Giáo trình về truyện đồng thoại
Giáo trình
1. Giáo trình về truyện đồng thoại
Yếu tố |
Truyện đồng thoại |
Khái niệm |
Là truyện viết cho trẻ em, có nhân vật thường là loài vật hoặc đồ vật được nhân cách hóa. Các nhân vật này vừa mang những đặc tính vốn có của loài vật hoặc đồ vật vừa mang đặc điểm của con người. |
Cốt truyện |
Là yếu tố quan trọng của truyện kể, gồm các sự kiện chính được sắp xếp theo một trật tự nhất định; có mở đầu, diễn biến và kết thúc. |
Nhân vật |
Là đối tượng có hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, cảm xúc, suy nghĩ,… được nhà văn khắc họa trong tác phẩm. Nhân vật thường là con người nhưng cũng có thể là thần tiên, ma quỷ, con vật, đồ vật |
Người kể chuyện |
Là nhân vật do nhà văn tạo ra để kể lại câu chuyện. Người kể chuyện có thể trực tiếp xuất hiện trong tác phẩm, xưng “tôi” (người kể chuyện ngôi thứ nhất), kể về những gì mình chứng kiến hoặc tham gai. Người kể chuyện cũng có thể “giấu mình (người kể chuyện ngôi thứ ba), không tham gia vào câu chuyện nhưng lại có khả năng “biết hết” mọi chuyện. |
Lời người kể chuyện |
Đảm nhận việc thuật lại các sự việc trong câu chuyện, bao gồm cả việc thuật lại mọi hoạt động của nhân vật và miêu tả bối cảnh không gian, thời gian của các sự việc, hoạt động ấy. |
Lời nhân vật |
Là lời nói trực tiếp của nhân vật (đối thoại, độc thoại), có thể được trình bày tách riêng hoặc xen lẫn với lời người kể chuyện |
2. Tóm tắt nội dung chính của các tác phẩm
Văn bản |
Tác giả |
Xuất xứ |
Nội dung chính |
Giá trị nghệ thuật |
Bài học đường đời đầu tiên |
Tô Hoài |
Trích “Dế Mèn phiêu lưu kí” in lần đầu năm 1941 |
Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình. |
- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn. - Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc. - Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình. |
Nếu cậu muốn có một người bạn |
Ăng-toan đơ Xanh-tơ E-xu-pe-ri |
Trích trong chương XXI của tiểu thuyết Hoàng tử bé, tác phẩm nổi tiếng nhất của Ê-xu-pe-ri |
Nếu cậu muốn có một người bạn là đoạn trích nói lên ý nghĩa và cách thức chân chính để nhìn nhận một tình bạn. Câu chuyện xoanh quanh hoàng tử bé và con cáo cùng định nghĩa về "cảm hóa". Từ đó nêu ra những bài học cuộc đời cho độc giả. |
Tác giả đã nhân cách hóa thành công nhân vật con cáo phù hợp với thể loại truyện đồng thoại. Bên cạnh đó sử dụng ngôi kể thứ nhất chân thực, những ẩn dụ tinh tế và lối kể gần gũi, hấp dẫn. |
Câu hỏi
I. Trắc nghiệm
Đọc đoạn sau và chọn câu trả lời đúng:
“Vì tôi ăn uống điều độ, làm việc có mức độ nên tôi nhanh chóng trưởng thành. Chẳng bao lâu sau, tôi đã trở thành một thanh niên cường tráng. Đôi chân tôi cứ mạnh mẽ lên. Những móng vuốt ở chân, ở khoeo dần dần trở nên cứng cáp và sắc nét.
Thỉnh thoảng, muốn thử sức mạnh của những móng vuốt, tôi co bắp chân và đạp mạnh vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy gọn như có dao nhọn cắt qua. Đôi cánh của tôi, từ trước ngắn hơn bây giờ đã dài đến tận đuôi. Mỗi khi tôi đập cánh, tôi nghe thấy âm thanh vang vọng phát ra. Khi tôi bay thì toàn bộ cơ thể tôi rung rinh trong một màu nâu bóng mờ mịt. Đầu tôi phình to và phát sáng từng đợt, rất ấn tượng. Hai chiếc răng đen thẳng tắp như hai thanh nén bò và lúc nào cũng nhai nhổ như hai chiếc máy nén. Sợi râu của tôi dài và uốn cong rất mạnh mẽ. Tôi cực kỳ tự hào về sợi râu của mình và luôn giữ gìn chúng. Thường xuyên tôi lại trịnh trọng và tự tin đưa cả hai tay lên vuốt râu”.
