Top 10 bài viết nổi bật về hình tượng tiếng đàn trong 'Đàn ghi ta của Lor-ca' (lớp 12)

Lor-ca, nhà thơ vĩ đại và chiến sĩ tiên phong chống phát xít Tây Ban Nha, đã bị sát hại tàn bạo vào ngày 19-8-1936. Câu thơ của Lor-ca 'Khi tôi chết, hãy chôn tôi cùng cây đàn' không chỉ là đề từ cho bài thơ mà còn như một lời nguyện cầu cho linh hồn ông mãi mãi sống trong nghệ thuật.

Lor-ca đã rong ruổi khắp Tây Ban Nha với áo choàng đỏ và cây đàn ghi ta, thu thập các điệu dân ca và âm nhạc truyền thống. Tiếng đàn của ông hòa quyện với các hình ảnh như 'áo choàng đỏ', 'trăng chếnh choáng' và 'yên ngựa mỏi mòn', gợi lên sự xa xôi và vĩ đại của Lor-ca:

tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ

li-la li-la li-la

lang thang miền đơn độc

với trăng chếnh choáng

trên yên ngựa mỏi mòn

Khổ thơ thứ hai và thứ ba mô tả khoảnh khắc 'kinh hoàng' khi Lor-ca bị bọn phát xít dẫn ra pháp trường. Tiếng đàn và tiếng hát của ông bị cắt đứt, chỉ còn lại 'áo choàng bê bết đỏ'.

Lor-ca đã ngã xuống dưới làn đạn của kẻ thù, để lại một 'bầu trời' thương nhớ cho người yêu. Các hình ảnh như 'tiếng ghi ta nâu', 'tiếng ghi ta lá xanh' biểu thị một tâm hồn nghệ sĩ gắn bó sâu sắc với quê hương và nhân dân. Qua các ẩn dụ và điệp ngữ, Thanh Thảo thể hiện sự tiếc thương sâu sắc với tài năng bị tàn phá:

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh

tiếng ghi ta vỡ tan

tiếng ghi ta máu chảy

Cuối bài thơ, Thanh Thảo khẳng định sự bất tử của người nghệ sĩ qua lối phủ định. Tiếng đàn không thể bị chôn cất, sự đẹp và tài năng cũng không thể bị quên lãng. Lor-ca, dù cuộc đời ngắn ngủi, vẫn sống mãi như tiếng đàn ghi ta, như cỏ xanh, như vầng trăng vĩnh cửu:

Không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

giọt nước mắt vầng trăng

long lanh trong đáy giếng

Tiếng đàn của những nhân vật như nàng Kiều, Trương Chi, và cô Cầm vẫn vang vọng qua thời gian và không gian. Thanh Thảo đã cảm nhận và đưa vào thơ mình hình ảnh của những tài năng bi kịch này.

Khi số phận đã kết thúc, Lor-ca rời bỏ cuộc đời với chiếc ghi ta bạc, để lại nỗi đau và tiếc thương sâu sắc trong lòng người. Âm thanh diệu kỳ của tiếng đàn ghi ta vẫn vang vọng, để lại dấu ấn không thể phai mờ.

Lor-ca, như một đấu sĩ với áo choàng bê bết máu, đã bước vào cõi bất tử và để lại tiếng đàn ghi ta. Đây là cấu tứ và hình tượng của bài thơ mà chúng ta cảm nhận được.

Bài thơ 'Đàn ghi ta của Lor-ca' là tiếng khóc thương và tình đồng điệu của nhà thơ Việt Nam dành cho hương hồn nhà thơ Grenada bên trời Âu. Những câu thơ của Thanh Thảo vang lên như tiếng khóc thương xót.

“Đàn ghi ta của Lorca” là một tác phẩm nổi bật của Thanh Thảo sau năm 1975. Bài thơ như một bản tưởng niệm dành cho Lorca, làm sống dậy hình ảnh của ông và thể hiện sự cảm mến, đồng cảm cùng ngưỡng mộ đối với một nghệ sĩ tài hoa, có khí phách anh hùng và số phận bi thương. Hình ảnh “tiếng đàn” hoàn thiện hình tượng âm thanh sống động mà mơ hồ, kiêu hãnh và lãng đãng, ngân vang một cách da diết và lặng lẽ, gợi mở những cảm nhận và ám ảnh về hình tượng Lorca hoàn thiện hơn.

Hình tượng “tiếng đàn” là trung tâm xuyên suốt bài thơ, được xây dựng độc đáo, công phu, với màu sắc tượng trưng và siêu thực. Tác giả không miêu tả âm thanh “tiếng đàn” một cách trực tiếp mà tập trung vào thế giới tưởng tượng và cảm xúc mà âm thanh đó gợi lên. Trong quan niệm của Thanh Thảo, “tiếng đàn” là tiếng lòng của Lorca, phản ánh cuộc sống và tâm hồn của ông.

“Tiếng đàn” trong bài thơ mang nhiều ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc. Nó xuất hiện nhiều lần với các hình thái khác nhau: “tiếng đàn” như bọt nước, ghita nâu, ghi-ta lá xanh, ghi-ta vỡ tan, ghi-ta ròng ròng, và như cỏ mọc hoang. “Tiếng đàn” thể hiện nhiều trạng thái khác nhau: vui tươi, chia cắt, tan vỡ, âm thanh của cái chết và giai điệu tình yêu.

“Tiếng đàn” ghi-ta chính là sự hòa quyện của nhiều cảm xúc. Cảm xúc của Lorca được gửi gắm trong tiếng đàn, với những lúc mạnh mẽ, hùng tráng hay buồn bã, trầm lặng. Âm thanh “tiếng đàn” là biểu tượng cho cảm xúc mãnh liệt của tác giả: sự tiếc thương đau đớn và ngưỡng mộ hài hòa trước số phận của Lorca.

