Top 10 Món ăn đặc sản của người dân tộc Mường

Mỗi khi Tết đến, người Mường ở Thanh Sơn cùng nhau sửa soạn, mua sắm để đón một cái Tết ấm no, hạnh phúc. Bánh nẳng, loại bánh truyền thống không thể thiếu trong Tết Nguyên đán của người Mường. Đây là loại bánh phổ biến và dân dã được làm từ gạo nếp và nước nẳng, với công đoạn chế nước nẳng cầu kỳ. Gạo nếp mới sau đãi sạch, đổ vào nước nẳng đã chế ngâm từ 2-3 ngày, rồi vớt ra đem gói bằng lá chít, lá dong hoặc lá chuối. Bánh nẳng không chỉ ngon miệng mà còn mang đậm hương vị của đất trời Thanh Sơn. Nó còn được coi như một loại thuốc quý giúp tiêu cơm, giải say. Thưởng thức bánh nẳng, thực khách sẽ cảm nhận được sự giản dị, hòa mình vào tình người, hồn quê của đồng bào Mường.

2. Chả rau đáu

Món chả rau đáu là sáng tạo tinh tế của người Mường, mang đậm hương vị đặc trưng của Hòa Bình. Với sự thanh mát và dinh dưỡng, chả rau đáu không chỉ là một món ăn ngon mà còn là bí quyết giữ gìn sức khỏe. Bí quyết nằm ở lá rau đáu, một loại cây chỉ mọc tự nhiên ở những khe suối có thời tiết lạnh và ẩm.

Người Mường tự hào với món ăn truyền thống này, xem đó là biểu tượng của văn hóa Hòa Bình. Chả rau đáu thường xuất hiện trong những dịp lễ Tết, luôn là sự lựa chọn yêu thích của nhiều người. Để tạo ra hương vị đặc biệt, người dân đã phải vất vả lặn lội hàng chục cây số, dành cả ngày để chọn lựa những chiếc lá rau xanh tươi ngon.

Điều đặc biệt là sự hiếm có của rau rừng đã làm cho món ăn này trở nên quý hiếm. Ngay cả đối với khách quý, nếu không thông báo trước khi đến thăm, họ sẽ khó có cơ hội trải nghiệm hương vị độc đáo của chả rau đáu.

Vào những dịp lễ tết và lễ hội truyền thống, món “Cá ướp chua” được coi là một biểu tượng đặc sắc trong nền ẩm thực của người Mường ở Hòa Bình.

Để tạo nên món ăn này, đầu bếp cần phải tận dụng sự tinh tế, công phu và thời gian. Cá được chuẩn bị kỹ lưỡng, bao gồm việc mổ bụng, lấy ruột, rửa sạch, rồi chia thành từng khúc vừa đối với cá nhỏ và miếng lớn với cá to. Cá sau khi được ráo nước sạch, được ướp muối, cơm nguội và men rượu (tuỳ theo lượng cá). Sau đó, tất cả được trộn đều và đặt vào hũ, sử dụng lá chuối tươi để bọc kín miệng hũ và sử dụng lạt để buộc chặt. Quan trọng là phải kiểm tra thường xuyên, nếu lá bị rách hoặc hở thì cần thay thế bằng lá khác và buộc kín miệng hũ. Sau khoảng 10 - 15 ngày, mở hũ kiểm tra. Nếu cá có mùi chua, thì thêm “xỉnh” (thỉnh), nếu chưa có mùi thì thêm muối hòa nước ấm và đặt gần lửa.

Rang ngô nếp, giã nhỏ để nguội. Rau riềng được rửa sạch, thái lát và giã nhỏ. Hành cắt dài sau khi rửa sạch. Cá được trộn đều với các gia vị và lại đặt vào hũ, sử dụng lá chuối để bọc kín và buộc chặt miệng hũ. Cuối cùng, sử dụng tro nhào pha với nước để trát kín miệng hũ.