Câu hỏi 1: Phương thức diễn đạt nào được sử dụng trong đoạn trích trên?
A. Tự kể và mô tả
B. Tự kể và phê phán
C. Tự kể và thảo luận
D. Tự kể và giải thích
Câu hỏi 2: Đoạn trích trên được kể theo ngôi thứ mấy?
A. Ngôi thứ nhất
B. Ngôi thứ nhất số ít
C. Ngôi thứ hai
D. Ngôi thứ ba
Câu hỏi 3: Trong đoạn trích trên, ai là người kể chuyện?
A. Dế Lạc
B. Dế Trủi
C. Chị Cốc
D. Dế Mèn
Câu 4: Nghệ thuật miêu tả trong đoạn trích là:
A. Từ ngữ đặc sắc, sử dụng biện pháp so sánh, hoán dụ độc đáo
B. Từ ngữ đặc sắc, sử dụng so sánh sĩ diện
C. Từ ngữ đặc sắc, sử dụng so sánh, nhân hóa sinh động, độc đáo
D. Từ ngữ đặc sắc, sử dụng so sánh, ám dụ sinh động, độc đáo
Câu 5: Từ nào sau đây không phải từ lạy
A. Phành phạch
B. Giòn giã
C. Bóng mỡ
D. Phanh phách
Đọc văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn và trả lời các câu hỏi sau:
Câu 6: Khi được cáo giải thích, hoàng tử bé đã nghĩ như thế nào về bông hoa của mình?
A. Hoàng tử bé nghĩ bông hoa đó là bông hoa đẹp nhất trên thế gian
B. Hoàng tử bé nghĩ bông hoa đó thật bình thường như bao bông hoa khác
C. Hoàng tử bé nghĩ bông hoa đó đã cảm hóa mình, bông hoa đó trở nên đặc biệt đối với mình
D. Hoàng tử bé nghĩ bông hoa đó tầm thường, xấu xí
Câu 7: Khi được hoàng tử bé đề nghị “Lại đây chơi với mình”, phản ứng ban đầu của cáo như thế nào?
A. Lập tức đến chơi cùng hoàng tử bé
B. Trả lời hoàng tử bé: “Mình không thể đến chơi với bạn được” và giữ khoảng cách với hoàng tử bé
C. Con cáo hoảng sợ bỏ chạy
D. Trả lời hoàng tử bé: “Thật là phiền toái!”
Câu 8: “Mình có trách nhiệm với bông hồng của mình…”
Câu nói trên của hoàng tử bé thể hiện nhận thức gì?
A. Phải biết trân trọng tình bạn, không ngừng vun đắp cho tình bạn, phải có trách nhiệm trong tình bạn
B. Trách nhiệm với những gì mình gắn bó là không thể bỏ được
C. Làm sai thì phải có trách nhiệm sửa sai, nhận lỗi
D. Trách nhiệm với những gì mà mình gắn bó rất nặng nề
Câu 9: “Chính thời gian mà bạn bỏ ra cho bông hồng của bạn đã khiến bông hồng của bạn trở nên quan trọng đến thế…”
A. Vì với cậu, bông hồng đó là duy nhất
B. Vì cả hai đã dành thời gian cho nhau, để thấu hiểu, mang đến niềm vui cho nhau. Điều gì đó sẽ thực sự trở nên quan trọng và duy nhất khi mình dành thời gian cho nó
C. Vì cậu không biết rằng những bông hồng khác còn đẹp hơn
D. Vì cậu nhận ra những bông hồng khác không đẹp bằng bông hồng của mình
Câu 10: Em hiểu thế nào về câu: “Điều cốt lõi vô hình trong mắt trần”?
