[Tổng Quan & Đánh Giá Sách] “Iliad”: Ca Khúc Dũng Sĩ Của Các Chiến Binh

Lâu nay, Iliad và Odyssey của Homer đã được coi là những tác phẩm thiên sử thi nổi bật của văn minh Hy Lạp, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử văn minh phương Tây. Vậy câu chuyện Iliad kể gì? Và điều gì làm cho tác phẩm này trở nên kỳ diệu và bền vững theo thời gian như vậy? Một câu chuyện về cuộc chiến tranh thần thoại có thể có tầm ảnh hưởng như thế nào?

Để hiểu sâu hơn về Iliad, chúng ta cần quay về quá khứ để tìm hiểu về những ngày đầu của sử thi này.

Theo ghi chép, nhà thơ mù Homer được cho là tác giả hoặc biên tập cả hai sử thi Iliad và Odyssey. Tuy nhiên, do đã quá lâu kể từ khi hai tác phẩm này được sáng tác (khoảng thế kỉ thứ tám trước Công Nguyên), danh tính thực sự của Homer vẫn là một vấn đề gây tranh cãi. Cho đến ngày nay, thông tin về danh tính và nguồn gốc của Homer vẫn còn rất mơ hồ.

Tổng hợp tác phẩm

Tên của sử thi - Iliad - xuất phát từ một tên gọi khác của thành phố Troia (hay còn gọi là Troy): Ilion. Iliad có nghĩa là “Bài thơ thành Troy.”

Iliad thuộc thể thơ sử thi, gồm 15.693 dòng thơ được các nhà phê bình Alexandria chia thành 24 khúc. Mặc dù tên của sử thi mang ý nghĩa là bài thơ thành Troy, nhưng tác phẩm chủ yếu tập trung vào cuộc đối đầu giữa quân Hy Lạp và Troy, hay còn gọi là người Achaian. Khác với quan điểm thông thường Iliad kể về toàn bộ mười năm chiến tranh thành Troy, sử thi chỉ diễn ra trong khoảng năm mươi ngày ở năm cuối cùng của chiến tranh. Tuy nhiên, thông qua những chi tiết ám chỉ về quá khứ, sử thi vẫn xây dựng được tổng quan về mười năm chiến tranh, bao gồm nguyên nhân chiến tranh, lúc bắt đầu chiến tranh, diễn biến và các dự báo về sự sụp đổ của thành Troy và số phận của anh hùng Achilleus.

Chủ đề chính của sử thi là sự giận dữ của Achilleus, đầu tiên là với vị chỉ huy Agamemnon - lãnh đạo đoàn quân Achaian - khi anh từ chối ra trận do bị Agamemnon xúc phạm, và sau đó là với Hektor - tướng lĩnh dũng cảm của Troy - khi anh phát điên muốn trả thù cho bạn thân Patroklos đã bị Hektor giết trong trận chiến.

Khúc đầu tiên của tác phẩm đã mở ra bối cảnh cho toàn bộ sử thi.

Bắt đầu sử thi là bài hát của thi sĩ du ca:

“Hỡi các Thiên Thần, xin hãy lắng nghe lời ca phẫn nộ của Achilleus, phẫn nộ đã mang đến biết bao nỗi đau đớn cho binh lính Achaian, đã đưa rất nhiều anh hùng can đảm xuống âm ty, biến xác chúng thành thức ăn cho chó và chim, để như vậy làm hài lòng ý định của Chúa tể.”

Đây là cách mở đầu của các thể thơ sử thi, khi người thi sĩ cầu nguyện với các Thiên Thần và xin các vị ban cho mình sức mạnh và trí nhớ của thần để kể lại câu chuyện cho người nghe. Bắt đầu tác phẩm cũng là sự thịnh nộ của Achilleus và nhắc đến số phận của binh lính Achaian.