Hệ thống hình ảnh mà Thanh Thảo sử dụng để gợi lên “tiếng đàn” ghita của Lorca là những hình ảnh đầy ám ảnh và đa nghĩa. “Không ai chôn cất ‘tiếng đàn’”, “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” gợi cảm giác thương cảm về cái chết của nhà thơ. Hình ảnh giọt nước, vầng trăng là những hình ảnh siêu thực, đa nghĩa, bắt nguồn từ cái chết thương tâm của Lorca, đồng thời thể hiện tình thương, sự cao khiết và sự hóa thân của tâm hồn nghệ sĩ. “Tiếng đàn” hiện ra với nhiều sắc thái khác nhau, từ vui tươi đến âm thanh của cái chết và tình yêu.

Nhà thơ sử dụng những từ ngữ không miêu tả trực tiếp âm thanh như “nâu”, “tròn”, “vỡ tan” và những hình ảnh không liên quan như “bọt nước”, “bầu trời cô gái”, “lá xanh”, “bọt nước vỡ tan”, “ròng ròng máu chảy”, “cỏ mọc hoang” để tạo nên sự giao thoa đầy cảm xúc giữa âm thanh và hình ảnh. Đây là cách hình tượng hóa “tiếng đàn” theo kiểu siêu thực. Những hình ảnh vừa gợi nỗi niềm sâu sắc vừa thể hiện sự mất mát và đổ vỡ, tạo nên sự âm vang thể hiện nỗi xót thương và nỗi đau của nhà thơ trước cái chết của một nghệ sĩ tài hoa và sự mong manh của nghệ thuật.

“Tiếng đàn” trở thành vật có linh hồn, trừu tượng, không ai chôn cất “tiếng đàn”, “tiếng đàn” như cỏ mọc hoang. Lorca, hiện diện song hành với “tiếng đàn”, sống tự do, thanh thản như giọt nước mắt trong đáy giếng. Dù Lorca đã chết, dư âm của ông vẫn còn mãi. “Tiếng đàn” là biểu tượng của tâm hồn Lorca, một nhà thơ và nghệ sĩ vĩ đại, với tài năng và nhân cách lớn lao. “Tiếng đàn” là bất tử, nghệ thuật là bất tử và hình ảnh Lorca sẽ sống mãi với thời gian.

“Tiếng đàn” ghi-ta chính là sự sống ở dạng đau thương và bi tráng nhất. Âm thanh tiếng ghi-ta là giai điệu của tâm hồn. “Tiếng đàn” của Lorca phản ánh cuộc sống và khi hấp thụ phong phú của cuộc sống, nó trở thành một sinh thể có linh hồn. Thông qua “tiếng đàn”, Thanh Thảo không chỉ gợi ra bức tranh đa màu sắc về cuộc sống của nghệ sĩ mà còn sự chuyển mình của “tiếng đàn” từ một thực thể mong manh thành một sinh thể bất diệt, phản ánh sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.

Người nghệ sĩ, dù tài ba và tràn đầy lòng nhân ái, luôn tìm thấy sự đồng cảm dù khoảng cách địa lý hay khác biệt văn hóa. Trước cái chết đau thương và gây chấn động của Lorca, Thanh Thảo viết 'Đàn ghi ta của Lorca' như một bản nhạc tiễn đưa đầy cảm xúc, gửi gắm lòng tri ân và thương tiếc tới một tài năng vĩ đại, người đã rời xa cuộc sống tăm tối ở Tây Ban Nha để tìm về cõi vĩnh hằng.

Với bút pháp xuất sắc và lòng nhiệt huyết, Thanh Thảo đã lột tả được nỗi xót thương và sự phẫn nộ trước sự bất công của xã hội, đẩy con người vào bi kịch không lối thoát.

Thanh Thảo, tên thật là Hồ Thành Công, sinh năm 1946 tại Quảng Ngãi, là nhà thơ nổi tiếng của thời kỳ chống Mỹ. Ông có nhiều tác phẩm được yêu thích như 'Những người đi tới biển', 'Khối vuông ru-bích', và 'Những ngọn sóng mặt trời'. Ông luôn tìm tòi, đổi mới thơ Việt và từ chối những lối viết lạc hậu. Tuy nhiên, 'Đàn ghi ta của Lorca' lại mang sắc thái trừu tượng và hình ảnh siêu thực, dù khó hiểu nhưng không thể phủ nhận giá trị lớn lao và sự sáng tạo không ngừng của Thanh Thảo.

Bài thơ là một tác phẩm cảm động về cái chết bi thảm của Lorca (1898-1936), một tài năng vĩ đại của Tây Ban Nha. Dù còn trẻ, Lorca đã nhận ra sự tàn bạo của chế độ phát xít và dùng nghệ thuật để phản đối, kêu gọi tự do. Tuy nhiên, ông đã bị sát hại khi mới 38 tuổi, cái chết của ông gây chấn động toàn thế giới.

Thanh Thảo đã dùng bài thơ như một lời chia tay vĩnh biệt, xây dựng một tượng đài về người anh hùng bất diệt. Bài thơ bắt đầu bằng câu thơ nổi tiếng của Lorca “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”, cho thấy tầm quan trọng của cây đàn trong cuộc đời ông. Thanh Thảo đã dùng câu thơ này để khơi gợi lòng thương tiếc và sự đồng cảm với số phận của người anh hùng.

