1. “Tại sao”
Ngày trước giêng hai dưới ánh nắng đào,
Em nhìn tôi và muốn hỏi “tại sao?”
Khi tôi đến tìm nơi đôi môi xinh
Một nụ cười yêu thỏa mãn niềm khao khát.
- Tại sao khi gặp nhau lần đầu,
Tôi đã lạc lối giữa nơi phiền muộn,
Không thể lơ đãng bước qua cánh cửa,
Biết rằng cuộc gặp gỡ thật vô duyên? -
Ai có thể giải thích một mùi hương
Hay là bản nhạc! Tôi chỉ thương,
Chỉ lặng lẽ theo dòng cảm xúc
Như con thuyền lạc trong màn sương.
Làm sao có thể hiểu được tình yêu!
Nó có nghĩa gì đâu, một buổi chiều
Nó chiếm lấy tâm hồn tôi bằng ánh nắng,
Bằng mây nhẹ nhàng, gió hiu hiu...
Em hãy đứng nơi những hàng dừa
Dầm chân trong nước, đứng ngẩn ngơ,
Để tôi là kẻ qua sa mạc
Tạm lánh nắng hè; - thế cũng đủ.
Rồi một ngày mai tôi sẽ rời xa.
Tại sao, ai nỡ để tôi ra đi!
Tôi thật khờ dại, ngây thơ quá
Chỉ biết yêu mà chẳng hiểu gì.
Bài thơ diễn tả một tình yêu dưới ánh nắng chiều. Trong một buổi chiều hẹn hò, cô gái hỏi “tại sao” và nụ cười yêu thương của cô đáp lại khao khát của tác giả. Sau đó là những câu hỏi vì sao, những cảm xúc đau khổ vì gặp nhau lần đầu mà chẳng có ý nghĩa gì.
2. Dại dột
Con người đau khổ vì yêu không đúng cách,
Yêu lầm người, và mến không đúng đối tượng.
Có kho vàng mà không biết chọn nơi,
Con người đau khổ vì tìm kiếm không đúng chỗ.
Con đường trải thảm, ai lại để ý!
Đến khi nhận ra, gai đã đâm vào xương.
Vì buông lỏng không giữ dây cương,
Con người đau khổ vì không thể quay lại.
Những đôi mắt nông cạn cũng tưởng rằng sâu sắc;
Những trái tim trống rỗng lại nghĩ đầy đặn;
Muôn đời tìm cớ để theo đuổi mây trời,
Dấn thân mãi để tìm kiếm chân trời.
Con người đau khổ vì cố chen lấn lối hẹp,
Cửa đóng kín khiến càng quyết xông vào.
Cuối cùng bị thương, con người vẫn giữ gươm,
Không muốn chữa lành, không muốn thoát khỏi nỗi đau.
Bài thơ “Dại dột” của Xuân Diệu mang đến cho người đọc cảm giác tiếc nuối và xót xa đến nghẹn ngào. Bài thơ kết thúc bất ngờ, làm sâu sắc thêm những suy nghĩ triết học đầy thi vị. Những ý nghĩa sâu xa của bài thơ khiến nhiều người phải suy ngẫm.
3. Trên bãi sông Hồng
Tôi cảm nhận vẻ đẹp xanh của cánh đồng ngô
Những bông ngô non xanh mướt trải rộng.
Lời nói của tôi như những củ khoai tím
Vươn lên khỏe khoắn, đầy tình cảm.
Có lẽ mùa xuân làm tôi lạc giọng
Lời nói của tôi còn thiếu ý nghĩa
Dâu tằm vừa xanh mướt, vừa mênh mông
Lá dâu sáng bóng, tươi mát.
Vào một buổi sáng thanh bình, ngạt ngào hương
Hồn tôi muốn cất tiếng hát lớn
Nói về những dây bí đang nở hoa
Lời như cát bờ sông, tràn đầy sức sống.
4. Chiếc bánh trung thu
Trăng thu như chiếc bánh nhỏ
Bánh không quá ngon, nhưng chứa tình anh.
Vào đêm rằm, chúng ta cách xa
Em một mình mở bánh dưới ánh trăng.
Em mở bánh, ngắm trăng sáng
Anh để dành cho em, gói cẩn thận.
Mỗi miếng bánh ngọt bùi là nỗi nhớ
Tới người yêu dấu, gắn bó tình thương.
Bên này, anh cũng nhìn về xa
Cây cối làng quê ngập ánh trăng.
