Top 10 Tản văn về hoa cải đáng đọc

Tôi nghiệm thấy, từ cổ chí kim, thường những lời ca, những giai thoại lịch sử...nói về cây cải, bao giờ cũng gọi về những buồn thương, những da diết làm cho ta mơ hồ nhớ tiếc chỉ muốn hồn cây nhập vào mình mà tấu lên những vần thơ - dù vần thơ ấy quê kiểng, hiền lành, vụng dại có vị đăng đắng, cay cay, ngọt lành của loài cây thực phẩm vừa no lòng mát dạ vừa lãng mạn, trữ tình đã bao đời làm nên nỗi nhớ, niềm thương...

Cứ cuối mùa hè, bắt đầu có heo may là chị gái lại rủ tôi gieo hạt cải. Những hạt cải màu nâu sẫm, tròn li ti nhỉnh hơn hạt vừng tí chút, được phơi khô từ hồi cuối xuân, đựng vào một chiếc lọ có nút lá chuối, trên gác bếp được lấy xuống. Chị bảo tôi, lấy chút nước ấm ngâm cho hạt nở ra và hôm sau thì gieo vào luống đất đã chuẩn bị sẵn, tơi xốp, mịn màng như rây bột. Ngày nào tôi cũng ra ngắm cây. Con bé hay tò mò là tôi, mê mẩn gọi những mầm cây bé tí, đội trên đầu những "chiếc mũ" màu nâu li ti ấy là "cải nhi đồng" rồi "cải thiếu niên". Chẳng mấy chốc, hai chiếc lá tai bé tẹo, tròn xoe, xanh lục trong veo, nhường chỗ cho những chiếc lá dài nõn nà như những bàn tay nhỏ xíu vẫy gió.

Những luống cải xanh ngọt con mắt hồn nhiên uống sương giá, nước mưa, khí trời, cả nước mát từ chiếc ô doa của chị em tôi. Và dường như nó biết nghe cả lời ru em ngái ngủ của mẹ vọng ra từ khung cửa, lời ca da diết nhớ thương ai của chị gái tôi hoà trong tiếng thoi...để rồi, cây cải vụt vươn thành những cô cải, chị cải, bác cải đem lại ấm no, hạnh phúc, vẻ đẹp... và cả niềm đam mê cho con người.

Không hiểu sao, tôi rất thích những phụ nữ tên Cải. Cô Thúy Cải nghệ sĩ nhân dân của đoàn Quan họ Bắc Ninh xinh giòn duyên dáng càng làm tăng tình cảm của tôi!

Có lẽ vì thế mà tôi luôn có một mặc định: cây cải thì nhất định phải là... "giới nữ ". Thêm nữa, bởi thân cải mềm mại, xinh tươi, hoa hiền lành mà rực sáng, cuốn hút bao ong bướm si tình và giống như người phụ nữ, ngay từ khi sinh ra đã không tiếc thân mình mà tận hiến cho đời tất cả những gì mình có - kể cả chút vị đắng cay.

Ấy là khi cây cải mọc mầm được tầm ba, bốn lá, chị tôi nhổ tỉa bớt những cây yếu, cho thoáng vườn để làm món ghém cải non.

Tầm cải lên chừng dăm bảy lá, là có thể "đánh ra" lấy bẹ chuối buộc thành bó, mang bán cho người ta trồng. Ruộng cải, cánh đồng cải bạt ngàn cũng từ đây mà ra.

Cải quê tôi khác hẳn mọi nơi, nó là thuần giống cổ xưa. Từ khi gieo hạt đến hết đời cây, tầm bảy, tám tháng. Trồng cùng nhau, các loại rau khác đã sẵn sàng cho thu hoạch mà cải vẫn... thiếu niên. Chị tôi cười bảo: cải là loài cây ban đầu chậm lớn, nó tựa như cô gái dậy thì muộn, nhưng tương lai thì rất xinh đẹp, nết na. Ai muốn có nàng phải biết chăm sóc, gắn bó và chờ đợi. Rồi chị đọc cho tôi nghe câu ca của người xưa:

"Muốn ăn rau cải cho thanh
Thài lài rau rệu bảnh thành bờ ao".

Nhà tôi có một mảnh vườn xinh xinh bên bờ Sông Sứ trồng cải. Xung quanh rào bằng dậu tầm xuân chi chit đơm hoa.

Chăm cải là thú vui của chị em tôi. Cây cải non rất dễ thương, lá xoè như những cánh hoa xanh, xinh xắn. Chùng tôi thường "tỉa la chân" cho khỏi "hãm cây". Mớ rau la non bấy, mềm mại, mang về nấu canh hay luộc. Những ngày cuối thu, đầu đông, cơn gió heo may khô se, làm cho người ta có cảm giác xót ruột. Đánh lờ được mấy con rô, hay bắt được mớ cua đồng ăn màu lúa mà nấu bát canh rau cải thái nhỏ với mắm tép, thêm vài lá gừng tươi, chẳng cần bột canh hay mì chính...Mới chỉ những kể ra thôi, cũng đủ để đánh thức thần khẩu của bao người có tiếng là sành món ăn dân dã.

Bây giờ đang là tháng chạp ta, cũng là cữ thu hoạch cải. Không nói ngoa, giống cây cải cực kỳ "đại bác" là niềm kiêu hãnh của người làng tôi. Chúng cao tầm bảy, tám mươi phân, thậm chí hàng mét, bẹ to lớn như bốn ngón tay chụm lại, xoà rộng như cái nơm úp cá, có cây nặng sáu bảy cân.

