1. Cây Lá Ngón
Đứng đầu bảng trong danh sách những loài cây độc và phổ biến ở vùng rừng núi phía Bắc là cây lá Ngón. Mặc dù có hình dáng hoa đẹp mắt, màu vàng cam nổi bật, thường khiến người ta tò mò muốn chụp ảnh. Tuy nhiên, chỉ cần chạm vào lá, cành hoặc để chất nhựa độc dính vào tay, và tiếp xúc với thức ăn hoặc vết thương, nguy cơ gặp nguy hiểm là rất cao. Các độc tính sẽ gây ra triệu chứng như khát nước, đau họng, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, có thể dẫn đến tử vong do ngừng hô hấp. Nước từ lá rau má tươi được rửa sạch và giã nát có thể giải độc từ lá ngón.
Cây lá Ngón còn được biết đến với các tên gọi khác như câu vẫn, hoàng đằng, đoạn trường thảo, co ngón, hồ mạn trường, thuốc rút ruột… Thuộc họ mã tiền với tên khoa học là Gelesemiun elegans Benth, cây thường bám leo, có nhiều cành và thường sống dựa vào cây khác. Thân cây có khía dọc và lá màu xanh, nhẵn bóng, hình trứng thuôn dài. Lá đối, chiều rộng 2 - 5cm, chiều dài 6 - 12cm, với cuống lá tù hoặc nhọn. Hoa màu vàng, xòe ra 5 cánh, mọc thành chùm kẽ lá hoặc đầu cành. Cây thường nở hoa từ tháng 6 đến tháng 10, với quả hình thon chứa nhiều hạt.
2. Cây Lá Han
Rừng Tây Bắc là nơi ẩn chứa đa dạng động thực vật. Trong số những loại dược liệu quý, rừng cũng lưu giữ những cây kỳ lạ, được biết đến như 'cơn ác mộng của rừng Tây Bắc'. Một loài cây nổi tiếng đó là cây lá han (loài cây gây ngứa, rát sâu đến tận xương tủy).
Cây lá han là một loài cây gây ngứa mạnh mẽ, sống hoang dã trong rừng. Đối với những người chinh phục rừng, những chuyến phiêu lưu trên rừng già Tây Bắc cần phải tránh xa loài cây này. Một chạm nhẹ có thể khiến bạn phải hủy bỏ chuyến đi ngay lập tức, vì cảm giác đau rát kinh hoàng sẽ lan tỏa khắp cơ thể. Nguy hiểm hơn, vết ngứa có thể kéo dài và gây khó chịu trong nhiều tháng sau đó.
3. Cây Sơn Màu
Cây sơn màu là một cây lấy nhựa để sản xuất sơn. Phương pháp trích nhựa thường được thực hiện bằng cách sử dụng dao khía vào một nửa thân cây theo hình chữ V, khía từ phía dưới gốc lên. Sau đó, cây sẽ được cắm ở góc nhọn chữ V một mảnh vỏ con trai để hứng nhựa. Nhựa sơn khi tiếp xúc với không khí sẽ sậm màu và tạo ra một lớp màng đen đặc biệt, không tan trong các dung môi thông thường, và có khả năng chống axit và kiềm, điều này khiến sơn trở thành một chất liệu đặc biệt quý giá trong nhiều ứng dụng công nghiệp.
Cây sơn màu rộn ràng trong tự nhiên, thường được trồng phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt là ở vùng Phú Thọ. Nhựa sơn từ cây này, còn được gọi là sơn ta, chứa chất Laccol có thể gây dị ứng mạnh cho da. Người có khả năng dị ứng chỉ cần đi ngang qua hoặc ngửi mùi nhựa sơn đã có thể gặp vấn đề da như lở sơn và sưng đau. Cách chăm sóc đơn giản bao gồm việc sử dụng lá khế tươi giã nát đắp lên, chấm nước chè tươi, nước lá bàng hoặc nước muối sinh lý (0,9%) vào vết thương. Ngoài ra, cũng có thể sử dụng lá sen khô để rửa chỗ lở sơn, nước đặc từ lá sen sẽ giúp hỗ trợ quá trình chữa trị.
4. Hoa Thiên Điểu
Thiên điểu hay hoa chim thiên đường là một trong những loại cây cảnh được nhiều khu du lịch và gia đình chọn trồng. Với vẻ đẹp rực rỡ, hoa thiên điểu có sắc cam ánh tím, tựa như đầu chú chim thiên đường kiêu hãnh ngẩng cao. Đây là loại cây thân thảo sống nhiều năm, thuộc chi thiên điểu trong họ chuối rẻ quạt. Cây có nguồn gốc từ các nước miền Nam châu Phi và châu Mỹ nhiệt đới, được đặt tên khoa học để tưởng nhớ đến Charlotte của Mecklenburg-Strelitz, hoàng hậu của vua George III của Anh.