Để thưởng thức món cá ướp chua, có nhiều cách khác nhau. Có thể ăn ngay sau 3-6 tháng mà không cần chế biến. Hoặc đặt cá ướp chua vào lá thầu dầu (lá bánh tẻ), kẹp vào que tre và nướng bằng than củi. Hoặc cũng có thể sử dụng cá ướp chua để nấu canh,...

Cá ướp chua không chỉ là một món ăn ngon mà còn là biểu tượng tinh tế của văn hóa ẩm thực Mường, chứa đựng tình cảm sâu sắc của con người đối với đất, trời, rừng núi. Thưởng thức cá ướp chua, không chỉ là để trải nghiệm hương vị đặc biệt mà còn là để cảm nhận tình cảm mộc mạc, chân thành của người Mường. Món ăn này đã trở thành đặc trưng và thương hiệu tiêu biểu trong văn hóa xã hội của người Mường.

Văn hóa ẩm thực của dân tộc Mường đã truyền bá qua hàng thế kỷ với sự đa dạng và phong phú, không chỉ trong các món ăn mà còn trong thế giới của đồ uống, nổi bật trong đó là Rượu Cần. Đây không chỉ là một loại thức uống, mà còn là biểu tượng của văn hóa và niềm tự hào của người Mường.

Trong ngôn ngữ Mường, Rượu Cần được gọi là rjão tjỏng (rão tỏng - rượu đóng). Không ai biết từ bao giờ người Mường đã biết cách làm rượu, nhưng nó đã trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày, được sử dụng trong gia đình, các dịp vui chơi, tiếp đón khách, đám cưới, mừng nhà mới, hay các lễ hội...

Theo kể của những nghệ nhân Mường, nghệ thuật làm rượu Cần đòi hỏi sự tinh tế và tỉ mỉ. Nguyên liệu chính là gạo nếp cẩm, giúp tạo ra hương vị thơm ngon và nhiều hơn so với các loại gạo khác. Gạo được xay chứ không phải giã, và việc này thường diễn ra khi gạo còn nóng để đảm bảo rượu không bị nát và hút không bị tắc cần.

Sau khi chuẩn bị nguyên liệu, gạo được ngâm trong nước lã một đêm, sau đó trộn với vỏ trấu nếp cẩm. Sau khi đun sôi, cơm được đổ ra mẹt để nguội, rồi men nhỏ được giã và trộn đều với cơm. Mixture này được ủ trong nồng hoặc thúng có lá ráy phủ dưới đáy (gọi là hứng rượu). Quá trình ủ mùa hè kéo dài khoảng 24 giờ, trong khi mùa đông thì lâu hơn. Rượu bắt đầu lên men thơm (gọi là dậy rượu), sau đó được đặt vào hũ sành nén hơi chặt. Lớp trên cùng của hũ được phủ bằng lá chuối, và bên ngoài còn trát một lớp tro ướt kín đáo. Rượu được ủ từ 5 ngày trở lên để có thể uống được, nhưng để có hương vị tốt nhất, nên ủ từ 3 tháng trở lên. Đôi khi, người ta có thể ủ rượu đến 3 năm hoặc lâu hơn mới mang ra sử dụng. Trong quá trình ủ lâu như vậy, bã được thay mới để chỉ giữ lại nước cốt, còn bã đã được chiết xuất để tạo nên rượu cả rồi. Rượu Cần 3 năm trở lên thường được coi là ngon nhất.

Vùng đất Hòa Bình, nơi cư dân tộc Mường an cư, không chỉ hấp dẫn bởi khung cảnh tự nhiên hùng vĩ mà còn nổi tiếng với văn hóa ẩm thực đậm chất độc đáo. Bên cạnh những đặc sản như rau rừng, măng đắng, gà đồi, thịt gác bếp, xôi nương, lợn mán thui luộc là một trong những bí quyết khiến du khách bất ngờ với hương vị ngon tuyệt. Món ăn này đã trở thành biểu tượng ẩm thực, để lại ấn tượng khó phai cho những ai đã từng thưởng thức.