Mọi sự bắt đầu từ cảnh Chryses - một thầy tu do thần Apollo bảo vệ - đến trại quân Achaian để chuộc lại con gái mình là nàng Chryseis đã bị bắt. Tuy nhiên, Agamemnon không chỉ từ chối chuộc lại mà còn xúc phạm và đe dọa ông. Bị khinh rẻ và đối xử thô lỗ như vậy, thầy tu đã cầu nguyện với thần Apollo để thần trừng phạt quân Achaian, và thần đã đồng ý. Trong vòng chín ngày sau đó, dịch bệnh như rắn độc lan ra khắp trại quân Achaian, khiến binh lính chết như rạ và đều đã kiệt sức. Trước tình hình này, Achilleus triệu tập một cuộc họp để giải quyết vấn đề dịch bệnh. Trong cuộc họp, mọi người nhận ra nguyên nhân của dịch bệnh là do thần Apollo trừng phạt họ vì xúc phạm thầy tu của thần. Dưới sức ép này, Agamemnon đành phải đồng ý trả lại Chryseis, nhưng lại lấy đi Briseis, phần thưởng của Achilleus. Trước sự cưỡng ép này, Achilleus nổi giận và tuyên bố sẽ không tham gia vào chiến trường nữa. Chàng nói rằng mẹ mình là nữ thần Thetis đã xin thần Zeus để quân Achaian bị thất bại, và thần đã đồng ý.

Sang khúc thứ hai, sau khi đã có phần giới thiệu và giúp người đọc hiểu thêm về sự kiện qua khúc đầu tiên, đây là phần giới thiệu các binh lính của cả hai phe: quân Achaian và quân Troy.

Agamemnon đã nhận được mộng giả từ thần Zeus rằng quân Achaian sẽ chiến thắng mạnh mẽ, và khuyên chỉ huy hãy mau chóng ra trận. Nghe tin này, Agamemnon rất vui mừng, nhưng vị chỉ huy lại muốn thử lòng các binh lính, vì vậy ông cho phép họ quay về nhà. Tuy nhiên, ngược lại với dự đoán rằng các đoàn binh sẽ muốn về, sau chín năm chiến tranh dài đã làm mòn mỏi họ, và ai cũng háo hức khi nghe tin có thể trở về. Kế hoạch của ông thất bại, quân Achaian lại rơi vào tình trạng hỗn loạn. Lúc này, Odysseus nhờ nữ thần Athena nhắc nhở đã đứng lên để ổn định tình hình. Thersites, một người có vẻ ngoài xấu xí và không phải là người quyền quý, đã lên tiếng phàn nàn về Agamemnon, mặc dù anh ta nói đúng với lòng nhiều binh lính, nhưng vì thân phận của mình, không ai ủng hộ anh ta và rất hài lòng khi thấy Thersites bị trừng phạt. Sau bữa ăn, quân Achaian đã sẵn sàng để tấn công thành Troy, tất cả các đoàn thuyền của từng vị chỉ huy được nêu tên, số lượng thuyền và quê hương. Tương tự, các tướng lĩnh của quân Troy và các đồng minh cũng được nêu tên lần lượt.

Sang khúc thứ ba, đây là lúc hai phe thực sự bắt đầu giao chiến, và đây cũng là lần đầu tiên quân Achaian ra trận mà không có sự tham gia của Achilleus.

Trước khi bắt đầu chiến đấu, quân Troy đã họp lại để thảo luận về việc giải quyết một cách hòa bình để tránh thêm máu đổ. Tuy nhiên, do Paris - em trai của Hektor, chỉ huy quân Troy và con trai của vua Priam - không đồng ý trả Helen cho quân Achaian, chiến tranh được đề nghị kết thúc bằng một cuộc đấu tay đôi giữa Paris và Menelaus. Chi tiết này ám chỉ nguyên nhân của cuộc chiến kéo dài mười năm: Paris đã lợi dụng lòng hiếu khách của Menelaus - em trai của nguyên soái Agamemnon - để bắt cóc Helen, người phụ nữ xinh đẹp nhất Achaian. Menelaus và Agamemnon đã tuyên chiến để đòi lại vợ cho Menelaus. Cả hai phe đều đồng ý với trận đấu tay đôi, ai thắng sẽ giành được Helen và toàn bộ của cải. Hai bên đã tuyên thệ và tuân theo kết quả của trận đấu. Paris, một người chỉ biết sử dụng cung tên, không phải là đối thủ của Menelaus trong chiến đấu gần gũi, và đã thua. Tuy nhiên, nhờ sự che chở của nữ thần Aphrodite, Paris đã không bị Menelaus giết chết mà được nữ thần đưa về phòng ngủ với Helen. Helen nhìn thấy chồng mới của mình ở trong phòng ngủ thay vì dưới chiến trường, cô đã buông lời mạt sát.

