1. Động Thiên Cung
Động Thiên Cung tọa lạc ở phía bắc đảo Đầu Gỗ, cách cảng tàu du lịch 4km về phía nam. Đây là một trong những hang động tuyệt vời nhất ở Hạ Long. Hang rộng, có nhiều cấp nhiều ngăn với vô vàn nhũ đá, măng đá mang những hình thù độc đáo.
Động nằm gần hang Đầu Gỗ, cửa hang ở độ cao 25m. Đây là hang động đẹp nhất ở Hạ Long mà con người biết. Hang rộng gần 10.000m2, cấu trúc phức tạp với nhiều cấp, nhiều ngăn, trần và bờ vách cao, rộng. Trong hang, khách thấy vô vàn các khối nhũ, măng đá với hình dáng độc đáo. Người ta hình dung về cuộc tình và sự chia tay của Rồng bố, Rồng mẹ trên vách đá hoặc nghĩ rằng đây là các mê cung của Hoàng đế Ba Tư trong chuyện Nghìn lẻ một đêm.
Ở ngách bên trong, hang mở ra bằng một cửa nhỏ, nhìn xuống vịnh biển nhỏ bị vây kín bởi một vùng cung núi. Trong hang, có một dòng chữ trên vách đá và con số 1901. Có lẽ đây là bút tích của nhà thám hiểm đầu tiên đã tới hang. Người ta đã xây hệ thống cầu thang, hành lang đẹp và công phu ở cả bên ngoài và bên trong hang với đèn chiếu sáng để du khách dễ dàng thăm hang. Ngày 1/5/1998, Động Thiên Cung chính thức mở cửa đón du khách, tạo ra làn sóng du lịch đến vịnh Hạ Long. Đây là hang động đầu tiên ở Hạ Long được sửa sang với quy mô lớn. Sắp tới, hang sẽ được sửa lại một lần nữa để giữ gìn vẻ đẹp tự nhiên.


2. Hang Bồ Nâu
Hang Bồ Nâu thu hút với hình dạng hàm ếch, rộng khoảng 200 m2, đáy hang rộng, phẳng nhưng không sâu, vách đầy ấn tượng với những khối nhũ đá...Cách hòn Trống Mái 2 - 3 km về phía đông nam, bạn sẽ đến hang Bồ Nâu.
Hang Bồ Nâu tại Vịnh Hạ Long hình dạng hàm ếch, rộng khoảng 200 m2, đáy hang rộng, phẳng nhưng không sâu, vách trang trí bằng những khối nhũ đá độc đáo. Trên trần hang có những vết nứt, cho ánh sáng dễ dàng lọt qua, tạo nên không gian ánh sáng độc đáo. Phần đáy hang thắt lại, phía trước hang là một hòn đảo, tạo nên không gian hang không bị chói lọi. Cổng hang hấp dẫn với ba phiến đá hình như ba ông tiên đang thưởng thức cờ vua và một ông trọng tài. Hang Bồ Nâu là một trong những hang đẹp tại vịnh Hạ Long, nơi đây là nguồn cảm hứng không ngừng cho các nhiếp ảnh gia với vẻ đẹp tuyệt vời.
Trong hang, trần cao 30 m được trang trí với những vết lõm nhỏ đều đặn và mịn màng, giống như là trần của một nhà hát lớn, tinh tế và tráng lệ. Gần lối vào, những khối đá khổng lồ nổi bật, tạo nên bức tranh tự nhiên với hình ảnh con ngựa và thanh gươm dài. Đây chính là một trong những hang động karst tiêu biểu, mang giá trị khoa học cao. Ngay bên cạnh lối vào là những khối nhũ đá hình con ngựa và thanh gươm dài.


3. Hang Ước Nguyện
Nằm tại trung tâm của Di sản Thế giới UNESCO, khu vực hang Ước Nguyện đặt trên đảo Hòn Bồ, là một trong những hang động lớn nhất tại Vịnh Hạ Long. Miệng hang cao vút hàng trăm bước đá. Hang Ước Nguyện chia thành hai vòm; vòm đầu tiên như một dạng nhà hát rộng với stalactites treo cao từ trần. Một đường hẹp dẫn tới phòng thứ hai, nơi có nguồn ánh sáng tự nhiên. Ánh sáng lọt qua từ trên xuống, tạo ra bức tranh ánh sáng tự nhiên và mở ra lối đi thoát khỏi hang. Những vòm rộng lớn trong hang có thể chứa hàng ngàn người. Ở phần sâu nhất của hang, bạn sẽ bắt gặp “vườn hoàng gia' với ao hấp dẫn và phong cảnh dãy núi nhỏ. Động vật và thực vật đa dạng cũng sinh sống tại đây.
