Tổng hợp bài tập Chủ đề 2. Ôn tập về thơ - Cánh diều

Lý thuyết, bài tập về thơ

Lý thuyết

1. Lý thuyết về thơ

2. Tổng quan nội dung chính các văn bản

Yêu cầu

Câu 1: Đọc văn bản À ơi tay mẹ, tìm hình ảnh, chi tiết thể hiện “phép nhiệm mầu” của bàn tay mẹ. Những dòng thơ nào nói lên đức hi sinh của người mẹ?

Câu 2: Viết đoạn văn cảm nhận về hình ảnh lời ru trong văn bản À ơi tay mẹ.

Câu 3: Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi:
Con về thăm mẹ chiều đông
Bếp chưa lên khói mẹ không có nhà
Mình con thơ thẩn vào ra
Trời đang yên vậy bỗng oà mưa rơi
Chum tương mẹ đã đậy rồi
Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa
Áo tơi qua buổi cày bừa
Giờ còn lủn củn khoác hờ người rơm
Đàn gà mới nở vàng ươm
Vào ra quanh một cái nơm hỏng vành
Bất ngờ rụng ở trên cành
Trái na cuối vụ mẹ dành phần con
Nghẹn ngào thương mẹ nhiều hơn
Rưng rưng từ chuyện giản đơn thường ngày.

a. Bài thơ là lời của ai? Cảm xúc như thế nào?

b. Hoàn cảnh “Bếp chưa lên khói mẹ không có nhà” có tác dụng gì trong ý thơ?

c. Hình ảnh “bếp lửa”, “áo tơi”, “nón mê” ẩn dụ cho điều gì?

d. Xác định biện pháp tu từ bởi bật trong câu thơ “Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa?

Câu 4: Đọc đoạn văn và trả lời các câu hỏi:

Công cha như núi ngạt trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông

Núi cao biển rộng menh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!

a. Nêu nội dung chính của bài ca dao trên.

b. Bài ca dao giáo dục chúng ta điều gì?

Câu 5: Đọc đoạn thơ dưới đây và trả lời các câu hỏi sau:

Đêm nay Bác ngồi đó

Đêm nay Bác không ngủ

Vì một lẽ thường tính

Bác là Hồ Chí Minh

a. Đoạn thơ trên được trích trong văn bản nào? Tác giả là ai?

b. Hãy cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

c. Trong đoạn thơ, anh đội viên đã phát hiện ra một chân lí bình dị nhưng lớn lao, đó là gì?

d. Phân tích vẻ đẹp của khổ thơ.

Câu 6: Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ đề cập đến ba lần anh bộ đội thức dậy, nhưng tác giả chỉ kể lại lần thứ nhất và thứ 3 vì sao?

Câu 7: Đọc câu thơ sau và trả lời câu hỏi:

“Chú bé loắt choắt…”

a. Tiếp tục viết những câu thơ tiếp theo để hoàn thiện khổ thơ thứ 2 và thứ 3 trong một bài thơ bạn đã học.

b. Hai khổ thơ trích trong bài thơ nào, của ai?

c. Nêu nội dung chính của hai khổ thơ đó.

Câu 8: Đọc bài thơ Gấu con chân vòng kiềng và trả lời các câu hỏi:

a. Văn bản thuộc thể loại nào?

b. Ý nghĩa của bài thơ là gì?

c. Kể lại câu chuyện trong bài thơ theo diễn biến tâm trạng của gấu con trong khoảng 7 dòng.

