Top 10 Giải thưởng Văn học hàng đầu trên thế giới

Giải thưởng Văn học quan trọng nhất là giải Nobel. Giải Nobel Văn học là một trong sáu giải Nobel được thiết lập từ năm 1901, trao hàng năm cho tác giả xuất sắc từ mọi quốc gia. Giải do Viện Hàn lâm Thụy Điển xét duyệt và công bố vào tháng 10 mỗi năm. Từ năm 2001, người đoạt giải nhận huy chương vàng cùng 1,4 triệu USD tiền thưởng.

Những tên tuổi đình đám như Alice Munro (2013), Patrick Modiano (2014), Svetlana Alexievich (2015) đã được vinh danh. Năm 2016, ca sĩ Bob Dylan nhận giải, mở ra hướng mới cho văn học âm nhạc. Trong số những người từng bị bỏ lỡ, Haruki Murakami là một trong những tên đáng chú ý.

113 Giải Nobel Văn học đã được trao từ 1901, với 7 năm không trao giải do chiến tranh. Rudyard Kipling là người trẻ nhất khi nhận giải năm 1907, còn Doris Lessing là người lớn tuổi nhất khi nhận giải năm 2007. Có 16 người phụ nữ đã đoạt giải Nobel Văn học, với Selma Lagerlöf là người đầu tiên năm 1909.

Giải Man Booker Prize, trước đây là Booker McConnell Prize, là giải thưởng văn học danh giá của Anh, được trao hàng năm cho một cuốn tiểu thuyết dài đầy đủ bằng tiếng Anh. Ban đầu, chỉ những nhà văn nói tiếng Anh từ Vương quốc Anh, Cộng hòa Ireland và các nước thuộc Khối thịnh vượng chung mới đủ điều kiện. Tuy nhiên, vào năm 2013, có thông báo rằng giải thưởng sẽ dành cho các nhà văn nói tiếng Anh trên toàn thế giới từ năm 2014.

Năm 1992, Booker Russian Novel Prize được thành lập để trao thưởng cho các tác giả Nga đương đại, nhằm kích thích kiến thức rộng hơn về tiểu thuyết Nga hiện đại và khuyến khích dịch và xuất bản tiểu thuyết Nga bên ngoài nước Nga. Giải thưởng của Nga đã bị tách khỏi các Booker khác vào năm 1999, sau đó một số công ty của Nga đã tài trợ. Hai năm một lần, Man Booker International Prize được thành lập vào năm 2005 như một giải thưởng thành tựu trọn đời. Từ năm 2016, giải thưởng được trao hàng năm cho nhà văn của một tập tiểu thuyết hoặc truyện ngắn có bản dịch tiếng Anh.

Với tiểu thuyết The Vegetarian (Người ăn chay), nữ nhà văn Hàn Quốc Han Kang đã giành chiến thắng giải thưởng Man Booker Quốc tế 2016. Người chiến thắng giải Man Booker trẻ tuổi nhất là Eleanor Catton vào năm 2013 ở tuổi 28. Người lớn tuổi nhất là William Golding năm 1980, người chiến thắng ở tuổi 69 với Rites of Passage (Faber & Faber). Eleanor Catton cũng có cuốn sách dài nhất đoạt giải - The Luminaries (Granta) dài 832 trang. Cuốn sách ngắn nhất giành được giải thưởng là Offshore (Di sản thứ tư) của Penelope Fitzgerald, dày 144 trang, đoạt giải năm 1979.

Giải Pulitzer là một giải thưởng của Mỹ, trao cho nhiều lĩnh vực, trong đó quan trọng hơn cả là về báo chí và văn học. Giải Pulitzer Văn học được thành lập bởi nhà báo người Mỹ Joseph Pulitzer - chủ bút báo New York World, được trao vào tháng 4 hàng năm bởi hiệu trưởng trường Đại học Columbia. Được thành lập năm 1917, cho đến nay, Pulitzer vẫn là một giải thưởng danh giá trong ngành báo chí. Hiện nay, giải thưởng Pulitzer có tới 21 hạng mục. Người được trao giải hàng năm sẽ nhận được 10.000 đô la kèm theo một chiếc huy chương vàng.