Hang rộng khoảng 10.000 m2 với hàng ngàn stalactites và stalagmites dọc theo 500m đường đi trong hang. Ánh sáng đa dạng được đặt nhẹ nhàng, tô điểm cho cảnh đẹp tuyệt vời của hang. Vòm hang cao 300m, tường đá và những vết nứt là bằng chứng của hàng triệu năm của sự hình thành. Gần cửa ra, bạn sẽ thấy hình ảnh con voi trải dài trên sàn hang lên đến vòm hang.
Và đương nhiên, những truyền thuyết rợp lên mọi danh thắng. Một trong số đó là hòn đá hình ngựa và chiếc gươm dài. Theo truyền thuyết, Thánh Gióng đã giúp bảo vệ nhân dân địa phương khỏi tinh thần xấu và quân xâm lược. Sau trận chiến, Thánh Gióng cùng ngựa bay lên trời, để lại hình ảnh đá ngựa và gươm dài như một biểu tượng vững chắc, đảm bảo rằng kẻ thù không dám trở lại.


4. Hang Ngọc Ngà
Hang Ngọc Ngà đặt trên hòn Dầm Nam, với đỉnh núi cao 187m. Trước mặt là hòn Dầm Bắc, phía sau là đảo Soi Sim. Hang dài 100m, rộng từ 5 - 10m theo hướng Bắc Nam. Một đường nhỏ dẫn lên cao, nơi bốn mùa nước chảy tạo ra những nhũ đá trắng nõn và mềm mại từ trần động buông rơi.
Phía bên trong hang, trận chiến cọc Bạch Đằng xuất hiện, hơn 30 chiếc cọc gỗ lim của Trần Hưng Đạo cắm xuống dòng sông Bạch Đằng vẫn đứng vững tại đây, những thớ gỗ lim nứt nẻ màu nâu xám, nhưng vô cùng mạnh mẽ. Đó chính là những măng đá, được phân bố rộng rãi, dày đặc nhưng có hàng lối rõ ràng, mặt nhẵn bóng và cao khoảng 30 - 40cm, giống như bãi cọc gỗ thật.
Hang liên quan đến truyền thuyết về Rùa Vàng xưa. Nghe kể rằng sau chiến thắng, Rùa Vàng giúp vua Lê Lợi, lấy lại gươm và bơi về biển đông. Nghe đồn ở đây có nhiều thủy quái, Rùa Vàng đến với vùng của vua Thủy Tề, xin phép để diệt trừ thủy quái. Tuy nhiên, sức mạnh của Rùa Vàng cạn kiệt với sự hiện diện của quá nhiều thủy quái. Sau khi cố gắng hết mình, Rùa Vàng đến hang này và biến thành hình dạng đá, nghỉ ngơi từ đó đến nay. Du khách khi thăm động sẽ nhìn thấy khối đá tượng trưng cho hình ảnh con rùa nằm ngủ yên bình với những vết thương trên cơ thể.
Đến Hang Ngọc Ngà, du khách có thể thưởng thức không chỉ vẻ đẹp của hang động mà còn khám phá rừng nguyên sinh gần hang. Du lịch Hạ Long, điểm đến nổi tiếng của Việt Nam, sẽ chinh phục trái tim du khách với vẻ đẹp hùng vĩ của nó.


5. Hang Dạy Lòng
Hang Đầu Gỗ nằm trên đảo Đầu Gỗ. Cửa hang có màu xanh lam hình một con sứa biển, vòm hang cao 25m với hàng trăm nhũ đá khổng lồ rủ xuống như một dòng thác kỳ lạ. Hang Đầu Gỗ - điểm thăm quan đầu tiên của các tour du lịch Hạ Long được chia làm ba ngăn chính. Ngăn phía ngoài có hình vòm cuốn tràn trề ánh sáng tự nhiên. Trần hang là một bức “tranh sơn dầu” khổng lồ, mô tả phong cảnh thiên nhiên hoang sơ với những rừng măng đá, nhũ đá nhiều mầu tạo nên nhiều hình thù kỳ lạ tuỳ theo trí tưởng tượng phong phú của mỗi người: những đàn voi đang đi kiếm ăn, những chú hươu sao ngơ ngác, chú sư tử lim dim ngủ,…. Phía dưới là một chú rùa đang bơi giữa bể nước mênh mông. Đứng dưới vòm hang Đầu Gỗ ta có cảm giác như đang đứng giữa một toà lâu đài cổ kính, có lối kiến trúc đồ sộ và hùng vĩ.
