Top 10 Bài văn phân tích tác phẩm 'Sang thu' của tác giả Hữu Thỉnh nổi bật

Mùa thu trên làn đường quê hiên ngang, chưa kịp rơi lá vàng đầy đường, đã hòa mình vào hương ổi dịu dàng. Những cơn gió nhè nhàng mang theo mùi hương thuần khiết, như bức tranh tự nhiên tô điểm cho khung cảnh yên bình.

Dòng sông chầm chậm đưa theo tiếng líu lo của những chiếc lá cuối cùng rơi, hòa mình vào không khí thu đã về. Chim bay vội vàng trên bầu trời xanh, tạo nên bức tranh đẹp diệu kỳ của mùa giao mùa.

Nắng cuối hạ nhẹ nhàng trải lụa vàng lên hàng cây đứng tuổi, tạo nên bức tranh tĩnh lặng, khiến cho trái tim người đọc cảm nhận được sự hài hòa, yên bình của cuộc sống nông thôn.

Mùa thu sang đến, mọi thứ dường như bớt bất ngờ, sấm cũng chậm rãi bớt gìn giữ, trên hàng cây đứng tuổi, những tia nắng cuối cùng của mùa hạ cũng rơi dần, làm bừng sáng không gian.

Nhà thơ Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942 ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc, là một nhân vật văn hóa uy tín với nhiều đóng góp. Hữu Thỉnh không chỉ làm việc trong quân đội, mà còn là nhà thơ nổi tiếng với những tác phẩm tinh tế về cuộc sống nông thôn. Bài thơ 'Sang thu,' sáng tác cuối năm 1977, là một ví dụ tiêu biểu cho tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến trước vẻ đẹp của mùa thu ở nông thôn Bắc Bộ.

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về

Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu

Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi.

Từ cuối mùa hạ đến đầu mùa thu, trời đất trải qua những biến đổi tinh tế. Hữu Thỉnh cảm nhận những biến đổi này thông qua trái tim và thể hiện chúng qua những hình ảnh thơ mộng, sôi động.

Trong khổ thơ đầu, nhà thơ không sử dụng những hình ảnh truyền thống về mùa thu như lá đỏ hay tóc buông xuống. Thay vào đó, ông đem đến những hình ảnh giản dị, quen thuộc của nông thôn.

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về

Đây là bức tranh của một sáng chớm thu ở làng quê Bắc Bộ. Hương ổi và gió se mang đến không khí của mùa thu. Hương ổi là mùi của quê hương, gợi nhớ những ký ức thơ ấu, và sương là một dấu hiệu của mùa thu. Nhà thơ ngỡ ngàng thầm thốt rằng mùa thu đã về.

Cuối cùng là hình ảnh của một buổi sáng chớm thu, với đám mây mùa hạ vẫn còn đọng lại. Hình ảnh này giúp tạo nên bức tranh chuyển mùa sinh động và giàu sức sống.

Trong khổ thơ cuối, nhà thơ không chỉ tả về hiện tượng thiên nhiên mà còn đặt nó trong bối cảnh lớn hơn:

Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi.

Ý nghĩa của hai câu thơ này không chỉ là mô tả về sấm và cây trong cơn mưa cuối hạ, mà còn là thông điệp sâu sắc về sức mạnh và sự vững vàng của con người trước những thách thức của cuộc sống.

Thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tuyệt vời mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa cảm xúc và nghệ thuật, làm cho từng từ ngữ, hình ảnh trở nên sống động và gần gũi với độc giả.

Mùa thu là đề tài khiến lòng thi nhân rung động, nồng thắm bởi sự dịu dàng và êm đềm, là khoảnh khắc yên bình và cảm xúc sâu sắc nhất. Nguyễn Khuyến dành cho mùa thu một cảm nhận gần gũi, Nguyễn Đình Thi chạm nhẹ vào mùa thu như một tiếng vọng của quê hương ngàn năm. Hữu Thỉnh, qua bài thơ 'Sang thu', tặng cho mùa thu vẻ đẹp trữ tình, diệu kỳ, và tấm lòng của ông tràn ngập duyên dáng. Bài thơ thành công trong việc tái hiện sự chuyển mùa tinh tế của trời đất và con người.

'Sang thu' là bức tranh nhẹ nhàng, mô tả một cách tinh tế sự chuyển mình của mùa thu, nơi trời đất chợt bối rối, ngập ngừng, và nhất là, sự ngạc nhiên, xao xuyến của nhà thơ trước những biến chuyển ấy. Mùa thu mang đến giai điệu dịu dàng nhất cho con người.

Dấu hiệu của mùa thu trong thơ Hữu Thỉnh không phải là hương cốm mùa thu, mặt hồ tĩnh lặng, hay những lá rơi. Mùa thu của ông là 'hương ổi', hương thơm quen thuộc của vùng quê Việt Nam mỗi khi thu về.

Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

'Bỗng nhận ra' như một khám phá mới, sự ngạc nhiên thú vị khi phát hiện điều gì đó đẹp đẽ. Cụm từ này nhấn mạnh sự ngạc nhiên của tác giả khi nhận ra mùa thu đã chạm ngõ, chỉ với hương thơm nhẹ nhàng của 'hương ổi', mùi hương quen thuộc đến tận tâm hồn. Mùi hương ổi 'phả' vào trong 'gió se', gió mùa thu nhẹ nhàng, se lạnh. Động từ 'phả' mô tả sự gắn kết giữa hương ổi và làn gió đầu mùa.

Chỉ trong hai câu thơ đầu, Hữu Thỉnh đã làm cho người đọc cảm nhận mùa thu một cách mới mẻ, với những điều bình dị xung quanh chúng ta.

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về

Hai câu thơ tinh tế, sâu sắc, gợi lên sự mơ hồ của giây phút chuyển mùa. Hình ảnh 'sương chùng chình qua ngõ' tưởng chừng như là bức tranh sương mù ở đầu ngõ. Từ 'chùng chình' mô tả sự mơ hồ, hồ hởi mà vẫn tạo nên sự mơ hồ và mông lung. Tác giả sử dụng 'hình như' như một khẳng định nhẹ nhàng rằng mùa thu đã về thật rồi.

Có lẽ mùa thu đã sang, mùa thu của trời đất và mùa thu của lòng người mênh mang và đầy tâm trạng. Khổ thơ thứ hai dường như cho thấy mùa thu đã hiện rõ từng đường nét:

Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu

Nước mùa thu dâng lên 'dềnh dàng', những con chim bắt đầu bay 'vội vã'. Thiên nhiên mùa thu có gì đó vội vàng, gấp gáp hơn nhưng vẫn giữ được thần thái đặc trưng. Đường nét của mùa thu hiện lên rất rõ nét, không còn mơ hồ như ở khổ thơ thứ nhất. Điều này thể hiện sự chuyển biến trong thiên nhiên và trong nhận thức của tác giả. Sự quan sát tinh tế của ông còn thể hiện ở cách nhìn nhận đám mây mùa hạ như 'vắt' sang thu. Từ 'vắt' mô tả quá trình chuyển mình của mùa thu, nhịp nhàng và nhẹ nhàng. Mùa thu độc đáo, tinh nghịch và duyên dáng qua con mắt của Hữu Thỉnh. Mùa thu đã đến, mang theo những điều tinh khôi và nhẹ nhàng nhất.

Bức tranh chuyển mùa qua lời thơ Hữu Thỉnh là một tác phẩm mềm mại, nhẹ nhàng và uyển chuyển. Đó là Tài nghệ thuật của tác giả, sự kỹ thuật trong việc sử dụng từ ngôn.

Điều bất ngờ nằm ở khổ thơ cuối, mùa thu đã thực sự đến, đất trời đã có những biến đổi khiến người ta có thể nhận ra, nhưng tác giả đã trải qua mùa thu bằng cách nhìn nhận như một đời người:

Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi

Mùa thu có nắng, ánh nắng dịu dàng và tinh khôi, chút se lạnh của gió đầu mùa. Thiên nhiên mùa thu trở nên tĩnh lặng và trầm ngâm. Tiếng sấm không còn làm người ta giật mình mà trở nên lặng lẽ hơn trên hàng cây 'đứng tuổi'. Tác giả mô tả sự chuyển biến và trải nghiệm của một đời người qua việc liên tưởng đến 'hàng cây đứng tuổi'. Tiếng sấm và hàng cây cuối cùng như hiện thân của những người đã trải qua, đã trải nghiệm, đã đứng vững trong những thăng trầm. Ở giai đoạn này, con người cần bình thản nhìn lại và nhẹ nhàng cảm nhận những gì xung quanh. Khổ thơ cuối cùng với giọng điệu trầm lắng khiến người đọc suy ngẫm về nhiều điều trong cuộc sống.

Hữu Thỉnh, qua bài thơ 'Sang thu', đã tạo ra một cách nhìn độc đáo và mới mẻ về mùa thu. Gấp lại trang sách, mùa thu của Hữu Thỉnh vẫn tồn tại và lưu luyến trong tâm hồn mỗi người chúng ta.

Vào cuối năm 1977, trong bức tranh của chiến tranh đã phai màu, một chiều thu ấm áp đưa Hữu Thỉnh đến vườn ổi chín rực. Hương vị dịu dàng của những quả ổi vàng tạo nên bức tranh ngọt ngào, một chút huyền bí. Bài thơ Sang Thu chập chùng hiện lên, ngâm nga giữa ánh nắng hoàng hôn óng ánh. Hãy cùng tưởng tượng mình đứng giữa vườn ổi, lắng nghe giai điệu tuyệt vời của tác phẩm.