Ngồng cải nhu nhú tròn lẳn như cổ tay, đem luộc chấm mắm tép, hay xào tỏi, cắn ngập chân răng. Nuốt vào lòng rồi mà vị ngọt ngon vẫn đọng mãi nơi đầu lưỡi, cuối họng. Thân lá còn lại đem rửa sạch, nén cả cây trong chum lớn, ăn đến tận sát mùa hè sang năm, hoạc thái lát, muối xổi, với hành, vàng ươm, thơm nức nở, ăn giòn tan vào dịp tết cho đỡ ngán thịt đông, cá kho. Khi nhà tát ao, có được con cá chép mà om dưa chua thì thật là... đại tiệc!

Bằng không, dưa chua vắt thật kỹ, chấm mắm cáy, ăn với cơm gạo mùa, hoặc bắt được mẻ cá vụn mà nấu canh dưa với thì là, hành, thêm vài quả cà chua thóc ăn với rau diếp mùa này cũng đâu kém phần... quan trọng ở đời!

Chị em tôi vốn là kẻ ưa ngon miệng, ngon mắt, ngon mơ mộng, nên với cây cải, ngoài sự cung cấp thực phẩm ngon nó còn là niềm khắc khoải chờ mong của chúng tôi mỗi độ xuân về: mùa hoa cải.

Thật ra, hoa cải không đẹp sang trọng kiêu sa như lan, đào, mai, hồng cúc...nhưng nhìn vào ta lại thấy đắm say. Không cần chậu hay bình cầu kỳ, cải đẹp hồn nhiên, duyên dáng, mặn mòi, mộc mạc, hồn quê. Mỗi mảnh vườn cải đều lưu dấu một màu vàng bừng sáng trong nắng ấm. Đó là sắc màu của sự mê mải, như kéo, như níu người ta. Đẹp dịu dàng như thế, mong manh như thế, hiền lành như thế và chờ mong như thế; nào ai chẳng day dứt khi bước chân đi!

Mỗi buổi ra thăm vườn, nhìn những cô cải xanh non phây phây tháng trước, giờ đây đã trở thành những chị cải với chùm lá màu vàng chanh chững chạc mà lòng xôn xao. Tôi mê mẩn với những ngồng cải thô tháp vươn cao, nhưng nó lại đang nâng đỡ hàng chục nhành, hàng nghìn, hàng vạn cánh hoa vàng tươi, nhỏ nhắn, mỏng tang như cánh bướm, thơm mùi thương nhớ, dập dờn, toả hương hăng hắc, nồng nàn cùng Gió Mùa Đông Bắc.

Sở dĩ tôi đặt tên mùi của loài hoa này là "mùi thương nhớ" bởi nó có lý do riêng.

Đấy là một sáng mùa đông, cô gái mười bảy tuổi ấy là chị tôi, tiễn một người đi xa. Họ đứng bên một vạt cải trổ hoa vàng do chính tay họ chăm bón. Con Sông Sứ hiền lành soi bóng. Bên kia là bờ sông, là cánh bãi dâu xanh ngút ngàn.

- Cải ơi, cải ở lại nhé em, cải đừng sang sông, hãy đợi tôi về...!

Và chiến tranh đã không cho anh giữ được lời hứa.

Nhành hoa cải anh mang theo đã mãi mãi cùng anh "về trời" trong nỗi nhớ thương vô hạn đeo đẳng suốt một đời trinh nữ của chị.

Trong một năm, chị chỉ mong sao cho đến mùa đông, người con gái nơi chị ngày ấy, bấy lâu đã thành chị, thành bà. Những buổi chiều muộn, chị thẫn thờ cùng vạt cải ven sông. Những bông cải đẹp hiu hắt buồn. Chị lẩm rẩm đọc lại câu thơ cũ, nhìn cánh bèo đơn côi trôi về nơi vô định, vạt dâu bến sông nay đã xơ xác khác xưa... Một nhành hoa cải rũ xuống chân chị.

Năm nào hoa cải cũng khóc...!

Rồi làng quê thành phố thị, con Sông Sứ được khơi rộng ra để phục vụ tưới tiêu và lấy nước sạch cho nhà máy nước.

Bãi dâu bên sông cũng biến mất, nhường chỗ cho những nhà tầng cao, tầng thấp kín mít và nhấp nhô...

Chỉ còn vạt hoa cải bên này sông là tương phản, bẽ bàng, lạc lõng bị người đời bỏ quên, đến hẹn, hoa lại về cùng chị bên bến sông này...

Và rồi, cách đây vài năm, chị tôi cũng lại mang màu hoa cải về trời. Cũng chẳng có "rau răm" để mà chịu lời cay đắng. Tôi cũng theo chồng làm ăn tận xứ xa. Chỉ còn lại mảnh đất trồng cải, bên sông bỏ hoang cho cỏ dại mọc um tùm!

Ôi! những cây cải, khi mơn mởn xanh hiền lành, lúc nở hoa vàng dịu dàng, mang vẻ đẹp kín đáo, mộc mạc, thuỷ chung mà không kém phần kiêu hãnh của người con gái quê tôi.