Vượt qua ngăn thứ nhất, qua một khe cửa hẹp, ta sẽ bước vào ngăn thứ hai của hang. Ánh sáng chiếu vào đây mờ ảo, những bức tranh mới lạ hiện lên long lanh huyền bí. Những chùm hoa đá lúc ẩn lúc hiện, những hình ảnh vừa quen thuộc vừa xa lạ,… tạo cho con người vừa sợ sệt vừa tò mò… Tới ngăn thứ ba của hang Đầu Gỗ, lòng hang lại đột ngột mở rộng. Tận cùng hang là một chiếc giếng tiên bốn mùa nước ngọt trong vắt, chảy tràn trề. Bất giác ta nhìn lên phía trên trong ánh sáng mờ ảo, ta nhận ra bốn xung quanh là hình ảnh toà thành cổ, trên đó đang diễn ra một trận hỗn chiến của những chú voi, ngựa đang xung trận, người và ngựa chen chúc, gươm giáo tua tủa, tất cả như đang xông lên và bỗng dưng bị hoá đá.
Sở dĩ gọi là hang Đầu Gỗ, theo truyền thuyết xưa kể rằng: Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, Trần Hưng Đạo đã cho chuẩn bị nhiều cọc gỗ lim ở đây để cắm xuống lòng sông Bạch Đằng, tạo nên một trận thuỷ chiến vang lừng trong lịch sử. Sau đó còn rất nhiều mẩu gỗ sót lại vì vậy hang mang tên là hang Đầu Gỗ. Lại có tên gọi là hang Giấu Gỗ vì theo truyền thuyết đây chính là nơi Trần Hưng Đạo cho giấu các cọc gỗ lim để chuẩn bị cho trận chiến Bạch Đằng chống quân Nguyên – Mông.
Nếu động Thiên Cung hoành tráng tinh tế, hiện đại thì hang Đầu Gỗ trầm mặc uy nghi và rất đồ sộ. Cuốn Merveille de Monde (kỳ quan thế giới) của Pháp xuất bản năm 1938 chuyên về du lịch giới thiệu các danh thắng nổi tiếng thế giới đã gọi hang Đầu Gỗ là Grotte des merveilles (động của các kỳ quan). Điều đó hoàn toàn chính xác. Hang Đầu Gỗ như tập trung được một quần thể kiến trúc cổ xưa, Vẻ đẹp hoang sơ và tĩnh mịch với nhiều cột đá, trụ đá, măng đá nhỏ nhắn, cao vút như muốn vươn tận trời xanh.

Hang Vực Thẳm nằm trên đảo Đầu Gỗ. Cửa hang hình như một khe nứt sâu, vòm hang cao 25m với hàng trăm nhũ đá khổng lồ treo lủng như dòng thác kỳ lạ. Hang Vực Thẳm - điểm đầu tiên của các tour du lịch Hạ Long được chia thành ba phần chính. Phần ngoại cửa có hình vòm rực rỡ dưới ánh sáng tự nhiên. Trần hang là một bức tranh tự nhiên khổng lồ, mô tả phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ với rừng măng đá, nhũ đá đa dạng tạo nên hình thù kỳ lạ, tuỳ thuộc vào trí tưởng tượng phong phú của mỗi người: những đàn voi kiếm ăn, chú hươu ngơ ngác, chú sư tử drowsy,…. Ở phía dưới là một chú rùa bơi giữa bể nước bao la. Dưới vòm hang Vực Thẳm, ta cảm thấy như đang đứng giữa một lâu đài cổ kính, với kiến trúc đồ sộ và hùng vĩ.
Vượt qua phần đầu tiên, qua một khe cửa hẹp, ta sẽ bước vào phần thứ hai của hang. Ánh sáng chiếu vào đây mờ ảo, những bức tranh mới lạ xuất hiện long lanh và huyền bí. Những chùm hoa đá xuất hiện và biến mất, những hình ảnh quen thuộc và xa lạ lần lượt hiện ra,… tạo cho con người cảm giác kỳ quái và hứng thú… Tiếp theo là phần thứ ba của hang Vực Thẳm, lòng hang bất ngờ mở rộng. Ở tận cùng của hang là một giếng nước tự nhiên, bốn mùa nước ngọt chảy tràn trề. Khám phá dưới ánh sáng mờ ảo, ta nhận ra xung quanh là một thành phố cổ đại, nơi diễn ra một trận đánh chiến với những con voi, ngựa đang xung trận, người và ngựa chen chúc, gươm giáo lung lay, tất cả như đang hóa thành đá.