'Bỗng nhận ra hương ổ

iPhả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về'

Bài thơ ngắn gọn, cô đọng, theo thể thơ 5 chữ, là tác phẩm của tâm hồn rung động trước vẻ đẹp tự nhiên. Từ 'bỗng nhận ra' tạo điểm nhấn đột ngột, hương ổi trong gió se như một bí mật tinh tế. Sương chùng chình làm bức tranh chiều thu thêm phần huyền bí. Bài thơ là cuộc gặp gỡ tuyệt vời với hương thu quen thuộc:

'Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu'

Từ 'dềnh dàng' của sông như làn hơi ấm áp, chim vội vã như giai điệu nhạc thu. Mây mùa hạ in dấu bình yên, chuyển giao mùa qua những đám mây nghệ thuật. Tác giả bắt gặp sự thay đổi nhỏ nhưng ý nghĩa của thiên nhiên:

'Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa'

Ngày hạ trôi qua, nắng nhẹ nhàng, cơn mưa tan biến. Hữu Thỉnh tận hưởng khoảnh khắc thanh thản, như sự chuyển mình của cuộc sống sau những tháng ngày đầy biến động. Cuối cùng, Sang Thu không chỉ là bức tranh dân dụ đẹp, mà còn chứa đựng tâm huyết và triết lý của nhà thơ về sự sống và yêu thiên nhiên.

Bài thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh là một tác phẩm ngũ ngôn được nhiều người yêu thích. Với ba khổ thơ, mỗi khổ thơ bốn câu, bức tranh về vẻ đẹp êm đềm của mùa thu hiện lên tươi mới, như đất trời, tạo nên bức tranh tuyệt vời trong buổi đầu thu - khi mùa thu chợt đến.

Truyền đạt bằng bút pháp thanh nhẹ, tài hoa, 'Sang thu' của Hữu Thỉnh diễn tả cảm nhận và rung động trước vẻ đẹp, sự biến đổi kỳ diệu của thiên nhiên trong những ngày chớm thu. Tác giả chọn cảnh sắc mùa thu ở vùng quê miền Bắc làm đối tượng thể hiện.

Xuân Diệu mô tả tín hiệu đầu thu qua sắc lá phai dệt nên giữa muôn ngàn cây:

'Đây mùa thu tới, mùa thu tới

Với áo mơ phai dệt lá vàng.'

Ngược lại, với Hữu Thỉnh, mùa thu mang hương vị 'hương ổi' của vườn quê, được phả vào trong làn gió thu se lạnh. Hương vị nồng nàn đó từ vườn nhà gắn liền với tuổi thơ, là niềm kỷ niệm mãi mãi trong tâm hồn:

'Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió dịu.'

'Phả' ở đây là bốc mạnh và tỏa ra thành luồng, theo từ điển Tiếng Việt - Hoàng Phê. Hữu Thỉnh không mô tả trực tiếp, nhưng lại tạo nên liên tưởng về màu vàng ươm, về hương thơm ngát tỏa ra, từ những trái ổi chín nơi vườn quê trong những ngày cuối hạ, đầu thu. Hương vị ấy với gió thu se lạnh, khiến hương ổi nồng nàn phả vào đất trời và hồn người.

Thạch Lam, Vũ Bằng, Nguyễn Tuân, Bằng Sơn, Nguyễn Đình Thi,... đều đã viết về hương cốm Vòng (Hà Nội) một cách tinh tế. 'Sáng mát trong như sáng năm xưa, gió thổi mùa thu hương cốm mới...' (Nguyễn Đinh Thi - Đất nước). 'Sang thu' của Hữu Thỉnh với 'hương ổi' là một cái mới, đậm đà màu sắc dân dã.

Sau 'hương ổi' và 'gió se', nhà thơ nhắc đến sương thu. Không phải sương thu lạnh như 'Sương thu lạnh... Khói thu xây thành' của Tản Đà. Cũng không phải giọt sương lạnh và tiếng thu buồn như 'Cành cây sương đượm, tiếng trùng mưa phun' trong Chinh phụ ngâm. Mà là sương thu chứa đầy tâm trạng 'chùng chình' cố ý làm chậm chạp để kéo dài thời gian:

'Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.'

Hữu Thỉnh nhân hóa sương thu; 'chùng chình' làm chậm chạp bước đi của mùa thu. 'Hình như' thể hiện sự phỏng đoán, một nét thu mơ hồ vừa chợt phát hiện và cảm nhận.