Hai ta nhìn trăng sáng, nhớ nhau
Bánh tròn như tình yêu sum vầy.
Bài thơ “Chiếc Bánh Trung Thu” của Xuân Diệu viết về đêm trăng trung thu với chiếc bánh trung thu. Mở đầu bài thơ là hình ảnh trăng thu như chiếc bánh, dù bánh không ngon nhưng vẫn đầy tình cảm. Bài thơ miêu tả một câu chuyện tình lãng mạn của chàng trai, khi dành cho cô gái một miếng bánh ngọt bùi, gói cẩn thận.
5. Hoa xứ lạnh
Hoa hướng dương chào đón mặt trời, sao lại chào tôi?
Hoa cúi đầu, tôi cũng đáp lại bằng lòng.
Tôi còn muốn hôn một cánh hoa,
Những cánh vàng rực rỡ, hướng dương ơi.
Khi ánh nắng chiều đã tắt,
Hoa vẫn giữ ánh mặt trời trên cánh.
Tôi ngắm nhìn trong hoàng hôn xứ lạnh,
Mùa thu vàng rực, cánh đồng hướng dương.
- Bạch dương, bạch dương, bạch dương
Mình trắng, thân thon, lá tròn xao xác...
Không chỉ yêu hoa hướng dương,
Tôi yêu vẻ đẹp của xứ đông rộng lớn.
Vẫn mơ ước Trái đất đi khắp nơi,
Chứ không gói gọn trong sắc hoa hường.
Hoài Thanh đã ưu ái gọi Xuân Diệu là 'Nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới.' Đánh giá này được đưa ra dựa trên những vần thơ đầy xúc cảm của Xuân Diệu về cuộc đời và tình yêu. Tình yêu trong thơ Xuân Diệu là một vườn hoa rực rỡ, một bản nhạc đa sắc, khiến cho tâm hồn độc giả mãi vấn vương qua các thế hệ.
6. Những ngày thu chớm
Trời vừa tắt đỏ đã chuyển xanh,
Sau vài ngày mưa rải mù mây.
Hái những ngày thu - hái những ngày thu!
Để giữ trong mắt, cảm nhận lâu dài.
Ánh thu lan tỏa khắp nơi đây,
Rung rinh trong không khí những âm thanh.
Hái nắng vàng bay - hái nắng vàng bay,
Vươn tay ra tận trời, nâng niu ánh sáng.
Ôi không gian trong tâm hồn người,
Ôi bao la giữa trời đất rộng lớn,
Cao vời vợi, rộng lớn, em ơi!
Một màu không khí vạn trùng khơi.
Sau cách mạng tháng 8, Xuân Diệu đã chuyển hướng trong phong cách thơ của mình, tập trung vào đời sống thực tế với nội dung thời sự. Ông nhận thức được trách nhiệm công dân và miệt mài sáng tác những bài thơ chào đón cách mạng bằng tình yêu đời.
7. Ổi Hồ Tây
Có âm thanh gì văng vẳng giữa cành cây?
Không phải tiếng chim, mà là gió thổi bay!
Những quả ổi chín nằm giữa lá xanh
Nhìn ra Hồ Tây từ bờ đê sông Hồng...
Ổi mọc dọc bờ đê mảnh khảnh,
Mà dai dẳng như hàng vạn cành tay.
Ổi thơm ngát cả lá lẫn quả,
Ruột vàng ươm, ruột đỏ rực rỡ.
Ổi là món ăn yêu thích của trẻ con,
Rẻ tiền, vài xu cũng đủ mua.
Hãy để trẻ con trèo hái ổi,
Thì ta có thể ăn hết một bờ đê!
Thơ của Xuân Diệu là “khu vườn tươi tắn”, ca ngợi tình yêu qua muôn vẻ sắc màu, âm thanh và hương vị. Ngay từ khi bước chân vào làng thơ, Xuân Diệu đã chọn cho mình một mục tiêu: sống để yêu và phụng sự cho tình yêu!
8. Vội vàng
Tôi ao ước ngừng ánh nắng lại
Để màu sắc không bị phai nhạt;
Tôi muốn kìm gió lại đây
Để hương thơm không bay xa.
Có tuần trăng mật của ong bướm;
Hoa đồng nội xanh tươi hiện diện;
Lá xanh non của cành tơ phơ phất;
Khúc tình si của chim yến anh.
Ánh sáng nhấp nháy trên hàng mi;
Mỗi sớm mai, thần vui gõ cửa;
Tháng giêng tươi như cặp môi gần;
Tôi hạnh phúc. Nhưng tôi lại lo lắng:
Không chờ nắng hạ mới tiếc xuân.
