Tổng quan về hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin

Các nhà phát triển đang thực sự quan tâm đến việc xây dựng một hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin. Chúng ta có thể kỳ vọng một tương lai sáng chói với nhiều kịch bản khác nhau trong Hệ sinh thái Bitcoin như: Lớp 2 của Bitcoin, Bitcoin LSD, Bitcoin NFT và mùa hè DeFi của Bitcoin.

Giới thiệu

Như mọi người đã biết, điểm khác biệt quan trọng giữa Bitcoin Blockchain và Ethereum cũng như các Blockchain thế hệ sau là Smart Contract.

Trong khi Ethereum hỗ trợ việc phát triển các smart contract để thực hiện nhiều logic phức tạp, Bitcoin chỉ hỗ trợ thực hiện các giao dịch đơn giản. Việc phát triển ứng dụng phân tán trên nền tảng Bitcoin trước đây được coi là không khả thi.

Bản nâng cấp Taproot trong năm 2021 đã mở ra tiềm năng cho việc phát triển những ứng dụng mới trên mạng lưới Bitcoin. Có thể bạn đã nghe đến Ordinals, một trào lưu mới từ đầu năm 2021, cho phép người dùng tạo và giao dịch NFT trực tiếp trên mạng lưới Bitcoin, cũng như một số dự án mở rộng mạng lưới như Stacks, RSK. Các nhà phát triển đang thực sự quan tâm đến việc xây dựng một hệ sinh thái trên nền tảng Bitcoin.

DeFi trên Bitcoin: Ý nghĩa và cách thức hoạt động

DeFi là gì?

DeFi (Tài chính phi tập trung) là một hệ thống tài chính được vận hành bằng các smart contract trên nền tảng blockchain, những người tham gia chỉ cần tin cậy và sử dụng smart contract thay vì phải dựa vào bên thứ ba như Ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng trong tài chính truyền thống.

DeFi tiếp tục phát huy những đặc tính cốt lõi của blockchain là:

• Phi tập trung - Phi trung tâm
• Không cần cấp phép - Không cần giấy phép
• Không cần đặt niềm tin - Không cần tin tưởng
• Minh bạch - Rõ ràng
• Tự trông nom tài sản - Tự quản lý tài sản

 Như vậy, có thể thấy rằng việc phát triển hệ sinh thái DeFi chủ yếu dựa vào việc xây dựng các ứng dụng phi tập trung - hoặc các công cụ tài chính cho phép người dùng tương tác.

Bitcoin DeFi là gì?

DeFi trên Bitcoin đề cập đến việc phát triển một nền tảng tài chính phi tập trung hoạt động trực tiếp hoặc gián tiếp trên mạng lưới Bitcoin.

Như đã đề cập trong phần trước, sau bản nâng cấp Taproot, các nhà phát triển đã có thể xây dựng smart contract, mở ra cánh cửa cho hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin. Tuy nhiên, ngôn ngữ script của Bitcoin chỉ hỗ trợ các logic đơn giản, do đó việc phát triển DeFi trên Bitcoin tốt nhất là dựa trên các giải pháp mở rộng của nó.

Hiện tại có 2 hướng triển khai BTC-Fi:

• Đầu tiên là bọc BTC thành wrapBTC để sử dụng các dịch vụ DeFi hiện có trên các chuỗi khác như Ethereum.
• Thứ hai là xây dựng một hệ sinh thái DeFi mới trên các giải pháp mở rộng như sidechain hoặc layer 2.

Trong cả hai phương pháp, người dùng đều cần khóa một lượng Bitcoin trên chuỗi chính thông qua một hợp đồng khóa, sau đó một lượng Bitcoin trên chuỗi mới sẽ được tạo ra để người dùng tham gia vào hệ sinh thái DeFi trên đó.

Tiềm năng và thách thức với BTC-Fi

Tiềm năng

Từ khi được ra mắt đến nay, BTC chủ yếu được sử dụng như một kho lưu trữ giá trị hơn là một phương tiện thanh toán. Sự phát triển của các giải pháp mở rộng đồng nghĩa với sự phát triển của hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin. Bitcoin sẽ mang lại nhiều tiện ích hơn cho người nắm giữ bằng cách tham gia vào các hoạt động như cho vay/mượn, LP farming, mua NFT,… một cách dễ dàng và chi phí ít tốn kém hơn.