“Vừa từ chiến trường trở về, anh ấy! Tôi chỉ mong anh gục ngã ngoài kia dưới vũ khí của người trẻ trung một thời làm chồng tôi! Trước đây anh luôn khoe sức mạnh, với cánh tay mạnh mẽ, chiếc giáo vững chắc, và anh sẽ đánh bại Menelaus, người được thần chiến tranh yêu mến. Vậy thì, lần này anh thử sức một lần nữa, đối mặt trực tiếp với chiến binh kia! Nhưng xin anh, đừng vội vàng lao đầu vào trận mạc hay chiến đấu với Menelaus tóc vàng, nếu anh chưa suy nghĩ kỹ, rất dễ bị thương vì mũi giáo sắc nhọn!”

Ở đây cũng có chi tiết cho thấy rằng khác với nhiều cuộc tranh cãi về việc Helen có đi theo Paris tự nguyện hay không, Helen hoàn toàn chán ghét cuộc sống làm vợ của Paris ở Troy và phải chịu sự chỉ đạo của nữ thần Aphrodite khi thần muốn cô vào phòng ngủ an ủi Paris, mặc dù bị nữ thần dọa đuổi lại.

Sang khúc thứ tư, kéo dài đến hết khúc thứ bảy, máu đã chảy và xác người đã nằm la liệt trên chiến trường.

Pandoras của Troy đã phá vỡ lời thề đình chiến bằng cách bắn lén một mũi tên vào Menelaus. Menelaus bị thương và cả hai phe đã bắt đầu chiến đấu. Đáng chú ý nhất là Diomedes, nhận được sự ban tặng của nữ thần Athena với con mắt có thể nhìn rõ thấy người và thần, lại có được nữ thần dẫn dắt trong trận chiến, đã đánh bại hàng loạt chiến binh Troy, từ Pandoras đến Aineias, con trai của nữ thần Aphrodite, và cả các vị thần như nữ thần sắc đẹp Aphrodite và nam thần chiến tranh Ares. Cả hai vị thần đã phải rút lui và về núi Olympos, than khóc với thần Zeus. Chính thần Apollo phải xuất hiện và đe dọa Diomedes để chàng ngừng tấn công Aineias.

“Diomedes nhiệt chiến tiến tới tấn công Aineias, mặc dù biết Apollo đang bảo vệ thần linh này. Nhưng chẳng màng đến uy quyền của thần, vị chỉ huy vẫn cố tìm cách giết, sau đó cởi bỏ giáp y lộng lẫy. Ba lần hắn tấn công, ba lần Apollo đẩy khiên sáng ngời trở lại. Lần thứ tư, hắn lao vào như thần dữ, nhưng thần chiến tranh đã dừng chàng bằng cách ném mũi giáo từ xa, kêu gọi rằng: “Cẩn thận, con trai Tydeus! Đừng nghĩ mình sánh ngang với các vị thần, vì đường dòng họ không bao giờ có chuyện tương tự giữa các vị bất tử và những người trần gian.””

Dưới sự tàn sát của Diomedes, quân Troy đã bắt đầu cảm thấy sợ hãi. Hektor đã phải tập hợp lại quân binh để nâng cao tinh thần cho quân đội. Sau khi trở về thành, Hektor kêu gọi những người phụ nữ ở lại thành cầu nguyện và hiến tế cho các thần linh, rồi từ biệt vợ là Andromakhe và đứa con bé bỏng vẫn còn nằm trong vòng tay mẹ. Đây là một chi tiết cảm động trong sử thi khi Hektor, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, cởi bỏ bộ giáp đẫm máu trên chiến trường để đoàn tụ và cũng là lúc từ biệt gia đình. Hektor đã ngầm ám chỉ sự sụp đổ của thành Troy.

“Do vậy trong lòng ta, ta biết rằng một ngày nào đó, thành Troa thiêng liêng sẽ bị phá hủy. Cả Priam và dân chúng sẽ bị quân thù đánh bại. Ta nghĩ rằng trong tương lai, dân Troa sẽ chịu đựng cảnh khốn khổ. Hoàng hậu Hekabe, vị vua Priam, anh em và những người dân mạng của ta sẽ chết dưới bàn tay quân thù. Ta cảm thấy đau lòng, nhưng không đau bằng lời nói về sự kiện này, khi mà những người lính Achaian đang bị đeo bám, bị nhốt trong tay của kẻ nô lệ. Những ngày tự do của họ đã chấm dứt, và những người thân của họ đã đổ lệ hận thù.”

