Buzz
Nigel Warburton
Một
Hai
Ba
Bốn
Năm
Chúng ta đang ở đây để thảo luận về tư duy phản biện. Trước khi chúng ta bàn về những đề xuất sách của bạn, tôi tự hỏi liệu bạn có thể giải thích trước: Tư duy phản biện chính xác là gì và khi nào chúng ta nên áp dụng nó?
Có một nhóm chứa tất cả những thứ được gọi là 'tư duy phản biện'. Có những thứ bạn có thể gọi là logic chính thức, những trường hợp trừu tượng nhất. Ví dụ, trong tam đoạn luận: Nếu tất cả mọi người đều là phàm nhân và Socrates là một người, bạn có thể suy luận từ cấu trúc rằng Socrates là phàm nhân. Bạn có thể thay thế bất cứ điều gì vào vị trí của 'người', 'Socrates', 'phàm nhân' và bất kỳ từ nào khác bạn đặt vào, cấu trúc vẫn hợp lệ. Nếu các tiền đề là đúng, thì kết luận chắc chắn sẽ đúng. Loại logic này có vị trí của riêng nó, có thể được biểu diễn bằng từ ngữ và biểu tượng thay vì từ ngữ. Logic hình thức là một môn học gần như toán học (một số người sẽ gọi nó là toán học).
Nhưng đó chỉ là một phần của tư duy phản biện. Tư duy phản biện còn rộng lớn hơn nữa, mặc dù nó cũng bao gồm điều đó. Trong vài năm gần đây, việc bàn về những thành kiến xác nhận đã trở nên rất phổ biến - đó là các sai lầm tâm lý mà chúng ta rơi vào trong lý luận và chúng ta thường có khuynh hướng nghĩ theo một mẫu nhất định mà không mang lại kết quả tốt. Đó là một khía cạnh khác: tập trung vào các thành kiến xác nhận là một phần của 'logic phi hình thức', một dạng của việc lập luận sai lầm mà con người thường gặp phải, điều này được mô tả là sai lầm ngụy biện. Không phải tất cả chúng đều là sai lầm ngụy biện logic. Một số trong số chúng chỉ đơn giản là các xu hướng tâm lý dẫn đến kết quả không đáng tin cậy.
'Theo đuổi sự hi vọng của những kẻ chơi bạc' là một trong những sai lầm nguỵ biện phổ biến nhất: ai đó tung con xúc sắc 3 lần mà không có số 6, sau đó họ tin rằng, theo một nguyên tắc trung bình nào đó, lần thứ 4 sẽ dễ có số 6 hơn vì họ chưa may mắn có được nó trước đó. Đó là một lý luận sai lầm, vì mỗi lần tung xúc sắc, cơ hội là như nhau: có 1/6 khả năng để tung ra số 6. Không có hiệu ứng tích tụ và con xúc sắc không nhớ. Nhưng chúng ta thường có khuynh hướng, hoặc ít nhất là những người chơi bạc thường nghĩ, rằng thế giới sẽ giúp bạn chiến thắng nếu bạn thua nhiều lần. Đó là một lỗi logic phi hình thức mà nhiều người mắc phải và có nhiều ví dụ như vậy.
Tôi đã viết một cuốn sách nhỏ có tựa đề “Suy nghĩ từ A đến Z” để phân tích và làm sáng tỏ một loạt các hành vi và sai lầm trong suy nghĩ. Tôi đã bao gồm logic, một số thành kiến xác nhận, cách diễn đạt văn phong và cả (ví dụ) về việc giả mạo, trong đó mọi người thường đưa ra những tuyên bố có vẻ sâu sắc nhưng thực ra là trống rỗng. Một ví dụ điển hình là đưa ra một mâu thuẫn dường như- để nói, ví dụ như 'kiến thức chỉ là dạng thiếu hiểu biết', hoặc 'tính đạo đức chỉ đạt được thông qua thói vô đạo đức'. Trong thực tế, đó chỉ là một cách tu từ, và khi bạn nhận ra điều đó, bạn có thể tạo ra vô số 'suy nghĩ sâu sắc' như vậy. Tôi cho rằng điều đó liên quan đến nghệ thuật thuyết phục: thuyết phục mọi người rằng bạn suy nghĩ sâu sắc hơn so với thực tế. Lý luận tốt không nhất thiết là cách hiệu quả nhất để thuyết phục ai đó về một vấn đề nào đó, và có nhiều chiêu trò mà mọi người sử dụng trong các cuộc thảo luận để thuyết phục về một quan điểm cụ thể. Người suy nghĩ phản biện là người nhận ra các hành vi, có thể giải thích lập luận và gây chú ý đến chúng.
