Nếu bạn là một người hâm mộ của manga kinh dị, chắc chắn bạn đã từng gặp các tác phẩm của Junji Ito, một mangaka - tác giả truyện tranh kinh dị nổi tiếng với những câu chuyện khiến bạn phải đặt ra nhiều câu hỏi và đắm chìm vào nỗi lo âu.
Thế giới manga kinh dị rộng lớn với rất nhiều tựa truyện đặc sắc để bạn lựa chọn. Tính tổng thể, có nhiều khía cạnh khiến kinh dị trở nên hấp dẫn; sự hồi hộp và căng thẳng, nỗi sợ hãi cùng với hoạt động xã hội mà adrenaline tạo ra. Tuy nhiên, ngay cả trong phạm vi này, xét về mặt sáng tạo, manga của Ito vẫn luôn nổi bật, vượt trội so với phần còn lại. Vậy điều gì khiến tác phẩm của ông trở nên độc đáo và hấp dẫn đến vậy? Bài viết này sẽ giải đáp câu hỏi trên thông qua việc xem xét hai khía cạnh trong truyện tranh của Ito; thẩm mỹ thị giác và các đề tài tường thuật.
Xin lưu ý, bài viết này sẽ tập trung chủ yếu vào manga của Ito, và không liên quan đến tác phẩm anime mới nhất Junji Ito Collection (2018). Đáng chú ý rằng bản anime này đã nhận được nhiều chỉ trích vì không thể tái hiện chính xác phong cách nghệ thuật chi tiết đặc trưng của Ito, cũng như không thể tái tạo không khí đặc biệt của tác phẩm gốc.
Cơ thể kinh dị & Chi tiết nội tạng: Sức hút thẩm mỹ đặc biệt của Ito
Thậm chí chỉ cần tìm kiếm đơn giản trên Google về Junji Ito cũng đưa ra các hình ảnh chụp màn hình máu me từ truyện tranh của ông. Rõ ràng, chỉ cần nhìn sâu vào những hình ảnh này là có thể nhận ra: Ito có một phong cách thực sự khác biệt và đáng sợ.
Là một tác giả truyện tranh, tác phẩm nghệ thuật của Ito gần như toàn bộ là đen trắng, chỉ sử dụng màu sắc cho trang bìa. Điều này hoàn toàn phù hợp với manga và không ảnh hưởng đến việc truyền đạt tính đa tâm trạng và thẩm mỹ. Ito không phải là ngoại lệ, ông tận dụng sự thiếu màu sắc này để tạo ra những hình ảnh kỳ lạ, với các nhân vật dường như không có sự sống. Các nhân vật con người mà Ito phác họa thường có làn da trắng, với các đường nét chi tiết chân thực. Mặc dù có thể nghĩ rằng điều này phù hợp với tính nhân văn và sống động như thật của các nhân vật, nhưng không phải trong tác phẩm của Ito. Lưu ý đặc biệt, bất kể các chi tiết phức tạp được vẽ trên khuôn mặt, các nhân vật của Ito không bao giờ có bất kỳ vết ửng hồng nào. Sự lựa chọn hình ảnh này trái ngược hoàn toàn với hầu hết các bộ truyện tranh khác và tạo ra cho các nhân vật vẻ ngoài xanh xao, thiếu sức sống. Điều này tạo ra cảm giác 'vô nhân đạo', một chủ đề phổ biến trong manga của Ito, và làm tăng thêm không khí chung cho các câu chuyện của ông.
Ngoài ra, các khuôn mặt của nhân vật thường có xu hướng bóng mờ, không chỉ để tạo hiệu ứng ấn tượng. Khuôn mặt phẳng tạo ra độ tương phản tuyệt vời cho các chi tiết được vẽ lên đồng thời nhấn mạnh bất kỳ yếu tố không tự nhiên nào được tô điểm. Đặc biệt, đôi mắt thường được vẽ chi tiết hơn so với khuôn mặt xung quanh. Điều này làm nổi bật các cảm xúc sợ hãi và điên rồ của nhân vật, ngay cả khi các yếu tố kinh dị khác không hiển thị trong một bảng điều khiển cụ thể.