Đoạn đầu của bài thơ diễn tả tiếng đàn vui tươi, phóng khoáng của Lorca, tượng trưng cho cả đất nước Tây Ban Nha và truyền thống dân tộc. Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” gợi sự nhẹ nhàng, mỏng manh của âm nhạc và hình ảnh anh hùng đấu bò tót thể hiện tinh thần yêu tự do và dũng cảm. Lorca không chỉ chiến đấu với chế độ độc tài mà còn với sự cô đơn và mệt mỏi trên con đường đấu tranh.

Tiếng đàn trong bài thơ biểu hiện nhiều cảm xúc khác nhau, từ đau xót đến sự kiên cường. Hình ảnh “tiếng ghi-ta nâu” thể hiện sự mộc mạc, chân thành và nỗi buồn sâu sắc. Bài thơ không chỉ là một bản nhạc cảm xúc mà còn là tiếng lòng của Lorca, phản ánh cuộc đời và cái chết của ông với tất cả sự đau thương và lòng kiên cường.

Cuối cùng, bài thơ mang thông điệp về sự bất tử của nghệ thuật và lòng người. “Tiếng đàn” không thể bị chôn cất, mà vẫn sống mãi trong lòng người. Thanh Thảo đã khéo léo kết hợp những hình ảnh trừu tượng để thể hiện sự ra đi của Lorca và tôn vinh di sản nghệ thuật của ông. Bài thơ không chỉ lên án chế độ độc tài mà còn ca ngợi lòng yêu tự do và sự kiên cường của Lorca. Đó là một tác phẩm chứa đựng tâm huyết và sáng tạo của Thanh Thảo, góp phần làm phong phú thêm nền thơ Việt Nam.

Thanh Thảo, sinh năm 1946 tại Mộ Đức, Quảng Ngãi, tốt nghiệp khoa Ngữ văn tại Đại học Tổng hợp Hà Nội và tham gia chống Mỹ tại các chiến trường khốc liệt. Ông nổi tiếng với những tác phẩm độc đáo về chiến tranh và hậu chiến như: “Những người đi tới biển” (1977), “Dấu chân qua trảng cỏ” (1958), “Khối vuông ru-bích” (1985), và “Từ 1 đến 100” (1988)…

Thanh Thảo là một trong những nhà thơ tiên phong trong việc đổi mới thơ Việt, luôn tìm kiếm cách tân cho nền thơ đương đại. Bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca”, viết tại trại sáng tác Quân khu 5 – Đà Nẵng năm 1979, được công chúng biết đến vào năm 1985 khi tập thơ “Khối vuông ru-bích” ra mắt, là một ví dụ tiêu biểu cho cách tư duy của Thanh Thảo.

Bài thơ khắc họa hình ảnh Garcia Lorca, nhà thơ vĩ đại của Tây Ban Nha thế kỉ 20. Federico Garcia Lorca, sinh ngày 5/6/1898 tại Granada, miền Nam Tây Ban Nha, không chỉ nổi tiếng về thơ mà còn về âm nhạc và hội họa. Ông, như một nghệ sĩ lãng tử, sáng tác nhiều khúc ngẫu hứng cho ghi-ta, ca ngợi tự do và cái đẹp qua cây đàn của mình.

Lorca không chỉ vĩ đại ở Tây Ban Nha mà còn được tôn vinh trên toàn thế giới. Người Tây Ban Nha gọi ông là “con chim hoạ mi” của đất nước, trong khi người Mỹ xem ông là một nhà thơ vĩ đại của riêng mình. Những câu thơ mạnh mẽ, đầy tư tưởng lớn lao của Lorca đã làm bọn độc tài Franco lo sợ. Ngày 19/8/1936, Lorca bị xử án và bị bắn để làm gương cho những tư tưởng tiến bộ. Thi thể của ông được tìm thấy trong đống xác gần Granada, nơi mà sự sống của ông đã kết thúc.

Bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca” thể hiện sự ngưỡng mộ và tiếc thương sâu sắc của tác giả đối với nghệ sĩ Lorca. Hình ảnh cây đàn ghi-ta trong bài thơ đại diện cho tâm hồn và số phận của Lorca. Tiếng đàn chính là linh hồn của ông, thể hiện tình yêu nghệ thuật và quê hương mà Lorca luôn gắn bó, ngay cả khi ông đã ra đi: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” PH.G.LORCA

Phần mở đầu của bài thơ mô tả không gian đặc trưng của Tây Ban Nha với tiếng đàn du dương, áo choàng đỏ của các đấu sĩ:

“những tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt

lila lila lila

đi lang thang về miền đơn độc

với vầng trăng chếnh choáng

trên yên ngựa mỏi mòn”

Thanh Thảo sử dụng hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” để gợi sự mong manh và dễ vỡ của số phận nghệ sĩ, tương tự như hình ảnh “trời mưa bong bóng phập phồng” trong ca dao. Câu thơ kết hợp cả âm thanh và hình ảnh để tạo nên một ấn tượng sâu sắc về định mệnh của người nghệ sĩ tài hoa.

“Tấm áo choàng đỏ gắt” gợi nhớ đến đấu trường bò tót của Tây Ban Nha, nhưng trong bối cảnh chính trị căng thẳng, đây là đấu trường của xã hội bạo lực, độc tài và sự đấu tranh cho tự do, cũng như đổi mới nghệ thuật. Lorca, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, vẫn là một đấu sĩ đơn độc, cô đơn.

Giữa bạo lực, tiếng đàn ghi-ta vẫn vang lên du dương như muốn xoa dịu sự tàn ác: “lila lila lila”, một loài hoa tím đặc trưng của Tây Ban Nha, tử đinh hương, tượng trưng cho sự kiên cường và hòa bình giữa sự chết chóc.