A. Mắt của người trần tục không thể nhìn thấy những điều lớn lao quan trọng
B. Cái nhìn của người chưa có sự gắn kết, thấu hiểu khó có thể thấy được những điều ý nghĩa, những điều lớn lao, quan trọng
C. Chẳng có điều gì là quan trọng dưới con mắt của người trần tục
D. Những điều cốt lõi, quan trọng sẽ trở nên vô hình trong mắt những người trần tục
II. Tự luận
Câu 1: Điền từ ngữ phù hợp vào chỗ trống trong sơ đồ sau:
Dế Mèn tự miêu tả hình thức của mình |
Cử chỉ, hành động |
Tính cách |
- Càng:…………………………………… - Vuốt:…………………………………… - Cánh:…………………………………… - Toàn thân:……………………………… - Răng:…………………………………… - Đầu:…………………………………….. - Râu:…………………………………….. |
|
|
Câu 2: Theo em, Dế Mèn có phải là kẻ xấu, kẻ ác không? Vì sao?
Câu 3: Trong vai Dế Mèn, hãy tường thuật lại bài học trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” bằng một đoạn văn.
Câu 4: Nêu nội dung chính của văn bản Bài học đường đời đầu tiên.
Câu 5: Văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn do ai sáng tác và được trích từ tác phẩm nào?
Câu 6: Từ văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn, hãy viết đoạn văn suy nghĩ về tình bạn.
Câu 7: Từ “cảm hóa” xuất hiện bao nhiêu lần trong đoạn trích Nếu cậu muốn có một người bạn? Qua những lời giải thích của cáo, em hiểu 'cảm hóa' có nghĩa là gì?
Câu 8: Viết đoạn văn miêu tả cảm xúc của nhân vật cáo sau khi từ biệt hoàng tử bé trong đoạn trích Nếu cậu muốn có một người bạn.
Hướng dẫn giải
I. Trắc nghiệm
1 - B |
2 - A |
3 - D |
4 - C |
5 - C |
6 - C |
7 - B |
8 - A |
9 - B |
10 - B |
II. Tự luận
Câu 1:
Điền từ ngữ phù hợp vào chỗ trống trong sơ đồ sau:
|
Phương pháp:
Đọc kỹ phần 1 đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” (từ đầu đến “có thể săp đứng đầu thiên hạ rồi”)
Lời giải chi tiết:
Dế Mèn tự miêu tả hình thức của mình |
Cử chỉ, hành động |
Tính cách |
- Càng: mẫm bóng - Vuốt: cứng, nhọn hoắt - Cánh: dài chấm đuôi - Toàn thân: nâu bóng mỡ soi gương được và ưa nhìn - Răng: đen nhánh - Đầu: to, nổi từng mảng - Râu: dài, uốn cong |
- co cẳng lên đạp phanh phách, đi bạch bộ - đi đứng oai vệ, làm điệu, nhún chân, rung râu - nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc - trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu - cà khịa với tất cả mọi người trong xóm - quát Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó |
- Yêu đời, tự tin - Kiêu căng, xốc nổi, tự phụ, không coi ai ra gì, hợm hĩnh, thích ra oai |
Câu 2:
Theo em, Dế Mèn có phải là kẻ xấu, kẻ ác không? Vì sao? |
Phương pháp:
Đọc kỹ văn bản Bài học đường đời đầu tiên
Lời giải chi tiết:
Dế Mèn không phải là kẻ xấu, kẻ ác vì hành động của Dế Mèn là sự sai lầm, bồng bột của một thanh niên mới lớn, chưa ý thức được hậu quả của điều mà mình đang làm. Sau khi thấy Dế Choắt đã vì trò đùa của mình mà chết đã hối hận, ăn năn, từ đó thay đổi tính cách.
Câu 3:
Đóng vai Dế Mèn kể lại bài học trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” bằng một đoạn văn ..ngắn |
Phương pháp:
Đọc kỹ văn bản Bài học đường đời đầu tiên, chọn một sự kiện em ấn tượng để kể lại.