Hướng dẫn giải

Câu 1:

Phương pháp:

Đọc kỹ văn bản À ơi tay mẹ, chú ý những câu thơ có hình ảnh tay mẹ

Lời giải chi tiết:

- Những hình ảnh chi tiết thể hiện phép màu từ tay mẹ:

+ Bàn tay mẹ - chắn mưa

+ Bàn tay mẹ - chặn bão

+ Bàn tay mẹ - thức suốt đời, dù biển cạn đá mòn vẫn hát ru

- Những dòng thơ thể hiện đức hi sinh của mẹ:

Bàn tay mẹ chắn mưa sa

Bàn tay mẹ chắn gió qua mùa màng

Bàn tay mẹ thức suốt cuộc đời

Mai sau biển cạn đá mòn

À ơi tay mẹ vẫn hát ru

Bàn tay mang phép màu nhiệm màu

Lặng lẽ từ những dải dầu kia

Câu 2:

Phương pháp:

Ôn lại văn bản À ơi tay mẹ, tập trung vào hình ảnh lời ru và chia sẻ cảm nhận

Lời giải chi tiết:

Tham khảo:

       Tuổi thơ của mỗi đứa trẻ không thể thiếu được ân cần của lời ru từ bà, từ mẹ - yếu tố quan trọng đưa chúng ta vào giấc ngủ an lành. Bài thơ “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên đã vẽ nên hình ảnh của lời ru mẹ cùng với những cảm xúc gần gũi nhất của một đứa trẻ. Trong lời ru ấy, xuất hiện ánh trăng, làn gió thu, sương mù, và những chi tiết về thiên nhiên, giúp đứa con hình dung được về thế giới xung quanh. Lời ru của mẹ bắt đầu với hai tiếng “à ơi”, một cách gọi đầy yêu thương, thân mật, là điều mà con cái đều trân trọng. Lời ru ấy được tác giả diễn đạt qua mọi sự vật, mọi cung bậc cảm xúc của tình mẹ. Không chỉ là lời ru cho giấc ngủ, mà còn là “mềm ngọn gió thu”, “tan đám sương mù”, làm “cái khuyết tròn đầy”, “sóng lặng bãi bồi”, “đời nín cái đau”... Thực ra, lời ru không có sức mạnh như thế, nhưng chính tình cảm chân thành của người mẹ và sự tinh tế của tác giả đã làm cho lời ru ấy trở nên kỳ diệu, thiêng liêng. Thông qua hình ảnh của lời ru, tác giả còn muốn nói đến những điều ẩn sau đó, từ đó cảm nhận về thế giới thông qua mẹ của mình. Đồng thời, lời ru cũng là đôi cánh, là sức mạnh giúp cho mỗi đứa trẻ hạnh phúc và tự tin hơn. Lời ru của mẹ không chỉ làm ru giấc ngủ cho con mà còn làm ru cả những nỗi buồn, những thổn thức trong tâm hồn nhỏ bé của mỗi đứa trẻ trước thế giới vô tận rộng lớn.

Câu 3:

Phương pháp:

Ôn lại văn bản Về thăm mẹ

Lời giải chi tiết:

a.

Bài thơ là lời của một người con trở về nhà sau nhiều ngày xa nhà, thể hiện cảm xúc về mẹ.

Đó là cảm xúc đầy ngẩn ngơ, nhớ thương mẹ hiền sau những ngày đi xa và trở về không thấy mẹ.

b. Hoàn cảnh “Bếp chưa lên khói mẹ không có nhà” giúp tác giả có thời gian yên bình để suy ngẫm và nhớ về mẹ.

c. Các hình ảnh “bếp lửa”, “áo tơi”, “nón mê” ẩn chứa sự lao động, vất vả của mẹ.

d. Biện pháp tu từ nổi bật trong câu thơ “Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa” là nhân hoá hình ảnh nón mê đứng, ngồi.

Câu 4:

Phương pháp: Phương pháp:

Ôn lại kiến thức bài Ca dao Việt Nam

Lời giải chi tiết:

a. Nội dung chính của bài ca dao: Sự ơn nghĩa to lớn của cha mẹ đối với con.

b. Bài ca dao giáo dục chúng ta về lòng biết ơn, tình yêu thương, sự hiếu thảo, kính trọng.

Câu 5:

Phương pháp:

Ôn lại nội dung bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.