Do đó, để trả lời câu hỏi của bạn: tư duy phản biện không chỉ là logic. Nó là một tổng hợp của rất nhiều yếu tố. Nhưng mục đích là làm sáng tỏ về những gì đang được tranh luận, những gì xuất phát từ các bằng chứng và lập luận đã được đưa ra, và phát hiện ra bất kỳ sự thiên lệch nhận thức hoặc các hành vi tu từ nào khiến chúng ta lạc lối.
Nhiều thuật ngữ mà bạn định nghĩa và minh họa trong Suy nghĩ từ A đến Z-như 'lỗi nguỵ biện bù nhìn rơm' và 'lời nói vòng vo'-đã trở nên phổ biến. Tôi đã thấy những từ này trên Twitter. Bạn nghĩ rằng việc chúng ta ngày càng quen thuộc với các cuộc tranh luận qua các nền tảng như Twitter đã cải thiện tư duy phản biện của mọi người hay làm cho nó trở nên tồi tệ hơn?
Tôi nghĩ rằng việc cải thiện tư duy phản biện của bạn có vẻ khá khó khăn. Nhưng một trong những cách để làm điều đó là có các cụm từ nhãn hiệu, mô tả các hành vi mà người khác thực hiện, hoặc loại lỗi lập luận, hoặc các kỹ thuật thuyết phục mà họ sử dụng.
Ví dụ, bạn có thể trở lại từ một tình huống cụ thể và nhận ra rằng ai đó đang sử dụng một 'suy luận loại suy yếu'. Khi bạn hiểu về khái niệm suy luận loại suy yếu, đó sẽ là thuật ngữ được sử dụng để chú ý đến sự so sánh giữa 2 thứ mà không thực sự tương tự về mặt mà người đó ám chỉ. Bước tiếp theo của một nhà tư duy phản biện là chỉ ra những gì mà loại suy luận này không bao gồm và mô tả mức độ thiếu sót của nó đối với việc hỗ trợ kết luận. Hoặc, để lấy ví dụ về 'từ ngữ vòng vo'- khi bạn biết về khái niệm đó, bạn sẽ dễ dàng nhận ra và nói về nó.
Phương tiện truyền thông, đặc biệt là Twitter, là một môi trường cạnh tranh. Mọi người thường tìm kiếm góc nhìn quan trọng về những gì mọi người nói, và bạn bị giới hạn trong việc sử dụng từ ngữ. Tôi nghi ngờ rằng những cụm từ đó được sử dụng rất phổ biến. Miễn là họ sử dụng chúng đúng cách, điều này có thể là điều tốt. Nhưng hãy nhớ rằng việc phản hồi với ai đó trong một cuộc tranh luận là 'đó là một lỗi nguỵ biện' mà không xác định rõ đó là loại nguỵ biện nào, là một hành động hùng biện không có cơ sở.
Có rất nhiều nguồn thông tin trực tuyến ngày nay giúp người đọc có thể khám phá định nghĩa của các thuật ngữ tư duy phản biện. Khi tôi viết Thinking from A to Z, không có nhiều tài nguyên như vậy. Tôi viết nó dưới dạng từ 'A đến Z', một phần là để tạo ra một thiết bị thú vị cho phép nhiều tài liệu tham khảo chéo, nhưng cũng là để thu hút sự chú ý vào nhiều thuật ngữ. Việc đặt tên cho các hành động là rất quan trọng.