Không chỉ đôi mắt - tất cả các chi tiết trong manga của Ito đều vô cùng phức tạp, đây là một đặc điểm nổi bật khác trong phong cách nghệ thuật của ông. Bên cạnh các screentone thông thường, Ito cũng sử dụng nhiều đường nét để mô tả kết cấu. Tất cả các yếu tố kinh dị đều được tô bóng bằng nhiều đường khác nhau để ngụ ý các kết cấu mềm và nhỏ giọt khác nhau. Cách sử dụng kết cấu này khiến phần lớn nỗi kinh hoàng của Ito trở nên bất ổn - điều mà bình thường trông kinh tởm và không thể tưởng tượng lại được thể hiện một cách chi tiết đến mức gần như có thể hình dung, cảm nhận và trải nghiệm. Phong cách nghệ thuật của Ito cũng sử dụng sự tương phản mạnh mẽ, cả trong nhân vật và môi trường của họ. Sử dụng màu đen và trắng một cách sống động giúp tạo ra cảm giác về chiều sâu, điều này càng làm tăng thêm tính hiện thực kỳ lạ cho tác phẩm của ông.
Ngoài phong cách nghệ thuật độc đáo và sống động, tính thẩm mỹ trong manga của Ito còn phụ thuộc vào nội dung của nó. Có thể sẽ hơi khó chịu nếu phong cách nghệ thuật của ông được sử dụng để vẽ nên một câu chuyện tình yêu lãng mạn theo phong cách shoujo dễ thương, nhưng lại cực kì kinh khủng khi được sử dụng để vẽ những sinh vật giống côn trùng gớm ghiếc, chân tay dị dạng và môi trường vặn vẹo. Luôn tồn tại một sự pha trộn chắc chắn giữa quái vật hình người và không phải hình người trong tác phẩm của Ito, và cả hai đều đáng sợ đến phù hợp.
Về phần những nhân vật người và hình người, sự kinh dị về cơ thể mạnh mẽ luôn là một yếu tố nổi bật, đề cập đến một thể loại kinh dị về sự biến dạng và uốn cong của cơ thể con người. Hầu hết các manga của Ito đều tôn vinh điều này; Uzumaki - Vòng tròn xoắn ốc (1998-99) là một ví dụ điển hình, với nhiều chương khác nhau miêu tả các chi tiết bị uốn cong đến mức không thể tin được, các nhân vật dần dần biến thành ốc sên và các đường xoắn ốc thì khoan vào mặt nhân vật. The Enigma of Amigara Fault - Bí mật hẻm núi Amigara (2002) là một tác phẩm nổi tiếng khác của Ito; có nhân vật đã từng là con người bị biến dạng được hiển thị bên dưới là một ví dụ điển hình về thể loại kinh dị về cơ thể thường gặp trong tác phẩm của Ito.
Dù kinh hoàng về cơ thể không phải là điều mới mẻ, nhưng tại sao bức tranh của Ito lại hấp dẫn đến như vậy? Chỉ một điều, chúng độc nhất. Kinh dị về cơ thể theo phong cách phương Tây cổ điển thường cho thấy con người biến thành quái vật, thây ma, hoặc mọc ra các chi kỳ lạ. Tác phẩm của Ito cũng chứa đựng điều tương tự và còn hơn thế nữa; thông thường, cơ thể có thể nhận ra là con người, nhưng bị biến dạng thành một thứ gì đó kỳ lạ. Ito đã từng làm kỹ thuật viên nha khoa và tận dụng tối đa kiến thức chuyên môn trước đó để tạo ra những hình ảnh có tính logic. Yếu tố này quan trọng tới mức làm cho hình ảnh trở nên khả thi hơn nhiều - và điều gì có vẻ khả năng xảy ra hơn sẽ đáng sợ hơn, dù nó có phi lý đến đâu.