Một hệ sinh thái DeFi phát triển sẽ làm tăng thanh khoản cho hàng tỉ đô la Bitcoin đang bị bỏ đóng.

Thách thức

Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức đối với BTC-Fi:

Đầu tiên, phải nói về khả năng bảo mật. Như đã phân tích ở phần cơ chế hoạt động, để BTC tham gia vào hệ sinh thái DeFi, người dùng phải khóa vào một hợp đồng sau đó sử dụng một token mới trên các lớp mở rộng. Mặc dù có những biện pháp bảo mật phức tạp trên các lớp này, nhưng chắc chắn không thể đạt được tính phi tập trung và bảo mật như Bitcoin, và nếu phát sinh vấn đề, nó có thể ảnh hưởng đến tài sản của người dùng. Ngoài ra, các cầu nối này thường là mục tiêu lý tưởng của hacker.

Một điểm yếu của Bitcoin là khả năng mở rộng. TPS của Bitcoin chỉ khoảng 7 giao dịch và không gian mỗi block có hạn chế. Vì vậy, khi hệ sinh thái DeFi phát triển, dữ liệu nén xuống mạng sẽ làm nó trở nên nặng nề và đắt đỏ hơn để vận hành, có thể dẫn đến tăng chi phí giao dịch.

Thứ ba là khả năng tương thích. Ngôn ngữ lập trình của Bitcoin chỉ hỗ trợ logic đơn giản và khó có thể tương thích với các smart contract phức tạp. Vì vậy, ngoài Lightning Network là Lớp 2 thanh toán, sidechain vẫn là giải pháp mở rộng phù hợp nhất cho Bitcoin, cho phép phát triển nhiều ứng dụng phức tạp hơn.

Hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin

Tổng quan về hệ sinh thái DeFi trên Bitcoin

Các dự án đáng chú ý trong từng danh mục:

Cơ sở hạ tầng

Mạng Lightning

Mạng Lightning là một giao thức mở rộng cho mạng lưới Bitcoin thông qua giải pháp Kênh thanh toán (một loại Kênh Trạng thái). Nó giúp giảm chi phí và giải quyết vấn đề tắc nghẽn của mạng Bitcoin. Mạng Lightning thường được biết đến với mục tiêu chính là thực hiện thanh toán sau khi El Salvador chính thức chấp nhận Bitcoin làm đồng tiền pháp luật.

Cơ chế của Mạng Lightning cho phép hai bên đồng thuận mở kênh thanh toán hai chiều và thực hiện nhiều giao dịch khác nhau ngoài chuỗi. Sau khi hoàn thành, số dư cuối cùng sẽ được cập nhật trên mạng lưới chính. Điều này giúp tăng tốc độ và giảm tải cho mạng Bitcoin.

Stacks (STX)

Stacks là một blockchain mã nguồn mở được liên kết chặt chẽ với mạng lưới Bitcoin với mục tiêu khai thác toàn bộ tiềm năng của Bitcoin.

Stacks sử dụng ngôn ngữ lập trình gọi là Clarity, được mô tả là cho phép nhà phát triển dự đoán được chương trình sẽ thực hiện những gì, tiêu thụ bao nhiêu dữ liệu và chi phí cho ứng dụng. Ngôn ngữ lập trình Smart Contract này cũng được sử dụng bởi blockchain Algorand. Clarity mở ra khả năng cho nhà phát triển xây dựng không giới hạn các dApp trên Stacks theo sức tưởng tượng của họ.

Tiếp theo, vì sao Stacks có liên kết chặt chẽ với mạng lưới Bitcoin? Điều này nhờ vào cơ chế đồng thuật đặc biệt mang tên Proof of Transfer (PoX). Hai bên tham gia vào PoX là Miner và Stacker:

• Miner: Chuyển BTC của họ tới Stacker để có cơ hội nhận phần thưởng từ việc tạo block mới và phí giao dịch. Miner được chọn dựa trên số lượng BTC mà họ chuyển đi qua thuật toán “weighted random function”.
• Stacker: Khóa token STX của họ trong một hoặc nhiều chu kỳ. Dựa vào số lượng token mà Stacker đã khóa, họ có thể được chọn để nhận BTC từ Miner.