Việc viết cuốn sách đã cải thiện khả năng suy nghĩ phê phán của tôi đáng kể, bởi vì tôi phải suy nghĩ chính xác hơn về định nghĩa của các thuật ngữ và tìm kiếm ví dụ rõ ràng. Điều này là khó nhất, tìm ra ví dụ cho các hành động khác nhau để minh họa. Tôi tự đặt ra một số tên: có một tên gọi là 'nguỵ biện Van Gogh', đó là kiểu suy nghĩ khi mọi người nói: 'Chà, Van Gohn có mái tóc, hơi điên, thuận tay trái, sinh vào ngày 30 tháng 3, và, bạn biết không, tôi chia sẻ tất cả những điều đó' - điều tôi đã làm - 'và do đó tôi cũng phải là một nhà vĩ đại.'
Đó là một cách suy nghĩ sai lầm nhưng lại rất phổ biến. Ban đầu tôi muốn gọi nó là 'lỗi nguỵ biện Mick Jagger' vì tôi học chung trường tiểu học với Mick Jagger (mặc dù không cùng lớp). Mọi người dường như loại bỏ ý tưởng chia sẻ các đặc điểm không liên quan như ngày sinh hay quê quán với một người nổi tiếng. Nhưng điều đó có gì sai? Điều đó không có nghĩa là bạn sẽ trở thành Mick Jagger chỉ vì bạn học chung trường tiểu học với anh ấy. Cuối cùng tôi quyết định gọi đó là lỗi nguỵ biện Van Gogh và thú vị khi thấy nó được sử dụng trên mạng và các nơi khác. Mọi người sử dụng nó như một thuật ngữ đã được chấp nhận, mà tôi đoán bây giờ nó đã được chấp nhận.
Tôi thích điều đó. Chà, một tiêu đề khác cũng liên quan đến thành kiến tâm lý là cuốn sách tư duy phản biện đầu tiên bạn muốn bàn luận, Daniel Kahneman Thinking Fast and Slow (Tư duy nhanh và chậm). Vì sao bạn chọn cuốn này?
Đây là cuốn sách bán chạy quốc tế của nhà kinh tế học hành vi từng đoạt giải Nobel-mặc dù ông chủ yếu là nhà tâm lý học-Daniel Kahneman. Ông đã phát triển nghiên cứu với Amos Tversky, người khôngmay qua đời khi còn trẻ. Tôi nghĩ nếu không nó sẽ là một cuốn sách đồng tác giả. Nó là một cuốn sách tuyệt vời mà tóm tắt nghiên cứu tâm lý về thành kiến nhận thức (hay xu hướng suy nghĩ) mà tất cả chúng ta thường có xu hướng có, điều mà không đáng tin cậy.
Có một lượng lớn chi tiết trong cuốn sách. Nó tóm tắt cuộc đời nghiên cứu – thực ra là 2 cuộc đời. Nhưng Kahneman rất rõ ràng cho cách ông mô tả xu hướng suy nghĩ: như sử dụng “Hệ thống Một” (System One) hay “Hệ thống Hai” (System Two). Hệ thống Một có phản ứng nhanh, trực quan, cảm xúc đối với tình huống mà chúng ta đưa ra kết luận nhanh. Bạn biết đó:2+2 là 4. Bạn không cần phải nghĩ về nó.
Hệ thống Hai phân tích nhiều hơn, có ý thức, chậm hơn, có phương pháp, cân nhắc. Một quá trình hợp lý hơn, tiêu thụ nhiều năng lượng hơn. Chúng ta dừng lại và suy nghĩ. Bạn trả lời 27x17 bằng cách nào? Bạn sẽ phải nghĩ rất kĩ và thực hiện phép tính bằng cách dung Hệ thống Hai. Vấn đề là chúng ta dựa vào Hệ thống Một-đây là phản ứng gần như theo bản năng đối với các tình huống-và thường đưa ra kết quả tồi tệ. Đó là một khuôn khổ trong đó có nhiều phân tích của ông được thiết lập.