Lời giải chi tiết:
Bài tham khảo:
Sau khi Dế Choắt ra đi bằng những cú mổ đau đớn, tôi đứng lặng giờ lâu suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên của mình. Tôi bồi hồi và suy nghĩ lại về việc làm của mình. Lẽ ra tôi nên cưu mang giúp đỡ anh bạn hàng xóm hiền lành yếu ớt ấy chứ không phải là hách dịch, trịch thượng với anh. Tâm trí tôi ngập tràn sự ân hận và xót xa. Giá như tôi đồng ý cho Dế Choắt đào một cái ngách thông sang nhà tôi, giá như tôi không trêu chọc chị Cốc để người bạn ốm yếu của tôi phải chịu hậu quả đau xót như vậy. Chính tính cách kiêu căng, tự phụ, coi thường và thích trêu chọc người khác của tôi đã làm hại Dế Choắt. Tôi đứng lặng trước nấm mồ chôn Dế Choắt giữa đồng cỏ xanh um tùm và tự hứa sẽ thay đổi cách sống: cần sống hoà đồng, biết sẻ chia và giúp đỡ những người bạn xung quanh mình. Tôi xin rút kinh nghiệm sâu sắc từ đây về sau, tôi sẽ không bao giờ kiêu căng tự phụ nữa.
Câu 4:
Nêu nội dung chính của văn bản Bài học đường đời đầu tiên. |
Phương pháp:
Đọc kỹ văn bản Bài học đường đời đầu tiên
Lời giải chi tiết:
Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình.
Câu 5:
Văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn do ai sáng tác và được trích từ tác phẩm nào? |
Phương pháp:
Ôn lại kiến thức cũ
Lời giải chi tiết:
Văn bản Nếu câu muốn có một người bạn do Áng-toan đơ Xanh-tơ Ê-xu-pe-ri sáng tác và được trích từ tác phẩm Hoàng tử bé.
Câu 6:
Từ văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn, viết đoạn văn suy nghĩ về tình bạn. |
Phương pháp:
Đọc lại văn bản Nếu muốn có một người bạn, phân tích suy nghĩ của bạn về tình bạn
Lời giải chi tiết:
Trong cuộc sống, ngoài tình cảm gia đình, tình bạn luôn là điều vô cùng quan trọng. Đó là một nguồn năng lượng tích cực, giúp chúng ta vượt qua mọi khó khăn. Tình bạn giống như một mầm non, cần được chăm sóc và nuôi dưỡng từng ngày để nó phát triển mạnh mẽ. Hãy biết trân trọng và đánh giá cao tình bạn trong cuộc sống của bạn.
Câu 7:
Từ “cảm hóa” xuất hiện bao nhiêu lần trong đoạn trích Nếu cậu muốn có một người bạn? Qua những lời giải thích của cáo, em hiểu “cảm hóa” có nghĩa là gì? |
Phương pháp:
Đọc lại văn bản Nếu muốn có một người bạn, đếm số lần từ “cảm hóa” xuất hiện
Lời giải chi tiết:
- Từ “cảm hóa” xuất hiện 15 lần trong đoạn trích.
- “Cảm hóa” là việc sử dụng tình cảm và hành động của mình để làm cho người khác thay đổi tốt hơn.
Câu 8:
Viết đoạn văn miêu tả cảm xúc của nhân vật cáo sau khi từ biệt hoàng tử bé trong đoạn trích Nếu cậu muốn có một người bạn. |
Phương pháp:
Đọc lại văn bản Nếu muốn có một người bạn
Lời giải chi tiết:
Cáo nhìn theo hình bóng của hoàng tử bé và chiếc phi thuyền của cậu biến mất dần khỏi tầm mắt. Cáo lặng lẽ, lau đi giọt nước mắt. Cáo cứ ngước nhìn theo hình ảnh của phi thuyền cho đến khi nó hoàn toàn biến mất. Cáo buồn rầu nhưng vẫn giữ nụ cười nhưng nụ cười ấy cứ rụt rè. Cáo trong lòng biết ơn cuộc đời đã mang lại cho cậu một người bạn tốt như hoàng tử bé, dù chỉ trong một thời gian ngắn ngủi. Khi không còn thấy phi thuyền nữa, cáo thầm cầu mong 'Hãy luôn làm cho bông hồng đẹp nhất của cuộc đời cậu hạnh phúc, hoàng tử bé!'