Chữ 'se' vần với chữ 'về' đã làm phong phú thêm về vần điệu và nhạc điệu, làm cho giọng thơ nhẹ nhàng, mênh mông và gợi cảm.

Bức tranh 'Sang thu' mở rộng không gian nghệ thuật, chiều cao, độ rộng của bầu trời với cánh chim và đám mây, chiều dài của dòng sông:

'Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu.'

Sông mùa thu miền Bắc nước ta trong xanh, êm đềm trôi: 'Trắng xóa tràng giang, phẳng lặng tờ' (Bà Huyện Thanh Quan - Tức cảnh chiều thu). Sông đầy nước, 'dềnh dàng', trôi nhẹ nhàng như cố ý chậm chạp, để mất nhiều thì giờ... Chim bay 'vội vã' là đàn cu ngói, đàn sâm cầm, đàn chim đổi mùa bay từ phương Bắc xa xôi về phương Nam. Có lẽ có những đàn ngỗng trời mà Nguyễn Khuyến đã nói tới trong 'Thu vịnh':

'Một tiếng trên không ngỗng nước nào?'

Sông, chim, mây mùa thu đều được nhân hóa. Bức tranh thu trở nên hữu tình, chứa chan thi vị. Hữu Thỉnh không sử dụng từ như: lang thang, lơ lửng, bồng bềnh, nhẹ trôi,... mà lại chọn từ 'vắt'.

'Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu.'

Mây như kéo dài ra, vắt lên, đặt ngang trên bầu trời, buông thõng xuống. Câu thơ tả đám mây mùa thu của Hữu Thỉnh khá hay và độc đáo: cách chọn từ và dùng từ rất sáng tạo.

Khổ thơ cuối nói về một vài cảm nhận và suy ngẫm của nhà thơ khi nhìn cảnh vật trong những ngày đầu thu:

'Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi'

Nắng, mưa, sấm, những hiện tượng giao mùa trong thơ của Hữu Thỉnh như là cảm xúc và sự hiện hữu của sự vật, thiên nhiên như nắng thu, mưa thu, tiếng sấm buổi đầu thu. Mùa hạ như còn níu giữ, vẫn vương vấn hàng cậy và đất trời. Nhìn cảnh vật sang thu buổi giao mùa, nhà thơ suy ngẫm về cuộc đời. 'Sấm' và 'hàng cây đứng tuổi' là ẩn dụ về bản lĩnh cứng cỏi và tốt đẹp của nhân dân ta trong những năm khó khăn.

Bài thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh được sáng tác vào đầu những năm 80, thời điểm đất nước ta đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới về mặt kinh tế, xã hội. Hai câu kết bài thơ là khẳng định về bản lĩnh vững vàng của nhân dân ta trong những thời kỳ gian khó, khó khăn.

'Sang thu' là một bức tranh thuận buồm, tràn đầy cảm xúc trong những câu thơ đẹp, hữu tình, nên thơ. Nhà thơ không chỉ sử dụng bút màu để vẽ nên những cảnh thu, sắc thu rực rỡ. Chỉ với vài nét chấm phá, ít từ nhưng gợi nhiều, tác giả đã làm hiện lên hồn thu thanh nhẹ, trong sáng, êm đềm và mênh mang, đầy thi vị.

Nghệ thuật nhân hóa và ẩn dụ, sự tinh tế trong việc chọn lọc từ ngữ là những thành công của Hữu Thỉnh để lại dấu ấn đẹp và sâu sắc trong 'Sang thu'. Thơ ngũ ngôn của 'Sang thu' thể hiện cảm nhận mới mẻ, lắng đọng và hồn nhiên, là một tiếng lòng trang trải, gửi gắm báo mùa thu của quê hương; một tiếng thu nồng hậu, thiết tha.

Mùa thu là nguồn cảm hứng vô tận cho thơ ca, chỉ một mùa thu nhỏ bé đã đủ khiến những tâm hồn nghệ sĩ bùng cháy, sáng tác những vần thơ, những ca từ độc đáo. Xuân Diệu, trong Đây mùa thu tới, tận dụng cảm xúc buồn bã, u tối khi viết về mùa thu, miêu tả những chi tiết như “Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang” với “Hơn một loài hoa đã rụng cành” và “Đôi nhánh khô gầy xương mỏng”. Đề tài mùa thu trong thơ ca Việt Nam và phương Đông có vẻ quen thuộc, nhưng mỗi tác phẩm đều mang nét độc đáo, riêng biệt do xuất phát từ xúc cảm cá nhân, sự sáng tạo ngôn từ, nghệ thuật và tài năng của người sáng tác,... Hữu Thỉnh, một trong những nhà thơ tiêu biểu, chọn khoảnh khắc giao mùa, từ hạ sang thu, để viết về mùa thu. Khoảnh khắc này được tác giả mô tả một cách mượt mà, tinh tế trong bài thơ Sang thu.

