn lo lắng về việc phải tìm việc mới trước khi hóa đơn đống lại.
Từ góc độ của bạn, sẽ rất khó để nhìn nhận sự việc này theo hướng tích cực. Tuy nhiên, khi bạn chia sẻ câu chuyện này với bạn bè hoặc người thân, bạn chắc chắn sẽ nhận được phản hồi như 'không sao cả, ít ra bạn cũng được nhận tiền bồi thường' hoặc 'bạn cũng không thích làm công việc đó'. Về bản chất, chúng ta luôn được dạy rằng 'luôn có người khác phải đối mặt với những vấn đề tồi tệ hơn'. Nhưng điều đó không có nghĩa là vấn đề của bạn không quan trọng. Và việc biểu hiện sự lo lắng hoặc căng thẳng khi đối mặt với một tình huống không dễ chịu là một phản ứng hoàn toàn bình thường. Người hạnh phúc cũng có thể trải qua đau đớn và tổn thương, vì họ là con người.
Tích cực độc hại là cách suy nghĩ và hành động mà theo đó, chúng ta loại bỏ những cảm xúc hoặc sự kiện tiêu cực xảy ra xung quanh bằng cách đội một lớp mặt nạ của sự lạc quan và tích cực.
Tích cực độc hại trong bối cảnh đại dịch Covid-19
Đại dịch Covid-19 đang diễn ra trên toàn thế giới là minh chứng rõ nhất để chúng ta nhận thấy việc kìm nén cảm xúc là vô cùng nguy hại. Mọi người trên khắp thế giới đều đang phải đối mặt với tình hình không mấy vui vẻ này, vì vậy sẽ có nhiều cảm xúc khác nhau. Một số người có thể cảm thấy biết ơn vì họ không phải chịu nhiều hậu quả như người khác, nhưng điều đó không có nghĩa là họ không cảm thấy tổn thương một chút nào. Những thông điệp về hy vọng và lạc quan trong thời điểm này không giống như những thông điệp tích cực, vì chúng nhận ra những khía cạnh tiêu cực. Trong khi đó, nếu chúng ta chỉ được khuyến khích tập trung vào những điều tốt đẹp và so sánh bản thân với người khác, thì chúng ta sẽ không bao giờ có cơ hội để đối mặt và giải quyết những nỗi đau thật sự của mình. Hàng ngày, khi cảm giác buồn bã, lo lắng, sự bất an tăng lên so với trước đây, việc bạn cảm thấy như vậy là hoàn toàn bình thường và có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của bạn.
Do đó, việc chấp nhận và thừa nhận những cảm xúc chân thực là cực kỳ quan trọng.
Nguy cơ của tích cực độc hại
Nếu được lựa chọn, hầu hết chúng ta sẽ ưu tiên tưởng tượng về một tương lai sáng sủa hơn là một thời gian u ám đầy tiêu cực. Tuy nhiên, cuộc sống luôn mang lại những cảm xúc không mấy vui vẻ. Chúng ta đã thảo luận về các ví dụ như đại dịch Covid-19 và việc mất việc, nhưng danh sách về các sự kiện tiêu cực vẫn còn dài. Chúng ta sẽ phải đối mặt với việc mất mát, thất bại, hoặc thậm chí là phải kết thúc một mối quan hệ. Mỗi khi gặp phải thách thức, chúng ta sẽ trải qua những cảm xúc tiêu cực, và chúng chỉ gây hại khi bị kìm nén.
Chúng ta luôn có quyền lựa chọn cách xử lý một cách tích cực hoặc tiêu cực. Tích cực độc hại thể hiện bằng cách chúng ta cố gắng lấp đầy những cảm xúc không mong muốn thay vì chấp nhận chúng. Mối nguy hại của tích cực độc hại là khiến chúng ta trở nên tâm trạng phì nhiêu và không còn nhìn nhận chính xác các cảm xúc của mình. Thậm chí, tích cực độc hại có thể khiến chúng ta phớt lờ tình trạng tâm thần của bản thân và tạo ra ảo tưởng về một tâm trạng tích cực, ngay cả khi chúng ta đang đối mặt với những tình huống khó khăn.
Các dấu hiệu của tích cực độc hại
Bạn có thể nhận ra một số dấu hiệu trong cuộc sống hàng ngày để xác định liệu bạn hoặc những người xung quanh có đang thể hiện tích cực độc hại hay không.