Bây giờ, giống rau cải cay, cho thức rau ngon và hoa to đẹp ngày xưa của làng tôi, gần như mất giống. Người ta ưa trồng những loại cải, cây nhỏ xíu, gieo thẳng, ngắn ngày, có loại cuộn tròn tựa như rau bắp cải. Cải giống mới, nhập ngoại, năng suất, nhưng ăn ít đậm đà và hoa thưa thớt khẳng khiu. Nhưng bù lại, cải được trồng đại trà, chuyên canh, lấy rau và lấy hạt xuất khẩu chế dầu ăn.

Không ít lần, tôi mời bạn bè về thăm quê giữa mùa hoa cải. Chúng tôi rủ nhau về xã Hồng Lý, huyện Vũ Thư Thái Bình - nơi có cánh đồng cải đại ngàn ven sông Hồng.

Những người ngắm cảnh, những thợ săn ảnh, những cặp nam thanh nữ tú, chán chốn đô hội, đua nhau tìm về.

Nhìn em gái mắt trong veo, nụ cười rạng rỡ, áo dài thướt tha tạo dáng trên đồng hoa bồng bềnh như nàng tiên, để "chàng phó nháy" của em quay video, chụp hình mà thấy lòng mình như bay bổng cùng tuổi nụ, tuổi hoa căng mọng hạnh phúc của em.

Gió từ Sông Hồng lồng lộng thổi, mùi hoa nhớ thương đẫm tiếng cười của các cặp trai tài gái sắc, đã làm thức dậy vẻ đẹp đặc trưng của hồn làng ven sông nói riêng khu vực đồng bằng Bắc bộ nói chung.

Chị bạn tôi người Hà Nội gốc không ngớt trầm trồ:
- Cảnh đẹp lãng mạn hơn cả trong phim. Chưa bao giờ thấy cảnh thảm vàng hoa rực rỡ như này...

Tôi mê cây cải đến mức, nhiều khi vẩn vơ, rất hay tọc mạch về những gì liên quan đến nó. Đã có lần, tôi đọc được một giai thoại lịch sử về cây cải, rau răm và lời của một bài ca. Tôi không tin lắm vào câu chuyện buồn của hoàng tử Cải và bà phi tên Răm, trong cuộc trốn chạy quân Tây Sơn ra đảo, thời hậu Nguyễn mà trở thành "nhân vật" chính của bài ca ai oán làm xót lòng của con người bao thế hệ.

Người xưa thực tế, giản dị mà sâu sắc lắm. Nên tôi lại có chút nghiêng sự ủng hộ về một ý kiến nhận định thế này: cải là loại rau chủ lực trong bữa ăn, được trồng hàng vườn, hàng cánh đồng, trong khi Răm chỉ được coi như một thứ rau gia vị, được trồng nhiều lắm là một đám con con trong vườn, dùng nhiều lắm cũng chỉ dăm ngọn cho vào bắp cải muối, hoặc một đĩa con đôi ba ngọn ăn kèm trứng vịt lộn. Vì thế mà có câu ca dao như thế nói về sự “phân biệt” đối xử. Cải được lên Trời còn Răm suốt đời ở đất...

Và bạn đọc của tôi!

Tôi biết, bạn cũng đang có chính kiến của riêng mình...!

Mùa hoa cải năm nay lại đến, tôi nhớ quê; nhớ chị gái mình; nhớ mảnh vườn xưa xinh đẹp với vô vàn kỷ niệm buồn vui; nhớ câu chuyện buồn gắn liền với mùa hoa định mệnh của một kiếp người; nhớ cánh đồng hoa cải huyền thoại đẹp như tranh ven Sông Hồng; nhớ những bài khảo cứu, tranh luận về những lời ca...mà bất giác rưng rưng nhẩm đọc câu ca:

Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu lời đắng cay.

Phạm Ngọc Tâm Dung

“Một mùa hoa cải, nở rực trên bờ sông.
Em, thiếu nữ đợi chờ, lòng bồi hồi chưa gặp chàng.
Một mùa hoa cải, ánh nắng óng ả trong lạ lùng,
Đôi ta, tay trong tay, chìm đắm trong lời yêu mến…” (1)

Khi đông về, se se lạnh kèm nắng vàng ấm áp, hoa cải vàng nở lung linh. Ở ngoại ô Hà Nội, cánh đồng hoa cải bùng nổ sắc vàng, tô điểm cho cả khu vực trở nên rực rỡ như thảm màu vàng. Đây là điểm đến lý tưởng cho giới trẻ chụp ảnh, hòa mình vào khung cảnh hoa cải và tìm về những ký ức ngọt ngào của tuổi thơ...

Trên cánh đồng hoa cải vàng tươi, thiếu nữ khuôn mặt trắng nõn thướt tha vuốt nhẹ chùm hoa cải, giọng hát nhẹ nhàng cất lên: Có một mùa hoa cải, nở vàng bên bờ sông/Em đang thì con gái, chờ đợi anh chưa lấy chồng/Có một mùa hoa cải, nắng vàng trong mê mải, cầm tay anh bối rối, anh nói lời yêu thương… Bạn trai bước tới hát tiếp: Anh nói rồi anh đi, chiến tranh không hẹn trước/Sợ làm con bướm trắng, thẫn thờ chiều ven sông/Thế rồi anh xa em bao mùa vàng rực nắng, chờ đợi anh mặc hoa trôi, đợi anh trong khắc khoải, thư đi không trả lời/Buồn thương hoa héo hắt, ai cũng bảo phải quên em đành bước sang ngang, gửi mùa xuân ở lại, gửi con tim cháy mãi cho người mình chờ mong...