Theo truyền thuyết xưa, hang Đầu Gỗ có liên quan đến chiến thắng của Trần Hưng Đạo trước quân Nguyên Mông. Trận chiến lịch sử tại sông Bạch Đằng được chuẩn bị với nhiều cọc gỗ lim ở đây, tạo nên trận chiến thủy đặc sắc. Sau đó, nhiều mảnh gỗ sót lại, từ đó hang mang tên là hang Vực Thẳm. Nó còn được gọi là hang Ẩn Gỗ vì đây chính là nơi Trần Hưng Đạo giấu cọc gỗ lim để sử dụng trong trận chiến Bạch Đằng chống lại quân Nguyên – Mông.
Khác biệt với động Thiên Cung quyến rũ và hiện đại, hang Vực Thẳm trầm lặng uy nghi và đồ sộ. Cuốn Merveille de Monde (kỳ quan thế giới) của Pháp xuất bản năm 1938, chuyên về du lịch giới thiệu các danh thắng nổi tiếng thế giới, đã mô tả hang Vực Thẳm như Grotte des merveilles (động của các kỳ quan). Điều này là chính xác. Hang Vực Thẳm như một bảo tàng của kiến trúc cổ xưa, mang đến vẻ đẹp tĩnh lặng và hùng vĩ với nhiều cột đá, trụ đá, măng đá nhỏ nhắn, cao vút như muốn chạm tới bầu trời xanh.
6. Hang Mê Cung
Hang Mê Cung nằm ở độ cao 25m trên đảo Lờm Bò, cách đảo Ti-tốp khoảng 2km về phía tây nam. Nhìn từ xa, cửa động như một mái nhà ăn sâu vào sườn đảo. Hang Mê Cung được các nhà khảo cổ học xác định là một trong những di chỉ thuộc Văn hoá Hạ Long sớm – tức cách ngày nay từ 10.000 – 7.000 năm. Dấu tích còn lại nhiều nhất tìm thấy ngay cửa động là vỏ ốc Melania – là loài ốc chỉ sống ở suối. Hang Mê Cung nằm trong vùng bảo vệ tuyệt đối của Di sản – Kỳ quan thế giới Vịnh Hạ Long, có cấu trúc rất phức tạp, bao gồm nhiều cấp, nhiều ngăn, ngách trải rộng trong phạm vi mái đá với một hành lang dài hơn 100m, cao dần về phía tây để rồi trông xuống một hồ nhỏ như tên gọi của hang – hồ Mê Cung. Nhìn tổng thể, hồ Mê Cung nằm lọt giữa các bức tường thành núi đá, dường như độc lập với biển khơi. Theo các nhà khoa học, hồ Mê Cung là một khu vực sinh thái địa chất rất có giá trị nghiên cứu khoa học. Đây cũng là một cảnh rất sinh động về tự nhiên của khu vực này.
Ngoài vỏ ốc suối, ốc núi, trong hang Mê Cung còn có các mảng vỏ trai, hến, sò và trùng trục – là những loài nhuyễn thể nước ngọt. Điều may mắn – theo các nhà khoa học là khi cải tạo hang Mê Cung, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã thu thập và vẫn còn giữ được một tập hợp các xương thú đã hoá thạch hoặc bán hoá thạch. Trong tương lai, việc nghiên cứu kỹ lưỡng các xương thú này sẽ cho chúng ta những câu trả lời hữu ích về môi trường sống, đối tượng khai thác, cách thức ăn uống và thậm chí cả quan niệm tâm linh của người Hạ Long cổ vì các chi tiết xương được tìm thấy ở một ngách sâu và kín đáo của hang Mê Cung – nơi chứa các trầm tích đất vàng Pleitoncen và chắc chắn nó sẽ góp phần làm rõ thêm niên đại của loại di tích khảo cổ học tương đương với giai đoạn Văn hoá Hoà Bình, Bắc Sơn của khu vực Vịnh Hạ Long.