Xuân đang đến, có nghĩa xuân đang qua,
Xuân còn non, có nghĩa xuân sẽ già,
Mà xuân tàn, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng trời lại hẹp,
Không cho thời trẻ của nhân gian dài lâu,
Nói gì đến việc xuân vẫn tuần hoàn,
Nếu trở lại không phải là gặp lại.
Còn đất trời, nhưng không còn tôi mãi,
Nên tôi tiếc nuối cả đất trời;
Mùi tháng năm đều mang vị chia xa,
Khắp núi sông vẫn thầm thì tiễn biệt...
Cơn gió nhẹ thở than trong lá,
Phải chăng buồn vì phải rời xa?
Chim vui vẻ bỗng ngừng tiếng reo,
Phải chăng sợ tàn phai sắp tới?
Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa...
Mau lên! Mùa chưa tàn,
Tôi muốn ôm
Toàn bộ sự sống mới bắt đầu tràn đầy;
Tôi muốn mây bay và gió lượn,
Tôi muốn say đắm trong cánh bướm và tình yêu,
Tôi muốn thưởng thức một nụ hôn đầy,
Và non nước, cây cỏ tươi sáng,
Cho ngây ngất hương thơm, đầy ánh sáng,
Cho thỏa mãn sắc thái của thời tươi;
- Hỡi xuân hồng, tôi muốn cắn vào ngươi!
Thi sĩ Xuân Diệu yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp mãnh liệt, nhưng trong thơ của ông vẫn chứa đựng cảm giác chênh vênh, hụt hẫng. Tình yêu luôn gắn với nỗi đau, niềm vui không tách rời nỗi buồn. Niềm vui đó rồi cũng phải qua, không thể vĩnh hằng. Trong “Vội vàng,” ta thấy lòng khát khao sống và ham đời của Xuân Diệu được chia thành hai lớp: một lớp mang tính bi kịch và một lớp tích cực. Đây là một trong những bài thơ tiêu biểu trước Cách mạng của ông, thể hiện tâm hồn yêu đời, cuồng nhiệt sống, nhưng cũng mang quan niệm nhân sinh mới mẻ.
9. Đây mùa thu tới
Rặng liễu lặng lẽ đứng chịu tang,
Tóc buông rủ lệ rơi hàng hàng;
Đây mùa thu tới - mùa thu tới,
Áo mơ phai dệt lá vàng.
Những loài hoa đã rụng cành,
Trong vườn sắc đỏ nhạt dần màu xanh;
Luồng gió rung rinh lá...
Những nhánh khô gầy xương mỏng manh.
Thỉnh thoảng trăng tự mơ màng,
Non xa bắt đầu nhạt sương mờ;
Rét mướt đã len vào gió,
Chuyến đò vắng vẻ...
Mây lơ lửng, chim bay đi,
Khí trời u ám, chia ly.
Ít nhiều thiếu nữ buồn không nói,
Tựa cửa nhìn xa, nghĩ ngợi.
Bài thơ “Đây mùa thu tới” diễn tả một bức tranh mùa thu đầy cảm xúc, với hình ảnh buồn và âm hưởng nhạc buồn. Các hình ảnh trong thơ mang đậm màu sắc và giá trị của cuộc sống.
10. Yêu
Yêu, là cái chết nhẹ nhàng trong lòng,
Vì yêu không phải lúc nào cũng được yêu;
Cho đi rất nhiều, nhận lại chẳng bao nhiêu:
Người ta có thể phụ lòng, hoặc thờ ơ, chẳng biết.
Khoảnh khắc gần gũi như giờ phút chia tay.
Như trăng tàn, hoa héo cùng hồn tàn,
Vì yêu không phải lúc nào cũng được yêu!
- Yêu, là cái chết nhẹ nhàng trong lòng.
Những người yêu lạc lối trong sầu muộn,
Theo dõi dấu vết tình yêu mờ nhạt;
Cuộc sống như sa mạc vắng vẻ,
Tình yêu như sợi dây buộc chặt.
Yêu, là cái chết nhẹ nhàng trong lòng.
Xuân Diệu đã định nghĩa tình yêu và thơ một cách độc đáo: “Tình yêu và thơ là hai thế giới nơi cái thông minh tuyệt vời hòa quyện với cái ngây thơ tuyệt diệu, tạo nên hương vị đặc biệt của những tâm hồn thi sĩ và tình nhân.”