Khổ thơ đầu tiên tạo nên một hình ảnh đa chiều về Lorca, từ hình tượng một hiệp sĩ cô độc đến một nghệ sĩ lãng tử. Hình ảnh “vầng trăng chếnh choáng” gợi nhớ Đôn Kihote của Cervantes, nhưng Lorca bước đi với nỗi buồn vô hạn, không có người đồng hành mà chỉ có mảnh trăng cô đơn.

Khổ thơ tiếp theo mô tả cái chết đột ngột của Lorca với sự sửng sốt và bất ngờ của nhân dân:

“Tây Ban Nha

hát nghêu ngao

bỗng kinh hoàng

áo choàng bê bết đỏ

Lorca bị điệu về bãi bắn

Chàng đi như người mộng du”

Sự chuyển từ tiếng hát vui vẻ sang cái chết đột ngột tạo nên cảm giác kinh hoàng. Màu “đỏ gắt” tượng trưng cho chiến trường, còn “bê bết đỏ” là máu và sự chết chóc. Lorca ra đi như một người mộng du, không còn niềm tin vào cuộc sống và nghệ thuật.

Lorca đã từng suy nghĩ về cái chết và mong muốn được ra đi trong sự bình yên, nhưng bọn phát xít đã tước đoạt sự sống của ông. Cái chết của Lorca không chỉ là sự mất mát của một nghệ sĩ mà còn là sự phá hoại của cái đẹp và nghệ thuật.

Hình ảnh “tiếng ghita nâu”, “bầu trời cô gái” và “tiếng ghita lá xanh” gợi nhớ về quê hương Tây Ban Nha và nỗi đau khi cận kề cái chết. Sự chuyển đổi từ màu sắc và âm thanh thể hiện sự tiếc nuối cho cái đẹp nghệ thuật đang bị phá hủy.

Cuối bài thơ, “tiếng đàn như cỏ mọc hoang” và “giọt nước mắt vầng trăng” thể hiện sức sống bất diệt của nghệ thuật chân chính. Lorca, dù đã ra đi, nhưng sự sáng tạo của ông vẫn tồn tại mãi mãi. Đoạn thơ mô tả sự siêu thoát của Lorca trên chiếc ghi-ta màu bạc, hòa vào dòng sông vĩnh cửu, là hình ảnh của sự bất tử.

“Chàng ném lá bùa cô gái Digan

vào xoáy nước

chàng ném trái tim mình

vào lặng yên bất chợt”

Lorca từ bỏ tất cả, kể cả lá bùa và trái tim mình, để đi vào sự vĩnh cửu. Những âm thanh của tiếng đàn và sự thanh thản trong cái chết tạo nên một bức tranh hoan hỉ và đau xót. Thanh Thảo đã khắc họa một Lorca huyền thoại và thể hiện sự tin tưởng vào sự bất tử của nghệ thuật chân chính. Bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca” là một tác phẩm tiêu biểu cho tư duy thơ của Thanh Thảo, với nội dung sâu sắc và cảm xúc mãnh liệt, sẽ mãi in dấu trong lòng độc giả.

Thơ Thanh Thảo, nổi bật từ những năm cuối cuộc kháng chiến chống Mỹ, thể hiện những suy tư sâu sắc về thế hệ và quyền tự vệ của dân tộc. Cái tôi công dân nhiệt huyết của ông xuất hiện qua các câu hỏi thấm sâu, tránh xa sự ồn ào dễ dãi.

Kể từ khi đất nước hòa bình và đổi mới, Thanh Thảo vẫn giữ niềm đam mê với thơ, trở thành tác giả được độc giả yêu mến. Ông đặc biệt yêu thích hai đối tượng: những tâm hồn phóng khoáng và những vẻ đẹp giản dị như tự nhiên. Đặc biệt, ông ca ngợi hình ảnh những giọt sương giữ lại sự mát lành và sự bình thản trước ánh mặt trời (Bùng nổ của mùa xuân).

Thanh Thảo còn chú trọng tìm kiếm những cách diễn đạt mới cho thơ. Trong bối cảnh văn học Việt Nam sau năm 1975, ông là một trong những người tiên phong đổi mới thơ ca. Năm 1985, tập thơ Khối vuông ru bích của ông gây được sự chú ý lớn.

Tên tập thơ không chỉ phản ánh quan niệm về sự đa dạng của cuộc sống mà còn là cách hiểu của tác giả về cấu trúc thơ, một mô hình mở, không bị bó buộc bởi khuôn mẫu, nhằm giải phóng cảm xúc và tưởng tượng.

Đàn ghi ta của Lor-ca là một tác phẩm thành công, thể hiện nhiều nỗ lực đổi mới của Thanh Thảo theo hướng hiện đại. Bài thơ sử dụng hình ảnh cây đàn, tiếng đàn để diễn tả nhân cách và số phận của Lor-ca, người nghệ sĩ Tây Ban Nha tài hoa. Lor-ca được tôn vinh là “con hoạ mi” của thơ Tây Ban Nha thế kỷ XX.

Thơ của Lor-ca rất phong phú âm nhạc dân gian và tình yêu âm nhạc, và Thanh Thảo đã khắc họa hình ảnh Lor-ca ca sĩ – thi sĩ trong một bài thơ đầy nhạc tính và các yếu tố mô phỏng tiếng đàn ghi ta.

Việc khai thác các yếu tố nghệ thuật khác để làm phong phú thêm thơ đã được biết đến lâu nhưng khi trở thành ý thức tự giác về bút pháp thì nó phải được dẫn dắt bởi một quan niệm sáng tạo mới: hình thức phải là nội dung của sự sáng tạo.

Nhà thơ Việt Nam cũng đưa vào nhiều chi tiết, hình ảnh, ý thơ của Lor-ca để mở rộng trường nghĩa liên văn bản. Với Đàn ghi ta của Lor-ca, Thanh Thảo đã tạo ra hình thức lai ghép độc đáo giữa thơ và nhạc.