Là một trong các điểm tham quan thuộc tuyến số 2 của Vịnh Hạ Long (gồm Sửng Sốt – Mê Cung – Hang Luồn – Titop – Soi Sim), hang Mê Cung đã thu hút rất nhiều du khách đến tham quan, nghiên cứu tìm hiểu về lịch sử, văn hoá. Đi vào trong động, du khách tưởng như đang bước vào cung điện của các vua chúa xưa. Ngoài hang động với các trầm tích lịch sử, trên đảo Lờm Bò còn có các loài cây cổ thụ già nua soi bóng nước hồ Mê Cung trong xanh, phẳng lặng. Đây cũng là nơi sinh sống của các loài chim, thú như khỉ, kỳ đà… Đặc biệt, nhờ được cán bộ, nhân viên Trung tâm Bảo tồn công viên, hang động (Ban Quản lý Vịnh Hạ Long) quan tâm, bảo vệ nên hệ sinh thái của hồ Mê Cung ngày càng tốt lên. Các loài san hô, hải sâm đã và đang được phục hồi, tạo đà cho nhiều loài động, thực vật đặc hữu của Hạ Long phát triển. Mê Cung hứa hẹn sẽ trở thành điểm tham quan du lịch sinh thái hấp dẫn trong thời gian tới.

Hang Phong Cảnh Huyền Bí nằm ở độ cao 25m trên đảo Lờm Bò, cách đảo Ti-tốp khoảng 2km về phía tây nam. Từ xa nhìn, cửa động giống như một lối vào sâu xuống sườn đảo. Hang Phong Cảnh Huyền Bí được các nhà nghiên cứu khảo cổ học xác định là một di chỉ thuộc Văn hoá Hạ Long sớm – tức từ khoảng 10.000 – 7.000 năm trước đây. Dấu vết nhiều nhất tìm thấy ngay cửa động là vỏ ốc Melania – loài chỉ sống ở suối. Hang Phong Cảnh Huyền Bí nằm trong khu vực bảo tồn tuyệt đối của Di sản – Kỳ quan thế giới Vịnh Hạ Long, có cấu trúc phức tạp, với nhiều cấp độ, ngăn, hốc rộng mở trong phạm vi mái đá và một hành lang dài hơn 100m, dần cao về phía tây trước khi mở ra một hồ nhỏ được gọi là hồ Phong Cảnh Huyền Bí. Toàn bộ cảnh đẹp, hồ Phong Cảnh Huyền Bí nằm giữa những bức tường đá núi, giống như một thế giới riêng biệt, độc lập với biển khơi. Theo các nhà khoa học, hồ Phong Cảnh Huyền Bí là một khu vực sinh thái địa chất quan trọng đối với nghiên cứu khoa học. Nó cũng là một hình ảnh sống động của thiên nhiên vùng này.
Ngoài vỏ ốc suối, ốc núi, trong hang Phong Cảnh Huyền Bí còn có các mảng vỏ trai, hến, sò và trùng trục – những loài sống trong nước ngọt. Điều đặc biệt may mắn, khi cải tạo hang Phong Cảnh Huyền Bí, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã thu thập và vẫn duy trì một bộ xương thú đã hoá thạch hoặc bán hoá thạch. Trong tương lai, việc nghiên cứu kỹ lưỡng những xương thú này sẽ mang lại thông tin quý giá về môi trường sống, thói quen ăn uống và thậm chí niềm tin tâm linh của cộng đồng Hạ Long cổ xưa. Những chi tiết xương được tìm thấy sâu trong hang Phong Cảnh Huyền Bí, nơi giữ các lớp màu vàng Pleitoncen, chắc chắn sẽ làm sáng tỏ niên đại của di tích khảo cổ học, tương đương với giai đoạn Văn hoá Hoà Bình, Bắc Sơn tại Vịnh Hạ Long.
Là điểm tham quan quan trọng thuộc tuyến 2 của Vịnh Hạ Long (bao gồm Sửng Sốt – Phong Cảnh Huyền Bí – Hang Luồn – Titop – Soi Sim), hang Phong Cảnh Huyền Bí thu hút đông đảo du khách đến thăm quan, tìm hiểu về lịch sử và văn hoá. Bước vào động, du khách như bước vào cung điện của những vị vua xưa. Ngoại việc giữ những trầm tích lịch sử, đảo Lờm Bò còn có cây cổ thụ già nua soi bóng hồ Phong Cảnh Huyền Bí trong xanh, yên bình. Đây cũng là nơi sinh sống của nhiều loài chim và động vật như khỉ, kỳ đà… Quan trọng hơn, nhờ sự quan tâm, bảo vệ của Trung tâm Bảo tồn công viên (Ban Quản lý Vịnh Hạ Long), hệ sinh thái của hồ Phong Cảnh Huyền Bí ngày càng phát triển. Các loài san hô, hải sâm đang được khôi phục, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài động, thực vật đặc trưng của Vịnh Hạ Long. Phong Cảnh Huyền Bí hứa hẹn sẽ là điểm tham quan du lịch sinh thái hấp dẫn trong thời gian tới.

