Buzz
Tâm trạng thay đổi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau và không luôn liên quan đến vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tuy nhiên, khi tâm trạng thất thường trở nên nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cần tìm kiếm sự giúp đỡ.
Hầu hết mọi người đều trải qua những biến động trong tâm trạng theo thời gian. Nhưng khi tâm trạng thất thường trở nên lâu dài, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của họ. Việc áp dụng phương pháp điều trị phù hợp có thể hữu ích.
Có nhiều tình huống y tế có thể gây ra sự thay đổi tâm trạng đột ngột. Bài viết này sẽ xem xét một số nguyên nhân phổ biến hơn.
Sự Nghiện
Nghiện là một căn bệnh khiến người bệnh trở nên phụ thuộc vào cả thể chất và tinh thần vào một số chất nhất định, như rượu, thuốc kê đơn hoặc các chất kích thích như cocaine.
Nghiện thường khiến một người dấn thân vào việc sử dụng thuốc mặc cho những hậu quả mà chất này mang lại cho cơ thể, cuộc sống và các mối quan hệ của họ.
Những người gặp phải nghiện có thể trải qua biến động tâm trạng khi họ đang trong quá trình cai nghiện hoặc thèm thuốc. Các loại thuốc cũng có khả năng tác động đến tâm trạng. Chẳng hạn, một nghiên cứu vào năm 2020 đã chỉ ra rằng việc kết hợp rượu và ma túy đá có thể khiến cho người dùng trở nên tức giận và hung hăng.
Các cá nhân mắc phải nghiện thường có những biến động tâm trạng đột ngột, từ sự hứng khởi sang sự tức giận hoặc lo lắng trong khoảnh khắc. Họ cũng có thể gặp phải các triệu chứng về cơ thể khi rút thuốc, như đau đầu hoặc mồ hôi đêm.
Phương pháp điều trị thường tập trung vào việc hỗ trợ người dùng rút thuốc, học cách đối phó với cơn thèm và giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vấn đề nghiện.
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một trạng thái ảnh hưởng đến khả năng tập trung và điều chỉnh hành vi của cá nhân. Họ có thể gặp khó khăn trong việc tập trung, tổ chức suy nghĩ hoặc tham gia vào một nhiệm vụ cụ thể. Tình trạng này cũng có thể dẫn đến hiện tượng hoạt động quá độ, khó chịu, gián đoạn hoặc nói quá nhiều.
Những người mắc ADHD thường trải qua biến động tâm trạng. Họ có thể cảm thấy lo lắng hoặc phấn khích tại một thời điểm, sau đó lại trở nên tức giận hoặc bồn chồn vào thời điểm khác. Các biến động này thường xảy ra khi họ mất tập trung hoặc đang cố gắng tập trung. Ví dụ, khi đang tham gia cuộc trò chuyện, cố gắng đối phó với sự xao lạc có thể khiến người bị ADHD cảm thấy lo lắng.
Một số người mắc ADHD thường trải qua sự biến đổi tâm trạng khi họ cảm thấy thất vọng hoặc bị gián đoạn trong công việc của họ.
Phương pháp điều trị cho ADHD bao gồm việc sử dụng thuốc, liệu pháp và các phương pháp hỗ trợ khác như giáo dục gia đình và điều chỉnh tại trường học và nơi làm việc.
Cần lưu ý rằng mặc dù ADHD mang lại những thách thức, nhưng với sự can thiệp y tế và điều trị được giám sát đúng cách và nhất quán, tình hình của những người mắc ADHD có thể được cải thiện.
Rối loạn lưỡng cực
Rối loạn lưỡng cực làm cho người mắc phải trải qua sự thay đổi giữa cảm giác hưng phấn và trầm cảm.
Trong giai đoạn hưng cảm, một người có thể trải qua cảm giác hưng phấn mạnh mẽ, đưa ra quyết định không suy nghĩ, mạo hiểm, ngủ rất ít hoặc trở nên hung hăng. Trầm cảm có thể khiến một người cảm thấy không giá trị, mất động lực, không thể tập trung hoặc buồn ngủ.