Tôi chọn cuốn sách này bởi nó là cuốn sách hay và là cuốn sách mà bạn sẽ quay lại để đọc0nhưng đồng thời bởi nó được viết bởi nhà nghiên cứu rất quan trọng trong lĩnh vực này. Bởi nó có sự đáng tin cậy của người thực sự thực hiện nghiên cứu tâm lý. Nhưng nó có một số mô tả tuyệt vời về các hiện tượng mà ông nghiên cứu, tôi nghĩ vậy. Ví dụ hiệu ứng mỏ neo. Bạn có biết về hiệu ứng mỏ neo?
Tôi nghĩ đúng vậy. Khi bạn đưa ra một ví dụ ban đầu để hình thành các phản ứng sau này, bạn nên giải thích kỹ hơn về nó.
Điều đó đúng một phần. Khi bạn trình bày cho ai đó một con số tùy ý, từ góc độ tâm lý, hầu hết mọi người dễ bị ảnh hưởng khi bạn hỏi họ một câu hỏi dẫn họ theo hướng của con số đó. Ví dụ như thí nghiệm với các thẩm phán. Khi họ được hỏi một câu hỏi không được chuẩn bị trước: Bạn nghĩ một bản án tốt cho một tội phạm cụ thể là gì, ví dụ như trộm cắp từ cửa hàng? Có thể họ sẽ đưa ra bản án 6 tháng cho một kẻ trộm cắp thường xuyên.
Tuy nhiên, nếu bạn đánh giá một thẩm phán bằng cách đưa ra con số 'neo' - nếu bạn hỏi: “Có nên kết án một kẻ trộm cắp hơn 9 tháng không?” Họ sẽ nói rằng án phải là 8 tháng so với mức trung bình. Và nếu bạn hỏi: “Họ có nên bị trừng phạt với án dài hơn 3 tháng không?” Họ thường sẽ đề xuất khoảng 5 tháng.
Vì vậy, cách bạn diễn đạt một câu hỏi, bằng cách đưa ra các con số, là một hiệu ứng neo. Nó thay đổi suy nghĩ của mọi người về con số đó. Nếu bạn hỏi mọi người liệu Gandhi có sống lâu hơn 114 tuổi khi qua đời không, họ thường sẽ cho rằng có hơn khi bạn hỏi: “Gandhi qua đời ở tuổi bao nhiêu?”
Tôi hiểu.
Tôi đã nghe về điều này được thảo luận trong các cuộc quyên góp từ thiện. Nếu mọi người quyên góp, giả sử, £20 mỗi tháng đem lại bảo đảm trung bình cao hơn yêu cầu £1 mỗi tháng.
Mọi người thường sử dụng kỹ thuật “mỏ neo” khi bán rượu. Nếu có loại rượu vang có giá cao hơn £75 thì bằng cách nào đó mọi người sẽ bị cuốn hút vào loại có giá £40 hơn là những gì họ thực sự có. Nếu đó là loại đắt nhất trong menu, họ sẽ không bị thu hút bởi chai £40 nhưng khi nhìn thấy giá cao hơn, họ sẽ bị thu hút bởi con số cao hơn. Hiện tượng này thường xuyên xảy ra.
Và Kahneman cũng đã nói về rất nhiều điều khác. Chúng ta có thể bị ảnh hưởng bởi việc đầu tư quá nhiều vào một dự án, dù có thể không còn là lựa chọn tốt nhất. Cảm giác sợ hối hận trong tương lai thường chi phối quyết định của chúng ta.
Một điểm mà Kahneman nhấn mạnh là Hệ thống Một thường tạo ra sự tự tin quá mức dựa trên đánh giá sai lầm của tình huống đó. Chúng ta đều chịu thiên kiến nhận thức và rất khó để loại bỏ nó.
Rất thú vị.