8. Hang Huyền Bí
Hang Huyền Bí Vịnh Hạ Long đặt trên đảo Bồ Hòn, cách Bãi Cháy 14 km về phía nam. Nằm ngay trước mặt là hòn Con Rùa, với bên phải là Cổng Trời... Hang Huyền Bí tọa lạc tại mỏm phía đông bắc đảo Bồ Hòn, cách hang Sửng Sốt khoảng hơn 1km, thuộc vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Hang Huyền Bí nối liền biển với hồ nước hình tròn được bao bọc bởi núi. Chiều cao của hang chỉ từ 2,5m đến 4m tùy thuộc vào mực nước thủy triều. Để vào bên trong, du khách phải sử dụng thuyền nhỏ. Đây là một cung núi hình tròn khép kín với một hồ nước xanh ngắt phẳng lặng, kết nối với biển thông qua một hầm đá dưới nước. Hang Huyền Bí có chiều dài gần 60m, đỉnh hang chỉ cao từ 2,5m đến 4m tùy thuộc vào mực nước thủy triều.
Vòm hang hình cánh cung với nhiều nhũ đá rơi xuống tạo nên một bức tranh tuyệt vời. Hồ nước bên trong hang như một sân vận động với các khán đài tự nhiên nâng cao, bao quanh theo hình vòng tròn. Trên vách đá, có nhiều dòng kẻ sáng tạo ra hình ảnh thú vị như dương xỉ, vạn tuế và lan. Các tàu du lịch không thể vào trong hang mà chỉ neo đậu ở cửa hang. Du khách muốn thăm thì phải chọn thuyền nhỏ, mỗi chiếc chở từ 10 đến 15 người. Việc đi vào và ra khỏi hang mất khoảng 20 phút. Nên mang theo phao cứu hộ. Việc đi thuyền vào hang không mất thêm chi phí vì đã bao gồm trong vé tham quan. Hiện đang có kế hoạch xây dựng các nhà nghỉ nổi để du khách có thể ở lại qua đêm tại đây.


9. Hang Tiên Cô
Hang Trinh Nữ nằm trên hai cánh của một vòng cung núi nhỏ phía đông dãy đảo Bồ Hòn trên Vịnh Hạ Long, cách hang Sửng Sốt hơn 3km về phía đông nam. Giống như một số hang động trên Vịnh Hạ Long, hang Trinh Nữ gắn với một câu chuyện cảm động về tình yêu trai gái. Cho dù cái kết của nó là đau thương thì câu chuyện cũng như một lý do để giải thích về những hiện tượng thiên nhiên bí ẩn - nguồn gốc ra đời của các hang động trên Vịnh Hạ Long.
Chẳng biết từ bao giờ, dân gian kể rằng, thuở ấy - đã xa xưa lắm, trên Vịnh Hạ Long có một người con gái vạn chài rất xinh đẹp. Nhà nghèo, gia đình cô phải đi làm thuê cho tên địa chủ trong vùng. Thấy cô xinh đẹp, tên địa chủ kia ép gia đình cô gả cô làm vợ bé cho hắn. Cô gái không chịu vì cô đã có người yêu là một chàng trai nghèo chuyên làm nghề đánh cá. Chàng trai đó đang ra khơi để chắt chiu chuẩn bị cho ngày cưới của họ. Không ép nổi cô, tên địa chủ đã đày cô ra một đảo hoang. Cô gái đói lả và kiệt sức. Trong một đêm mưa gió hãi hùng, cô đã hoá đá nơi đây. Nơi cô gái hoá đá chính là hang Trinh Nữ. Ngay giữa lòng hang hiện còn bức tượng người con gái bằng đá, nằm xoã mái tóc dài, mắt hướng ra khơi xa đang mỏi mòn chờ mong người yêu trở về.