Cây sơn đẹp tựa như đầu chú chim Thiên Đường kiêu hãnh ngẩng cao đầu. Tuy nhiên, loài cây này có thể gây buồn nôn, tiêu chảy nếu tiếp xúc qua đường miệng và làm bạn cảm thấy khó chịu nếu ngửi lâu gần hoa. Do đó, hãy tránh đứng quá lâu cạnh loài hoa xinh đẹp này.
5. Cây Trúc Đào
Trúc Đào Thanh Xuân mang tên khoa học Nerium oleander, thuộc họ Apocynaceae, với hơn 400 loài lan tỏa khắp nơi trên thế giới. Cây trúc đào trụ vững trong các vùng cận nhiệt đới ấm áp, thường xuất hiện làm cây cảnh tại công viên và ven đường. Khả năng chịu khô và sương giá lạnh đến -10 °C giúp nó trở thành lựa chọn phổ biến trong trang trí cảnh quan.
Hoa trúc đào đẹp đến mức nước hoa của chúng rơi xuống cũng đủ khiến sức khỏe chúng ta gặp vấn đề. Hoa Trúc Đào cực kỳ độc hại, thậm chí chỉ cần uống nước của chúng cũng có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm. Nếu vô tình nuốt phải cánh hoa, người bị độc nhẹ có thể gặp các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy. Trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện nhịp tim bất thường, mất kiểm soát cơ thể, thậm chí là hôn mê, dẫn đến tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm độc từ trúc đào, cần ngay lập tức đến cơ sở y tế để thực hiện rửa ruột và cứu chữa.
6. Cây Sừng Trâu Rực Rỡ
Được biết đến với tên gọi khoa học Strophanthus Caudatus, cây sừng trâu là loài cây có hoa lộng lẫy, quả hình như chiếc sừng trâu và mang độc tính mạnh mẽ. Cây này có thể đứng độc lập hoặc leo lên cây khác, với thân cây chứa mủ trong, tròn trịa với nhiều lỗ bì, lá to, thuôn ngọn giống như giáo hay bầu dục, có đỉnh nhọn hoặc gần nhọn, lá ở gốc có góc, mang lại độ dai, chiều dài từ 12 - 32 cm và chiều rộng từ 4 - 7 cm. Hoa của cây có màu đỏ, tập trung ở ngọn, có chiều dài từ 4 - 5 cm. Lá đài nhọn, cánh hoa dài. Quả to với chiều dài 18 - 22 cm, rộng 2,5 cm ở gốc. Hạt nhiều, dài 1,75 cm, rộng 6 mm, phủ một lớp lông mào dài 3,5 cm có màu trắng.
Loài cây này, thuộc họ trúc đào Apocynaceae, không chỉ nổi bật với vẻ đẹp của hoa và hình dáng quả độc đáo như sừng trâu mà còn là nguồn độc tố mạnh, đặc biệt là ở lá, rễ, hạt và nhựa. Nhựa từ cây sừng trâu thường được sử dụng trong việc tạo ra nhựa dính cho đầu mũi tên săn thú. Nếu tiếp xúc với độc tố, người bị ngộ độc có thể trải qua các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa kéo dài gây mất nước và rối loạn điện giải, hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, ù tai, thở khó, mắt mờ và nhịp tim không đều, đan xen giữa tăng và giảm tốc độ. Nếu không có cứu chữa kịp thời, tình trạng có thể dẫn đến tử vong trong vòng 48 giờ. Trong trường hợp nghi ngờ ngộ độc, cần ngay lập tức gây nôn, rửa dạ dày, sử dụng thuốc tẩy, nghỉ ngơi tại nơi yên tĩnh và tiếp tục truyền dịch, cùng với việc tiêm các loại thuốc hỗ trợ tim mạch.
7. Cây Bồng Bồng Ngọt Ngào
Cây bồng bồng, một thảo sống dai, cao từ 1 - 3m, lá bám chặt ở ngọn và thường để lại vết sẹo của lá đã rụng trên thân. Lá hẹp, ôm sát thân, không có cuống, dài từ 20 - 35 cm, chiều rộng 1,2 - 4 cm, thon gọn hướng mũi, được phân rã theo các gân. Hoa hình ống, chiều dài từ 20 - 25 cm, với màu lam bên ngoài và trắng pha trong, sắp xếp thành nhóm 1 - 3 cái, tạo nên chuỗi dài 40 cm hoặc hơn, với nhánh trải rộng, có chiều dài từ 10 - 20 cm. Quả có hình cầu, đường kính từ 10 - 15 cm, tùy thuộc vào việc có 1 hay 2 hạt. Thời kỳ ra hoa thường là từ tháng 2 - 4.