Hình ảnh Lor-ca hiện lên qua những nét chấm phá trên nền văn hóa Tây Ban Nha, với tiếng đàn và hình ảnh thơ tạo nên sự kết hợp ngẫu hứng, bất thường, gợi nên nhiều cách diễn dịch khác nhau. Tính chất đối lập trong bài thơ làm nổi bật số phận mong manh của Lor-ca.

Những giây phút bi phẫn trong cuộc đời Lor-ca được tái hiện ngắn gọn và đặc sắc, từ tiếng hát vô tư đến hậu quả tàn khốc. Phản ứng của Lor-ca đối với sự bất công thể hiện nỗi xót xa trước tình thế không thể tự vệ.

Bài thơ mở ra không gian lạ với sự kết hợp hình ảnh siêu thực, không hoàn toàn là những câu thơ lý tính nhưng vẫn chứa đựng một cảm giác đẹp đẽ và sâu sắc. Thanh Thảo tạo ra một huyền thoại mới về Lor-ca, sử dụng các hình ảnh thơ để thể hiện sự sống, cái chết và sự bất diệt của nghệ sĩ.

Thanh Thảo kết hợp các yếu tố tượng trưng hoá âm thanh và sự sống tưởng tượng để tạo nên một tác phẩm phong phú và đầy cảm xúc. Dù bài thơ chưa hoàn toàn thoát khỏi lối mòn lý tính, nó vẫn mang đến một âm hưởng trữ tình, đẹp đẽ và sâu sắc.

Bài thơ còn gợi nhớ đến những truyền thuyết về giọt nước mắt và sự bất diệt của cái đẹp, làm phong phú thêm ý nghĩa của tác phẩm. Cuối cùng, Đàn ghi ta của Lor-ca là một khúc nhạc đẫm chất trữ tình, thể hiện sự kết hợp tinh tế giữa thơ và âm nhạc.

Thanh Thảo, nhà thơ luôn trăn trở với các vấn đề xã hội, đã thể hiện sự suy tư và triết lý trong thơ của mình. Bài thơ 'Đàn ghi-ta của Lor-ca' là một tác phẩm tiêu biểu, kết tinh từ lòng thương xót và sự ngưỡng mộ của ông đối với Lor-ca. Được viết vào năm 1979, bài thơ nhanh chóng gây tiếng vang trong văn học Việt Nam nhờ nội dung nhân văn và hình thức nghệ thuật sáng tạo.

Thanh Thảo đã chọn một nhan đề giản dị nhưng sâu sắc, với hình ảnh đàn ghi-ta - biểu tượng nghệ thuật của Tây Ban Nha - và Lor-ca, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi tiếng, người đã thúc đẩy cách tân trong nghệ thuật. Nhan đề không chỉ nhấn mạnh sự cách tân mà còn mở ra hình tượng nghệ thuật trung tâm của bài thơ.

Thanh Thảo đã sử dụng một câu thơ nổi tiếng của Lor-ca làm lời đề từ, thể hiện tình yêu nghệ thuật và quê hương của ông, đồng thời phản ánh quan điểm nhân văn trong sáng tạo nghệ thuật. Bài thơ mở đầu với hình ảnh tiếng đàn bọt nước, gợi vẻ đẹp lung linh và số phận mong manh của Lor-ca.

Câu thơ thứ hai liên kết với quê hương Tây Ban Nha và hình ảnh 'áo choàng đỏ gắt', gợi nền văn hóa và đấu trường chính trị, nghệ thuật của đất nước này. Bài thơ tiếp tục khắc họa hành trình vươn tới lý tưởng của Lor-ca, với hình ảnh vầng trăng và hành trình gian nan nhưng đẹp đẽ của nghệ sĩ.

Bốn câu thơ đầu đối lập giữa sự sống phóng khoáng và cái chết đẫm máu của Lor-ca, thể hiện sự thảng thốt và cảm xúc xót thương. Hình ảnh Lor-ca trong bạo lực tàn ác của chế độ độc tài được miêu tả mạnh mẽ, với tiếng ghi-ta như một điệp khúc, gửi gắm tâm tư và nỗi niềm của Lor-ca đến hậu thế.

Cuối bài thơ, hình ảnh tiếng đàn không thể bị chôn cất, biểu trưng cho sức sống bất diệt và sự tiếp nối của nghệ thuật. Thanh Thảo so sánh tiếng đàn như cỏ hoang, biểu thị sức sống mạnh mẽ, lan tỏa không ngừng. Dòng sông rộng và hình ảnh đứt gãy của sự sống cho thấy sự vươn lên của Lor-ca đến cõi vô cùng qua nghệ thuật. Cuối cùng, hình ảnh mạnh mẽ của Lor-ca, ném 'lá bùa' vào 'xoáy nước', phản ánh sự hi sinh và di sản nghệ thuật của ông.

Bài thơ thể hiện phong cách thơ siêu thực với hình ảnh tượng trưng cao và cách tân nghệ thuật của Thanh Thảo, tái hiện chân thực vẻ đẹp của Lor-ca và triết lý nghệ thuật của ông.

Thanh Thảo, với phong cách thơ độc đáo và cá tính nghệ thuật riêng biệt, đã tạo dấu ấn mạnh mẽ trong văn học Việt Nam. Những tác phẩm của ông mang đến cái nhìn mới lạ cho thơ ca hiện đại, và bài thơ “Đàn ghi-ta của Lorca” trong tập “Khối vuông Rubik” là một minh chứng rõ nét cho điều đó. Tác phẩm đã khắc họa hình ảnh Lorca, một nghệ sĩ vĩ đại từ Tây Ban Nha, với sức ảnh hưởng sâu rộng trong lòng người đọc.