Cảm giác nghe tiếng hát trên bãi sông bạt ngàn hoa cải, tôi tràn ngập kỷ niệm. Nhìn hoa cải, tôi chợt nhớ đến ngày xưa, hôm tiễn đưa anh lên đường, vườn hoa cải mẹ trồng rực rỡ màu vàng nắng. Khi đó, hoa cải buồn hiện về qua cửa sổ. Bức tranh tĩnh lặng, nắng nghiêng dọi cuối con đường, anh có khuất như chiếc lá nghiêng trong gió không? Em không dễ dàng quên nụ hôn ngọt ngào, những kỷ niệm trên cánh đồng hoa cải, theo cánh diều bay mãi vào ước mơ.

Trước Tết, mẹ gieo hạt cải trên đất. Cải lớn lên, nhổ bớt để bán hoặc luộc qua nước muối làm cây cải giòn ăn. Phần còn lại là những thân cải to, lá dày, hạt dày để dành giữ hạt giống cho mùa sau. Mỗi mùa cải đi qua là những chùm bông trắng bồng bềnh theo gió, từng cánh chuồn đỏ ối lượn sóng trong thảm hoa vàng. Mỗi mùa cải ngồng qua đi là những chùm hạt lắt lay theo gió để mẹ cắt ngọn mang về phơi trên sân nắng để khô và giữ giống cho mùa sau. Tôi không đếm xuể bao nhiêu mùa cải ngồng, cũng không nhớ bao nhiêu lần mẹ oằn gánh nước từ triền sông trở về mang theo hương hoa cải. Đêm xuống, thuyền neo lại giữa sông, ngọn lửa bếp trên thuyền hắt vẻ sáng dịu dàng xuống mặt nước.

Có những đêm tôi tỉnh giấc, cảm thấy điều gì đó chập chờn, quấn quýt ở đâu đó. Không phải tiếng nước sông chảy, không phải tiếng reo của ngọn lửa, cũng không phải hương ổi chín từ bãi sông, cũng không phải tiếng gọi nhau của bầy chim ri từ những lùm dứa dại ven đê. Một điều gì đó đến, rồi lại đi. Đêm lạnh, trăng tròn. Tôi ngồi xuống gần luống hoa. Đôi tay nâng nhẹ những chùm hoa ướt sương. Ngọn gió lướt nhẹ qua những bông hoa, chạm vào má tôi. Tôi cảm thấy run lên. Những bông hoa nhảy múa và bắt đầu trò chuyện với tôi. Tôi nhẹ nhàng áp đôi môi lên từng chùm hoa, chuyển từ chùm này sang chùm khác. Sông như ngừng chảy, im lặng lắng nghe, rồi bỗng trào lên những ngọn sóng reo vui.

Và đêm nay, xa bãi cát sông Hồng, tôi bỗng nhớ một loài hoa có mùi hăng nồng, ngai ngái phù sa của đất trong rơm mục thoảng theo gió vào những mùa cải ngồng đơm bông. Mùa của loài hoa quen thuộc, nay lại nở vàng tươi bên bờ sông cũ.

Tác giả: Minh Nguyệt

Bây giờ đã là mùa hoa cải. Mùa làm cho tôi, gã trai chạm tuổi ba mươi nhớ đến cuồng đến dại. Mùa một thời tôi từng mê mải, nuôi dưỡng tâm hồn tuổi thơ bằng những vạt nhớ vàng hươm. Ký ức tràn dòng, đưa tôi về ngày thơ ấu. Có ai về cùng tôi, thăm cánh đồng hoa cải?!

Đó là cánh đồng đẹp nhất trong ký ức của tôi. Cánh đồng hoa cải chẳng thênh thang, thẳng cánh cò bay như cánh đồng lúa, chẳng bạt ngàn tít tắp như cánh đồng ngô. Đó chỉ là cánh đồng be bé xinh xinh, thoai thoải giữa triền sông bên dòng nước chảy hiền hòa. Chẳng cần canh ngày, canh tháng, trời trở lạnh mẹ lại mang hạt cải ra gieo. Qua những ngày cải mọc mầm, ngoi lên những chồi xanh mướt mắt, qua thêm mấy cơn bấc, cải ngồng lên một màu vàng kỳ diệu.

Dấu chân tuổi thơ tôi in khắp lối đồng cải, rịn vào cát sông, bên gốc cải đang rung rinh trước gió. Nhớ những sớm mai, sương còn ngái ngủ, tôi theo mẹ đi tưới tắm cho cây. Cải mỉm cười khi ngậm nước sông trong vắt, tôi cười lại khi thấy nó cười chào tôi. Mẹ chiều lòng đứa con út bé bỏng, ra thợ hàn sắm cho tôi một chiếc ô doa bé xíu. Sung sướng đến vô cùng, tôi nghĩ mình là một nông dân thực thụ nhưng đám bạn lại cười vang khi thấy bạn mình “lạc lõng” giữa cánh đồng hoa. Tôi mặc kệ, thấy mình hạnh phúc mỗi ban mai, chịu trách nhiệm với cây cải mình chăm sóc.

