
Với bài soạn tổng quan về văn học Việt Nam từ thời cách mạng tháng Tám 1945 đến thế kỷ 20 trang sách 3 → 19 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, học sinh có thể dễ dàng trả lời các câu hỏi và làm bài soạn văn 12.
Tóm tắt về văn học Việt Nam từ thời điểm cách mạng tháng Tám 1945 đến thế kỷ 20
Câu hỏi 1 (trang 5 trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 12 tập 1)
Các đặc điểm chính về tình hình lịch sử, xã hội, và văn hóa có ảnh hưởng đến sự phát triển của văn học Việt Nam
+ Cách mạng tháng Tám thành công mở ra một thời kỳ mới của độc lập và tự do
+ Sự đồng thuận trong tư tưởng, quan điểm, và tổ chức
Trải qua một loạt các biến cố và sự kiện quan trọng từ năm 1945 đến năm 1975, đất nước đã trải qua những thách thức lớn đối với cả cuộc sống vật chất và tinh thần.
+ Hai cuộc chiến tranh chống Pháp và Mỹ đã diễn ra hào hùng
+ Bắc Việt Nam đã tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc
-> Trong hoàn cảnh đặc biệt này, văn học đã phát triển mạnh mẽ và đạt được nhiều thành tựu lớn
Câu hỏi 2 (trang 5 trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 12 tập 1)
Văn học từ năm 1945 đến năm 1975 được chia thành ba giai đoạn:
- Văn học thời kỳ chống Pháp (1945-1954)
- Văn học trong thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa (1955-1964)
- Văn học trong thời kỳ chống lại chính sách của Mỹ (1965-1975)
* Những thành tựu
- Văn học trong thời kỳ chống Pháp: liên quan đến cuộc cách mạng, hướng tới cộng đồng, ca ngợi dân tộc, và niềm tin vào tương lai chiến đấu
+ Truyện ngắn và tiểu thuyết: Một lần đến thủ đô (Trận Phố Ràng - Trần Đăng); Đôi mắt (Nam Cao); Làng (Kim Lân); Kí sự Cao Lạng (Nguyễn Huy Tưởng), Xung kích (Nguyễn Đình Thi) ...
+ Kịch: Bắc Sơn, Những người ở lại (Nguyễn Huy Tưởng) ...
+ Lý luận, nghiên cứu, và phê bình văn học: Nhận đường, Mấy vấn đề về nghệ thuật (Nguyễn Đình Thi), Nói chuyện thơ ca kháng chiến (Hoài Thanh) ...
- Văn học trong giai đoạn 1955-1964: tập trung vào việc thể hiện hình ảnh của người lao động, tôn vinh những thay đổi của đất nước và con người trong xã hội chủ nghĩa
+ Văn xuôi: Bước tiếp nữa (Nguyễn Thế Phương); Mùa lạc (Nguyễn Khải); Anh Keng (Nguyễn Kiên), ...
Viết về cuộc kháng chiến chống Pháp đã qua: Đời mãi với thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng); Đỉnh cao cuối cùng (Hữu Mai); Trước giờ khai hỏa (Lê Khâm) ...
Hiện thực trước cách mạng: Mười năm (Tô Hoài); Đổ vỡ bờ (Nguyễn Đình Thi); Cửa biển (Nguyên Hồng) ...
Hợp tác hóa nông nghiệp và công nghiệp hóa ở miền Bắc: Mùa lạc (Nguyễn Khải); Sân gạch (Đào Vũ) ...
+ Thơ với hai chủ đề nổi bật:
Hiện thực cuộc sống, vẻ đẹp của con người trong xã hội chủ nghĩa: Mỗi ngày trời lại sáng, Đất nở hoa, ... (Huy Cận); Gió lớn (Tố Hữu); Ánh sáng và mây phù sa (Chế Lan Viên) ....
+ Kịch nói: Lửa cháy (Nguyên Vũ), Chị Nhàn, Gió nổi (Đào Hồng Cẩm) ...
- Văn học trong thời kỳ 1965-1975: khai thác các đề tài về cuộc chiến chống lại Mỹ để giải cứu đất nước, tôn vinh tinh thần anh hùng
+ Sáng tác ở miền Nam: Bà mẹ mang súng (Nguyễn Thi); Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành); Đất nước (Anh Đức) ...
+ Truyện kí: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng), Mẫn và tôi (Phan Tứ) ...
+ Thơ ca: Xuống trận, Máu và hoa (Tố Hữu); Những bài thơ đánh thắng quân thù (Chế Lan Viên); Đầu súng trăng treo (Chính Hữu) ...
+ Kịch: Trưởng nhóm của tôi (Đào Hồng Cẩm); Mắt (Vũ Dũng Minh) ...
Câu hỏi 3 (trang 5 trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 12 tập 1)
Đặc điểm cơ bản:
- Văn học chủ yếu hướng tới đại chúng
+ Nhân dân được coi là đối tượng phản ánh, đối tượng tiếp nhận, và là lực lượng sáng tạo
+ Nhân dân ảnh hưởng đến hình thức nghệ thuật và quan điểm về thẩm mỹ
- Văn học chủ yếu xoay quanh cách mạng và gắn liền với số phận của đất nước
+ Trong ba mươi năm chiến tranh gay gắt, đã hình thành một loại nhà văn - chiến sĩ, nhận thức rõ về nhiệm vụ của văn học
- Các đề tài chính trong văn học từ 1945 đến 1975:
+ Đề tài về tổ quốc: bảo vệ, xây dựng, giải phóng. Người chiến sĩ trở thành nhân vật trung tâm trong văn học
+ Đề tài về xã hội chủ nghĩa: con người mới là nhân vật trung tâm, mang trong mình phẩm chất tốt đẹp, sự hòa hợp, cái chung và cái riêng
- Văn học chủ yếu có xu hướng sử thi và lãng mạn
+ Văn học đậm chất sử thi: phản ánh những vấn đề quan trọng liên quan đến số phận của quốc gia, khích lệ tinh thần đoàn kết
+ Văn học lấy cảm hứng lãng mạn: ca ngợi tinh thần anh hùng cách mạng, thể hiện lý tưởng cuộc sống và vẻ đẹp của con người
Câu hỏi 4 (trang 5 sách giáo khoa ngữ văn lớp 12)
Dựa trên bối cảnh lịch sử, xã hội và văn hóa
- Quá trình đổi mới do Đảng Cộng sản lãnh đạo đã từng bước chuyển sang nền kinh tế thị trường, tạo điều kiện cho sự tiếp xúc với văn hóa
+ Văn học dịch, báo chí và các phương tiện truyền thông khác đã có ảnh hưởng mạnh mẽ và không nhỏ đến sự phát triển của văn học
+ Sự phát triển của đất nước đã thúc đẩy sự phát triển của văn học, phản ánh đúng nghiệp vụ đổi mới và hoàn cảnh hiện thực
Câu hỏi 5 (trang 5 sách giáo khoa ngữ văn lớp 12)
Thành tựu văn học từ năm 1975 đến hết thế kỷ XX
- Thơ văn không đạt được sự cuốn hút nhưng đã có sự đổi mới và mở rộng về đề tài, nội dung và hình thức
- Văn xuôi phát triển mạnh mẽ: tiểu thuyết chống tiêu cực, truyện ngắn thời sự (truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu)
- Các bài phóng sự điều tra thẳng thắn thể hiện hiện thực, nhiều bài phóng sự đã thu hút sự chú ý của độc giả
- Các bài lý luận, nghiên cứu và phê bình văn học cũng mang ý nghĩa đổi mới.