Top 10 Đặc điểm nổi bật trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam

Nhà Hồ là triều đại ngắn ngủi nhất trong lịch sử Việt Nam, tồn tại chỉ 7 năm. Nhà Hồ được thành lập bởi Hồ Quý Ly, một đại quý tộc và đại thần nhà Trần. Hồ Quý Ly tham gia triều chính nhà Trần, được vua Trần Dụ Tông bổ nhiệm làm Trưởng cục Chi hậu từ năm 1371. Sau nhiều biến cố, Hồ Quý Ly giành quyền lực và lập nhà Hồ năm 1400. Tuy nhiên, sự chấm dứt của nhà Hồ đến nhanh chóng khi Hồ Hán Thương bị quân Minh bắt vào năm 1407.

Thời kỳ cai trị của Vua Lê Thánh Tông là giai đoạn Đại Việt phát triển mạnh mẽ ở mọi lĩnh vực. Nước Đại Việt đã trở thành một cường quốc với sự mở rộng lãnh thổ, chiến thắng trước các quốc gia láng giềng như Chiêm Thành, Ai Lao, và Bồn Man. Dưới triều vua này, Đại Việt đạt được những thành tựu to lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục và quân sự. Thời kỳ này còn được biết đến với tên gọi thời kỳ Hồng Đức thịnh trị, nổi bật như một giai đoạn hoàng kim trong lịch sử phong kiến Việt Nam.

Triều Hậu Lê giữ vững trong lịch sử Việt Nam suốt 355 năm, chia thành hai giai đoạn: Lê sơ và Lê trung hưng. Nhà Lê sơ kéo dài 99 năm, từ 1428 đến 1527. Nhà Lê trung hưng kéo dài 256 năm, từ 1533 đến 1789. Lê Lợi, hay Lê Thái Tổ, là người lãnh đạo khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng quân Minh, sáng lập Triều Hậu Lê. Triều đại này không chỉ mở rộng lãnh thổ mà còn thịnh vượng về mọi mặt, với sự phát triển kinh tế, quân sự hùng mạnh, và ổn định chính quyền qua nhiều thời kỳ. Với tổng cộng 26 vị vua, Triều Hậu Lê là triều đại phong kiến trải qua nhiều thế hệ vua nhất trong lịch sử Việt Nam.

Đế quốc Mông Cổ, đế chế lớn nhất trong lịch sử loài người, từng đe dọa thế giới bằng đội quân mạnh mẽ và lãnh thổ rộng lớn. Cuộc Kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ của Vua Trần đã ghi dấu một trang sử hào hùng. Chiến tranh Mông Nguyên diễn ra dưới thời các vị vua như Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông, nơi mà Đại Việt bảo vệ thành công nền độc lập và khẳng định bản sắc dân tộc. Chiến thắng này không chỉ là chiến công vĩ đại của vương triều Trần mà còn là niềm kiêu hãnh của lịch sử Việt Nam.

Nhà Trần - một triều đại quân chủ chuyên chế trong lịch sử Việt Nam, ra đời khi Trần Cảnh lên ngôi vào năm 1225, sau khi nhận được ngôi vị từ tay Lý Chiêu Hoàng. Trong giai đoạn đầu, khi Trần Cảnh còn trẻ, toàn bộ quyền lực của triều đại đều nằm trong tay một tôn thất nhỏ tuổi là Trần Thủ Độ. Dưới thời Nhà Trần, quân đội được đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt là hải quân, để đối phó với nội loạn và đối đầu với quân đội các quốc gia láng giềng.

Lực lượng quân đội của Nhà Trần xuất sắc, đặc biệt là hải quân, kỵ binh, bộ binh, và tượng binh. Chính sách phân phối đất ấp cho các gia tộc trong họ, với mỗi gia tộc đều có quân đội tinh nhuệ, đã giúp quân đội Nhà Trần chống lại cuộc xâm lược của quân đội Nhà Nguyên và Đế quốc Mông Cổ trong 3 cuộc xâm lược vào năm 1258, 1285 và 1287. Thời kỳ này chứng kiến sự nổi bật của danh tướng tài ba Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, người đóng một vai trò quan trọng trong chiến thắng năm 1285 và 1287.

Trong thời kỳ nhà Lý, nữ hoàng đầu tiên và duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam là Lý Chiêu Hoàng (Lý Phật Kim), lên ngôi vào tháng 10 năm 1224. Lý Chiêu Hoàng, con gái của vua Lý Huệ Tông, phải là người thừa kế ngôi vị vì vua không có con trai để truyền ngôi. Vua Lý Huệ Tông sau khi truyền ngôi đã rời đi tu, để lại ngôi vị cho con gái.

Lý Chiêu Hoàng chỉ giữ ngôi vị được hơn 1 năm thì buộc phải nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, vị vua mới 8 tuổi, kết thúc triều đại của nhà Lý kéo dài 215 năm. Mặc dù thời gian trị vì ngắn ngủi, Lý Chiêu Hoàng đã có niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo (1224-1225). Ở tuổi 19, bà bị phế truất và giáng làm công chúa do không sinh được con với Trần Cảnh, và vị trí hoàng đế được chuyển giao cho chị ruột là Thuận Thiên. Năm 40 tuổi, Lý Chiêu Hoàng kết hôn với Lê Tần, một danh tướng của triều đại Trần, và sinh được 2 con trai, trải qua đời ở tuổi 60.