Bồng bồng không chỉ sở hữu những đóa hoa to lớn và hấp dẫn mà còn phổ biến ven đường ở nhiều tỉnh thành miền Trung. Nhựa của cây, nếu tiếp xúc với cơ thể ở liều lượng thấp, có thể gây ra cảm giác nôn mửa, trong khi liều lượng cao sẽ gây ra tình trạng độc mạnh như đau đầu, chóng mặt, sốt, và ban đỏ khắp cơ thể. Nếu sức khỏe yếu, có thể dẫn đến những vấn đề như tim bị ép, ngủ lìm, và khó thở. Để tránh tiếp xúc với chất nhựa trong cây, chúng ta nên tránh bẻ hoặc cắt cây này.
8. Hoa Cẩm Tú Cầu - Đóa Hoa Phượng Nồng
Được biết đến là loài hoa thường thấy trong các khu vườn cảnh quan. Hoa và lá của cây Cẩm Tú Cầu chứa cyanogenic glycoside, một chất độc hại. Ở Việt Nam, chúng phổ biến, đặc biệt là tại Đà Lạt. Cây thường xuyên mọc đối theo từng đốt trên thân, có lá to và hoa mọc thành chùm ở đầu, tạo nên hình ảnh đẹp mắt. Hoa cẩm tú cầu thường nở vào mùa hè.
Hoa Cẩm Tú Cầu với những đóa hoa hình cầu, có màu hồng, trắng, và xanh, tạo nên bức tranh tuyệt vời cho không gian xanh. Tuy nhiên, đây không phải là loài cây vô hại. Cả lá và hoa đều chứa độc tố. Trong lịch sử, nữ hoàng Cleopatra đã sử dụng loài hoa này để ép người hầu tự tử. Do đó, nếu tiếp xúc, chất độc có thể gây đau bụng, tiêu chảy, ói mửa, thở gấp, và hôn mê. Người bị nên ngay lập tức đến cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.
9. Cây Ngót Nghẻo
Ngót nghẻo hay còn gọi là hoa Loa kèn lửa, hoa Móng hổ, có tên khoa học là Gloriosa superba thuộc họ hoa Bả chó (Colchicaceae). Loài hoa này phổ biến ở miền nam châu Phi và các vùng nhiệt đới châu Á, đặc biệt là ở miền Trung và Tây Nguyên Việt Nam. Ngót nghẻo mọc hoang dã ở rừng ngập mặn ven biển và các bìa rừng núi cao.
Cây có thân cao tới 4 m, hoa to đẹp với 6 cánh đỏ tươi hoặc màu cam, vàng nhạt, hình dáng như móng hổ. Quả cây dài tới 12 cm chứa các hạt màu đỏ.
Tất cả các bộ phận của cây Ngót nghẻo đều chứa chất độc có thể gây tử vong cho người và động vật lớn. Rễ củ của cây chứa nhiều colchicine và alkaloid gloriocine, gây nôn, tiêu chảy, và có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tắc ruột, suy hô hấp, co giật, và tổn thương đa thần kinh.
10. Cây Sui
Cây sui, một loại cây thường mọc hoang, đặc biệt phổ biến ở vùng núi phía Bắc như Hà Giang, Lạng Sơn, Thái Nguyên và một số tỉnh như Quảng Trị, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu... Đây là cây thân gỗ phát triển nhanh, có thể đạt kích thước trưởng thành trong vòng 20 năm. Toàn thân cây sui chứa nhiều nhựa màu trắng độc hại, bao gồm các glucosid, antiarin, antioresin, toxicarin và chất béo.
Nếu nhựa của cây sui tiếp xúc với cơ thể người và động vật máu nóng, có thể gây tử vong nhanh chóng. Nếu bị nhựa sui bắn vào mắt, có thể dẫn đến viêm sưng và mù lòa. Nếu nhựa sui dính vào vết thương hay trên vùng da trầy xước, nạn nhân sẽ trải qua các triệu chứng ngộ độc như cơ giãn, nhịp tim chậm và ngừng tim, mất ý thức, mềm, mắt nhắm nghiền và mặt xanh tái. Trong trường hợp này, cần ngay lập tức rửa sạch mủ và đưa nạn nhân đến cấp cứu.
Mặc dù có độc tố mạnh, cây sui đang được Y học sử dụng để sản xuất một số loại thuốc trị sốt, trợ tim và huyết áp cao. Hạt của cây sui có vị đắng và có tác dụng hạ sốt. Ở một số dân tộc ít người của Việt Nam, bà con còn dùng chăn sui để giữ ấm trong mùa đông.