Người ta chọn những con lợn thả rông, thui vàng từng phần, đảm bảo mỗi chiếc lông nào cũng được cạo sạch trước khi thực hiện quy trình mổ và lấy phần nội tạng. Thịt sau đó được rửa sạch mà không cần dùng nước, chỉ cần lạt giang để máu ráo. Đặt lên bếp củi, nồi luộc ở nhiệt độ vừa cho thịt chín đều. Khi đã chín, thịt được thái mỏng và sắp xếp trên lá chuối rừng tươi xanh.

Món thịt thui luộc được ăn kèm với muối rang và hạt dổi nướng giã nhỏ. Người thưởng thức sẽ cảm nhận hương vị đặc trưng với sự ngọt ngào của thịt lợn, độ giòn của bì và mỡ, hương thơm của lá chuối, vị đặc sắc từ hạt dổi, và hậu vị đậm đà của muối rang. Mỗi lần kết thúc bữa ăn là một trải nghiệm khó quên.

Món ăn độc đáo mang tên Chả cuốn lá bưởi không chỉ đơn thuần là sự kết hợp tinh tế của những nguyên liệu dễ kiếm trong vùng rừng và vườn nhà, mà còn là biểu tượng của sự khéo léo và tận dụng tối đa nguồn tài nguyên của người Mường. Thịt heo từ lợn Mường, nuôi tự nhiên trong khu vườn, không chỉ chắc thịt mà còn ít mỡ, là nguyên liệu chính của món ăn.

Có hai cách chuẩn bị thịt: băm nhuyễn hoặc thái lát mỏng, sau đó ướp gia vị với hạt dổi, hạt sẻng, lá lốt, đinh lăng, ngò gai, tía tô, bạc hà và thêm chút nước mắm, bột ngọt để tăng thêm hương vị. Trong khi thịt ngấm gia vị, lá bưởi được chọn để cuốn.

Món ăn ngon nhất khi mới nướng xong, lá bưởi giòn rụm kết hợp cùng thịt heo mềm ngọt tạo nên trải nghiệm ẩm thực độc đáo. Mỡ thịt tan chảy nhưng không gây ngấy, mùi thơm của lá bưởi lan tỏa, hòa quyện với vị đặc trưng của hạt dổi, rau thơm và vị ngọt của thịt, tạo nên hương vị đặc sắc khó cưỡng. Chả cuốn lá bưởi không chỉ là món ngon, mà người Mường còn coi đó như một loại 'thuốc' bảo vệ sức khỏe, giúp tiêu hóa tốt và duy trì huyết áp ổn định.

Văn hóa ẩm thực của người Mường được thể hiện qua những món ăn đậm chất dân dã, đánh bại hương vị núi rừng và sông suối, như thịt, cá, măng, rau rừng... Trong đó, món gà nấu măng chua không thể không được nhắc đến. Trong những ngày lạnh của mùa đông, thưởng thức măng chua nấu gà mang đến hương vị chua dịu nhẹ và thịt gà mềm mại. Món ăn này từ lâu đã trở thành biểu tượng nổi tiếng, góp phần làm nên nét độc đáo của văn hóa ẩm thực Mường. Nét truyền thống đặc sắc này đã tồn tại từ thời xa xưa.

Trong quá trình chuẩn bị món gà nấu măng chua, việc lựa chọn măng và gà đóng vai trò quan trọng. Gà thả có trọng lượng khoảng 0,8 – 1 kg sau khi được làm sạch và mổ bỏ nội tạng. Thịt gà được cắt thành miếng nhỏ, ướp cùng măng chua (nên sử dụng măng muối lâu ngày) và gia vị, để từ 20 – 30 phút để thấm hương vị. Sau đó, đun nấu trên bếp củi than khoảng 1-2 giờ cho thịt gà và măng chua chín nhừ. Khi thịt gà và măng đã chín, rắc thêm một ít hạt dổi nướng giã nhỏ. Khi ăn, hòa quyện giữa thịt gà, măng chua và hạt dổi tạo nên một trải nghiệm hương vị độc đáo.

