1. Hướng dẫn trẻ nhận biết các cảm xúc
Làm cha mẹ, bạn không muốn thấy con cái luôn tỏ ra cáu kỉnh và khó chịu. Điều quan trọng nhất trong việc giáo dục con kiểm soát cảm xúc là hướng dẫn trẻ nhận biết các trạng thái cảm xúc. Bạn hãy dạy con phân biệt được sự vui vẻ, buồn bã, giận dữ, hay bực bội là như thế nào.
Nguyên nhân và cách điều chỉnh cảm xúc sao cho không gây phiền toái cho người khác. Khi trẻ hiểu rõ rằng sự tức giận có thể làm người khác cảm thấy phiền lòng và mệt mỏi, bé sẽ học cách kiểm soát sự nóng giận một cách đúng đắn, đúng thời điểm, và đúng cách.
2. Dạy con cách xử lí tình huống khi tức giận
Đối với trẻ, việc đối mặt với các tình huống hiểu lầm, khó chịu có thể là một thách thức. Để giúp con xử lí những tình huống này một cách lịch sự và vui vẻ, bạn có thể thực hành cùng con. Chẳng hạn, mô phỏng tình huống khi bạn cùng lớp mượn bài kiểm tra của con để copy khiến con nổi giận, hoặc tình huống khi xe bus đông người và có hành khách chen lấn giẫm vào chân con... Những bài tập này giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm xử lí tình huống và phản ứng đúng mực, hài hòa trong cuộc sống hàng ngày.
Cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ con phát triển kỹ năng sống này.
3. Học cách lắng nghe
Để tránh sự nóng giận vô cớ, trẻ cần biết học cách nghe và lắng nghe mọi sự việc, tình huống trong giao tiếp hàng ngày. Cha mẹ hãy phân tích cho trẻ hiểu tác dụng của việc lắng nghe sẽ giúp con hiểu rõ ngọn ngành sự tình và tránh được những bực bội khó chịu.
Tính kiên nhẫn và khả năng kiềm chế bản thân sẽ là nền tảng giúp trẻ trưởng thành và khôn lớn hơn. Và khi đó, con sẽ không cáu gắt mỗi khi gặp phải những tình huống bực dọc vô cớ.
4. Cha mẹ cần làm gương
Môi trường sống có tác dụng quyết định nên tính cách của mỗi con người. Nếu bạn muốn con cái luôn vui vẻ, gia đình ngập tràn tiếng cười và hạnh phúc thay cho sự bực bội, cáu kỉnh nóng giận thì bản thân bạn phải làm gương cho con.
Khi thấy cha mẹ biết cách kiềm chế nóng giận và hiểu được sự bực bội chỉ khiến cho không khí gia đình thêm nặng nề, u ám, trẻ sẽ biết cách kiềm chế giống cha mẹ. Hãy ghi nhớ rằng, bạn chính là tấm gương để con cái học tập và noi theo, chính vì vậy cha mẹ nên khéo léo, tinh tế và tránh nổi cáu vô lí với trẻ.
5. Cha mẹ nên đưa ra các quy tắc riêng
Khi giáo dục trẻ về cách kiểm soát sự tức giận, cha mẹ cần thiết lập những quy tắc riêng. Tức là, từ đầu, hãy đặt ra cho con những hành động nên và không nên để giảm thiểu hoặc loại bỏ sự tức giận.
Hãy giải thích một cách chi tiết rằng trong mọi tình huống, bình tĩnh luôn là chìa khóa giúp tâm trí con sáng tạo và quyết đoán hơn. Khi trẻ hiểu rõ các quy tắc mà cha mẹ đề ra, chúng sẽ cố gắng học cách kiểm soát cảm xúc, đặc biệt là sự tức giận.
6. Áp dụng biện pháp khi cần thiết
Khi cảm xúc bùng phát mạnh mẽ, nhiều trẻ thường thách thức quy định. Trẻ nghĩ rằng đó là cách hiệu quả nhất để bố mẹ đáp ứng nhu cầu của mình. Tuy nhiên, cha mẹ cần học cách đối mặt thay vì chấp nhận hay nuông chiều theo ý muốn của con. Thường xuyên thực hiện quy tắc để con hiểu rằng chúng không được phép quấy rối hay gây rối.
Nếu con vi phạm quy tắc, hãy áp dụng biện pháp trừng phạt. Phạt làm việc hững hờ hoặc tước quyền lợi là những biện pháp hữu hiệu. Nếu con gây hủy hoại, hãy yêu cầu chúng phải sửa chữa hoặc tham gia công việc nhà để học được trách nhiệm. Đừng nhượng bộ nếu con chưa khắc phục hậu quả.