Kế hoạch Giải thưởng đã được điều chỉnh thường xuyên kể từ khi chúng ra đời vào năm 1917. Hội đồng quản trị được đổi tên thành Hội đồng Giải thưởng Pulitzer, đã tăng số lượng giải thưởng lên 21 giải và giới thiệu thơ, nhạc và nhiếp ảnh làm chủ đề, đồng thời tôn trọng tinh thần của ý chí và ý định của người sáng lập. Với cuộc thi năm 2006, Hội đồng đã cho phép đưa nội dung trực tuyến vào tất cả 14 thể loại báo chí của mình. Đối với năm 2009, cuộc thi đã được mở rộng để bao gồm các tổ chức tin tức chỉ trực tuyến. Đối với năm 2011, Kế hoạch Giải thưởng đã được sửa đổi để khuyến khích rõ ràng hơn việc nhập tài liệu trực tuyến và đa phương tiện, với việc hội đồng quản trị tìm cách tôn vinh tác phẩm xuất sắc nhất dưới bất kỳ hình thức nào là hiệu quả nhất.

Sự thay đổi lớn khác là trong âm nhạc, một hạng mục đã được thêm vào Kế hoạch trao giải vào năm 1943. Để chỉ ra xu hướng đưa âm nhạc chính thống vào quá trình giải Pulitzer, giải thưởng Pulitzer năm 1997 đã thuộc về 'Blood on the Fields' của Wynton Marsalis. Một vài gương mặt tác giả tiêu biểu đã đoạt giải Pulitzer: Harper Lee (Giết con chim nhại), Ernest Hemingway ( Ông già và biển cả), Margaret Mitchell (Cuốn theo chiều gió)...Tại lễ trao giải Pulitzer năm 2016, với tác phẩm The Sympathizer (Cảm tình viên), tác giả Nguyễn Thanh Việt được trao giải ở hạng mục Tiểu thuyết.

Miles Franklin là giải thưởng Văn học thường niên lớn nhất ở Australia để vinh danh tiểu thuyết và kịch viết về đời sống nước này xuất sắc nhất. Đây là giải thưởng được thành lập bởi Miles Franklin là một nhà văn người Úc. Giá trị giải thưởng lên đến 60.000 USD. Với tác phẩm “The Natural Way of Things”, tác giả Charlotte Wood vừa được xướng tên tại buổi trao giải Miles Franklin ở Melbourne Writers’ Festival. Những nhà văn khác đạt giải bao gồm Tim Winton, Anna Funder, Steven Carroll và Thea Astley.

Giải thưởng Miles Franklin là giải thưởng văn học lâu đời nhất và uy tín nhất của Úc, đồng thời giới thiệu những tác phẩm hay nhất mà Úc có được. Miles Franklin sinh ra ở New South Wales và được biết đến với chủ nghĩa nữ quyền trong tác phẩm của mình. Cuốn sách được biết đến nhiều nhất của bà là cuốn tiểu thuyết 'My Brilliant Career', mà bà đã viết khi vẫn còn là một thiếu niên. Theo di chúc của mình, bà đã để lại di sản của mình cho việc trao giải thưởng 50.000 USD hàng năm cho những nhà văn xuất sắc nhất.

Giải thưởng Văn học Miles Franklin được thành lập năm 1957 thông qua di chúc của nhà văn Stella Miles Franklin. Di chúc của bà quy định rằng giải thưởng 'sẽ được trao cho Tiểu thuyết trong năm có giá trị văn học cao nhất và phải thể hiện Cuộc sống Úc trong bất kỳ giai đoạn nào của nó…'. Người chiến thắng Giải thưởng Văn học Miles Franklin năm 2021 nhận được 60.000 USD tiền thưởng. Người chiến thắng gần đây nhất là vào năm 2012, tác giả Anna Funder, người có cuốn tiểu thuyết đầu tay, All That I Am , đã gây ấn tượng mạnh với ban giám khảo, cuốn tiểu thuyết kể câu chuyện về những lựa chọn trong Thế chiến thứ hai.

Giải thưởng Giller được sáng lập bởi Jack Rabinovitch vào năm 1994 để tưởng nhớ người vợ quá cố của ông, nhà báo văn học Doris Giller, người đã qua đời vì ung thư một năm trước đó. Giải thưởng này nhằm vinh danh sự xuất sắc trong tiểu thuyết ở Canada, và trao giải tiền mặt hàng năm trị giá 25.000 USD, là giải thưởng lớn nhất cho văn học trong nước. Giải thưởng Giller đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của văn học Canada, trao hơn 3/4 triệu đô la cho các tác giả từ cả nước. Năm 2005, The Giller Prize hợp tác với Scotiabank để tạo ra giải Scotiabank Giller, là giải thưởng hàng năm hàng đầu của Canada dành cho tiểu thuyết. Tiền thưởng đã tăng lên 140.000 USD vào năm 2014. Soheil Mosun Limited là đơn vị tổ chức Giải thưởng Scotiabank Giller. Các tên tuổi như Alice Munro, Margaret Atwood, Michael Ondaatje và Mordecai Richler đã giành danh hiệu này. Năm 2016, Madeleine Thien đoạt giải với tác phẩm “Đừng có nói là chúng ta không có gì” (Do Not Say We Have Nothing). Một số tác phẩm đoạt giải Giller đã được dịch và xuất bản ở Việt Nam, bao gồm Trốn chạy (Runaway - Alice Munro) và Ở lưng chừng thời gian (The time in between - David Bergen).

Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ được thành lập từ năm 1950, là giải thưởng văn học của Mỹ do National Book Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận, quản lý. Danh sách các nhà văn như William Faulkner, Marianne Moore, Ralph Ellison, John Cheever, Bernard Malamud, Philip Roth, Robert Lowell, Walker Percy, John Updike, Katherine Anne Porter, Norman Mailer, Lillian Hellman, Elizabeth Bishop, Saul Bellow, Toni Morrison, Flannery O'Connor, Adrienne Rich, Thomas Pynchon, Alice Walker, E. Annie Proulx, Jesmyn Ward và Ta-Nehisi Coates đều đã giành được Giải thưởng Sách Quốc gia.

Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ hiện vinh danh những nhà văn Mỹ xuất sắc ở các thể loại: tiểu thuyết, phi tiểu thuyết, thơ và sáng tác của tác giả trẻ. Mỗi tác giả chiến thắng sẽ nhận được tượng đồng kỉ niệm cùng tiền thưởng trị giá 10.000 đô la Mỹ. Quỹ Sách Quốc gia đã vinh danh gần 2.600 đầu sách trong 70 năm qua. Lễ trao giải là một trong những sự kiện được các nhà văn, nhà xuất bản và độc giả mong chờ nhất. Mỗi năm, Quỹ tập hợp 25 nhà văn, dịch giả, nhà phê bình, thủ thư và nhà bán sách xuất sắc để đánh giá Giải thưởng Sách Quốc gia.

Giải Costa Book trước đây có tên là giải thưởng văn học Whitbread, được trao hàng năm cho những nhà văn sống ở Anh và Ireland. Được thành lập từ năm 1971, giải thưởng này nhằm vinh danh 'Những cuốn sách hay nhất trong năm'. Giải thưởng do Hiệp hội những người bán sách Anh quản lý. Năm 2006, Costa Coffee, một chuỗi cửa hàng cà phê của Anh và là công ty con của Whitbread, đã nhận quyền sở hữu giải thưởng.

Giải thưởng Costa Book gồm 5 hạng mục: Thơ ca, Tiểu sử, Văn học thiếu nhi, Tiểu thuyết đầu tay, Tiểu thuyết hay nhất. Mỗi giải thưởng trị giá 5.000 bảng. Tác giả không cần phải là người Anh hoặc người Ireland nhưng họ phải cư trú tại Vương quốc Anh hoặc Ireland ít nhất sáu tháng trong ba năm trước đó.

Trong số 5 tác phẩm đoạt giải Costa Book, ban tổ chức sẽ chọn ra một cuốn xuất sắc để trao giải Cuốn sách của năm trị giá 25.000 USD.

Giải thưởng Women Prize cho truyện hư cấu là một trong những giải thưởng văn học hàng đầu của Vương quốc Anh. Trước đây nó được gọi là Giải Orange cho truyện viễn tưởng. Nó được trao hàng năm cho một tác giả nữ không phân biệt quốc tịch cho một cuốn tiểu thuyết xuất sắc được xuất bản tại Vương quốc Anh trong năm trước đó. Nhà văn chiến thắng nhận được 30.000 bảng Anh và một tác phẩm điêu khắc bằng đồng.

Giải thưởng Women Prize cho truyện hư cấu ban đầu được tài trợ bởi một nguồn tài trợ ẩn danh và bởi Orange Group, một công ty viễn thông đã thường xuyên hỗ trợ nghệ thuật. Điều kiện cho giải thưởng là tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh của một phụ nữ trong năm trước đó. Các bản dịch không đủ điều kiện, nhưng các nhà xuất bản có thể gửi tác phẩm của phụ nữ thuộc mọi quốc tịch, miễn là các tác phẩm đã được phát hành tại Vương quốc Anh trong năm trước đó. điều kiện cho giải thưởng là tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh của một phụ nữ trong năm trước. Giải thưởng được quản lý bởi Booktrust, một tổ chức ủng hộ văn học Anh , và được tài trợ và tổ chức bởi Orange Group.