Đối với người Mường, việc thưởng thức món gà nấu măng chua ngon không thể thiếu các loại rau ăn kèm như lá đu đủ, cải nương... Kết hợp thịt gà với các loại rau này tạo nên hương vị đặc sắc, với vị đắng của lá đu đủ và cay của cải nương kết hợp tinh tế với hương chua dịu của măng chua và thịt gà, tạo nên một bữa ăn ngon, bổ dưỡng, đậm đà theo phong cách ẩm thực Mường.

Trên bàn ăn của người Mường (Hòa Bình) trong những dịp lễ Tết, luôn có món cá Ốt đồ. Món ăn này được chế biến tương tự như cá hấp dưới xuôi nhưng thời gian nấu lâu hơn đáng kể. Nồi hấp cá, được gọi là cái Ốt, có hình dáng giống cái chõ và cách nấu chín bằng hơi nước, được gọi là đồ, giống như kiểu đồ xôi. Có lẽ đó là lý do mà món cá có tên gọi là Ốt đồ.

Cá sau khi bắt được từ ao lên, được tẩy vảy, lấy ruột, ướp muối để sạch nhớt, sau đó xát muối, tiêu, gừng, xả, ớt, hạt dổi trong khoảng 30 phút để cá thấm gia vị. Sau đó, cá được trộn đều với nhiều măng, bọc vào lá chuối và đặt lên cái Ốt đồ từ 10 – 12 tiếng.

Quyện trong hương thơm của khói củi là mùi hương quyến rũ của cá và những gia vị đặc trưng, mang đậm hương vị của sản phẩm từ núi rừng, tạo nên một sự hấp dẫn không ngừng. Món cá Ốt đồ ngon và đạt yêu cầu là phải chín thật mềm mại, mềm mại mà không bị nát. Cả cá và măng hòa quyện với những loại gia vị thơm ngon, mềm mại và ngọt, nhai được cả xương.

Đặc sản thịt trâu nấu lá nồm của người Mường là một món ăn được du khách yêu thích. Thịt trâu được thui trên bếp than, sau đó lông được cạo sạch và da hầm cho bung mềm. Thịt trâu sau đó được thái nhỏ và hầm cùng với gạo tấm và lá lồm đặc trưng của món ăn.

Sau thời gian hầm nhất định, bạn có thể mang ra và thưởng thức. Phần thịt mềm dai, thơm ngon kết hợp với hương vị chua chua đặc trưng của lá lồm, chắc chắn sẽ ghi điều khó quên trong trái tim mọi thực khách.

Trên đất nước hình chữ S, mỗi dân tộc mang đến những nét văn hóa đặc sắc, phong phú và đa dạng. Dân tộc thiểu số, với hơn 1 triệu người, góp phần làm nên một nền văn hóa độc đáo, mộc mạc và giản dị. Nét đẹp của văn hóa người Mường là sự kết hợp tinh tế giữa sự mộc mạc và độc đáo, tạo nên ấn tượng khó phai.

Văn hóa của dân tộc Mường, được thể hiện rõ trong ẩm thực, đặc biệt là những món ăn độc đáo như đĩa quéch, ngách lưỡi, banh nẳng (Pẻng năng), cá ướp chua,... và đặc biệt là Pẹng goẹng.

Pẹng goẹng, một món ngon của người Mường, chế biến từ bột ướt làm từ gạo tẻ, nhân cá con băm nhỏ, sau đó ướp gia vị và chiên trên chảo. Bánh sau đó được gói bằng lá chuối và luộc cho đến khi chín. Thường được làm trong các dịp lễ hội như giỗ chạp, hội hè.