Tomoe Gozen

Tomoe Gozen (巴御前/ ともえごぜん, Tomoe Gozen phát âm tiếng Nhật: [tomo.e], 1157 – 1247) là một nữ chiến binh lừng danh và cũng là ái thiếp của Minamoto no Yoshinaka, nổi tiếng vì sự dũng mãnh và sức mạnh vượt trội của mình. Bà được cho là đã chiến đấu và sống sót qua cuộc Chiến tranh Genpei. Đặc biệt, từ Gozen sau tên bà không phải là họ, mà là một cách tôn xưng đặc biệt dành cho những người phụ nữ có địa vị cao trong xã hội.

Nữ chiến binh, hay còn gọi là Onna-bugeisha (女武芸者; Nữ võ nghệ giả), là một khái niệm chỉ những phụ nữ xuất thân từ gia đình quý tộc Samurai, cũng tham gia vào các cuộc chiến. Tomoe Gozen là một trong ba hình mẫu tiêu biểu của Onna-bugeisha, cùng với Hōjō Masako và Nakano Takeko.

Lịch sử

Theo ghi chép lịch sử, Tomoe Gozen là một người phụ nữ xinh đẹp với làn da trắng nõn và mái tóc đen dày, sống vào cuối thời Heian và đầu thời Kamakura. Heike Monogatari (平家物語/ Bình gia vật ngữ, Truyện kể Heike phát âm tiếng Nhật: [heike monogatari]) miêu tả bà là một cung thủ tài ba với khả năng chiến đấu vượt trội hơn cả nam giới. Các tài liệu lịch sử đều ghi nhận sự gan dạ và kỹ năng võ thuật tinh xảo của bà, khiến bà trở thành trợ thủ đắc lực bên cạnh đức lang quân Yoshinaka trong các trận chiến.

Sau khi đẩy lùi nhà Taira ra khỏi các tỉnh miền Tây, Minamoto no Yoshinaka (chồng của Tomoe) đã chiếm lấy Kyoto nhưng lại trở nên kiêu ngạo, thiếu chiến lược và đắm chìm trong sắc dục, dẫn đến sự bất mãn trong triều đình và cái chết bi thảm trong rừng tùng ở Awazu dưới tay những đồng minh cũ của mình. Trong số các đối thủ mà Minamoto no Yoritomo phải tiêu diệt để trở thành shogun, có cả Yoshinaka, người anh em họ của ngài. Dù có quan hệ huyết thống, nhưng những chiến công của Yoshinaka trong việc đánh bại Taira năm 1183 đã biến ông thành kẻ thù của Yoritomo. Do đó, Yoritomo đã cử em trai là Yoshitsune dẫn quân đối đầu với Yoshinaka vào năm 1184.

Dù được hỗ trợ bởi nữ chiến binh xinh đẹp Tomoe Gozen, người đã nổi tiếng với chiến công chặt đầu samurai đối thủ Honda no Moroshige trong trận Awazu, Yoshinaka vẫn không thể tránh khỏi thất bại. Bà cũng được biết đến vì đã giết chết Uchida Ieyoshi và bị Hatakeyama Shigetada bắt khi đang chạy trốn. Dù chiến đấu hết sức dũng cảm, sự chênh lệch về lực lượng đã khiến Yoshinaka bị Yoshitsune đánh bại thảm hại trong các trận chiến tại Uji và Awazu. Khi tình thế trở nên tuyệt vọng, Yoshinaka buộc phải tháo chạy, chỉ còn lại một số binh sĩ và tùy tùng. Ông yêu cầu Tomoe Gozen trốn thoát, vì ông muốn chết bên người anh em kết nghĩa Imai no Shiro Kanehira và không muốn chịu nhục khi chết bên một phụ nữ. Từ đó, số phận của bà không còn rõ ràng nữa.

Thân thế thực hư

Tính cách của Tomoe Gozen được khắc họa mạnh mẽ qua các trận chiến của samurai, điều này đã khiến bà trở thành một huyền thoại không thể phai mờ trong lịch sử Nhật Bản. Tuy nhiên, có nhiều câu chuyện bí ẩn xoay quanh bà. Mối quan hệ giữa bà và Yoshinaka không được làm rõ trong nhiều phiên bản. Một số kể rằng bà là một gia khách hoặc người hầu trong thời kỳ của Heike Monogatari, trong khi bản dịch của Sadler mô tả bà là một phụ nữ xinh đẹp có thể là gia sư hoặc thậm chí là 'người vợ chiến binh' của Yoshinaka. Dù thế nào, các chiến công của bà vẫn được ghi lại rõ ràng. Mô tả về cuộc chiến của Tomoe trong trận Awazu trong Heike Monogatari rất ngắn gọn, dễ dàng tóm tắt toàn bộ câu chuyện. Đặc biệt, chương về bà với tiêu đề 'Cái chết của Kiso' cho biết Yoshinaka đã mang theo hai 'mỹ nhân' từ Shinano, trong đó có Yamabuki Gozen, người đã phải ở lại kinh thành vì bị bệnh.