Dưới triều vua Minh Mạng (1820- 1840 ) lãnh thổ Việt Nam mở rộng đáng kể do nhà Nguyễn lúc bấy giờ kiểm soát một phần lãnh thổ của Lào như Sầm Nưa, Xavannakhet, Kham Keut, Mương Lam, Sam Teu...., từ bỏ việc bảo hộ Campuchia và gọi tên mới là Trấn Tây thành, thống nhất vào lãnh thổ Đại Nam. Thời Minh Mạng còn đối mặt với nhiều thách thức từ nội loạn và chiến tranh.

Các cuộc nổi dậy của Phan Bá Vành, Lê Duy Lương, Nông Văn Vân,… ở miền Bắc và Lê Văn Khôi (được quân Xiêm hỗ trợ) ở miền Nam đã tạo ra nhiều khó khăn cho triều đình, nhưng Minh Mạng đã thành công trong việc đàn áp chúng. Ông cũng thành lập các phủ Trấn Ninh, Lạc Biên, Trấn Định, Trấn Man để kiểm soát vùng biên giới với Ai Lao và thực hiện quản lý chặt chẽ ở Chân Lạp. Thậm chí, ông đã đổi tên Nam Vang (Phnôm Pênh ngày nay) thành Trấn Tây thành. Nhờ những nỗ lực này, Đại Nam có lãnh thổ rộng lớn hơn.

Tuy nhiên, chính sách quản lý của triều đình tại Chân Lạp đã gây sự bất bình trong cộng đồng địa phương, dẫn đến nhiều vụ rối loạn. Minh Mạng còn tỏ ra kín đáo và chống lại mọi tiếp xúc với phương Tây, thậm chí ban hành chiếu cấm đạo và thực hiện cuộc truy sát đối với tín đồ Cơ Đốc.

Năm Canh Tuất niên hiệu Thần Vũ thứ 2 (1070) đời Lý Thánh Tông, mùa thu tháng Tám xây dựng Văn Miếu và thắp hương cho Khổng Tử. Với chủ trương lựa chọn Nho Giáo làm trọng tâm tư tưởng chính trị của đất nước, năm 1075, vua mở cuộc thi đầu tiên để tìm kiếm nhân tài: Đến đời vua Lý Nhân Tông (1076) nhà vua xây dựng thêm nhà Quốc Tử Giám, được xem là trường Đại học đầu tiên của Việt Nam. Thời nhà Trần, Quốc Tử Giám được biết đến là Viện Quốc học. Trong Văn Miếu có Khuê Văn Các (Sao Khuê là ngôi sao chủ về văn học). Kỳ thi cử được tổ chức đầu tiên vào năm 1075 dưới thời vua Lý Nhân Tông và kéo dài đến thời Lê Chiêu Thống (1787).

Với hơn 700 năm hoạt động, trường đã giáo dục hàng nghìn tài năng cho đất nước. Ngày nay, Văn Miếu - Quốc Tử Giám là điểm tham quan thu hút du khách trong và ngoài nước, cũng là nơi tôn vinh những học sinh xuất sắc và tổ chức hội thơ hàng năm vào ngày rằm tháng giêng. Đặc biệt, đây là nơi các thí sinh hiện đại đến 'cầu may' trước mỗi kỳ thi.

Trong sử sách, hiếm có người phụ nữ nào vĩ đại như thái hậu Dương Vân Nga. Thái hậu Dương Vân Nga, còn được biết đến với tên gọi Đại Thắng Minh hoàng hậu, là Hoàng hậu của 2 vị Hoàng đế quan trọng nhất thời kỳ khai quốc Việt Nam là Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê.

Khi Đinh Toàn, con trai của bà và Đinh Tiên Hoàng, lên ngôi khi còn nhỏ, bà trở thành Hoàng thái hậu nhiếp chính. Trong tình thế khó khăn của Hoàng vị con trai mình, bà quyết định nhường Hoàng vị cho Phó vương Thập Đạo tướng quân Lê Hoàn, đưa nhà Tiền Lê lên ngôi. Sau khi giành được Hoàng vị, Lê Đế lập Dương thị làm một trong những Hoàng hậu của ông, với danh hiệu Đại Thắng Minh hoàng hậu.

Trạng Nguyên nhỏ tuổi nhất là Nguyễn Hiền (1234 - 1255/1256), quê quán làng Dương A, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Ông đỗ trạng nguyên khi mới 13 tuổi, trở thành trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa cử Việt Nam, tại khoa thi tháng 2 năm Thiên Ứng Chính Bình thứ 16 (1247) thời vua Trần Thái Tông. Cùng khóa thi năm đó có các ông: đệ Nhị danh, Bảng Nhãn Lê Văn Hưu, người làm sử đầu tiên của nước ta, tác giả bộ Ðại Việt Sử Ký; và đệ Tam danh, Thám Hoa Ðặng Ma La. Năm ấy, Nguyễn Hiền, sinh năm Ất Mùi, tức 1235, mới 12 tuổi. Nguyễn Hiền cũng là vị Trạng Nguyên trẻ tuổi nhất nước ta.