Quá trình tạo block mới trên blockchain của Stacks được đồng bộ với blockchain của Bitcoin, điều này có nghĩa là mỗi khi Bitcoin tạo ra một block, Stacks cũng tạo ra một block. Trong khi mỗi block trên Bitcoin chỉ có thể thực hiện một số ít giao dịch, Stacks trong cùng thời gian có thể thực hiện hàng nghìn giao dịch và gom chúng vào một block.

Tuy nhiên, sự liên kết chặt chẽ không chỉ dừng lại ở đó, mà còn ở việc tất cả các giao dịch trên blockchain Stacks được hash và ghi vào, lưu trữ trong các block của Bitcoin. Nhờ đó, dữ liệu giao dịch kế thừa tính bất biến của mạng lưới Bitcoin, có thể bị quay trở lại bất cứ lúc nào.

Nếu xem xét về bản chất, Stacks hoạt động như một sidechain của Bitcoin hơn là một Lớp 2 như các thông tin được truyền thông. Hiện tại, Stacks là giải pháp mở rộng cho Bitcoin có hệ sinh thái phát triển nhất với khoảng 100 ứng dụng được xây dựng trên nền tảng này.

Rootstock (RBTC)

Rootstock Smart Bitcoin (RBTC) hoặc RSK là một blockchain được phát triển để tăng cường khả năng mở rộng của Bitcoin, cho phép nhà phát triển xây dựng các ứng dụng thông qua việc sử dụng ngôn ngữ lập trình Solidity. Rootstock chạy song song và ghi các giao dịch lên mạng lưới Bitcoin tương tự như Stacks.

Rootstock bao gồm 3 phần chính:

• Đào hợp nhất: Blockchain RSK sử dụng thuật toán đồng thuận Proof-of-Work (PoW) giống như Bitcoin, tuy nhiên, các thợ đào có thể tạo các block nhanh hơn nhiều so với lớp của Bitcoin, sau đó các giao dịch này được gửi tới mạng lưới Bitcoin.

• Powpeg: Powpeg là cầu nối hai chiều để chuyển đổi Bitcoin đến Rootstock và ngược lại. Giao thức Powpeg được thực hiện bằng token RBTC.

• Máy ảo RSK (RVM): Đây là một thành phần có khả năng tương tác với các Smart Contract trên Ethereum. RVM được xây dựng dựa trên Máy ảo Ethereum, cho phép thực thi các Smart Contract của Ethereum trên RSK. Các nhà phát triển có thể sử dụng cùng mã nguồn, công cụ và thư viện khi xây dựng ứng dụng RSK.

Mintlayer (ML)

Mintlayer (ML) là một giải pháp mở rộng của mạng lưới Bitcoin. Để dễ hiểu về Mintlayer, bạn có thể hiểu Mintlayer là Lớp 2 của Bitcoin, nhưng không kết nối với Bitcoin. Mintlayer xây dựng mạng lưới blockchain của mình trên cơ chế Proof of Stake và sử dụng hàm băm (Hashing) của Bitcoin làm tham số cho chu kỳ chọn các Validator một cách ngẫu nhiên. Cấu trúc đồng thuận này gọi là Dynamic Slot Allotments (DSA).

Blockchain Mintlayer được liên kết với Bitcoin: mọi block Mintlayer đều có tham chiếu đến một block của Bitcoin. Trong mỗi chu kỳ Mintlayer, kéo dài 1008 block Bitcoin, những người tham gia được chọn trong số các nhà staker để cùng tạo ra các block của chain. 

Ordinals

Ordinals là giao thức cho phép tạo ra các NFT trên mạng lưới Bitcoin bởi Casey Rodarmor. Chỉ mới xuất hiện từ đầu năm 2023 nhưng Ordinals đã gây ra làn sóng Bitcoin NFT mạnh mẽ với số lượng NFT được mint ra đã đạt tới con số hơn 500.000 chỉ trong vài tháng.