Khác với một số tác giả khác mà chúng ta sẽ thảo luận...
Nói thêm về Kahneman, ông đoạt giải Nobel không phải vì nghiên cứu tâm lý học mà vì ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực kinh tế. Công trình đột phá của ông và Tversky về sự phi lý trong hành vi và suy nghĩ của con người tạo nên nền tảng cho lĩnh vực mới.
Trong kinh tế học, thường nói về một chủ đề lý tưởng, đưa ra quyết định hợp lý và không bao gồm thiên kiến nhận thức mà chúng ta đã bàn. Kỷ luật của kinh tế học hành vi là loại thuốc giải độc cho điều đó. Bạn cân nhắc những kiểu hành vi thực tế của con người hơn là những cá nhân lý tưởng này để đưa ra đánh giá hợp lý về cách họ thỏa mãn mong muốn của mình. Đó có lẽ là một bức tranh biếm họa về kinh tế, nhưng đó là ý chính của nó.
Tiếp theo hãy xem cuốn sách Factfulness của Hans Rosling. Đó nói gì với chúng ta về tư duy phản biện?
Rosling, một nhà thống kê và bác sĩ người Thụy Điển, trong số những người khác, đã có rất nhiều hội thảo Ted Talks phổ biến. Cuốn sách Factfulness của ông, được xuất bản sau khi ông qua đời và được con trai và con dâu của ông hoàn thành, rất lạc quan, khác biệt với giọng viết của Kahneman. Nhưng ông tập trung vào những cách mà mọi người mắc lỗi.
Trên thực tế, từ năm 1966 đến nay, tỉ lệ dân số sống dưới mức cực kỳ nghèo đã giảm từ một nửa xuống còn 9%, điều này cho thấy sự cải thiện đáng kể về mặt kinh tế trên toàn cầu.
Hơn 80% trẻ em được tiêm vắc-xin chống lại các bệnh thông thường và tuổi thọ trung bình hiện tại của trẻ em là hơn 70 tuổi trên toàn thế giới.
Thế giới đang thay đổi nhanh chóng và việc hiểu rõ hướng mà mọi thứ đang chuyển động là điều quan trọng, điều này được nhấn mạnh trong cuốn sách.
Cuốn sách này thú vị và đầy thách thức, nhưng cũng mang lại sự lạc quan và khám phá những điều tốt đẹp về nhân loại từ dữ liệu thực tế.
Tôi cảm thấy an tâm khi thấy những số liệu thống kê cho thấy hướng đi tích cực cho loài người.
Factfulness là một cuốn sách thú vị, khám phá suy nghĩ phê phán thông qua số liệu thống kê, khác biệt so với suy nghĩ phê phán dựa trên trải nghiệm cá nhân.
Cuốn sách này mang lại cảm giác sống động và kích thích tư duy, là một thách thức đối với những giả định của độc giả.
Đọc sách này giúp mở mang kiến thức và hiểu biết của bạn về thế giới xung quanh.
Factfulness là một hành trang hữu ích để chinh phục những thử thách trong cuộc sống.
Tôi rất ấn tượng và hứng thú với cách cuốn sách này mô tả và thách thức suy nghĩ của độc giả.
Nếu bạn tự hỏi về điều này, đó là một phần quan trọng của sự sáng tạo và khám phá.
Hãy tưởng tượng một thế giới mới, nơi mọi thứ đều có thể.
Khám phá sự đa dạng và đẹp đẽ của cuộc sống.
Trân trọng và yêu thương những gì bạn có.
Tìm hiểu và trải nghiệm mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Hãy tưởng tượng một thế giới mới, nơi mọi thứ đều có thể.
Khám phá sự đa dạng và đẹp đẽ của cuộc sống.
Trân trọng và yêu thương những gì bạn có.
Tìm hiểu và trải nghiệm mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Nếu bạn tự hỏi về điều này, đó là một phần quan trọng của sự sáng tạo và khám phá.
Hãy áp dụng một cách suy luận logic có hình thức hợp lý.
