Buzz
Dưới đây là tài liệu Tổng hợp văn 12: Tổng hợp về văn học Việt Nam từ cách mạng tháng Tám năm 1945 đến cuối thế kỉ XX.
Mong rằng tài liệu này sẽ giúp các học sinh lớp 12 chuẩn bị bài một cách hiệu quả và đầy đủ nhất. Kính mời các bạn học sinh tham khảo nội dung chi tiết dưới đây.
Tổng hợp về văn học Việt Nam chi tiết
I. Tổng hợp về văn học Việt Nam từ cách mạng tháng Tám năm 1945 đến 1975
1. Tổng quan về bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hóa
- Văn học Việt Nam trong giai đoạn này phát triển dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành một nền văn học thống nhất về tư tưởng và tổ chức. Đường lối văn nghệ của Đảng đã thúc đẩy việc hình thành quan niệm về nhà văn như một chiến sĩ mới.
- Từ năm 1945 đến năm 1975, Việt Nam chứng kiến nhiều biến cố lớn như cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc kéo dài suốt ba mươi năm và quá trình xây dựng cuộc sống mới, con người mới ở miền Bắc… Đây là những biến cố ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống vật chất và tinh thần của dân tộc, bao gồm cả văn học nghệ thuật.
2. Tiến trình phát triển và những thành tựu chính
a. Phát triển từ năm 1945 đến năm 1954
- Những ngày đầu tiên sau khi đất nước giành được độc lập, chủ đề chính trong văn học là sự ca ngợi về Tổ quốc và quần chúng cách mạng, kêu gọi tinh thần đoàn kết toàn dân, ủng hộ phong trào Nam tiến, tôn vinh những người hy sinh vì đất nước.
- Từ năm 1946, văn học tập trung phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Văn học gắn bó chặt chẽ với cuộc sống cách mạng và cuộc kháng chiến; hướng tới đại chúng, phản ánh sức mạnh của quần chúng dân tộc; thể hiện niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào tương lai thắng lợi của cuộc kháng chiến.
- Các thể loại văn học:
- Truyện ngắn và kí mở đầu cho văn xuôi trong cuộc kháng chiến.
- Thơ trong những năm chống Pháp cũng đạt được nhiều thành tựu ấn tượng.
- Một số vở kịch xuất hiện phản ánh thực tế của cuộc cách mạng và kháng chiến.
- Lí luận, nghiên cứu, phê bình văn học chưa phát triển nhưng một số tác phẩm đã có ý nghĩa quan trọng.
b. Phát triển từ năm 1955 đến năm 1964
- Văn học tập trung vào việc miêu tả cuộc sống của người lao động, ca ngợi những thay đổi của đất nước và con người trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, mang đậm cảm xúc lãng mạn, niềm vui và lòng tin lạc quan.
- Các thể loại văn học:
- Văn xuôi mở rộng đề tài, phản ánh đa dạng vấn đề và thực tế cuộc sống.
- Thơ phát triển mạnh mẽ.
- Kịch nói cũng có một số tác phẩm thu hút sự chú ý của công chúng.
c. Phát triển từ năm 1965 đến năm 1975
- Văn học giai đoạn này tập trung vào cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Chủ đề chính là ca ngợi tinh thần yêu nước và lòng anh hùng cách mạng.
- Các thể loại văn học:
- Văn xuôi phản ánh chiến đấu và lao động đã thành công trong việc vẽ nên hình ảnh anh dũng, kiên cường của con người Việt Nam.
- Thơ đạt được những thành tựu xuất sắc, đánh dấu một bước tiến mới của văn thơ Việt Nam hiện đại.
- Kịch cũng có những thành tựu đáng chú ý.
* Lưu ý: Văn học Việt Nam từ năm 1945 đến năm 1975 cần phải chú ý đến văn học ở vùng địch tạm chiếm (văn học dưới thời thực dân cũ hoặc mới). Dưới thời Mỹ và chính quyền Sài Gòn, nhiều xu hướng văn học tiêu cực phản động tồn tại song song: xu hướng “chống cộng”, xu hướng đồi trụy… Tuy nhiên, vẫn có xu hướng văn học tiến bộ, yêu nước và cách mạng.
3. Những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam từ năm 1945 đến năm 1975
a. Nền văn học chủ yếu định hướng theo chiều cách mạng, mật thiết với số phận chung của đất nước
- Nền văn học mới bắt đầu cùng với sự ra đời của nhà nước mới, mặc dù còn non trẻ nhưng đã phải đối mặt với ba mươi năm chiến tranh ác liệt chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Vận mệnh đất nước có lúc ngàn cân treo sợi tóc nên nhanh chóng được hình thành theo tư duy “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận” (Hồ Chí Minh) cùng với nhà văn mới: nhà văn - chiến sĩ.
- Liên kết mật thiết với vận mệnh chung của đất nước, quá trình phát triển của nền văn học mới điều chỉnh theo từng giai đoạn lịch sử của dân tộc, đồng hành với nhiệm vụ chính trị của quốc gia.