Ordinals cho phép “ghi” thông tin NFT lên từng sats của Bitcoin, từ đó tạo ra những NFT full on-chain mà nhà sáng lập giao thức Ordinals gọi với cái tên cao cấp hơn NFT là “Tác Phẩm Kỹ Thuật Số”.

Sự khác biệt giữa Tác Phẩm Kỹ Thuật Số và NFT

Làn sóng Ordinals đã thu hút nhiều sự ủng hộ từ các tên tuổi lớn trong lĩnh vực NFT như Yuga Labs, DeGods.

DeFi

Threshold (T)

Threshold (T) ra đời với mục tiêu trở thành mạng lưới mã hóa cho các ứng dụng blockchain bằng cách bảo vệ thông tin và tài sản của người dùng ở chế độ riêng tư. Đây là kết quả của việc hợp nhất giữa hai giao thức phi tập trung, NuCypher (NU) và Keep Network (KEEP) vào năm 2022.

Sản phẩm chính của Threshold là BTC được bao bọc lại trên mạng lưới Ethereum - tBTC. Threshold cũng đang phát triển một stablecoin (thUSD) được đảm bảo bằng tBTC.

Ren Protocol (REN)

Ren Protocol (REN), trước đây được biết đến dưới tên Republic Protocol, đã bắt đầu phát triển từ năm 2017 với sự tập trung ban đầu vào lĩnh vực giao dịch OTC bóng tối. Sau đó, họ đã thực hiện việc đổi tên thành Ren Protocol và tập trung vào lĩnh vực hạ tầng xuyên chuỗi.

Ren hoạt động thông qua RenVM, một hệ thống các máy ảo phi tập trung được gọi là Darknode. RenVM sử dụng các công nghệ chính sau:

• Chia sẻ Bí mật Shamir: Nền tảng này giúp RenVM giữ dữ liệu một cách không công khai. Dữ liệu bí mật được chia thành nhiều phần và phân phối cho các bên tham gia để giữ.
• Tính toán đa bên an toàn (sMPC): Một thuật toán sMPC cho phép các nhà phát triển thực thi các lệnh mà không tiết lộ thông tin đầu vào hoặc đầu ra.
• Sự chịu lỗi Byzantine (BFT): Mạng lưới vẫn hoạt động mạnh mẽ ngay cả khi một số node không hoạt động hoặc hoạt động gian lận. Các lệnh vẫn tiếp tục chạy một cách ẩn danh.
• Hyperdrive: RenVM sử dụng phiên bản sửa đổi của thuật toán đồng thuận Tendermint, được thiết kế đặc biệt cho sharding và sMPC, giúp hoàn thành các giao dịch với tốc độ siêu nhanh.

Ngoài việc cho phép người dùng trao đổi token một cách kín đáo, RenVM cũng kích hoạt khả năng tương tác xuyên chuỗi. Bằng cách khoá token trên một chuỗi, người dùng có thể mint ra các token với tỷ lệ 1:1 tương ứng trên chuỗi khác. Hiện tại, REN đã hỗ trợ Bitcoin, Bitcoin Cash, Zcash, Doge, Ethereum, BNB Chain và Avalanche.

Badger DAO (BADGER)

Badger DAO (BADGER) là một dự án DeFi do cộng đồng quản trị, mục tiêu xây dựng cơ sở hạ tầng và sản phẩm để đưa Bitcoin vào hệ sinh thái DeFi.

Badger DAO bao gồm hai thành phần chính: Sett và Digg:

Sett

SETT hoạt động như các dự án yield farming, cho phép người dùng khoá tài sản và kiếm lợi nhuận. Cơ chế tương tự như Yearn.Finance, nhưng khác biệt ở việc chỉ có thể farm bằng WBTC, renBTC hoặc sBTC và BADGER.

Digg

DIGG là một loại token có giá trị liên kết với BTC. Mỗi ngày, nguồn cung tự động điều chỉnh dựa trên giá trị USD của DIGG so với BTC. Nếu giá của Digg cao hơn BTC, số dư trong ví của bạn sẽ tăng lên; nếu giá thấp hơn, số dư giảm đi. 