Lời giải chi tiết:

a. Đoạn thơ trích trong văn bản Đêm nay Bác không ngủ của tác giả Minh Huệ.

b. Phương thức biểu đạt chính của văn bản: biểu cảm.

c. Trong đoạn thơ, anh đồi viên phát hiện ra tình thương ruột thịt nồng nàn của Bác dành cho những người chiến sĩ như những người thân trong gia đình trong cảnh rừng núi khắc nghiệt.

d.

- Hình ảnh Bác hiện lên cao cả mà thân thương.

- Điệp khúc “Đêm nay...” có ý nghĩa nhấn mạnh tình cảm yêu thương, lo lắng của Bác đối với người lính, với cuộc sống chiến đấu của cả dân tộc.

- Cách cắt nghĩa lí do Bác không ngủ rất đơn giản nhưng lại hết sức chính xác, làm nổi bật chân dung Bác Hồ giản dị mà vĩ đại.

=> Tác giả ngợi ca tấm lòng bao dung rộng lớn, đức hi sinh cao cả của Bác. Đoạn thơ còn là tình cảm biết ơn trân trọng đối với Bác Hồ kính yêu.

Câu 6:

Phương pháp:

Ôn lại nội dung của bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ không đề cập đến lần thứ hai vì:
+ Kể lần thứ hai sẽ làm bài thơ trở nên quá dài, mất tính súc tích cần thiết.
+ Tác giả thay vào đó mô tả một cách chân thực, tự nhiên sự thay đổi trong tâm trạng và nhận thức của người lính.

Câu 7:

Phương pháp:

Ôn lại nội dung của bài thơ Lượm

Lời giải chi tiết:

a.

“Chú bé nhí nhảnh

 Bước chân xinh xinh

      Bước chân nhẹ nhàng

           Gương mặt tươi tắn

Con lừa đang nghiêng

       Khuôn mặt hồn nhiên rạng ngời

       Như chim chích nô đậu trên cành

           Bay trên con đường hoa vàng”

b. Hai đoạn thơ được trích trong tác phẩm Lượm của nhà thơ Tố Hữu

c. Miêu tả về hình ảnh của chú bé Lượm, mang tính hồn nhiên, ngây thơ, và vui tươi

Câu 8:

Phương pháp:

Đọc bài thơ Gấu con chân vòng kiềng

Lời giải chi tiết:

a. Văn bản thuộc thể loại thơ

b. Ý nghĩa của bài thơ nhấn mạnh rằng ngoại hình không quan trọng, khuyên nhủ mọi người không nên đánh giá người khác qua bề ngoại hình

c.

Bài tham khảo:

Một ngày nọ, gấu con đi dạo trong rừng nhỏ. Bất ngờ, khi đang nhặt thông và hát líu lo, một quả thông rơi trúng gấu con. Gấu con loạng choạng, vấp phải chân và ngã sml. Thấy gấu con bị ngã, con sáo trên cành hét to trêu chọc: “Ê gấu, chân vòng kiềng/ Giẫm phải đuôi à nhóc”. Rồi lại đến cả năm con thỏ trong bụi cũng hùa theo rồi hét thật to “đến xấu”. Thế rồi ai cũng biết, tất cả đều chê bai. Gấu con tủi thân chạy về mách mẹ “Con thà chết còn hơn”. Nó nấp sau cánh tủ, khóc nức vì bị cả khu rừng trêu chọc chân vòng kiềng xấu. Ngạc nhiên thay, mẹ gấu khen chân gấu rất đẹp, mẹ luôn tự hào về gấu con của mẹ. Cả mẹ, bố chân đều cong và ông nội - con gấu giỏi nhất vùng - cũng vậy. Gấu con nghe vậy thì bình tâm trở lại, ăn bánh mật và bước ra kiêu hãnh, vui vẻ hét to “Chân vòng kiềng là ta/ Ta vào rừng đi dạo!”.