- Văn học Việt Nam trong giai đoạn này chủ yếu tập trung vào các đề tài: Tổ quốc (bảo vệ đất nước, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước), chủ nghĩa xã hội.
=> Vì vậy, văn học có thể được coi như một cái gương phản ánh những vấn đề quan trọng nhất của đất nước và cách mạng từ năm 1945 đến 1975: cuộc chiến thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
b. Nền văn học hướng đến đại chúng
- Công chúng không chỉ là đối tượng được phản ánh mà còn là nguồn cung cấp lực lượng sáng tạo cho văn học.
- Văn học giai đoạn này quan tâm đến cuộc sống của người lao động, thể hiện sự bất hạnh của họ dưới chế độ xã hội cũ cùng niềm vui, niềm tự hào về cuộc sống mới.
- Hầu hết các tác phẩm đều ngắn gọn, nội dung rõ ràng, dễ hiểu. Ngôn ngữ nghệ thuật giản dị, trong sáng, dễ tiếp cận.
c. Văn học trong thời kỳ này chủ yếu nhấn mạnh vào sử thi và tình yêu lãng mạn
- Văn học mang phong cách sử thi mạnh mẽ, tập trung vào việc phản ánh những vấn đề cơ bản nhất, có ý nghĩa quan trọng cho đất nước.
- Tính sử thi trong văn học đòi hỏi tác giả phải nhìn nhận con người và cuộc sống không chỉ từ góc độ cá nhân mà chủ yếu từ quan điểm có tầm nhìn lịch sử, dân tộc và thời đại.
- Văn học kỳ này không chỉ đậm chất sử thi mà còn tràn đầy tinh thần lãng mạn. Tinh thần này được thể hiện qua việc tôn vinh lý tưởng của cuộc sống mới và vẻ đẹp của con người mới, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc.
- Trong thời kỳ này, văn học không chỉ tập trung vào hai xu hướng nêu trên mà còn có những tác phẩm vượt ra khỏi ranh giới đó, nhưng thường chỉ thuộc về dòng phụ lưu của văn học.
II. Tổng quan về văn học Việt Nam từ năm 1975 đến cuối thế kỷ XX
1. Bối cảnh lịch sử, xã hội và văn hóa
- Vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc lớn lao chống lại thế lực đế quốc Mỹ kết thúc với chiến thắng vang dội. Trang sử dân tộc lại mở ra một trang mới - thời kỳ tự do độc lập và thống nhất toàn quốc.
- Từ năm 1975 đến năm 1985, đất nước chúng ta đối mặt với những thách thức, khó khăn mới, đặc biệt là vấn đề kinh tế, yêu cầu sự đổi mới mạnh mẽ.
2. Các biến động và một số thành tựu
- Thơ không thu hút, không hấp dẫn như thời kỳ trước.
- Văn xuôi có nhiều điểm sáng, nhạy cảm với các vấn đề của cuộc sống, một số tác giả đã thể hiện ý thức muốn thay đổi cách viết về cuộc chiến.
Soạn bài Tóm tắt văn học Việt Nam một cách súc tích
I. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Điểm mặt những yếu tố chủ yếu về bối cảnh lịch sử, xã hội, và văn hóa ảnh hưởng đến sự hình thành và tiến triển của văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975.
- Đường lối văn nghệ do Đảng Cộng sản lãnh đạo được xác định.
- Hai cuộc kháng chiến chống lại thực dân Pháp và Mỹ.
- Nền kinh tế khó khăn, phát triển chậm chạp.
Câu 2. Văn học Việt Nam từ 1945 đến 1975 được chia thành bao nhiêu giai đoạn? Có những giai đoạn nào? Liệt kê những thành tựu quan trọng nhất của mỗi giai đoạn.
a. Văn học Việt Nam từ 1945 đến 1975 được phân thành 3 giai đoạn:
- Giai đoạn từ 1945 đến 1954
- Giai đoạn từ 1955 đến 1964
- Giai đoạn từ 1965 đến 1975
b. Những thành tựu quan trọng
* Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1954
- Chủ đề chính trong những ngày đầu sau khi đất nước giải phóng: ca ngợi Tổ quốc và lòng yêu nước, kêu gọi tinh thần đoàn kết toàn dân, ủng hộ phong trào Nam tiến, tôn vinh những người hi sinh vì tổ quốc.
- Từ năm 1946, văn học tập trung phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Văn học chặt chẽ liên kết với cuộc sống cách mạng và cuộc kháng chiến; hướng tới đại chúng, phản ánh sức mạnh của nhân dân; thể hiện niềm tự hào dân tộc và lòng tin vào chiến thắng cuối cùng của cuộc kháng chiến.
- Các thể loại văn học:
- Truyện ngắn và kí mở đầu cho văn xuôi kháng chiến.
- Thơ trong giai đoạn chống Pháp cũng đạt được nhiều thành tựu ấn tượng.