Những sinh vật không phải hình người không phổ biến nhưng vẫn đáng sợ. Một trong những tựa game nổi tiếng nhất của Ito, Gyo - Quái ngư (2001-02), thể hiện hoàn hảo những thiết kế độc đáo của ông. Gyo kể về những sinh vật sống dưới biển nổi lên từ đáy đại dương để xâm chiếm đất liền, được đẩy bằng những chiếc chân giống như côn trùng. Một thiết kế như vậy kết hợp hai nỗi sợ hãi phổ biến; côn trùng và biển sâu. Mặc dù thể loại kinh dị hình người chắc chắn là trọng tâm trong các tác phẩm của Ito, nhưng với thể loại kinh dị không hình người, những thiết kế quái vật thông minh và độc đáo vẫn tạo ra nhiều ấn tượng.
Chính sự chi tiết đến từng khía cạnh của các nhân vật kết hợp với cốt truyện kỳ lạ làm cho tác phẩm của Ito trở nên độc đáo về mặt hình ảnh. Dù không thoải mái, nhưng những hình ảnh này không giống bất kỳ thứ gì khác trong thể loại kinh dị, điều đó đã khiến cho chúng khó có thể rời mắt.
Sự điên cuồng và cái chết là không thể tránh khỏi: Sự hấp dẫn của Ito đến từ các chủ đề
Rõ ràng, yếu tố thẩm mỹ hình ảnh trong truyện tranh của Ito đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên sự hấp dẫn. Tuy nhiên, ngoài tính thẩm mỹ, các tác phẩm này còn chứa đựng các đề tài tường thuật sâu sắc đáng sợ.
Tương tự như các phim kinh dị cổ điển, có một xu hướng cơ bản là về quái vật và những điều không tự nhiên. Các thiết kế của những khía cạnh này, dù đã được thảo luận, vẫn giữ được sức hấp dẫn về mặt khái niệm. Ví dụ, những con quái vật cá từ Gyo đáng sợ vì hai lý do. Thứ nhất, thiết kế của chúng rất thông minh, đánh vào hai loại nỗi sợ, như đã thảo luận trước đó. Thứ hai, những sinh vật gây ra nỗi sợ thực tế hơn; khi đưa những sinh vật thường bị loại bỏ khỏi cuộc sống hàng ngày (ở dưới đại dương) và cho chúng phương tiện để xâm nhập vào những thứ thường được coi là an toàn. Khái niệm này được mở rộng trong tác phẩm của Ito, nơi mà các nhân vật thường không có không gian an toàn và phải đối mặt với nỗi kinh hoàng không khoan nhượng.
Điều này liên quan đến một chủ đề chung trong manga của Ito, ý tưởng về 'vượt lên trên con người', được khám phá qua nhiều cách. Ví dụ, các nhân vật con người thường mất kiểm soát đến mức điên rồ, bởi một thế lực siêu nhiên hoặc chứng hoang tưởng của chính họ. Theo cách này, họ vượt ra ngoài lý trí của con người để trở thành một thứ đen tối hơn, không còn là con người. Thực sự, nhiều câu chuyện của Ito bắt đầu với những nhân vật chính bình thường, nhưng cuối cùng, hầu hết đều không thể chịu nổi sức hấp dẫn và sức mạnh siêu nhiên. Khi làm như vậy, những nhân vật ban đầu dường như bình thường lại trở thành một phần của nỗi sợ của chính họ; điều này rõ ràng trong các tác phẩm như The Enigma of Amigara Fault (Bí mật hẻm núi Amigara). Ý tưởng về mất kiểm soát, và kết quả là mất quyền tự quyết là điều đáng sợ, liên kết với các yếu tố phổ biến khác trong các câu chuyện của Ito.
Thông thường trong các câu chuyện của Ito, động lực đằng sau những điều kinh hoàng đang diễn ra không phải từ con người. Điều này là bình thường với thể loại kinh dị, nhưng Ito có xu hướng ủng hộ các lực lượng siêu nhiên, vượt ra ngoài tiêu chuẩn của linh hồn và thây ma. Điều quan trọng nhất là những thực thể siêu nhiên này không thể bị ngăn cản.
