Top 10 Loại nấm độc thường gặp tại Việt Nam - Mytour.vn

Nấm ô tán trắng phiến xanh thường xuất hiện đơn lẻ hoặc theo cụm, thường mọc ở những nơi như chuồng trâu, chuồng bò, trên bãi cỏ với đất tơi xốp, độ mùn và ẩm cao. Khi còn non, nấm này có màu vàng nhạt với những đốm vảy nhỏ màu nâu. Khi trưởng thành, mũ nấm lên đến đường kính 15cm, chân cuống dài tới 30cm, không có đài bao bọc. Bề mặt mũ nấm có vảy mỏng màu nâu bẩn. Loại nấm này gây rối loạn tiêu hóa với triệu chứng như nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy cấp mất nước và mất chất điện giải. Tại Việt Nam, đã có nhiều trường hợp ngộ độc nấm ô tán trắng phiến xanh, ví dụ như vào ngày 13 tháng 6 năm 2014, 7 người dân ở Điện Biên suýt mất mạng sau khi ăn loại nấm này.

Mũ nấm khi còn non hình bán cầu dài, màu vàng nhạt với các vảy nhỏ màu nâu nhạt hoặc xám nhạt. Khi trưởng thành, mũ nấm có hình dạng ô hoặc trải phẳng, màu trắng, đường kính từ 5 - 15 cm. Bề mặt mũ nấm có vảy mỏng màu nâu bẩn, vảy dày dần về đỉnh mũ. Phiến nấm (mặt dưới mũ nấm) khi còn non màu trắng, khi già có ánh màu xanh nhạt hoặc xanh xám, màu xanh càng rõ khi nấm già. Cuống nấm có màu từ trắng đến nâu hoặc xám, có vòng ở đoạn trên gần mũ, chân cuống không phình dạng củ và không có bao gốc. Chiều dài 10 - 30 cm. Thịt nấm màu trắng, độc tính thấp, chủ yếu gây rối loạn tiêu hóa.

Nấm độc trắng hình nón (Amanita virosa) thường gặp trong rừng hay mô đất cao, có hình dáng và màu sắc giống nấm độc tán trắng (Amanita verna). Khi trưởng thành, chúng có đường kính từ 4 đến 10cm, thịt nấm mềm với mùi khá khó chịu. Chúng chứa chất độc amanitin (amatoxin) giống với nấm độc tán trắng, có độc tính cao, có thể gây suy gan, suy thận nguy hiểm.

Đặc điểm của nấm độc trắng hình nón giống với nấm độc tán trắng, chúng mọc đơn lẻ hoặc thành từng cụm trên mặt đất trong rừng. Mũ nấm có màu trắng, bề mặt nhẵn bóng, mũ lúc non hình trứng và khi trưởng thành thì mũ nấm thường khum hình nón. Phiến nấm cũng màu trắng. Cuống nấm trắng, có vòng dạng màng ở đoạn trên gần mũ. Chân cuống phình dạng củ và có bao gốc hình đài hoa. Thịt nấm mềm, màu trắng, mùi khá khó chịu. Chất độc chính là amanitin (amatoxin), có độc tính cao đối với con người.

Để phân biệt nấm ăn được và nấm độc, cần kinh nghiệm và kiến thức. Không ăn nấm sặc sỡ, mùi hắc, quá non hoặc quá già, nấm chảy sữa... Tuy nhiên, có nhiều trường hợp ngoại lệ, như nấm độc có màu và hình dạng giống nấm thường. Hãy coi tất cả nấm trong rừng như nấm đen nhạt là nấm độc và không nên ăn.

Nấm đen nhạt (nấm xanh đen, nấm bìu) thường có màu xanh đen hoặc xanh oliu, mọc đơn lẻ hoặc từng cụm trong rừng và bãi cỏ. Loại nấm độc này giống với nấm thường, nhưng rất nguy hiểm. Chỉ 30g nấm có thể gây tử vong. Thịt nấm mềm, màu trắng, khi non thơm ngọt, già có mùi khó chịu. Ăn loại nấm này có thể gây nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy ra máu, mồ hôi nhiều, mất chất khoáng và đường huyết giảm, thoái hoá mỡ gan, ức chế enzym và vòng Krebs.