Sovryn (SOV)

Sovryn (SOV) là một nền tảng DeFi được tạo ra đặc biệt cho Bitcoin, xây dựng trên Rootstock Bitcoin-sidechain. Sovryn cung cấp cho người dùng một bộ công cụ phi tập trung và không cần phê duyệt bao gồm:

• Giao dịch thực
• Giao dịch tài chính phái sinh với đòn bẩy lên đến X5
• Vay và cho vay
• Cung cấp thanh khoản
• Staking
• Nền tảng phát triển dự án

Vì được triển khai trên Rootstock sidechain, Sovryn thừa hưởng tính bảo mật của mạng lưới Bitcoin và đồng thời giữ lại những ưu điểm của giải pháp Layer 2 như tiết kiệm chi phí và tốc độ giao dịch.

Giao diện giao dịch của Sovryn

Alex (ALEX)

Alex lab là gì? Alex là một trong những dự án DeFi đầu tiên xây dựng trên Stacks - Bitcoin sidechain. Tương tự như Sovryn, Alex cung cấp cho người dùng bộ công cụ DeFi bao gồm:

• Swap
• Vay và cho vay
• Cung cấp thanh khoản
• Launchpad
• Stacking
• Ngoài ra, dự án đang phát triển tính năng Orderbook (tương tự như CEX), hiện đã có phiên bản testnet. 

Theo số liệu từ Defillama, Alex đang dẫn đầu về TVL trên mạng lưới Stacks với khoảng 25 triệu USD giá trị bị khoá.

Alex token được điều hành bởi Quỹ ALEX Lab, một tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ quản lý và phát triển giao thức ALEX DeFi.

Nền tảng Alex

NFT

Bản nâng cấp Taproot của Bitcoin không chỉ mở ra cánh cửa cho DeFi Bitcoin mà còn là cả một hệ sinh thái NFT trên Bitcoin. Mọi thứ bắt đầu từ khối 4MB lịch sử với thông điệp “làm cho Bitcoin trở nên phép thuật trở lại', phong trào đã nổ ra mạnh mẽ, kéo theo sự phát triển của hệ sinh thái NFT trên Bitcoin.

Ecosystem NFT trên Bitcoin

Thị trường Ordinals

Là một trong những sàn giao dịch đầu tiên trong hệ sinh thái Ordinals, cho phép người dùng dễ dàng giao dịch các Bitcoin NFT của họ.

Bitcoin NFT theo Thị trường. Nguồn: Dune

Thị trường Ordinals sử dụng công nghệ được Emblem Vault phát triển để tối ưu quá trình giao dịch thông qua mạng lưới Ethereum. Các nhà phát triển giải thích rằng, mặc dù có thể thực hiện giao dịch trực tiếp trên mạng lưới Bitcoin, nhưng điều đó sẽ làm giảm trải nghiệm người dùng do tốc độ và phí gas, vì vậy họ đã sử dụng giải pháp của Emblem Vault để cải thiện trải nghiệm.

Gamma

Gamma là sàn giao dịch Bitcoin NFT hỗ trợ cả mạng chính của Bitcoin và sidechain Stacks. Hiện tại, Gamma chiếm 95% thị phần giao dịch Bitcoin NFT trên mạng lưới Stacks. Gamma cho phép tạo bộ sưu tập Bitcoin NFT một cách đơn giản với “no-code Ordinals Launchpad'. Ngoài ra, nó cũng giúp người dùng dễ dàng mua, bán, và lưu trữ Bitcoin NFT.

Hoạt động phổ biến nhất trong hệ sinh thái Bitcoin NFT hiện tại vẫn là việc tạo, mua, bán. Các dự án như Ordinals Finance, Liquidium cũng đã bắt đầu ra mắt, cho phép người dùng stacking, lending/borrowing với NFT của họ, tuy nhiên vẫn cần thêm thời gian để phát triển.

Kết luận

Bitcoin DeFi có tiềm năng lớn và đang dần được khai thác rộng rãi. Sự phát triển của các giải pháp mở rộng mạng lưới Bitcoin sẽ thúc đẩy không chỉ sự phát triển của hệ sinh thái DeFi mà còn NFT trên nền tảng này.

Có thể hy vọng vào một tương lai rực rỡ của các xu hướng trong Hệ sinh thái Bitcoin như: Bitcoin Layer 2, Bitcoin LSD, Bitcoin NFT và mùa hè Bitcoin DeFi.