Cánh đồng cải in dấu bao vui buồn, tủi nhọc. Người dân quê chẳng ai ngại ngùng khi sẻ chia. Là câu chuyện đời thường vụn vặt, là trở trăn sau mỗi mùa gặt, lúa mang về liệu có bán được giá không? Tôi thấy trên khuôn mặt họ những sự thật lòng, chẳng dối gian, toan tính bon chen với điều to tát hay nhỏ nhặt. Tất cả hóa yêu thương bên cánh đồng hoa cải.Trong cái nắng hanh hao của mùa, cải vàng rực, tươi mới, sáng bừng lên những gam màu hy vọng. Những ô cải xanh ngăn ngắt, lấp ló muôn vàn chùm nụ li ti kiêu hãnh, mời gọi. Tôi đã để quên trâu của mình khi đứng giữa mùa hoa cải, giấc mơ về cánh đồng cổ tích hiện hữu như thực như mơ. Chẳng thể nào nhấc chân nổi trước vẻ đẹp tinh khôi của loài hoa đồng nội này. Lũ chúng tôi, những đứa trẻ mục đồng, ùa vào giữa cánh đồng ôm lấy những cánh hoa vàng, hít hà hương cải tràn đầy lồng ngực. Bạn nữ cười toe toét tết những ngồng cải làm trò cô dâu chú rể, còn cậu nam ra dáng một nhiếp ảnh nghiệp dư khum tay trước mắt, chỉ đạo đám bạn tạo dáng. Lũ chúng tôi tạo ra muôn hình vạn dạng, tiếng cười vang vọng cả một khoảng không.

Cánh đồng hoa cải dệt lên những ký ức màu hồng, ngọt ngào và tinh khôi quá đỗi. Như cải quê, chúng tôi lớn lên giản dị, không một lời đòi hỏi, phiền than. Rồi khi xa quê, cải tan trong dòng nhớ vàng rực miên man vô tận. Mệt mỏi, ưu phiền, tôi chỉ muốn về bên cánh đồng hoa cải, rũ âu lo sầu muộn ở trong lòng. Có ai về cùng tôi, thăm cánh đồng hoa cải? Dẫu một chút thôi, để được sống lại cùng ký ức. Trong rét mướt của mưa đông hay nắng hanh hao khô khốc, cải vẫn vàng rực lên một sắc màu ấm áp, sưởi cõi lòng lạnh giá của những con người xa quê.

Tản văn của MAI HOÀNG

Sau những ngày Tết sum vầy, chúng tôi trở về quê. Lúc này, làng tôi rộn ràng chuẩn bị cho ngày tế họ tổ tiên, một sự kiện đông vui nhất. Quê tôi, ngày tế họ không chỉ to hơn cả Tết, mà còn là dịp để con cháu trở về, dâng hương tiên tổ, nhận họ và tìm về nguồn cội. Những ngày đó, làng tràn ngập sắc vàng của hoa cải. Mỗi khu vườn lưu lại dấu vết màu vàng tươi tắn dưới nắng ấm cuối xuân rực rỡ.

Nhà tôi nằm sát bờ đê và con đường nhỏ tạo bởi những lối đi trên cỏ rẽ vào ngõ nhà ông giáo già. Nhà này đẹp nhất vào mùa hoa cải. Dù chỉ có ông bà, nhưng mỗi năm đến mùa, họ trồng một vườn cải rộng lớn.

Điều mà tôi luôn tò mò là tại sao họ lại trồng cải đến vậy. Mỗi khi về quê, tôi thường ghé qua nhà ông giáo, mang theo những cuốn văn nghệ, thơ hội viên để tặng ông. Ông là người yêu thơ, nên chúng tôi thường trò chuyện về văn chương cả ngày.

Một lần, chúng tôi ngồi uống nước chè và thưởng thức mứt, bàn luận về hoa cải. Vườn nhà ông rộng lớn, và bà giáo thường hái rau xuống chợ mỗi ngày, nhưng rau cải lại không bao giờ bán. Vườn cải luôn xanh tốt, mỡ màng, và chúng tôi thảo luận về màu sắc của hoa cải.

Tôi không hiểu sao, nhưng đối với tôi, màu vàng của hoa cải mang đến một cảm giác buồn tiếc nào đó. Ông giáo chỉ cười và nói rằng ở quê, những người xa xôi khi trở về thường cảm thấy gần gũi khi nhìn thấy hoa cải vàng. Bởi vì đó là loài hoa của quê hương, của những kỷ niệm và mong đợi. Mỗi cánh đồng hoa cải cũng chứa đựng những nỗi buồn riêng biệt.

Có màu sắc của sự mê mải không, tôi hỏi. Ông giáo cười và kể rằng việc trồng cải không chỉ để gia đình sử dụng mà còn để tặng bà giáo, người yêu thích hoa cải. Nhưng sau này, tôi mới biết đằng sau vườn cải ấy là câu chuyện buồn của gia đình ông giáo. Khi con trai duy nhất của họ hy sinh ở chiến tranh biên giới, bà giáo già quỳ xuống và không thể đứng dậy nữa. Khi bà tỉnh dậy, bóng của con quay về trong vườn hoa cải và nở rộ màu vàng. Từ đó, mỗi đông sang, ông bà trồng cải để tưởng nhớ.

Những hình ảnh của hoa cải vàng trên máy tính làm tôi xúc động. Tôi hiểu tại sao màu vàng của hoa cải lại mang theo cảm giác tiếc nuối và chờ đợi không dứt. Màu vàng như níu kéo, như chờ mong, như thảng thốt bồi khiến lòng ta day dứt. Mỗi loài hoa đều mang một thông điệp sâu sắc đối với những người yêu thương nó. Hoa cải, giản dị và gần gũi, là loài hoa ông bà giáo yêu thích nhất.