Đặc điểm dễ nhận biết của loại nấm mũ khía nâu xám là hình dáng nấm, mũ nấm có hình nón đến chuông, đỉnh nhọn, có các sợi tơ màu từ vàng đến nâu từ đỉnh mũ xuống mép mũ. Khi già, mép mũ nấm bị xẻ ra thành các tia riêng rẽ. Chất độc chính trong loại nấm này là muscarin, gây ra các triệu chứng như ra mồ hôi quá độ, hôn mê, co giật, ảo giác, kích động, suy nhược, liệt cơ kết tràng… Triệu chứng sẽ giảm bớt sau 2 giờ, hiếm khi tử vong, chỉ xảy ra khi ngộ độc nặng gây rối loạn tim mạch và hô hấp.

Nấm mũ khía nâu xám mọc trên mặt đất trong rừng, nơi có nhiều lá cây mục nát và một số nơi khác... Mũ nấm hình nón đến hình chuông, đỉnh nhọn, có các sợi tơ màu từ vàng đến nâu tỏa ra từ đỉnh mũ xuống mép mũ nấm. Khi già, mép mũ nấm bị xẻ ra thành các tia riêng rẽ, đường kính mũ nấm 2 - 8cm. Phiến nấm lúc non màu hơi trắng gắn chặt vào cuống nấm và khi già có màu xám hoặc nâu tách rời khỏi cuống nấm. Cuống nấm màu từ hơi trắng đến vàng nâu dài 3 - 9cm, không có vòng cuống. Thịt nấm màu trắng, độc tố chính là Muscarin có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.

Loại nấm độc xanh đen (nấm lục) khi còn non, mũ nấm có dạng trứng. Khi trưởng thành, mũ nâng lên và phá vỡ bao chung. Mép mũ không có khía rõ, phiến nấm màu trắng có khi lấp lánh màu lục. Chúng mọc đơn chiếc hoặc thành từng cụm ở rừng hay đồng bằng, phát triển mạnh vào mùa hè. Amanitin và phalloidin, là 2 chất độc có trong loại nấm này chỉ cần ăn một góc của cây nấm là có thể tử vong. Phalloidin tác động gây độc nhanh, tổn thương gan, có tính chất gián phân, amanitin gây hạ đường huyết, thoái hóa tế bào.

Trường hợp ngộ độc sớm dễ phát hiện, chỉ điều trị triệu chứng và hỗ trợ đầy đủ bệnh nhân thường sống. Trường hợp ngộ độc muộn dễ bị bỏ sót hoặc chủ quan điều trị không tích cực, không đầy đủ, thường nặng và tử vong cao. Ngộ độc nấm thường xảy ra vào mùa xuân, hè, thường do người dân tự hái và ăn các loại nấm mọc hoang dại. Trên cả nước ở các khu vực rừng núi đều có các vụ ngộ độc tập thể, gia đình với nhiều người ngộ độc nặng và tử vong, nguyên nhân thường là nấm lục (loại gây ngộ độc chậm).

Nấm đỏ là loại nấm có màu sắc rất bắt mắt màu đỏ tươi hoặc cam tươi, có đốm trắng nhỏ bao phủ. Chúng mọc riêng lẻ hoặc thành từng cụm ở những bãi cỏ hoặc trong rừng, nhiều nơi sử dụng loại nấm này để diệt ruồi. Đường kính mũ nấm từ 10 - 15cm, cuống và vòng màu trắng hoặc vàng, chân phình dạng củ, thịt nấm trắng không có mùi vị đặc trưng. Nấm chứa cholin, muscarin và muscaridin. Muscarin gây tác hại cho hệ thần kinh giao cảm. Cholin không độc lắm nhưng khi bị ô xy hoá thì thành chất rất độc.

Đây là loài bản địa ở khắp các vùng ôn đới và phương bắc của Bắc bán cầu, Amanita muscaria đã được vô tình du nhập vào nhiều quốc gia ở nam bán cầu, dưới dạng sinh vật cộng sinh với các đồn điền rừng thông. Loài này có mối liên kết với nhiều loài cây tùng bách và cây rụng lá. Nấm đỏ mọc đơn độc, đôi khi mọc gần thành cụm ở trên đất bãi, đồi hay ven rừng. Thường xuất hiện vào mùa hè, thu. Ở nước ta, cũng như ở Lào và Campuchia đều có.