Một trận chiến tay đôi khác được thỏa thuận, lần này Hektor tham gia trực tiếp. Aias từ phe Achaian cũng được chọn để đối đầu thông qua việc bốc thăm. Cả hai đã cân sức cân lực, chiến đấu đến khi màn đêm buông xuống. Cả hai phe đã đồng ý tạm ngừng chiến đấu một ngày để chôn cất người chết. Và trong ngày này, quân Achaian đã xây dựng thành một bức tường bảo vệ cho trại quân đội.

Kết thúc ngày thứ nhất của trận chiến mà không có sự xuất hiện của Achilleus. Các sự kiện từ khúc thứ tám đến khúc thứ mười kể về ngày thứ hai của trận chiến này.

Ngày thứ hai, quân Achaian không còn nắm giữ ưu thế khi thần Zeus, để giữ lời hứa với Thetis, đã cấm các vị thần khác can thiệp để giúp đỡ quân Achaian. Quân Troy tấn công, đẩy lui phe địch đến tận bức tường vừa mới xây dựng và đặt trại ngay tại đó, sẵn sàng cho cuộc phá tường và đốt phá tàu thuyền vào sáng hôm sau. Lúc này, Agamemnon đã nhận lỗi và sai phái nhóm sứ giả bao gồm Aias, Odysseus, Phoinix - người thân cận của Achilleus từ nhỏ đã chăm sóc chàng, cùng hai người khác, đến trại của Achilleus để trả lại Briseis và nhiều quà tặng khác, với hy vọng thuyết phục chàng tham gia chiến đấu. Tại đây, Phoinix cũng đã kể về câu chuyện của chiến binh Meleagros, một trường hợp giống với tình cảm của Patroklos, người gần gũi nhất với tướng quân Achilleus. Tuy nhiên, Achilleus vẫn từ chối mọi lời nhắc nhở và yêu cầu rằng tàu buồm phải được gỡ ra biển.

Achilleus từ chối tham gia chiến đấu, vì vậy quân Achaian phải trải qua một ngày chiến đấu nữa mà không có sự tham gia của anh. Ngày thứ ba kéo dài từ khúc thứ mười một đến khúc thứ mười tám.

Trận chiến đang diễn ra ác liệt, nhiều chỉ huy quan trọng của quân Achaian đã bị thương phải rút về doanh trại. Achilleus bảo Patroklos ra ngoài xem tình hình. Ngoài trại, Patroklos chứng kiến nhiều đồng đội bị thương và thiệt mạng. Nestor, một cụ già đã trải qua nhiều chiến trường, trách mắng Patroklos vì sự vắng mặt của Achilleus. Patroklos cảm động trước lời nói của Nestor và những cảnh đau thương, chạy về doanh trại khóc lóc, cầu xin Achilleus cho anh ra trận bảo vệ đoàn tàu. Achilleus chấp nhận và cho Patroklos mặc giáp của mình ra trận đánh lùi quân Troy. Patroklos chém giết hàng loạt quân địch như thần thánh, trong đó có cả Sarpedon, con trai của thần Zeus. Bất chấp lời cảnh báo từ Achilleus, Patroklos kéo quân lên cổng thành Troy và dự định phá cổng. Tuy nhiên, thần Apollo can thiệp, làm cho Patroklos bị choáng váng và mất mũ giáp, rồi bị Euphorbos đâm chết lén, sau đó Hektor kết liễu anh. Ba thần Apollo phải can thiệp mới có thể ngăn chặn Patroklos. Trước khi chết, Patroklos đã dự đoán số phận sắp đến của Hektor:

“Dẫu sao hãy lắng nghe lời ta, suy nghĩ kỹ, giữ trong lòng. Ta cũng sẽ không sống lâu. Tử thần và số phận đã đến gần, đứng ngay cạnh, ta sẽ chết dưới tay Achilleus, người con trai của Aiakos.”

Patroklos bị Hektor cởi giáp, nhưng xác anh được đồng đội bảo vệ và đưa về doanh trại. Tại đây, tất cả đều rơi lệ khi nhớ đến Patroklos. Achilleus gục ngã khi nghe tin về người bạn thân đã ra đi.