Lâm Lâm

Tôi chào đời trong làn gió của quê hương, nơi sông nước mênh mông. Gió ôm ấp những đám cải vàng rực rỡ. Những câu ca dao về đồng xa của mẹ như là những dải ký ức dịu dàng, hòa mình trong mùa cải vàng mê mải đồng xa.

Trong vô vàn loại cải, tôi bắt gặp vẻ đẹp tinh khôi nhất ở cải ngồng. Chiếc áo lá màu xanh, thân cây trắng bạch và những bông hoa thơm ngát trải dài trên bờ sông hay những ruộng mênh mông. Tôi như được quyến rũ bởi vẻ đẹp hoang sơ, trong lành và quyến rũ của chúng. Cải ngồng mập mạp, những bông hoa nở như những viên ngọc, tô điểm cho cảnh đẹp hùng vĩ. Hương thơm thoang thoảng, làn hương của đất mẹ và giọt mồ hôi, của tâm hồn quê hương trong lành, hòa quyện vào đồng cải của mẹ, tạo nên một không gian tuyệt vời.

Mùa Xuân đang về, cải ngồng đang nở hoa. Những đóa hoa tươi thắm làm tôi ấm áp và tràn đầy năng lượng, sức sống mạnh mẽ để đối mặt với những ngày đông lạnh giá. Hoa cải là biểu tượng của sự ấm áp và năng động, thể hiện sức sống mãnh liệt, sẵn sàng đón nhận những trải nghiệm mới. Hoa cải mang vẻ đẹp thuần khiết, thanh nhã và giản dị như cô gái thôn quê, nở rộ từ tấm lòng hiếu thảo và yêu thương sâu sắc.

Bà tôi kể, ngày tôi ra đời, bông cải nở rộ giữa giá rét của mùa đông. Ngày tôi bắt đầu học, mẹ dậy sớm cùng tiếng gà, đưa cải ngồng đi bán trên chợ huyện, 5 cây số xa nhà, để kiếm tiền mua quần áo và sách vở cho tôi. Cải ngồng héo úa giữa chợ trưa - nỗi buồn nắng mưa gói gọn trong nắng mặt trời. Cuộc sống chợt trở nên nhỏ bé giữa chợ đời… Khi tôi lên đại học, mẹ nói: “Con lớn nhanh quá, như bông cải nở hoa”. Tôi bồi hồi, nhớ mãi khoảnh khắc chia tay mẹ, bông cải vàng như là lời chia tay, chờ mong ngày tái ngộ hạnh phúc.

Tôi trải qua nhiều mùa cải vàng mê mải: Mê mải lớn, mê mải học vấn, mê mải tìm kiếm hạnh phúc giữa cuộc sống hối hả. Rồi khi xa xôi quê nhà, đứng giữa đồng cải vàng nơi quê hương tuyết trắng, lòng lại cảm thấy xúc động, nhớ những bữa canh cải nấu cua thơm ngon của mẹ, nhớ vị dưa chua giòn ngày Tết làm rộn ràng kí ức về quê hương.

Mẹ tôi vẫn mãi râm ran, điệu đà như bông cải mở hoa rực rỡ dưới ánh chiều tà. Mẹ là ngọn đèn hy vọng cho chúng tôi - những đứa con là nguồn sống của đất đồng lấm láp. Mẹ gói ghém tuổi thơ của tôi, trôi theo mùa vàng của cải, trôi theo những hạt mưa nhẹ, hi sinh với tinh thần dâng hiến, lòng biết ơn và lòng dung dị của mẹ. Cuộc đời mẹ như cây cải thơm lừng, đắng cay và ngọt ngào.

Cuộc sống như là một chuỗi ngày trôi qua vội vã. Tháng Giêng kéo dài, rồi cũng qua đi. Cải vàng dần phai, hoa tàn. Định mệnh của cây rau đó là hiến thân hết mình như cuộc đời mẹ với vùng đất quê hương. Mẹ tôi đã trở về bên kia cánh cổng hoa cải nhẹ nhàng như dòng sông hòa mình với biển bao la. Anh em tôi, trưởng thành trên cánh đồng tri thức như mong đợi, như ước mơ của mẹ. Tôi quay về đồng cải trong mùa vàng tháng Giêng. Tiếng mẹ gọi như là niềm mê mải đồng xa.

Khương Thị Mến

Ở giữa bức tranh nắng xuân, hoa cải mở lòng như cô gái thôn nữ tươi tắn, nhảy múa trong làn gió nhẹ. Dọc theo bờ sông Mã, những bông hoa vàng rực rỡ làm lòng bồi hồi, nhấc nhớ về những kí ức đẹp xa xôi...

Khi tia nắng ấm áp sưởi lòng từng chút xuống cỏ cây, những mầm cải non mọc nở, tạo nên bức tranh sôi động. Cảnh đẹp hân hoan trong nắng mới sau giấc ngủ đông. Khi bầu trời ấm áp, những bông hoa cải bắt đầu khoe sắc vàng ruộm. Hương thơm của loài hoa quê hương ngập tràn, làm cho mỗi bước chân qua đều trở nên khó quên, giữ lại hương ngan ngát và sắc màu trong từng chiều hoàng hôn...