Đêm ấy, biết tin cô gặp nạn, chàng trai mải miết bơi thuyền đi tìm cô. Đến đêm, giông bão ập đến khiến thuyền của chàng trai vỡ nát, chàng dạt lên một đảo hoang. Trong ánh chớp, chàng nhìn ra phía xa và nhận ra người yêu đang vẫy gọi, nhưng những lời chàng đáp lại đã bị gió cuốn đi. Chàng trai đã dùng hòn đá đập vào vách núi báo cho nàng biết rằng chàng đã đến. Chàng gõ khi máu trên tay chảy đầm đìa, tới khi kiệt sức và chàng cũng hoá đá. Nơi chàng trai hoá đá nay là hang Trống (còn gọi là hang Con trai), cách hang Trinh Nữ khoảng 700-800m về phía đối diện. Tại cửa hang vẫn còn bức tượng chàng trai hoá đá đang quay mặt về phía hang Trinh Nữ. Những năm tháng chiếm đóng Vùng mỏ trước đây, khi lập bản đồ, mặc dù có không ít đảo người Pháp đặt tên theo cách của họ, nhưng với hang Trinh Nữ, họ đã tuân theo truyền thuyết của dân chài Hạ Long, đặt tên hang là La vierge (dịch ra tiếng Việt là “Hang của người con gái”). Câu chuyện tình yêu có phần liêu trai ấy đã khiến nhiều du khách tò mò muốn một lần được đến thăm hang Trinh Nữ, hang Trống, hay chí ít cũng ngắm nhìn hang khi tàu đi qua…
Bên cạnh truyền thuyết một chuyện tình, hang Trinh Nữ còn là một trong các di tích khảo cổ học trên Vịnh Hạ Long. Năm 2000, các nhà khảo cổ đã phát hiện trong hang những dấu tích của cư dân tiền sử thuộc Văn hoá Hạ Long (cách nay khoảng 4.000 năm) với những dấu tích như lớp than tro, mảnh xương động vật, mảnh gốm và di vật đá. Năm 2010, các nhà khảo cổ còn phát hiện được dấu tích của bến gốm sứ cổ ở khu vực trước cửa hang Trinh Nữ với nhiều mảnh gốm sứ, sành (chủ yếu là lon sành), vò, hũ các loại với nhiều hoa văn trang trí khắc vạnh song song hay hình sóng nước. Các mảnh vỡ bát, đĩa được xác định thuộc thời Trần (thế kỷ XIII-XIV), mảnh đồ gốm có men lam thời Lê (thế kỷ XVI-XVIII), cùng nhiều mảnh gốm sứ của các triều đại phong kiến Trung Quốc. Căn cứ vào kết quả khảo sát, các nhà khảo cổ cho rằng hang Trinh Nữ là di tích bến gốm sứ cổ trong hệ thống Thương cảng Vân Đồn xưa, cho dù đây là bến có quy mô nhỏ và không thường xuyên. Hiện nay, hang Trinh Nữ và hang Trống nằm trong tuyến du lịch số 2 trên Vịnh Hạ Long gồm hang Sửng Sốt - Titop (hoặc Soi Sim) - động Mê Cung - hồ Động Tiên (hoặc Hang Trống hoặc Hang Trinh Nữ hoặc hang Bồ Nâu hoặc hang Luồn). Dù biết rằng câu chuyện tình yêu đau thương trên chỉ là truyền thuyết, nhưng du khách vẫn muốn được nghe kể mỗi khi có dịp đến thăm hai hang động này.


9. Hang Tam Cung
Hang Tam Cung Động nằm ở trung tâm vịnh Hạ Long, cách hang Sửng Sốt 5 km về hướng đông bắc. Động được chia làm ba ngăn, luồn lách qua từng khe đá. Trong động có nhiều nhũ đá đẹp. Ở cả ba ngăn động, nhũ đá tạo ra những hình thù tự nhiên sống động như tiên ông với chòm râu bạc phơ, ba ông tam đa trầm mặc, nụ hoa quỳnh trắng muốt, rồi nào là hình sư tử, hải cẩu, tượng thuỷ thần… Hang Tam Cung nằm trên đảo Mây Đèn – một hòn đảo nằm gần như tách biệt với các đảo khác. Hòn Mây Đèn vách đá dựng đứng chênh vênh, rừng cây xanh tốt.