Không giống như kinh dị truyền thống, ở đây không tồn tại cách đưa linh hồn về nơi an nghỉ hoặc đuổi quỷ. Những thực thể này nằm ngoài tầm hiểu biết của con người và do đó không thể bị can thiệp. Điều này có nghĩa là luôn có cảm giác sự sụp đổ không thể tránh khỏi suốt tác phẩm của Ito, lại một lần nữa củng cố cảm giác mất quyền tự quyết. Những thế lực đen tối này nổi bật trong các tác phẩm như Uzumaki và Muma no Kikou (2018). Đọc những câu chuyện như vậy, độc giả không thể không cảm thấy kinh hãi khi đồng cảm với những nhân vật, những con người dù có hoảng loạn, vùng vẫy đến đâu cũng không có hy vọng thoát khỏi số phận nghiệt ngã của mình.
Mặc dù vị thần có thể là nguồn gốc của nỗi kinh hoàng trong tác phẩm của Ito, nhưng hầu hết các quái vật đều có hình dạng giống người. Một lần nữa, sự lựa chọn này về thiết kế đã được thảo luận, nhưng vẫn có điều gì đó đáng lo ngại về mặt khái niệm của những quái vật hình người. Giống như các thiết kế, những quái vật càng giống người, càng dễ tưởng tượng chúng tồn tại ngoài đời thực; và càng có khả năng trở thành con mồi trong tâm trí của độc giả, ngay sau khi câu chuyện kết thúc. Các nhân vật như Tomie trong manga Tomie nổi tiếng (1987-2000) ban đầu gần như hoàn toàn là con người. Điều này làm tăng cảm giác căng thẳng tràn vào cuộc sống hàng ngày; một sinh vật như vậy có thể tồn tại và không bao giờ bị phát hiện, thậm chí có thể trong vòng bạn bè của chính bạn.
Nhiều khám phá về concept nhân loại này là một phần quan trọng trong manga của Ito và là một phần khiến chúng trở nên độc đáo. Chính Ito đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn:
“…với tôi, chính con người mới là thực thể khiến người ta sợ hãi nhất. Con người có rất nhiều khía cạnh đáng sợ, dù là về thể chất, hành động hay tâm linh. Mục tiêu của tôi là sử dụng con người để cố gắng hù dọa độc giả càng nhiều càng tốt.”
Ngoài chủ đề này, tác phẩm của Ito còn có xu hướng kỳ quái. Mặc dù nhiều câu chuyện của ông chứa đựng những chủ đề sâu sắc, nhưng chúng cũng rất kỳ lạ, vô nghĩa và phi lý. Thú vị là, điều này hoàn toàn trái với một số quan điểm khác được đề xuất trong bài viết này: nó kéo các câu chuyện ra xa khỏi 'con người kỳ lạ', giúp bạn dễ dàng tách mình ra khỏi họ hơn. Tuy nhiên, những câu chuyện này luôn độc đáo và quan trọng là vô cùng độc đáo. Việc câu chuyện của Ito sẽ là câu chuyện chưa từng được kể trước đó đủ hấp dẫn để lôi kéo người đọc, và điều này, kết hợp với các yếu tố kinh dị khác trong manga của ông, tạo nên sự hoài nghi vừa đủ khiến họ khiếp sợ.
Không thể phai nhạt
Do đó, để giải đáp câu hỏi về tại sao manga của Junji Ito lại độc đáo và hấp dẫn đến vậy; tất cả đều phụ thuộc vào tính thẩm mỹ và cốt truyện.
Tác phẩm của Ito sử dụng phong cách nghệ thuật một cách chi tiết và sống động để mô tả những con quái vật được thiết kế khéo léo cùng nỗi kinh hoàng về cơ thể hình người vặn vẹo. Những nhân vật và sinh vật này lại được thiết lập để chống lại các cốt chuyện kỳ lạ một cách sáng tạo. Đằng sau những câu chuyện là bối cảnh về những đề tài sâu sắc; bản chất của loài người, và cảm giác về sự diệt vong không thể tránh khỏi do các vị thần không ngừng mang lại. Chính những yếu tố này khi kết hợp với nhau sẽ đảm bảo rằng những câu chuyện của Ito đủ kinh dị, đủ để lại ấn tượng lâu dài khiến bạn luôn muốn quay lại xem thêm.
Tác giả: Andi
Link bài gốc: Sức Hấp Dẫn Đáng Sợ của Junji Ito
Dịch giả: Phương Nhi - ToMo - Học Một điều Mới
http://bit.ly/ToMo-tuyển-dụng