Bạn bỏ qua cảm xúc của người khác
Một điểm đáng chú ý bạn cần lưu ý là việc lơ đi cảm xúc của người khác. Đôi khi bạn có thể nhìn thấy mình trong tình huống này: bạn nghe người bạn kể về một ngày tồi tệ của họ, nhưng thay vì chia sẻ sự thấu hiểu và cảm thông với họ, bạn cố gắng thuyết phục rằng mọi việc không tồi tệ như họ nghĩ. Đôi khi, bạn có thể bỏ qua hoàn toàn cảm xúc tiêu cực của họ và chuyển hướng câu chuyện sang những điều tích cực.
Bạn cảm thấy tội lỗi mỗi khi có cảm xúc tiêu cực
Một biểu hiện khác của sự tích cực độc hại là bạn cảm thấy tội lỗi mỗi khi trải qua cảm xúc buồn bã hoặc tức giận. Đơn giản là, bạn tự quyết định rằng không có chỗ cho bất kỳ cảm xúc tiêu cực nào trong tâm trí bạn. Và nếu chúng xuất hiện, bạn luôn coi chúng là điều không tốt.
Bạn che giấu cảm xúc tiêu cực khỏi những người xung quanh
Như một phản ứng với sự cảm thấy tội lỗi, bạn thường che giấu cảm xúc tiêu cực của mình trước những người thân thiết xung quanh. Khi ai đó hỏi bạn cảm thấy như thế nào khi đối mặt với những thách thức trong cuộc sống, bạn có thể cố gắng giả vờ là mình ổn, thay vì chia sẻ cảm xúc thật của mình.
Bạn lơ đi vấn đề cá nhân của mình
Hành vi này có thể dẫn đến sự cách biệt. Khi che giấu cảm xúc của bản thân khỏi gia đình và bạn bè, bạn không chỉ lờ đi họ mà còn tách rời hơn. Thay vì đối mặt với vấn đề, bạn chọn cách tránh, để nó tồn tại trong bóng tối tâm trí, sau đó tập trung vào những điều tích cực trong cuộc sống.
Bạn sử dụng những lời khen tích cực để đối mặt với cảm xúc khó khăn
Nói 'hãy lạc quan' là dễ dàng. Nhưng để sống theo điều đó là một thách thức lớn. Thí nghiệm Gấu Trắng của Daniel Wegner chỉ ra rằng, chúng ta ít có khả năng kiểm soát tâm trí. Nếu bạn được yêu cầu không nghĩ về con gấu trắng, bạn sẽ không thể không nghĩ về nó. Điều này chứng tỏ chúng ta không thể kiểm soát tâm trí.
Cũng như vậy với việc sử dụng những lời khen lạc quan, nhưng bạn không thể kiểm soát tâm trí của mình. Thay vào đó, hãy đối mặt và chấp nhận cảm xúc, đừng cố gắng thay đổi chúng vô ích.
Thay vì tích cực một cách có hại, hãy dành thời gian thiền
Vậy chúng ta phải làm gì để vượt qua những khoảnh khắc mệt mỏi và tiêu cực trong cuộc sống, khi tích cực cũng có thể gây lo lắng? Chúng tôi không khuyên bạn phải chấp nhận sự đau đớn, mất mát, hoặc bực bội. Thay vào đó, hãy dành thời gian thiền để chấp nhận những cảm xúc tiêu cực. Bằng cách thiền định về những khoảnh khắc hoặc cảm xúc của chính mình, chúng ta có thể nhìn nhận chúng mà không đánh giá, cũng không khao khát phải thay đổi chúng bằng những điều tích cực giả dối. Hãy để bản thân làm việc với những cảm xúc đó.
Vậy nên, khi ai đó nói với bạn 'hãy tìm những điều tích cực', hãy nhớ rằng, trước hết bạn cần quay lại bên trong và xử lý cảm xúc tiêu cực của mình với tinh thần xây dựng và không đánh giá. Nếu bạn trải qua thời kỳ trầm cảm hoặc bất kỳ trạng thái tâm lý tiêu cực nào khác ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ y tế chuyên môn. Tuy nhiên, đừng nén hoặc lờ đi cảm xúc, vì chúng có thể gây hại khi bùng phát. Thay vào đó, hãy làm quen và làm việc với chúng một cách lành mạnh, qua thiền định hoặc các phương pháp chấp nhận khác.