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”

Môment nhận ra mùa thu đã đến là độc đáo, khác biệt so với những tác giả khác thường nhắc đến mùa thu qua các đặc điểm như tiếng lá rơi, màu vàng của thu. Hữu Thỉnh tập trung vào thời điểm chuyển mùa, khi thu bắt đầu. Thơ của ông mô tả khoảnh khắc này một cách đơn giản, dân dụ, thông qua hương thơm của “hương ổi”, quen thuộc và ngọt ngào, một món quà của quê hương Việt Nam.

Hương ổi không chỉ thoang thoảng trong gió mà còn “Phả vào trong gió se”, kết hợp với cảm giác khô ráo, se lạnh của mùa thu. Mùa thu của Hữu Thỉnh không chỉ đến qua âm thanh lá rụng hay màu sắc của lá, như Lưu Trọng Lư, không chỉ qua bức tranh xanh ngát của Nguyễn Khuyến, mà còn bằng hương vị thân thuộc, dễ chịu của hương ổi, kết hợp với gió se se lạnh. Một điều độc đáo và lạ lẫm là cách tác giả mô tả “Sương chùng chình qua ngõ”, từ ngữ “chùng chình” gợi lên cảm giác chậm rãi, mờ mịt của sương sớm, như một tấm màn nhỏ bao quanh ngõ, kèm theo hương ổi thơm ngát, là dấu hiệu rõ ràng “Hình như thu đã về”. Có thể hiểu rằng tác giả cảm nhận mùa thu không chỉ thông qua các yếu tố như tiếng lá rơi, hương cỏ khô, mà còn thông qua hương thơm quen thuộc và sương sớm bao phủ, tạo nên một không gian thoải mái và dễ chịu.

“Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu”

Ở khổ thơ tiếp theo, sự chuyển giao mùa không chỉ nằm trong hương ổi và sương sớm mà còn được thể hiện qua sự thay đổi của thiên nhiên. Dòng sông “dềnh dàng” đại diện cho mặt đất, chảy chậm, trái ngược với dòng sông của mùa hạ nhộn nhịp. Hình ảnh này mang đến cảm nhận về sự nhẹ nhàng, thanh khiết của mùa thu. Nước sông thu có lẽ cũng mang đến vẻ đẹp dịu dàng, trong trẻo, giống như màu sắc của mùa thu trong thơ của Nguyễn Du. Trong khi đó, cánh chim mùa thu lại là biểu tượng của bầu trời rộng lớn, khi thời tiết bắt đầu se lạnh. Chúng có vẻ bắt đầu vội vã, có thể là để kiếm thức ăn, xây tổ cho mùa đông, hoặc để tránh lạnh. Sự đối lập giữa dòng sông dềnh dàng và cánh chim vội vã làm nổi bật khoảnh khắc chuyển mùa trong không gian, thể hiện sự tinh tế và sự quan sát sâu sắc của thi sĩ trước thời khắc này.

“Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi”

Đây là đoạn kết, tổng hợp triết lý của tác giả sau nhiều năm trải nghiệm cuộc sống. Hữu Thỉnh, thông qua sự nhạy bén và trải nghiệm của mình, đưa ra so sánh giữa mùa hạ và thu, và chia sẻ cảm nhận sâu sắc về khoảnh khắc chuyển mùa. Ở thời điểm chuyển mùa hạ - thu, nắng vẫn còn nhưng đã không còn gay gắt như mùa hạ, trở nên dịu dàng hơn, kết hợp với sự giảm bớt của cơn mưa. Tiếng sấm, biểu tượng cho giông bão của cuộc đời, cũng trở nên bình thường khi cây cổ thụ đứng tuổi. Điều này thể hiện sự thoải mái và thư thái của người trưởng thành sau những năm tháng đầy sóng gió.

Bài thơ Sang thu được sáng tác khi tác giả đã bước sang tuổi 35, hơn một phần ba cuộc đời. Khi nghe thấy hương ổi chín, Hữu Thỉnh tự nhủ rằng mùa thu đã đến, và ông lựa chọn một cách rất chậm rãi, dù vẫn không ngăn được bước đi vội vã của thời gian. Thu đến bất ngờ, thời trai trẻ trôi qua nhanh chóng. Những năm tháng rực rỡ như mùa hạ cuối cùng cũng nở hoa và rời bỏ, để lại trong lòng tác giả nhiều cảm xúc sâu sắc.