7. Khám phá nguyên nhân của sự tức giận cùng trẻ
Trước khi hướng dẫn trẻ kiểm soát cảm xúc, mẹ hãy tìm cách giúp trẻ phân tích nguyên nhân của sự tức giận. Đối với nhiều trẻ, việc chia sẻ cảm xúc có thể giúp trẻ thư giãn và quên đi cảm giác tức giận. Nếu trẻ đang giận mẹ, mẹ có thể nhẹ nhàng đề xuất rằng trẻ có thể nói chuyện với bố, với gấu bông hoặc thậm chí là với đồ chơi yêu quý trong nhà. Qua đó, không chỉ giúp trẻ giải toả cảm xúc mà mẹ còn hiểu rõ hơn về tâm lý của con và biết cách hỗ trợ trong từng tình huống cụ thể.
Điều này góp phần phát triển kỹ năng sống quan trọng cho trẻ. Khi mẹ hiểu rõ nguyên nhân của sự giận dữ, mẹ sẽ dễ dàng hơn trong việc giải thích cho trẻ hiểu và chia sẻ với trẻ những cách để tránh những xung đột tiềm ẩn một cách thông minh nhất.
8. Đặt kế hoạch hỗ trợ trẻ giữ được sự bình tĩnh
Dạy con biện pháp kiềm chế khi cảm thấy tức giận. Hướng dẫn con cách kiềm chế cảm xúc, tránh việc ném đồ hoặc đánh đập người khác. Khuyến khích con tận dụng thời gian 'giải lao' khi bực bội, ví dụ như vào phòng riêng để lấy lại sự bình tĩnh. Incentive con tô màu, đọc sách, hoặc tham gia các hoạt động khác để thư giãn.
Phụ huynh có thể chuẩn bị một 'bộ đồ nghề giữ bình tĩnh', bao gồm sách tô màu và màu vẽ, sách hài hước, những miếng dán xinh xắn, đồ chơi quen thuộc hoặc một lọ nước hoa dịu nhẹ. Khi con tức giận, hãy khuyến khích con sử dụng 'bộ đồ nghề giữ bình tĩnh' của mình để tự kiểm soát.
9. Kích thích bằng sự hài hước
Tất nhiên, khi trẻ đang trải qua cơn giận dữ mạnh mẽ, việc tìm kiếm sự hài hước có thể khó khăn. Tuy nhiên, điều này không phải là điều không thể. Thực tế, phụ huynh vẫn có thể sử dụng sự hài hước. Đầu tiên, phải xác định nguyên nhân của vấn đề và thừa nhận rằng nhiều lúc bất đồng quan điểm xuất phát từ những hiểu lầm ngớ ngẩn.
Hãy chỉ ra điều này một cách nhẹ nhàng và hài hước để giúp trẻ giải tỏa căng thẳng. Sự hài hước là một “công cụ” quan trọng giúp nuôi dưỡng sự hạnh phúc cho trẻ.
10. Tạo một biểu đồ đo mức tức giận
Biểu đồ đo mức tức giận là công cụ giúp trẻ nhận ra khi họ đang trải qua cảm xúc giận dữ quá mức. Hãy vẽ một biểu đồ lớn trên một tờ giấy với số 0 ở dưới cùng và các con số từ 1 đến 10 ở đỉnh biểu đồ.
Mức 0 đại diện cho ‘không tức giận’, mức 5 là ‘mức tức giận trung bình’, và mức 10 là ‘giận dữ hơn bao giờ hết’. Giải thích cho con về những biểu hiện cơ thể tương ứng với từng mức độ trên biểu đồ. Cười là biểu hiện ở mức 0, khuôn mặt giận dữ ở mức 5, và ở mức 10, con có thể trở thành ‘quái vật giận dữ’.
Hướng dẫn con về những dấu hiệu cơ thể khi con cảm thấy giận. Con có thể nói về cảm giác nóng mặt ở mức hai, hoặc việc nắm tay thành nắm đấm ở mức 7. Khi con nhận biết được những dấu hiệu này, con sẽ tự nhận ra cần phải bình tĩnh lại trước khi mức độ giận dữ đạt đến 10. Treo biểu đồ đo mức tức giận ở một nơi dễ nhìn và hỏi con: “Hôm nay con đang ở mức nào?”