Với tôi, hoa cải là hình ảnh gợi lên những ký ức về một thời thơ ấu, nơi có dòng sông quê chảy qua, là nơi tuổi thơ của chúng tôi chìm đắm trong những trò chơi trên những cánh đồng cải rộng lớn ven sông. Hình ảnh đó như là cánh bướm luôn bay chập chờn trong giấc mơ, là nơi lũ trẻ gắn những bông hoa vàng trên tóc, để rồi những bông hoa rơi theo bước chân mỗi chiều, là nơi cô bé hàng xóm có đôi mắt trong veo khóc nhè khi những vòng hoa kết duyên rơi mất, để bây giờ nhớ lại vẫn còn tiếc nuối, bâng khuâng...

Tôi thường mơ về việc trở lại tuổi thơ, lạc vào cánh đồng cải vàng mênh mông, trở về với dòng sông vàng rực, lòng bỗng hồi hộp... được tưới nước, bắt sâu trên những luống cải để rồi khi ra về, hương hoa và mùi đất trời thấm đẫm áo quần, bám lâu vào người, mãi thơm những bước chân. Giữa biển cả hoa, cảm giác nhỏ bé, những vấn đề trần gian trở nên xa xôi, chỉ còn lại màu vàng quyến rũ và niềm xao xuyến ngây ngất...

Quê hương tôi mùa này tràn ngập màu sắc, đi qua triền sông, hòa mình trong hương thơm của bài hát xưa “Có một mùa hoa cải nở vàng trên bến sông...”, lòng bỗng trở nên yên bình, cô bé ngày xưa đã trở thành người phụ nữ, chỉ còn mùa hoa cải giêng hai...

TRẦN ĐỨC TUẤN

Giống như muôn vàn đóa hoa đồng nội khác, cải không hào nhoáng, quý phái kiêu sa; cải mang vẻ đơn sơ, chân chất như quê hương của nó. Cải tan trong dòng nhớ vàng, miên man vô tận. Bước chân mệt mỏi của người phiền muộn, hãy một lần về lại cánh đồng cải, sẽ nhẹ lòng quên đi những lo lắng đời thường, trôi theo những miên man diệu vợi, thăng hoa cùng khí quê đất trời...

Khi vụ hoa cải lại nở, ngập tràn, trải dọc khắp triền sông. Trong cái nắng hanh hao, cải vàng rực, tươi mới, sáng bừng lên những gam màu hy vọng. Một miền ký ức về hoa cải tràn ngập tim tôi ngan ngát, vô cùng đẹp.

Cải đẹp nhất khi đang thăng trầm. Những luống cải xanh mướt, lấp ló những chùm nụ hoa vàng lung linh. Chẳng thể nhấc chân nổi trước vẻ đẹp tinh khôi của loài hoa đồng nội này. Ký ức tôi về những buổi chăn trâu bên đồng hoa cải hiện hữu như mơ như thực. Cô bạn nhỏ với chiếc răng khểnh, cười toe toét tết những ngồng cải như cô dâu chú rể. Còn anh bạn đồng niên lại mê trò “nhiếp ảnh”, khum tay trước hai mắt mình, luôn miệng “chỉ đạo” đám bạn đứng… tạo dáng. Trong trẻo hồn nhiên làm sao!

Cánh đồng cải như dệt lên những ký ức tuổi thơ ngọt ngào hơn. Một tuổi thơ nghèo khó, lam lũ cùng những gánh nước của mẹ mỗi sớm mai. Những cây cải rung rinh trong giọt sương mai mát lành, tinh khiết. Cải dịu dàng lớn lên mà chẳng cần phải chăm sóc hay tỉa tót. Có lẽ cải thương những người như mẹ tôi, vất vả một nắng hai sương?

Giống như muôn vàn đóa hoa đồng nội khác, cải không hào nhoáng, quý phái kiêu sa; cải mang vẻ đơn sơ, chân chất như quê hương của nó. Cải tan trong dòng nhớ vàng, miên man vô tận. Bước chân mệt mỏi của người phiền muộn, hãy một lần về lại cánh đồng cải, sẽ nhẹ lòng quên đi những lo lắng đời thường, trôi theo những miên man diệu vợi, thăng hoa cùng khí quê đất trời...

Và thật ấm lòng, giữa tiết đông giá buốt khi hòa mình vào sắc vàng của hoa cải.

Ngút ngàn trong cải, người ta thấy như đất trời trẻ lại, lòng người và thiên nhiên quyện hòa làm một. Dễ nào quên được hình ảnh những bông cải vàng rực trên mâm cơm nghèo khó? Cái vị cay nồng, dung dị, quê kiểng ăn sâu vào nỗi nhớ khó phai mờ. Cái vị cay nồng đã nuôi những đứa trẻ quê như tôi khôn lớn trưởng thành. Để rồi, sau này, nhấc chân lên phố thị, được thưởng thức muôn vàn thức ăn khác nhau lại nhớ tảo tần dáng bà, dáng mẹ lúi húi chuẩn bị mâm cơm ngập tràn hương nội gió đồng.

Với những đứa trẻ chân trần, tóc vàng hoe nắng cháy, bãi bồi cải ngồng vàng rực lên không chỉ là nơi lui tới chơi đùa mà còn là nguồn sống có thể mang đến niềm hy vọng, bữa cơm no, tấm áo mặc mới tinh tươm. Vài luống rau không đủ cho tụi nhỏ chúng tôi có gì khác biệt hơn trong ngày Tết, nhưng vẫn thấy lòng bình yên thật nhiều.