Trong bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, mùa thu thường là nguồn cảm hứng tuyệt vời nhất cho thi ca và nhạc họa. Những tác phẩm như chùm thơ Thu của Nguyễn Khuyến, 'Tiếng thu' của Lưu Trọng Lư hay 'Đây mùa thu tới' của Xuân Diệu đã tạo nên không khí ấm áp, thơ mộng. Trong số đó, bài thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh, sáng tác năm 1977, là một minh chứng tiêu biểu cho nghệ thuật thơ nhỏ nhẹ, tinh tế của tác giả.

Đầu bài thơ là sự nhận ra những tín hiệu mùa thu bắt đầu hiện hữu, như hương ổi phảng phất trong gió se. Hương thơm quen thuộc ấy đưa người đọc đến không gian thôn quê, mộc mạc, nhưng với góc nhìn mới lạ của Hữu Thỉnh. Cây ổi chín thơm, vừa quen thuộc vừa mới mẻ, được mô tả bằng động từ 'phả', khiến cho mùi hương lan tỏa trong gió se, gió của mùa thu.

Mùa thu không chỉ đem theo gió và hương ổi, mà còn có làn sương nhẹ, tạo nên không khí lãng mạn. Hình ảnh sương chùng chình qua ngõ được miêu tả vô cùng tinh tế, như lưu luyến chưa muốn chấm dứt, chậm lại trước cánh cổng thời gian, ngõ là ranh giới giữa hạ chưa muốn qua và thu chưa muốn đến.

Nguyên bản bài thơ đánh dấu sự ngỡ ngàng, kinh ngạc trước những dấu hiệu của mùa thu. Tác giả mở lòng đón nhận với tất cả giác quan, từ khứu giác với mùi hương ổi, xúc giác với gió se, đến thị giác với sương mỏng. Từ những tín hiệu này, tác giả phỏng đoán mùa thu đã về, nhưng vẫn giữ nguyên tâm trạng mơ hồ, bất chắc với từ ngữ 'Hình như'.

Chuyển đến khổ thơ tiếp theo, không gian thu mở rộng với dòng sông dịu dàng, cánh chim vội vã, và đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu. Dòng sông được miêu tả như chậm lại, níu kéo mùa hạ, trong khi cánh chim như bắt đầu chuẩn bị tránh rét của mùa thu. Đám mây trắng buốt trải dài trên bầu trời như một tấm lụa, tạo nên bức tranh đẹp, hòa quyện với không gian mở rộng, khoáng đạt.

Khép lại bài thơ, tác giả tận dụng hình ảnh thời tiết, với nắng, mưa, sấm, biểu hiện cho những biến động của cuộc sống. Tuy nắng, mưa, sấm vẫn là những yếu tố quen thuộc, nhưng trong bức tranh giao mùa này, chúng giảm nhẹ đi, tạo nên một không khí dịu dàng. Sấm không còn bất ngờ, cây đứng tuổi chứng kiến những thay đổi nhẹ nhàng của thời tiết, nhưng vẫn kiên cường đứng vững.

Chuyển đoạn văn sau, tác giả dùng từ ngữ tinh tế và nhạy cảm khi miêu tả những tín hiệu về thời tiết. Sự 'sấm cũng bớt bất ngờ' trở thành biểu tượng cho những biến động trong cuộc sống, sự vươn lên và kiên cường của con người trước thách thức. Tác giả, dù còn trẻ tuổi, đã có cái nhìn sâu sắc, nhạy bén về cuộc sống và thiên nhiên, tạo nên một bức tranh mùa thu đẹp đẽ, lãng mạn và đầy tính nhân văn.

Bài thơ của Hữu Thỉnh, với cấu trúc năm chữ, hình ảnh tươi mới và sâu sắc, ngôn ngữ trong sáng, đã thành công trong việc diễn đạt sự cảm nhận tinh tế và giàu sức biểu cảm trước vẻ đẹp của mùa thu. Đọc xong, người đọc không chỉ cảm nhận được vẻ mới mẻ trong cách nhìn của Hữu Thỉnh về mùa thu, mà còn thấy được tình yêu đậm sâu đối với cuộc sống và thiên nhiên của nhà thơ tài năng này.

Mùa thu luôn là nguồn cảm hứng vô tận của thi ca. Trước cái lạnh se se lạnh của thu, nhiều nhà thơ đã chép lại tâm tư, tình cảm của mình vào đó. Hữu Thỉnh cũng là một trong số họ. Ông đã tạo nên bài thơ “Sang thu” bằng những cảm xúc sâu sắc của mình. Bài thơ là bức tranh tinh tế về sự chuyển động của trời đất khi mùa hạ chuyển sang mùa thu.

Bài thơ viết vào cuối năm 1977 thể hiện một cách nhẹ nhàng, sinh động sự chuyển giao của thiên nhiên. Đó là khoảnh khắc khi thiên nhiên có chút tiếc nuối, có chút lưu luyến, cũng như có chút bồi hồi trước khi bước qua cửa thu.