“Lời vừa dứt, đau đớn giống như đám mây đen phủ kín, Achilleus buồn rầu cùng ngao du giữa hai tay, nắm chặt bên đầu, khuôn mặt rạng rỡ bao phủ nổi trông. Tướng quân lăn lộn, toàn thân quằn quại, tro rơi ngập đầu, giật tóc bướt rả xuống đất. Tướng quân và Patroklos cùng mệt mỏi trong chiến tranh kêu la ca thương, tay chạy tới bao quanh. Tất cả đều giơ tay đấm ngực, bủn rủn chân tay ngã lăn xuống đất. Ở phía đối diện, Antilochos cũng ngập tràn nước mắt, gấp tay Achilleus đang vừa đang khóc cảm động, lòng đầy hồn nhiên hào quang, sợ hãi Achilleus sẽ cầm kiếm tự vẫn.”

Anh không ăn uống, chỉ tập trung vào việc trả thù cho bạn bè đã mất. Thần mẹ Thetis nhờ thần Hephaistos rèn một mũ giáp mới cho Achilleus.

Achilleus trở lại trận chiến với lời thề sẽ giết Hektor để trả thù cho bạn bè đã mất. Các sự kiện từ khúc mười chín đến mười hai đã tóm tắt lại toàn bộ sự nổi giận điên cuồng của Achilleus.

Achilleus không còn quan tâm gì ngoài việc giết hại. Chàng làm đầy sông Skamandros bằng máu quân Troy. Thần sông Skamandros bất bình và ra tay ngăn cản Achilleus, nhưng bị đánh bại và phải rút lui. Trên trời đất, Achilleus như một con thú hung dữ, giết chết quân Troy, trong khi các thần trên đỉnh Olympus cũng đang chiến đấu để quyết định số phận thành Troy. Quân Troy bị đánh bại và rút lui vào thành, trong khi đó, thần Apollo giả mạo thành một binh lính Troy để dụ Achilleus và tạo thêm thời gian cho quân Troy chạy trốn. Tuy nhiên, vì quá kiêu căng và bị Athena đánh lừa, Hektor không rút lui vào thành. Hai người giao tranh và Achilleus kết liễu Hektor bằng một đòn thương đâm xuyên cổ họng. Achilleus biết trước số phận của mình sẽ sớm kết thúc sau Hektor, chàng buộc xác Hektor vào xe của mình và quấy rối xung quanh thành để hạ thấp kẻ thù.

Vào khúc hai mươi ba, tang lễ cuối cùng của Patroklos đã được tổ chức.

Hồn ma của Patroklos hiện ra trong mơ của Achilleus, yêu cầu chàng nhanh chóng tổ chức tang lễ và mong muốn xương của cả hai được chôn cất cùng nhau.

“Xin đừng để xương ta và xương mi xa nhau, Achilleus ơi, mà hãy để xương ta và xương mi nằm cạnh nhau, bởi chúng ta lớn lên trong cùng một ngôi nhà, nhà của mi. Sau khi Menoitios đem ta từ Opous về, lúc ta còn nhỏ, do vô tình đã sát hại công tử Amphidamas, ta không có ý định làm thế, chỉ vì một trò đốt xương trêu ngươi. Sau đó, mã phu Peleus đem ta về nhà, âu yếm chăm sóc, nuôi dạy, dạy bảo ta trở thành người bạn đồng hành của mi. Vì thế, hãy dùng một chiếc bình hai quai bằng vàng, để chứa xương của hai người, bình của mẹ mi, người mà mi yêu thương.”

Nghe theo lời bạn bè, Achilleus tổ chức một lễ tang trọng và các trò chơi để tưởng nhớ Patroklos.

Khúc hai mươi bốn kết thúc sử thi, tang lễ của Patroklos đã hoàn tất, và giờ đến lượt tang lễ của Hektor.

Phụ thân của Hektor, vua Priam, đã vượt qua bình nguyên đến doanh trại của quân Achaian dưới sự dẫn dắt của thần Hermes. Ông ôm đầu gối và hôn tay của Achilleus - người đã giết con trai ông - để cầu xin chàng cho ông được chuộc xác con trai. Achilleus và Priam cùng than khóc về mất mát của cả hai trong cuộc chiến. Achilleus đồng ý trao trả xác Hektor và tạm ngưng chiến đấu để thành Troy tổ chức tang lễ. Lễ tang của Hektor diễn ra trong yên bình.

Đôi lời về tác phẩm

Trong Iliad, chúng ta thấy trận chiến dữ dội kéo dài suốt chín năm, chứng kiến số phận bi thảm của những anh hùng xuất chúng, những người sẵn sàng hy sinh để vẹn danh sử sách. Chúng ta cũng thấy các vị thần cao quý nhưng cũng có những tật xấu giống như con người, những người chồng, người cha phải xa gia đình vì chiến tranh, và cả những người mẹ, người vợ mất đi sự bảo vệ duy nhất và phải đối mặt với số phận đắng cay.