Trước khi bác sĩ chẩn đoán rối loạn lưỡng cực, người bệnh cần trải qua giai đoạn hưng cảm trong ít nhất 1 tuần và giai đoạn trầm cảm trong ít nhất 2 tuần, trừ khi họ có dấu hiệu của chu kỳ nhanh. Điều này ám chỉ rằng người đó trải qua ít nhất bốn giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm trong một năm.
Hypomania là một dạng hưng cảm nhẹ hơn, được chẩn đoán là rối loạn lưỡng cực II. Giai đoạn hưng phấn nhẹ có thể kéo dài vài ngày. Những người mắc hypomania có thể cảm nhận và hành động tốt. Có những người có thể nhận biết sự thay đổi trong tâm trạng hoặc hành vi, trong khi người khác có thể không nhận ra.
Cả hưng cảm và trầm cảm đều có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ của một người và làm cho việc giao tiếp với người thân trở nên khó khăn. Có nhiều dạng rối loạn lưỡng cực khác nhau, và một số người cần thời gian hơn để hồi phục ở cuối chu kỳ hoặc trong các chu kỳ khác.
Thuốc điều trị rối loạn lưỡng cực, như lithium, có thể giúp ổn định tâm trạng. Những người mắc bệnh lưỡng cực cũng có thể học cách kiểm soát tâm trạng và xung đột của họ thông qua các nhóm trị liệu và hỗ trợ.
Rối loạn nhân cách ranh giới
Rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) là một rối loạn nhân cách gây ra sự biến động về cảm xúc và các mối quan hệ không ổn định. Một trong những điểm đặc biệt là quá trình phân biệt, mà người bệnh luân phiên giữa việc lý tưởng hóa và mọi người xung quanh trong suốt cuộc sống của họ, đôi khi kéo dài trong nhiều tuần, nhưng thường xảy ra trong một vài khoảnh khắc.
Một số dấu hiệu khác của BPD bao gồm nỗi sợ hãi bị bỏ rơi dữ dội, hành vi bốc đồng, như hành vi bốc đồng có nguy cơ cao, cảm giác trống rỗng mãn tính, cảm giác tức giận không thiết thực, hình ảnh bản thân không ổn định, mối quan hệ kiểu mẫu không ổn định, tự tổn thương hoặc ý định tự tử.
Những người mắc BPD có thể chống lại việc chấp nhận rằng họ đã được chẩn đoán mắc bệnh và thay vào đó họ cho rằng vấn đề này bắt nguồn từ việc bị ngược đãi bởi người khác.
Thuốc có thể giúp giảm một số đặc điểm của rối loạn nhân cách ranh giới, như trầm cảm. Tuy nhiên, tiêu chuẩn vàng của điều trị là liệu pháp phù hợp với những thách thức đặc biệt của việc sống chung với BPD. Ba phương pháp điều trị hiệu quả nhất bao gồm:
liệu pháp tâm lý tập trung vào chuyển đổi
liệu pháp hành vi biện chứng
liệu pháp tập trung vào tinh thần
Thuốc
Mọi loại thuốc có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của người dùng và gây ra các biến động không bình thường, đặc biệt là khi sử dụng thuốc mà không tuân thủ đơn thuốc hoặc lạm dụng. Một số ví dụ về loại thuốc có thể thay đổi tâm trạng bao gồm:
benzodiazepines (một nhóm thuốc chống lo âu)
chất kích thích, như Adderall và Ritalin
thuốc ngủ
thuốc chống trầm cảm
Thai kỳ
Nhiều phụ nữ sẽ trải qua biến đổi tâm trạng khi mang thai. Đây là một hiện tượng phức tạp và có nhiều yếu tố có thể đóng vai trò, bao gồm:
cảm thấy căng thẳng trong thai kỳ, như lo lắng về tài chính hoặc thiếu sự hỗ trợ từ đối tác
nhu cầu về thể chất trong thai kỳ có thể gây ra cảm giác mệt mỏi và ốm
thay đổi lượng đường trong máu
vấn đề về sức khỏe thể chất, như huyết áp cao
biến đổi nội tiết tố trong thai kỳ và sau sinh
ngược đãi trong thai kỳ, như phân biệt đối xử tại nơi làm việc
Trong nhiều trường hợp, việc thay đổi lối sống và chăm sóc bản thân, như nhận được sự hỗ trợ từ đối tác, thực hiện các biện pháp thư giãn và có sự hỗ trợ từ đội ngũ y tế có thể giúp ích.