Lorca, một biểu tượng của tự do và hòa bình ở Tây Ban Nha, đã trở thành hình mẫu đáng kính dù cuộc đời ông kết thúc bi thảm dưới chế độ phát xít. Thanh Thảo đã khéo léo mượn lời của Lorca để mở ra một chiều sâu thời gian và không gian về cuộc đời và sự nghiệp của nghệ sĩ tài hoa này. Với thể thơ tự do và cách viết không tuân theo quy tắc truyền thống, Thanh Thảo đã khơi gợi sự tò mò của người đọc.

Những tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ rực

Li la li la li la li la

Đi lang thang về miền cô độc

Với vầng trăng lảo đảo

Trên yên ngựa mỏi mòn

Nhịp thơ uyển chuyển, dàn trải của bài thơ gợi lên hình ảnh Tây Ban Nha với tiếng đàn ghi-ta đắm say, những trận đấu bò tót hùng tráng và những cánh đồng thảo nguyên rộng lớn. Tuy nhiên, cụm từ “tiếng đàn bọt nước” lại gợi cảm giác mờ ảo, bất định, có thể tan vỡ bất cứ lúc nào. Điều này báo hiệu một dự cảm không lành và sự bất an.

Tây Ban Nha, vốn nổi tiếng với những trận đấu bò tót, trong thơ Thanh Thảo dường như đã biến thành một đấu trường chính trị đầy căng thẳng. Màu đỏ của áo choàng giờ đây trở thành “đỏ rực,” phản ánh chế độ độc tài tàn bạo. Hình ảnh Lorca trở nên nhỏ bé và kiệt quệ trong cuộc chiến này. Tiếng đàn vẫn vang lên, nhưng Lorca thì “lang thang,” “chuếnh choáng,” và “mỏi mòn” giữa những bất trắc.

Tây Ban Nha

Hát nghêu ngao

Bỗng kinh hoàng

Áo choàng bê bết đỏ

Lorca bị đưa đến bãi bắn

Chàng đi như người mộng du

Những hình ảnh thơ mạnh mẽ, đầy cảm xúc, phản ánh sự chua xót trước số phận của nghệ sĩ. Dân tộc Tây Ban Nha sững sốt trước hình ảnh Lorca bị đưa đến bãi bắn một cách man rợ. Từ “bỗng” diễn tả sự ngạc nhiên và đau đớn trước cảnh tượng bi thương.

Dù phải đối mặt với cái chết đầy đau đớn, Lorca vẫn giữ được sự bình thản với trạng thái “mộng du” – một biểu hiện của tâm hồn tách biệt khỏi thực tại. Đây là một phong thái đáng trân trọng. Những khổ thơ tiếp theo thể hiện nỗi tiếc thương cho cuộc đời đầy chua xót:

Tiếng ghi-ta nâu

Bầu trời cô gái ấy

Tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy

Tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan

Tiếng ghi-ta ròng ròng máu chảy

“Tiếng ghi-ta” lặp lại như nhấn mạnh cảm xúc đau đớn và căm phẫn. Tiếng đàn gắn liền với thiên nhiên, sự tươi mới và vẻ đẹp, nhưng sự vỡ tan của tiếng đàn như khẳng định sự thực đau lòng. Những đường nét và khối hình trong thơ gợi cảm giác đau đớn và căm phẫn trước chế độ độc tài. Nỗi đau ấy trở thành dòng máu chảy âm ỉ trong trái tim.

Tiếng đàn không thể bị chôn cất

Tiếng đàn như cỏ mọc hoang

Giọt nước mắt vầng trăng

Long lanh trong đáy giếng

“Tiếng đàn” của Lorca là bất tử, như “cỏ mọc hoang,” không thể bị dập tắt. Nó biểu hiện sự vĩnh cửu và sức mạnh của tâm hồn. Hình ảnh vầng trăng và giếng sâu thể hiện sự vĩnh cửu của cái đẹp và nghệ thuật. Cuối cùng, “Đàn ghi-ta của Lorca” không chỉ là một bài thơ về sự hi sinh của nghệ sĩ mà còn là một tác phẩm sâu sắc về nghệ thuật và cuộc đời.

'Đàn ghi ta của Lorca' không chỉ là bản nhạc đầy cảm xúc mà còn là hình ảnh biểu thị sự ngưỡng mộ và đồng cảm sâu sắc với số phận bi thảm của Lorca. Thanh Thảo không chỉ khắc họa thành công nhân vật Lorca mà còn tái hiện một cách đặc sắc âm thanh của tiếng đàn, trở thành một biểu tượng nghệ thuật đầy giá trị. Tiếng đàn, mặc dù xuất hiện đầu tiên trong tác phẩm, đã được thể hiện một cách độc đáo:

Những tiếng đàn bọt nước

Tiếng đàn, vốn thuộc về lĩnh vực thính giác, dưới cái nhìn của Thanh Thảo, đã trở nên hữu hình như những bọt nước. Bọt nước mang đến hình ảnh âm thanh trong trẻo nhưng cũng rất dễ vỡ, phản ánh đúng bản chất cuộc đời ngắn ngủi của Lorca. Tiếng đàn thể hiện sự tự do, phóng khoáng: “Tây Ban Nha/ hát nghêu ngao”, nhưng chính vì sự tự do này mà Lorca đã phải đối mặt với cái chết bất ngờ. Đoạn thơ tiếp theo là phần miêu tả tiếng đàn sâu sắc và đa dạng cảm xúc nhất.