Đầu bài thơ, tác giả chia sẻ cảm nhận về sự đến của thu bằng những cảm xúc mới, độc đáo, thông qua cảm nhận thực tế:

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se”

Trong khi nhiều nhà thơ cảm nhận sự đến của thu qua sắc vàng của lá, hoa, hoặc mùi của ngô đồng chín, Hữu Thỉnh lại đưa ra cái nhìn riêng biệt với mùi vị đặc trưng: hương ổi. Thu đến một cách nhẹ nhàng, trong sự bất ngờ của nhà thơ. “Bỗng nhận ra” là cảm xúc của sự ngỡ ngàng, dường như Hữu Thỉnh giật mình nhận ra sự chuyển động của thu giữa mùi sắc của trời chuyển sang thu. Gió se se lạnh là đặc trưng của mùa thu, mang theo hương ổi. Động từ “phả” như một khẳng định về sự hiện diện của hương ổi vì đây không phải là mùi thơm nồng nàn, ngọt ngào, nhưng đủ để đánh thức khứu giác của tác giả. Thu đến nhẹ nhàng, trong trẻo, với lớp sương sớm bao phủ không gian:

“Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”

Với từ ngữ “chùng chình”, nhà thơ gửi đến người đọc cảm giác về sự chậm rãi, cùng với nhịp nhàng, ngắt quãng. Điều này cũng chính là nhịp độ chuyển động trong tâm trạng của nhà thơ. Một chút bâng khuâng, một chút ngỡ ngàng, một chút mang theo hương của mùa hạ, và một chút tiếc nuối. Hương ổi cùng với màn sương sớm đã khiến nhà thơ giật mình nhận ra sự đến của thu. Chỉ trong bốn câu thơ, tác giả truyền đạt mọi cảm xúc của mình qua khứu giác, xúc giác, và thị giác để đem đến những trải nghiệm độc đáo về mùa thu.

Khám phá đề tài mùa thu, nếu thơ ca trung đại tập trung vào 'Thu điếu', 'Thu vịnh', 'Thu ẩm' của Nguyễn Khuyến, thơ Mới nổi bật với 'Tiếng thu' của Lưu Trọng Lư, thì thơ hiện đại sau 1975 nổi tiếng với bài thơ 'Sang thu' của Hữu Thỉnh. Tác phẩm này không chỉ là bức tranh về thiên nhiên giao mùa mà còn là sự nhạy bén của tác giả.

Hữu Thỉnh, là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 'Sang thu' ra đời năm 1977, xuất hiện trong tập 'Từ chiến hào đến thành phố'. Đầu tác phẩm là sự ngạc nhiên, thán phục của tác giả khi phát hiện mùa thu đã tràn ngập thiên nhiên và con người:

'Bỗng nhận ra hương ổi

Thổi nhẹ vào gió se lạnh

Sương mỏng trải dài qua ngõ

Cảm giác như thu đã về'

Dấu hiệu đầu tiên làm Hữu Thỉnh nhận diện mùa thu là hương ổi. Điều này là biểu tượng tiêu biểu của mùa thu Bắc Bộ. Những luồng gió thu nhẹ nhàng mang theo hương thơm của ổi chín khiến con người trở nên thoải mái. Gió thu không mạnh mẽ như gió Đông Bắc mùa Đông, nó chỉ là những hơi gió dịu dàng mang theo cái se lạnh của mùa đầu thu. 'Thổi nhẹ' như một khẳng định về sự hiện diện của hương ổi, vì đây không phải là mùi thơm nồng nàn, ngọt ngào, nhưng đủ để kích thích giác quan của tác giả. Mùa thu đến nhẹ nhàng, tinh khôi, với lớp sương mỏng bao phủ không gian:

'Sương mỏng trải dài qua ngõ

Cảm giác như thu đã về'

Với từ ngữ 'trải dài', nhà thơ gửi đến độc giả cảm giác về sự chậm rãi, kèm theo nhịp nhàng, ngắt quãng. Điều này cũng là nhịp độ chuyển động trong tâm trạng của nhà thơ. Một chút bối rối, một chút ngạc nhiên, một chút mang theo hương của mùa hạ, và một chút tiếc nuối. Hương ổi cùng với màn sương mong manh đã khiến nhà thơ tỉnh giấc nhận ra sự đến của mùa thu. Chỉ trong bốn câu thơ, tác giả truyền đạt mọi cảm xúc của mình qua khứu giác, xúc giác và thị giác để mang đến trải nghiệm độc đáo về mùa thu.