Nấm độc trắng hình trứng có kích thước nhỏ, thịt màu trắng có mùi hắc, mũ nấm có hình dáng giống quả trứng. Thúc đẩy nảy mọc vào giai đoạn cuối xuân đầu hè. Loại nấm này có màu trắng tinh khiết, bề mặt nhẵn bóng, lúc non đầu tròn hình trứng, dính chặt vào cuống nấm. Khi trưởng thành, mũ nấm phẳng với đường kính khoảng 5 - 10 cm. Mặt dưới mũ nấm (phiến nấm) có màu trắng. Cuống nấm có màu trắng, vòng cuống dạng màng ở đoạn trên gần sát với mũ, chân cuống phình dạng củ và có bao gốc hình đài hoa.

Thịt nấm mềm, màu trắng, mùi thơm dịu giống như nấm tán trắng, có khi mùi hơi khó chịu giống nấm độc hình nón. Loại nấm này có độc tố chính là các Amanitin (Amatoxin) có độc tính cao, tác động lên nguyên sinh chất tế bào, gây phá hủy tế bào, đặc biệt là tế bào gan gây suy gan cấp. Triệu chứng nhiễm độc thường xuất hiện muộn (từ 6 - 24h) như đau bụng, nôn, tiêu chảy, vàng da, xuất huyết, tiểu ít, hôn mê… Việc điều trị cần tiến hành càng sớm càng tốt để giảm nguy cơ tử vong.

Entoloma sinuatum là một loại nấm độc được tìm thấy trên khắp châu Âu, Bắc Mỹ. Ở Việt Nam, loại nấm này tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Là loài nấm lớn nhất của các loài nấm bào tử hồng gọi là Entoloma, nó cũng là loài điển hình. Xuất hiện vào cuối mùa hè và mùa thu, quả thể được tìm thấy trong rừng rụng lá trên đất sét hoặc đất bị phấn, hay công viên gần đó, đôi khi trong các hình thức của nấm tiên hoàn. Có hình dạng rắn, chúng giống thành viên của chi Tricholoma. Mũ nấm có màu từ ngà đến nâu xám có kích thước lên đến 20 cm với rìa cuộn vào trong.

Lá tia gợn sóng có màu nhạt và thường hơi vàng, trở thành màu hồng khi các bào tử phát triển. Thân nấm màu hơi trắng dày không có tầm hoàn. Nấm Entoloma sinuatum có dạng hình nón, cuống hình trụ, tán nấm có màu nâu. Chúng thường mọc ở bìa rừng từ cuối xuân đến đầu thu, loại nấm này chứa chất kịch độc người bệnh sẽ có các biểu hiện diễn ra rất nhanh trong vòng vài giờ như rối loạn ý thức, đau bụng, tiêu chảy, rối loạn điện giải, hạ huyết áp và nhanh chóng rơi vào hôn mê, chất độc cao có thể dẫn đến tử vong rất nhanh.

Nấm phiến đốm chuông - Paneolus campanulatus thuộc họ Nấm mực - Coprinaceae. Loại nấm này có kích thước khá nhỏ, nhìn khá dễ thương nhưng mang trong mình chất kịch độc mà chúng ta phải rất thận trọng. Đường kính của chúng khá nhỏ, mọc nhiều trên các bãi cỏ kể cả vùng đồng bằng hay vùng núi. Khi ăn vào hệ thần kinh không được tỉnh táo, có thể dẫn đến lú lẫn gây ảo giác và tử vong.

Nấm thường yếu, có chân mảnh (3 - 8cm) màu xám. Mũ hình chuông tù, đường kính 2 - 3,5cm, màu da sơn dương, ở mép nhạt hơn, hơi dính. Các phiến có vân, màu xanh rồi đen do các bào tử chín không đều tạo nên những vân khá sẫm. Nấm mọc trên phân hoai mục ở các bãi cỏ từ tháng giêng tới tháng 9, thường riêng lẻ hoặc họp thành nhóm nhỏ. Có gặp ở Hà Nội, Hưng Yên...