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi ta ròng ròng

máu chảy

Đoạn thơ này, chịu ảnh hưởng của thơ tượng trưng, trình bày một loạt hình ảnh qua cơ chế chuyển đổi cảm giác. Tiếng ghi ta nâu, với màu sắc đặc trưng, có thể là màu của đất, của cây đàn, hay màu mắt của cô gái di-gan trên thảo nguyên. Tiếng ghi ta xanh thể hiện sự tươi mới, sức sống mạnh mẽ. Tiếng đàn tròn tượng trưng cho sự hoàn hảo nhưng cũng mong manh, dễ vỡ. Cuối cùng, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy gợi cảm giác đau thương và sự tàn sát đẫm máu, phản ánh sự đồng điệu của Thanh Thảo với Lorca.

Đoạn thơ thể hiện sự chuyển đổi cảm giác để cảm nhận tiếng đàn qua hình khối và màu sắc. Khi Lorca bị sát hại, nghệ thuật của chàng không còn nguyên vẹn, mà vỡ ra thành những mảnh màu sắc.

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

giọt nước mắt vầng trăng

long lanh trong đáy giếng

Thanh Thảo so sánh tiếng đàn của Lorca với cỏ, nhấn mạnh sự sống mãnh liệt, bất tử của nó. Hai câu thơ đầu thể hiện sự tiếc nuối sâu sắc trước cái chết của Lorca và di sản nghệ thuật của ông. Hình ảnh giọt nước mắt và vầng trăng mang nhiều cách hiểu, đều thể hiện sự tiếc thương cho cái đẹp. Bài thơ kết thúc với âm thanh “li-la li-la li-la ….”, chứng minh sự bất tử của Lorca trong lòng mọi người và tạo dư ba cho tác phẩm.

Trong tác phẩm 'Đàn ghi ta của Lorca', Thanh Thảo đã mượn lời của Lorca làm đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. Điều này khẳng định tầm quan trọng và sức ảnh hưởng sâu sắc của hình tượng tiếng đàn trong tác phẩm. Hình tượng này mang một sức hút mạnh mẽ và đầy ám ảnh, chứa đựng những ý nghĩa nhân văn sâu xa.

Tiếng đàn hiện diện xuyên suốt tác phẩm, từ mở đầu cho đến những câu thơ cuối cùng, và dù bài thơ đã khép lại, dư âm của tiếng đàn vẫn mãi văng vẳng trong tâm trí người đọc.

những tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt

li-la li-la li-la

Các câu thơ đầu tiên gợi hình ảnh của tiếng đàn tròn đầy, tỏa sáng và tạo nên những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc. Tuy nhiên, tiếng đàn này lại rất mong manh, dễ vỡ như bọt nước. Đây chính là nghệ thuật mà Lorca đã dày công xây dựng. Tiếng đàn sống trong không gian văn hóa Tây Ban Nha, gắn liền với các trận đấu bò và đấu sĩ nổi tiếng. Màu đỏ gắt không chỉ tạo không khí mà còn là điềm báo về số phận bất hạnh của nghệ thuật và nghệ sĩ. Và những điềm báo đó đã trở thành hiện thực khi tiếng đàn đẹp đẽ bị chế độ độc tài tàn sát một cách dã man:

tiếng ghi ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy.

Tiếng ghi ta trở thành điệp khúc trong bài thơ, khắc họa rõ nét vẻ đẹp và số phận của nó. Tiếng đàn mang trong mình những hoài bão lớn lao và khát khao đổi mới nghệ thuật của nghệ sĩ. Nhưng cuối cùng, tiếng đàn và người tạo ra nó không thể chống lại sự tàn bạo của chế độ độc tài. Nghệ sĩ hy sinh và nghệ thuật đẹp đẽ bị hủy diệt. Tiếng đàn trở nên đau đớn và bi phẫn hơn khi chuyển từ sự mong manh thành sự đổ vỡ, đau đớn được diễn tả qua dòng máu đỏ tươi. Với nghệ thuật ẩn dụ và chuyển đổi cảm giác, Thanh Thảo đã thể hiện nỗi đau và sự uất nghẹn trước bi kịch cuộc đời của một thiên tài nghệ sĩ.

Dù bị tàn sát và tận diệt, nghệ thuật chân chính vẫn mạnh mẽ tồn tại:

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

giọt nước mắt vầng trăng

long lanh trong đáy giếng.

Không phải vì không ai bận tâm đến việc chôn cất tiếng đàn mà là không ai có thể thực hiện điều đó. Nghệ thuật tuyệt mỹ này trở thành kim chỉ nam, dẫn lối cho các thế hệ sau. Tiếng đàn như cỏ hoang, dẫu hoang dại nhưng sống mạnh mẽ và vươn lên trong mọi điều kiện. Hình ảnh “giọt nước mắt vầng trăng” gợi nhiều cách hiểu khác nhau, nhưng vầng trăng vẫn tượng trưng cho nghệ thuật và nhân cách của nghệ sĩ, luôn tỏa sáng và rực rỡ. Bài thơ không chỉ thành công với hình tượng tiếng đàn và người nghệ sĩ mà còn thể hiện nỗ lực không ngừng của Thanh Thảo trong việc đổi mới nghệ thuật.

Trong khi Tố Hữu nổi bật với phong cách thơ trữ tình chính trị qua 'Việt Bắc', Chế Lan Viên thể hiện phong cách thơ trữ tình chính luận qua 'Tiếng hát con tàu' và 'Đất nước' của Nguyễn Khoa Điềm cũng mang đậm dấu ấn chính trị, thì Thanh Thảo lại nổi bật với phong cách thơ trữ tình tượng trưng và siêu thực, chịu ảnh hưởng phương Tây. Điều này được thể hiện rõ trong bài thơ 'Đàn ghi ta của Lorca', với hình tượng nghệ sĩ anh hùng Federico García Lorca, người tài hoa nhưng bạc mệnh.