“Sang thu” là một tuyệt phẩm thơ ngũ ngôn của Hữu Thỉnh, đã chinh phục trái tim của rất nhiều người yêu thơ. Bài thơ này gồm ba khổ thơ, mỗi khổ thơ bốn câu, tạo nên bức tranh tuyệt vời về vẻ đẹp dịu dàng của mùa thu - khoảnh khắc chuyển giao giữa hạ và thu.

“Sang thu” là sự kết hợp tinh tế của nghệ thuật thơ ca nhẹ nhàng, tài tình, diễn đạt cảm nhận và xúc động của tác giả trước vẻ đẹp và sự biến đổi kỳ diệu của tự nhiên khi thu về. Tác phẩm tập trung mô tả cảnh đẹp thu ở quê hương miền Bắc Việt Nam.

Đối với thi sĩ Xuân Diệu, đặc trưng của đầu thu là sắc “mơ phai' của lá cây, được tạo ra bởi bàn tay tạo hóa:

“Đây mùa thu tới, mùa thu tới

Với áo mơ phai dệt lá vàng.'

(Đây mùa thu tới)

Ngược lại, Hữu Thỉnh chọn “hương ổi' của vườn quê, được “'phả vào' trong làn gió thu se lạnh. Hương vị nồng nàn đó, quen thuộc từ những trái ổi chín cuối hạ, là ký ức ngọt ngào của mỗi người từ thời thơ ấu:

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se.'

Từ “phả' là bày tỏ sức mạnh và lan tỏa, Hữu Thỉnh không chỉ miêu tả mà còn tạo ra những liên tưởng về màu sắc và hương thơm lừng của hương ổi. Hương ổi, mang theo hơi thở của gió thu se lạnh, hòa quyện vào không gian và tâm hồn của con người.

Chuyển tiếp từ “hương ổi' và “gió se', nhà thơ nhấn mạnh đến hình ảnh sương thu. Không phải là sương lạnh, buồn như trong “Cám thu tiền thu' của Tản Đà, mà là sương thu tinh tế “chùng chình”, chậm chạp như muốn giữ lại thời gian:

“Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về.”

Hình tượng của sương thu được nhân hóa; từ ngữ “chùng chình' thể hiện sự di chuyển chậm rãi của mùa thu. Sự mơ hồ được thể hiện qua cụm từ “hình như', như một phát hiện và cảm nhận không ngờ.

Cặp vần “se” và “về' (vần chân, vần bằng, vần cách) làm cho giọng thơ nhẹ nhàng, êm dịu và lôi cuốn. Bức tranh của “Sang thu' không chỉ mở rộng về chiều cao và rộng của bầu trời với hình ảnh cánh chim và đám mây, mà còn tận dụng chiều dài với dòng sông:

“Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu.'

Dòng sông trở nên nhẹ nhàng, êm dịu, gợi lên cảm giác bình yên và thư thái. Chim bay vội vã, đám mây mùa hạ, tất cả đều nhận hóa, tạo ra một bức tranh mùa thu sống động và sâu sắc. Cụm từ “Vắt nửa mình sang thu' là sự sáng tạo và độc đáo, diễn đạt sự chuyển giao giữa mùa hạ và mùa thu một cách tinh tế.

Cuối bài thơ, nhà thơ thể hiện một vài cảm nhận và suy ngẫm của mình:

“Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi”

Hiện thực và tượng trưng về nắng, mưa, sấm trong những ngày giao mùa: mùa hạ - mùa thu được thể hiện một cách tinh tế. Từ ngữ như “vẫn còn', “đã vơi dần', “cũng bớt bất ngờ' gợi lên thời lượng và sự hiện hữu của những hiện tượng thiên nhiên như nắng, mưa, sấm trong mùa thu. Mùa hạ như còn giữ lại, vẫn còn níu giữ những cơn mưa và tiếng sấm trong lành giữa hàng cây già đứng tuổi.

“Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi'

Chữ “sấm' và “hàng cây đứng tuổi' không chỉ là hình ảnh của thiên nhiên mà còn là biểu tượng của con người, của lớp người đã trải qua nhiều thách thức và gian khó.

Bài thơ “Sang thu' được sáng tác vào đầu những năm 80, thời điểm đất nước vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Hai câu cuối bài thơ là lời khẳng định về sức mạnh và phẩm chất tốt đẹp của nhân dân Việt Nam trong cuộc sống khó khăn.

“Sang thu' là một kiệt tác thơ của Hữu Thỉnh, đã được xuất bản trong tập thơ “Từ chiến hào tới thành phố' vào tháng 5 năm 1985. Bức tranh thơ đẹp, tinh tế, đậm chất nghệ thuật và tình cảm, là sự kết hợp hoàn hảo giữa nét đẹp tự nhiên và tâm hồn biểu tượng của mùa thu.