Thể hiện sự sáng tạo và khéo léo trong cách tiếp cận vấn đề.
Đánh giá mọi tình huống một cách khách quan và công bằng.
Dẫn dắt bằng cách thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo.
Xây dựng một cơ sở vững chắc cho quá trình suy nghĩ.
Tư duy và suy nghĩ sẽ tạo nên cơ sở cho mọi thống kê.
Thông qua số liệu thống kê, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh.
Thống kê là một công cụ quan trọng để phân tích và đánh giá thông tin.
Đứng trên nền tảng của dữ liệu, chúng ta có thể xây dựng những quyết định đúng đắn.
Sự hiểu biết về thống kê sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tổng thể của mọi vấn đề.
Xây dựng một cơ sở vững chắc cho các vấn đề phức tạp.
Hãy tôn trọng và ủng hộ những ý kiến đa dạng và phong phú.
Đặt ra những câu hỏi sâu sắc và quan trọng.
Nắm vững kiến thức và thông tin đa dạng về chủ đề.
Đặt ra những mục tiêu cụ thể và rõ ràng.
khác biệt
nổi bật
nổi lên
thành công
sự độc đáo
đi
nghiên cứu
ngày
về chuyên môn. Tuy nhiên
ể
trong đó có một số điều
nhất
trong
tính
của
e
tôi cùng bạn
t
phản ứng
sáng suốt
phê bình và nhận xét
ức
thích nghi
về
tư duy
hò
về
ờ
sự th
ấ
đặt ra
ố
thách thức khó khăn
ả
nói đúng về nó
hành động
phản ứng
về
tác động
cụ thể
người đọc.
Một trong những vấn đề lớn đối với một độc giả thông thường khi đọc loại sách này là họ không có kiến thức đủ để đánh giá tính đáng tin cậy của các nguồn thông tin của tác giả, và do đó ảnh hưởng đến tính đáng tin cậy của các kết luận mà tác giả đưa ra. Tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải tin tưởng, có thẩm quyền và hy vọng rằng, với sự phân chia lao động trí tuệ, có những chuyên gia thống kê khác nhìn vào công việc của tác giả và xem liệu tác giả có thực sự có lý lẽ khi đưa ra kết luận mà tác giả đưa ra hay không. Tác giả đã đưa ra những tuyên bố công khai trong một thời gian dài và đáp ứng các nhà phê bình.
Tuy nhiên bạn có thể nói rằng có một vấn đề ở đây. Tôi tin rằng hầu hết mọi người có thể trang bị cho mình những công cụ để suy nghĩ phê phán hoạt động trong cuộc sống hàng ngày. Họ có thể học được điều gì đó về nhận thức thành kiến; họ có thể học về lý luận và thuyết phục, và tôi tin rằng chúng ta có thể đặt mình là thành viên của một xã hội dân chủ ở vị trí mà chúng ta suy nghĩ nghiêm túc về bằng chứng và lập luận được trình bày cho chúng ta, về mặt chính trị và truyền thông. Điều đó nên được mở cửa cho tất cả những người thông minh, tôi nghĩ như vậy. Việc trang bị cho bản thân một công cụ cơ bản để suy nghĩ rõ ràng không phải là một nhiệm vụ đặc biệt khó khăn.
Tuy nhiên số liệu thống kê đòi hỏi một sự khéo léo về số lượng, sự thoải mái khi làm việc với các con số và đối với một số người, đó là một điều khó khăn để đạt đến một mức độ mà bạn có thể suy nghĩ nghiêm túc về thống kê. Nhưng thật thú vị khi quan sát nó được thực hiện, và đó là điều mà tôi nghĩ rằng bạn được mời để làm với cuốn sách này, để thấy ai đó suy nghĩ nghiêm túc về thống kê, về một số sự đo lường.
Đọc tiếp Phần 2 tại: [ToMo] Những Cuốn Sách Hay Nhất Về Tư Duy Phản Biện (Phần 2)