- Một số vở kịch ra đời phản ánh hiện thực cách mạng và cuộc kháng chiến.
- Lí luận, nghiên cứu, phê bình văn học chưa phát triển nhiều nhưng một số tác phẩm đã mang ý nghĩa quan trọng.
* Giai đoạn từ năm 1955 đến năm 1964
- Văn học tập trung tái hiện hình ảnh người lao động, ca ngợi những thay đổi của đất nước và con người trong việc khởi đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội với cảm hứng lãng mạn, tràn đầy niềm vui và niềm lạc quan tin tưởng.
- Các thể loại văn học:
- Văn xuôi mở rộng đề tài, bao quát được nhiều vấn đề và phạm vi của hiện thực đời sống.
- Thơ phát triển mạnh mẽ.
- Kịch nói cũng có một số tác phẩm được sự chú ý của dư luận.
* Giai đoạn từ năm 1965 đến năm 1975
- Văn học trong giai đoạn này tập trung vào việc viết về cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Chủ đề chính là ca ngợi tinh thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
- Các thể loại văn học:
- Văn xuôi phản ánh cuộc chiến đấu và lao động đã khắc họa khá thành công hình ảnh con người Việt Nam anh dũng, kiên cường.
- Thơ đạt được những thành tựu xuất sắc, đánh dấu bước tiến mới của nền thơ Việt Nam hiện đại.
- Kịch cũng có những thành tựu đáng ghi nhận.
Câu 3. Những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam trong giai đoạn 1945 - 1975.
- Nền văn học chủ yếu đi theo hướng cách mạng hóa, chặt chẽ liên kết với vận mệnh chung của đất nước.
- Nền văn học tập trung vào đại chúng.
- Nền văn học có khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn.
Câu 4. Dựa trên bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá, tại sao văn học Việt Nam từ năm 1975 đến hết thế kỷ XX phải tiến hành đổi mới?
- Sau khi chiến tranh kết thúc, đất nước bước vào giai đoạn độc lập, hòa bình. Tuy nhiên, từ năm 1975 đến 1985, Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức kinh tế, đòi hỏi phải thực hiện những biện pháp cần thiết.
- Đại hội Đảng lần thứ sáu vào năm 1986 đã chỉ ra rằng việc đổi mới là cấp bách, là vấn đề sống còn của dân tộc.
- Kể từ năm 1986, với sự lãnh đạo và đề xuất của Đảng Cộng sản, Việt Nam đã bắt đầu quá trình đổi mới. Kinh tế của đất nước chuyển dần sang hình thức thị trường, văn hoá Việt Nam có cơ hội tiếp xúc rộng rãi với các nước trên thế giới. Văn học dịch, báo chí và các phương tiện truyền thông khác cũng phát triển mạnh mẽ. Điều này thúc đẩy sự đổi mới của văn học để phản ánh mong muốn của các nhà văn và độc giả cũng như theo quy luật phát triển khách quan của nền văn hóa.
Câu 5. Trình bày quá trình phát triển và những thành tựu chính của văn học Việt Nam từ năm 1975 đến cuối thế kỷ XX.
- Thể loại thơ: Một số tác phẩm đã thu hút sự chú ý của độc giả như Tự hát của Xuân Quỳnh, Ánh trăng của Nguyễn Duy…
- Văn xuôi: Một số tác giả đã thể hiện ý thức muốn đổi mới cách viết về chiến tranh và tiếp cận hiện thực đời sống như Mùa lá rụng trong vườn của Ma Văn Kháng, Thời xa vắng của Lê Lựu, và các tuyển tập truyện ngắn như Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành và Bến quê của Nguyễn Minh Châu,…
- Phóng sự xuất hiện, đề cập đến các vấn đề nóng trong đời sống.
- Kịch nói phát triển mạnh mẽ. Các vở kịch như Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ, Mùa hè ở biển của Xuân Trình,… thu hút sự chú ý đặc biệt.
II. Thực hành
Trong bài Nhận đường, Nguyễn Đình Thi viết: “Văn nghệ phục vụ cho kháng chiến, nhưng chính kháng chiến mang lại cho văn nghệ một sức sống mới. Sức mạnh của mặt trận đang tạo ra một văn nghệ mới cho chúng ta”. Hãy thể hiện quan điểm của bạn về ý kiến trên.
Gợi ý:
- Phân tích ý kiến: Câu nói nhấn mạnh sự động viên của văn học theo hướng cách mạng, phục vụ cho cuộc chiến tranh. Đồng thời, văn học cũng bị ảnh hưởng bởi chiến tranh để tạo ra những sáng tạo mới mẻ.
- Chứng minh:
- Văn nghệ phục vụ cho cuộc chiến, nhà văn như một chiến sĩ.
- Chiến tranh mang lại cho văn học những thay đổi lớn về chủ đề, hình tượng nhân vật. Văn học, nghệ thuật là gương phản chiếu các vấn đề to lớn, quan trọng của đất nước.
- Các tác phẩm thơ, văn xuôi... là minh chứng cho điều này.