Năm 2005, Giải thưởng Orange dành cho Nhà văn mới - cũng chỉ dành cho phụ nữ - được tạo ra cho các nhà văn viết tiểu thuyết và truyện ngắn lần đầu tiên, tuy nhiên, giải thưởng đã bị ngừng tổ chức vào năm 2010. Giải thưởng được biết đến với cái tên Giải thưởng Orange cho Sách hư cấu hoặc Giải thưởng Băng thông rộng Orange cho Sách viễn tưởng cho đến khi Orange Group từ bỏ tài trợ vào năm 2012. Năm sau, nó được tài trợ bởi một nhóm các nhà tài trợ tư nhân và được đổi tên thành Giải thưởng Phụ nữ dành cho Sách hư cấu. Từ năm 2014 đến năm 2017, thương hiệu rượu Baileys là nhà tài trợ duy nhất của giải thưởng, được biết đến với tên gọi Baileys Women's Prize for Fiction. Vào năm 2018, giải Baileys đã có sự tham gia của một số người tài trợ khác và tên của giải thưởng đã được đổi lại thành Giải thưởng dành cho nữ cho phim viễn tưởng.

Giải thưởng Quốc Tế Neustadt Về Văn Học là một trong những giải thưởng văn học hàng đầu thế giới, chỉ sau giải Nobel. Giải thưởng được sáng lập từ Mỹ năm 1969 với tên Giải thưởng Quốc tế Sách ở nước ngoài về Văn học. Năm 1976, được đổi tên thành Giải thưởng Quốc Tế Neustadt Về Văn Học. Giải thưởng được tài trợ bởi Walter và Doris Neustadt từ thành phố Ardmore ở Oklahoma cùng với Đại học Oklahoma. Người chiến thắng nhận 50.000 đô la, giấy chứng nhận và một chiếc lông đại bàng bạc. Giải thưởng công nhận tác phẩm xuất sắc trong lĩnh vực kịch, thơ và tiểu thuyết.

Giải thưởng Neustadt là giải thưởng văn học quốc tế hàng đầu được tổ chức hai năm một lần. Từ năm 1970, được tài trợ bởi Đại học Oklahoma và World Literature Today. Đây là giải thưởng duy nhất thuộc phạm vi Hoa Kỳ dành cho nhà thơ, tiểu thuyết gia và nhà viết kịch. Giải thưởng NSK Neustadt cho Văn học Thiếu nhi bắt đầu từ năm 2003 nhằm nâng cao chất lượng văn học thiếu nhi. Người đoạt giải nhận 35.000 đô la, một huy chương bạc và một chứng chỉ tại Đại học Oklahoma.

Chỉ các thành viên của ban giám khảo Giải thưởng Neustadt và NSK mới có thể đề cử tác giả vào chung kết. Ban giám khảo được xác định mỗi năm bởi giám đốc điều hành của World Literature Today, với sự tham vấn của biên tập viên và hiệu trưởng Đại học Oklahoma. Mỗi hội thẩm đều đề cử một tác giả cho giải thưởng.

Giải thưởng Hugo được đặt tên để vinh danh Hugo Gernsback, người sáng lập tạp chí khoa học viễn tưởng Những câu chuyện kỳ diệu. Giải thưởng này nhìn nhận tác phẩm khoa học viễn tưởng hoặc giả tưởng xuất sắc cũng như các đóng góp nổi bật trong năm trước. Hiệp hội Khoa học Viễn tưởng Thế giới quản lý giải thưởng và công bố tại Hội nghị Khoa học Viễn tưởng Thế giới hàng năm từ năm 1953. Các hạng mục bao gồm Tiểu thuyết xuất sắc nhất, Câu chuyện đồ họa xuất sắc nhất, Fanzine xuất sắc nhất, Nghệ sĩ chuyên nghiệp xuất sắc nhất, Fancast xuất sắc nhất, Bản trình bày kịch xuất sắc nhất và Tác phẩm có liên quan xuất sắc nhất.

Giải thưởng Hugo là giải thưởng hàng đầu của khoa học viễn tưởng, được bầu chọn bởi thành viên của Công ước Khoa học Viễn tưởng Thế giới ('Worldcon'). Từ tháng 1 đến tháng 3 hàng năm, các thành viên của ban tổ chức đều có quyền đề cử tối đa năm người hoặc tác phẩm trong 15 hạng mục. Đầu tháng 4, một danh sách rút gọn được công bố với 5 người vào chung kết mỗi hạng mục. Tại Worldcon, người chiến thắng được công bố tại Lễ trao giải Hugo và nhận cúp đặc biệt.

Giải thưởng Hugo có nhãn hiệu đăng ký bởi Hiệp hội Khoa học Viễn tưởng Thế giới ('WSFS'). WSFS, không có tổ chức thường trực, quản lý và bảo vệ nhãn hiệu Hugo.