Iliad là một bản ca về chiến tranh, tôn vinh những anh hùng của cuộc chiến, nhưng chính tác phẩm lại không ủng hộ chiến tranh.

Đối với người Hy Lạp, Achilleus là hình mẫu lý tưởng của người đàn ông, tài năng, gan dạ, và mạnh mẽ, một chiến binh vĩ đại với đôi chân nhanh nhẹn và cơ thể vững chắc. Thật đáng tiếc, sự xuất sắc đó đã kéo Achilleus xuống dưới đáy sâu của thống khổ, vì bi kịch chỉ dành cho những anh hùng vĩ đại, và những anh hùng không thể trốn được số mệnh.

Theo quan niệm của Aristotle, nhân vật trong bi kịch Hy Lạp phải là những người vượt trội so với nhân vật trong đời thực, tức là chỉ khi có phẩm chất xuất sắc hơn người bình thường họ mới có thể là nhân vật chính của bi kịch. Đối với Achilleus, cuộc đời của chàng thực sự là một bi kịch, khi hình ảnh của chàng quá tuyệt vời, nhưng số phận của chàng lại quá đắng đo. Chàng là người xuất sắc nhất, nhưng đi kèm với đó là một số mệnh đen từ khi sinh ra. Đọc Iliad, ta không thể không tập trung vào Achilleus, bởi những ngọn nến sáng nhất thường cháy rất nhanh, và Achilleus chính là ánh lửa dữ dội và rực rỡ nhất trong cả thiên anh hùng ca.

Bên cạnh bi kịch của Achilleus là Patroklos, Odyssey, Aias, Diomedes, Agamemnon, và tất cả các chiến binh Achaian khác. Họ là những con người đã bỏ lại mọi thứ sau lưng: gia đình, ngôi nhà, vương quốc, thậm chí cả tính mạng, chỉ để có được 'kleos' - khúc ca vinh quang cho chính mình. Họ là mẫu hình sáng điển hình về sự kiên cường, gan dạ và quyết tâm. Khí thế hào hùng và ý chí sắt đá của họ là một bài học mà ai cũng nên học tập theo.

Đối với người dân thành Troy, mục đích chiến đấu là để bảo vệ. Họ chiến đấu để bảo vệ thành phố, gia đình, bạn bè, cha mẹ, anh em, vợ chồng và con cái. Sự dũng cảm của họ được thể hiện rõ nhất qua Hektor, hoàng tử và chỉ huy của quân đội thành Troy. Anh là một chiến binh không muốn chiến đấu, nhưng anh phải chiến đấu vì sự sống còn của những người anh yêu quý. Mặc dù biết rằng ngày hôm đó không còn xa, nhưng anh vẫn không từ bỏ, vẫn không khuất phục mà đứng lên chiến đấu cho đến khi thở cuối cùng. Hektor là hình mẫu điển hình của một người chỉ huy can đảm, gan dạ và yêu thương hết mực vợ con.

Trong cuộc chiến giữa gươm và súng của các đấng mày râu, vẫn có những người phụ nữ chiến đấu theo cách của riêng mình. Helen là một người phụ nữ dũng cảm, mẫu mực, là người vợ bị bắt cóc và chịu đau khổ, căm ghét người đã khiến mình mang tiếng là một người phụ nữ bị bắt cóc. Helen là một người phụ nữ thông minh, có tài và mưu trí xuất chúng, nhưng nàng cũng không thể thoát khỏi số phận đắng cay. Andromakhe, Briseis và tất cả những người phụ nữ khác cũng không thoát khỏi số phận đau buồn trong chiến tranh. Họ đã mất tất cả: ngôi nhà, gia đình, người thân, thậm chí cả tự do và cơ thể của chính mình.

Iliad được coi là nền tảng của văn minh phương Tây, và chính xác như vậy. Thiên sử thi này kể về con người và quan điểm của họ về chiến tranh, vinh quang, thần thánh và con người. Đọc Iliad, ta hiểu thêm về chiến tranh và những tổn thương mà nó mang lại, ta học được cách yêu thương và tôn trọng con người, và quan trọng hơn cả, ta học được trí tuệ và đức hạnh qua Iliad.

Tóm tắt bởi: Ngọc Hân - MyBook

Hình ảnh: Ngọc Hân