Có nhiều phiên bản khác nhau về cuộc đời của Tomoe sau trận đánh cuối cùng. Một câu chuyện kể rằng sau trận Awazu năm 1184, Tomoe đã giết Uchida Ieyoshi rồi từ bỏ thanh kiếm của mình. Trong khi đó, một phiên bản khác cho rằng Tomoe đã bị đánh bại bởi Wada Yoshimori và trở thành vợ của samurai này. Sau cái chết của Wada, Tomoe trở thành một nữ tu ở Echizen. Những câu chuyện khác nhau này làm cho sự thật về Tomoe trở nên mơ hồ hơn. Ngoài những đoạn nhỏ về Yamabuki Gozen, trong các nghiên cứu của Paul Varley về gunkimono (truyện ký quân nhân), chỉ có thể tìm thấy một tài liệu khác về Tomoe. Đó là trong cuốn Genpei Seisuki (源平盛衰記/ Nguyên Bình thịnh suy ký, Nguyên Bình thịnh suy ký phát âm tiếng Nhật: [genpei seisuki]), trong đó kể về cái chết của Kiso Yoshinaka, và Tomoe được cho là đã bị giết nhiều năm trước đó. Ngoài ra, còn có các phiên bản khác kể rằng Tomoe là một nữ chiến binh xông pha chiến trường để trả thù cho người mình yêu hoặc đã đi tu sau khi giết giặc.

Ảnh hưởng văn hóa

Là một trong những ví dụ hiếm hoi về nữ chiến binh trong lịch sử Nhật Bản, Tomoe Gozen đã được tái hiện qua nhiều nhân vật trong anime và phim truyền hình.

• Trong bộ phim truyền hình NHK năm 2005 mang tên Yoshitsune, Tomoe Gozen được diễn bởi nữ diễn viên và người mẫu Koike Eiko.
• Jessica Amanda Salmonson đã viết 'The Tomoe Gozen Saga', một bộ ba tiểu thuyết giả tưởng mang tên The Golden Naginata và Thousand Shrine Warrior. Phiên bản tái bản đầu tiên với chỉnh sửa là The Disfavored Hero.
• Saisei, một nhân vật sử dụng naginata trong manga Samurai Deeper Kyo, là hiện thân của Tomoe Gozen. Cô là một nữ samurai lừng lẫy đã chết từ lâu nhưng được hồi sinh vì lợi ích của dòng họ Mibu để trở thành một vũ khí mạnh mẽ.
• Tomoe Gozen xuất hiện trên hành tinh Riverworld trong cả hai cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng của Philip José Farmer và series phim truyền hình ngắn tập năm 2010 cùng tên.
• Trong trò chơi điện tử Persona 4, Tomoe là một trong những Persona quyền năng của Chie Satonaka.
• Tomoe Gozen và các nữ chiến binh samurai do bà chỉ huy được bổ sung vào phiên bản mở rộng 'Rise of the Samurai' của trò chơi Total War: Shogun 2 dưới tên Gozen Hime, với sức chiến đấu và kỹ năng vượt trội hơn hẳn các samurai cầm naginata bình thường, sánh ngang với đội quân anh hùng naginata (Benkei's blade).
• Tomoe Gozen là nhân vật thuộc class Archer trong game Fate/Grand Order.

Chú thích

• Stephen Turnbull. (2008). The Samurai Swordman – Master of War. Tuttle Publishing. ISBN 4805309563/978-4805309568.
• Faure, Bernard. (2003). The Power of Denial: Buddhism, Purity, and Gender. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-09170-6/978-0-691-09170-9; ISBN 0-691-09171-4/978-0-691-09171-6; OCLC 49626418
• Joly, Henri L. (1967). Legend in Japanese Art: a Description of Historical Episodes, Legendary Characters, Folk-lore Myths, Religious Symbolism, Illustrated in the Arts of Old Japan. Rutland, Vermont: Tuttle. ISBN 0-8048-0358-7/978-0-8048-0358-8; OCLC 219871829
• Kitagawa, Hiroshi và Bruce T. Tsuchida, ed. (1975). The Tale of the Heike. Tokyo: University of Tokyo Press. ISBN 0-86008-128-1 OCLC 164803926
• McCullough, Helen Craig. (1988). The Tale of the Heike. Palo Alto, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1418-5/978-0-8047-1418-1; OCLC 16472263
• Nussbaum, Louis Frédéric và Käthe Roth. (2005). Japan Encyclopedia. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0-674-01753-6/978-0-674-01753-5; OCLC 48943301

Liên kết bên ngoài

• Tranh khắc gỗ mô tả Tomoe Gozen trong trận chiến, lưu trữ tại Wayback Machine từ ngày 01-09-2009. Electric Samurai: Mạng lưới Châu Á.
• Những phụ nữ nổi bật trong lịch sử Nhật Bản, lưu trữ tại Wayback Machine từ ngày 29-03-2012. The Samurai Archives Japanese History Page.
• 'Những chiến binh Samurai: Miyamoto Musashi và Tomoe Gozen'. h2g2.
• Shea, L. 'Tomoe Gozen - Nữ Samurai'. Bella Online, 2009.