Tuy nhiên, rối loạn tâm trạng như lo lắng và trầm cảm thường phổ biến trong và sau thai kỳ. Các phương pháp điều trị, nhóm hỗ trợ và thuốc có thể hữu ích ngay cả khi không cần thay đổi lối sống.
Thay đổi nội tiết tố
Hormone là những đặc vụ hóa học của cơ thể, chúng truyền tải thông điệp quan trọng về mọi thứ, từ cảm giác đói đến tâm trạng. Bất kỳ tình trạng hoặc loại thuốc nào ảnh hưởng đến hormone đều có thể gây ra tâm trạng thất thường.
Một số ví dụ bao gồm:
tuổi dậy thì
mãn kinh
sử dụng steroid
có lượng testosterone thấp hoặc cao
sử dụng liệu pháp thay thế hormone
bệnh tuyến giáp
rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD)
Các vấn đề về đường huyết
Lượng đường trong máu thấp có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể. Điều này thường xảy ra khi một người đói, nhưng cũng có thể xảy ra khi một người mắc bệnh tiểu đường loại 2 hoặc sử dụng insulin hoặc các loại thuốc hạ đường huyết khác.
Tương tự, lượng đường trong máu cao cũng có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, gây ra trầm cảm, hung hăng hoặc sương mù não. Những người mắc bệnh tiểu đường không kiểm soát được có thể thường chịu đựng giữa lượng đường trong máu cao và thấp, khiến tâm trạng của họ đặc biệt không ổn định.
Để giảm nguy cơ mắc bệnh, mọi người nên ăn các bữa ăn điều độ và tránh các chế độ ăn kiêng, dù có mắc bệnh tiểu đường hay không. Những người mắc bệnh tiểu đường nên thảo luận với bác sĩ về chế độ ăn uống và lối sống để điều chỉnh lượng đường trong máu. Một số trường hợp có thể cần đến thuốc.
Kiệt sức
Kiệt sức có thể làm cho người ta cảm thấy quá tải ngay cả khi làm những công việc cơ bản như chuẩn bị bữa ăn hoặc chơi với trẻ. Nhiều người có thể cảm thấy thay đổi tâm trạng khi họ mệt mỏi.
Ví dụ, một bậc cha mẹ kiệt sức có thể mắng con vì đặt quá nhiều câu hỏi, sau đó cố gắng bù đắp bằng cách chơi với con nhiều hơn.
Trong phần lớn trường hợp, giải pháp là nghỉ ngơi nhiều hơn. Tuy nhiên, có những trường hợp khi mệt mỏi cực độ vẫn xuất hiện dù đã được nghỉ ngơi đầy đủ. Những người cảm thấy kiệt sức dù ngủ đủ giấc cũng nên thăm bác sĩ.
Tóm tắt
Thay đổi tâm trạng thường là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn có thể được điều trị. Nếu thay đổi tâm trạng có nguyên nhân từ một bệnh lý, mọi người nên tìm kiếm cách điều trị nguyên nhân gốc.
Một số người có thể cảm thấy không thoải mái hoặc bị tổn thương khi bị chú ý đến sự thay đổi tâm trạng của họ. Tuy nhiên, quan trọng là phải coi thay đổi tâm trạng không bình thường như một vấn đề sức khỏe hơn là một lỗi của bản thân.
Tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia y tế có kiến thức và kinh nghiệm sẽ giúp bạn có phương pháp điều trị chính xác.