Vào ngăn thứ nhất, bất chợt ta dừng bước lặng nghe đâu đó vang lại những âm thanh như tiếng đàn T’rưng hoặc đàn đá thánh thót. Chưa hết ngạc nhiên, du khách bỗng gặp một “ông tiên” đang chống gậy leo núi, chòm râu trắng phơ bay trong gió. Và đây nữa, ba “ông tam đa” đang đứng trầm mặc trên vách động nhìn cảnh trần xuôi ngược.
Từ trần động một nhũ đá giống hệt nụ hoa quỳnh trắng muốt đang chúm chím nở giữa rừng hoa nhũ đá. Từ ngăn thứ nhất đến ngăn thứ hai qua một khe cửa nhỏ, bước đi gập ghềnh, nơi đây như là một bảo tàng tự nhiên sống động, nào là sư tử đá, hải cẩu, tượng thuỷ thần… Và chính giữa ngăn thứ hai là một dòng suối tiên quanh năm nước ngọt tràn trề, hai bên vách động là những bức rèm đá buông rủ từ trần xuống thướt tha, tất cả dường như đang lay động.
Đến ngăn trong cùng du khách sẽ được xem một bức phù điêu hoành tráng trên đó chạm trổ những hình thù kỳ dị nhưng lại rất công phu, tầng tầng lớp lớp trong một chỉnh thể chung cân đối, hài hoà, những bông hoa, gậy trúc xinh xắn, những bức rèm đá tự nhiên, những chú voi hiền từ đang ngủ…


10. Hang Hanh
Cách thị xã Cẩm Phả 9 km về phía tây, cách Bãi Cháy 20 km, Hang Hanh là một hang động đẹp và dài nhất so với các hang động hiện có trên vịnh Hạ Long. Động có chiều dài 1300 m, chạy xuyên suốt dãy núi đá Quang Hanh ra tới biển.
Con đò nhỏ dẫn du khách luồn lách qua từng khe đá quanh co dưới ánh đuốc bập bùng, từng chùm nhũ đá buông rủ xuống từ trần động ánh lên những sắc màu kỳ diệu, dòng nước êm ả lững lờ trôi, không gian tĩnh mịch chỉ có tiếng mái chèo khua nước nghe thánh thót một thứ âm thanh kỳ ảo. Càng vào sâu, động càng đẹp, mang vẻ hoang sơ. Những chùm hoa đá rực rỡ, những trụ kim cương, khi ta chiếu đèn vào, những mâm xôi đồ sộ, chùm hoa mẫu đơn, giò phong lan cảnh… Tất cả đang ở trong tư thế vươn ra lay động rung rinh. Đâu đó có tiếng trống bập bùng như đêm hội từ xa vọng lại. Đó là tiếng sóng vỗ nhẹ vào vách đá tạo nên, và còn nhiều nữa những hình ảnh đẹp lạ kỳ.
Người Pháp đặt tên cho động Hang Hanh là Le tunnel (đường hầm). Cửa động rất thấp vì vậy phải dùng thuyền nhỏ thì mới vào được trong động. Đi thăm động có thể thuê ca nô từ bến Đoan (thuộc khu vực Hòn Gai – Tp Hạ Long) hoặc đi ôtô đến thị xã Cẩm Phả. Tại bến tàu Cẩm Phả có thể thuê thuyền hoặc ca nô ra thăm động. Gần cửa động có các thuyền nhỏ chở thuê vào thăm động và phải chọn vào lúc nước thuỷ triều xuống kiệt cửa động mới lộ rõ. Trước khi vào động phải mang theo đuốc hay đèn pin. Bình thường một thuyền nhỏ vào và ra khỏi động mất khoảng thời gian 60 – 90 phút. Động Hang Hanh trước hết giành cho những người ưa mạo hiểm và phải thật sành con nước vì nếu không tính toán kĩ lưỡng thời gian lúc thuỷ triều lên thì bạn sẽ bị nhốt chặt trong chốn thuỷ cung thăm thẳm ấy.
Ngay trước cửa động bây giờ, trên khối đá cheo leo như một ngọn tháp, có một ngôi miếu nhỏ gọi là Miếu Ba Cô. Truyền thuyết xưa kể lại rằng: Xưa có ba cô gái đi biển, gặp hôm trời mưa to, ba cô vào động trú mưa, thấy cảnh sắc trong động đẹp quá nên ba người mải miết ngắm cảnh, tới lúc nước triều dâng cao ba cô gái bị mắc kẹt ở trong và bỏ mình tại động và hoá thành thuỷ thần,… Ngày nay dân chài thường lên miếu thắp hương xin linh hồn ba cô phù hộ cho họ.