Thanh Thảo, sinh năm 1946 với tên khai sinh Hồ Thành Công, quê ở huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi, tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp Hà Nội, đã có nền tảng kiến thức vững vàng. Ông tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trở thành một trong những nhà thơ trẻ nổi bật cuối thời kỳ kháng chiến, thể hiện tinh thần sôi nổi và nhiệt huyết của thế hệ trẻ. Ông để lại một khối lượng tác phẩm đồ sộ như 'Những người đi tới biển', 'Dấu chân trên trảng cỏ', 'Khối vuông ru bíc'. Nội dung thơ của ông thể hiện sự trăn trở của người trí thức về xã hội và nghệ thuật, luôn tiên phong trong việc cách tân thơ Việt, từ chối các hình thức thơ dễ dãi và không đủ sức chứa nội dung của mình.

Bài thơ 'Đàn ghi ta của Lorca' nằm trong tập thơ 'Khối vuông ru bíc' xuất bản năm 1985, đánh dấu sự trưởng thành của Thanh Thảo trong việc cách tân thơ Việt. Bài thơ thể hiện sự ấn tượng và nhận thức sâu sắc về cuộc đời và số phận của Lorca, tôn vinh sự ngưỡng mộ và cảm thông sâu sắc trước bi kịch của nghệ sĩ này.

Federico García Lorca là một nghệ sĩ đa tài: nhà thơ, nhạc sĩ, ca sĩ, nhà hoạt động sân khấu và họa sĩ xuất sắc, được xem là biểu tượng sáng chói của thi ca Tây Ban Nha và cả nhân loại. Ông không chỉ đấu tranh với nền nghệ thuật lỗi thời của Tây Ban Nha mà còn chống lại chế độ độc tài phát xít Francisco Franco, chiến đấu cho quyền tự do và công bằng. Mặc dù bị chế độ độc tài bắt giữ và sát hại, cái chết của Lorca đã dấy lên làn sóng phẫn nộ toàn cầu và khởi xướng cuộc đấu tranh chống phát xít.

Trong bài thơ, Thanh Thảo đã lồng ghép di nguyện của Lorca: 'Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn', thể hiện sự trân trọng và gắn bó với cây đàn ghi ta - biểu tượng nghệ thuật của Lorca và hình ảnh tượng trưng cho tư tưởng nghệ thuật của người nghệ sĩ bạc mệnh.

'những tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt

li-la li-la li-la

đi lang thang về miền đơn độc

với vầng trăng chếnh choáng

trên yên ngựa mỏi mòn'

Thanh Thảo so sánh 'tiếng đàn' với 'bọt nước', hình ảnh vừa sôi nổi vừa mong manh, trong trẻo, ẩn dụ cho thân phận và cuộc đời của Lorca, dự báo bi kịch của người nghệ sĩ thiên tài. Hình ảnh 'chiếc áo choàng đỏ gắt' biểu trưng cho Tây Ban Nha với những trận đấu bò, và Lorca là kỵ sĩ dũng cảm. Tuy nhiên, ông phải chịu sự đơn độc, chỉ có 'vầng trăng chếnh choáng' và 'yên ngựa mỏi mòn' làm bạn. Sau những nỗ lực đấu tranh, ông cảm thấy mệt mỏi cả về thể xác và tâm hồn, một phần trong bi kịch của Lorca.

'Tây Ban Nha

hát nghêu ngao

bỗng kinh hoàng

áo choàng bê bết đỏ

Lorca bị điệu về bãi bắn

chàng đi như người mộng du

tiếng ghi-ta nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy

tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghi-ta ròng ròng

máu chảy'

Cái chết bi thảm của Lorca, bị bắt khi giấc mơ và nỗ lực của ông vẫn chưa hoàn thành, khiến ông bàng hoàng. Tiếng ghi ta lặp đi lặp lại như nhắc nhở về tâm hồn nghệ sĩ, một tâm hồn chất chứa ước mong và sự tiếc nuối. Khi Lorca chết, tiếng ghi ta vỡ tan và ròng ròng máu, biểu thị sự đau đớn và tiếc nuối vô cùng.

'không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

giọt nước mắt vầng trăng

long lanh trong đáy giếng'

Tiếng đàn dù đã mất đi vẫn như cỏ mọc hoang, sinh sôi nảy nở, chứng tỏ tâm hồn nghệ thuật của Lorca vẫn còn tồn tại. Hình ảnh 'giọt nước mắt vầng trăng' thể hiện sự xót thương vô tận, cái chết của Lorca là mất mát lớn lao, và vầng trăng cũng phải rơi nước mắt vì người nghệ sĩ cô độc.

'đường chỉ tay đã đứt

dòng sông rộng vô cùng

Lor-ca bơi sang ngang

trên chiếc ghi-ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái di-gan

vào xoáy nước

chàng ném trái tim mình

vào lặng yên bất chợt

li-la li-la li-la...'

Lorca dù chết vẫn tiếp tục sống mãi trong thế giới khác, ôm lấy linh hồn nghệ thuật của mình là chiếc ghi ta. Ông từ bỏ tất cả, kể cả tình yêu với cô gái di-gan, để tìm đến một thế giới đẹp hơn, thanh thản hơn. Lorca là hình tượng của những người anh hùng đấu tranh vì lý tưởng cao đẹp và tự do. Thanh Thảo viết bài thơ với sự thấu hiểu và cảm thông sâu sắc, đồng thời ngợi ca tinh thần đấu tranh và dũng cảm của Lorca trước chế độ độc tài.