Miền ký ức hoa cải còn đọng lại trong mối tình đầu thơ dại, tinh khôi. Tuổi mười sáu tôi ngập tràn giấc mơ hạnh phúc, nắm tay người đi trên đồng hoa cải, sóng sánh đưa mắt trìu mến, yêu thương. Câu hát ngày xưa hát cho người nghe về chuyện tình duyên đẹp còn dang dở: Có một mùa hoa cải/Nắng vàng trong mê mải/Cầm tay em bối rối/Anh nói lời yêu thương…', giờ không hay nhân vật lại là mình. Trách hoa cải rưng rưng, giọt lệ sầu đau nhói.

Bây giờ, dọc triền sông vẫn còn bóng dáng hoa cải nhưng thưa thớt, nhòa dần dần len lỏi. Vẫn màu vàng ánh lên trong sắc lá thắm xanh, màu thiên thanh của tuổi trẻ nhưng lòng tôi lại không vui. Tôi tham lam muốn thấy cả triền sông ngập tràn sắc vàng, đi đến đâu cũng chạm được màu vàng dịu dàng ấy! Nhưng rồi lòng hoang hoải nhận ra, quá khứ đã lùi vào dĩ vãng thật xa, thật xa. Bãi bồi người ta khai thác lấy cát, cuộc sống đô thị hóa dần dần len lỏi vào miền quê vốn dĩ rất đỗi bình dị. Lòng nôn nao một nỗi buồn khó tả. Biết tìm đâu bãi hoa vàng tuổi chân trần thơ dại?

Quyền Văn

Kí ức về tháng giêng, bên lề sông còn hồn nhiên như cánh hoa cải

Thời gian có thể che phủ kí ức, nhưng bên lề sông quê tôi vẫn giữ nguyên vẻ đẹp của cánh đồng hoa cải, nơi mỗi độ xuân về, biến thành biển vàng rực rỡ. Mùa hoa cải ven sông không chỉ là ký ức, mà còn là bức tranh hoang sơ đọng lại trong trái tim những người con xa quê như tôi.

Ngày đầu xuân, giữa không gian tĩnh lặng, thở của mùa xuân đánh thức tất cả, từ cây cỏ đến con người. Cánh đồng hoa cải mở ra như một biển vàng lấp lánh, rợp trong làn gió nhẹ. Bước chân dạo chơi trên con đê nhỏ, giữa những bông cỏ mơn man bám chân, tôi tan chảy trước vẻ đẹp của cả cánh đồng hoa cải, mê đắm dưới ánh nắng nhẹ nhàng.

Nếu chỉ ngắm riêng một bông cải, sẽ chẳng thấy gì nổi bật. Nhưng khi lạc vào biển vàng mênh mông, những cánh hoa mảnh dịu dàng nghiêng ngả theo hương nắng gió, lòng người khó lòng giữ được bình tĩnh. Hoa cải, dù giản dị, lại mang đến vẻ đẹp thiên nhiên trong trẻo, hài hòa với nắng xuân. Chẳng có sự kiêu sa, huyền bí để trưng bày; hoa cải nở dọc theo bờ sông, tự nhiên và hài hòa. Mẹ tôi thường nói, hoa cải giản dị nhưng ẩn sau đó là nét duyên thầm lặng, giống như người con gái thôn quê. Trong bãi đất hoang, hoa cải mạnh mẽ, kiên cường đứng vững trước thách thức của thời tiết, nhưng vẫn dịu dàng, tặng cho thế giới một sắc hương tươi mới. Không cần sự lòe loẹt, nhưng hoa cải vẫn làm say đắm trái tim, làm ngây ngất bao linh hồn. Như câu thơ tình ca tự nhiên mà đẹp đến ngẩn ngơ:

Có một mùa hoa cải
Nở vàng bên lề sông
Em là cô gái ngây thơ
Chờ đợi, chưa lấy chồng

Ngày xưa, nhà tôi ven sông. Mỗi độ cuối đông, đầu xuân, những bông cải mở ra như bức tranh vàng. Thật lạ khi trước Tết, vườn cải chỉ là những ngồng xanh mướt mà mẹ vẫn nhổ để mang bán. Nhưng chỉ vài tuần sau, cả vùng bãi đã chuyển thành màu vàng ấm áp. Mỗi buổi tối, mẹ lại cắt về những bó cải xanh tươi, để xào tỏi. Bữa cơm với rau cải nở vàng bên bát cơm trắng là kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ tôi. Hoa cải không chỉ là thức ăn hàng ngày mà còn là bài thuốc của người nghèo. Nội thường hái nhiều bông cải về phơi khô, hãm nước uống để giải nhiệt. Nội thường nói hoa cải nấu canh với gừng còn chữa cả viêm họng, ho, cảm…

Ngày nay, trên con đê quen thuộc, tôi dừng lại để hít thở mùi hương của hoa cải, hương thơm quen thuộc nhưng xa lạ. Một triền sông hồn nhiên với vạt cải vàng tươi, rung rinh trong làn gió nhẹ hiện lên, gọi về những kỷ niệm xưa...

Tác giả: Nguyễn Thị Huệ /

Chuyến hành trình về vùng cao trải qua mỗi con dốc chầm chậm, mùa Đông là lúc cây cỏ héo hon khoe thân gầy. Lá rơi rụng như mảnh thảm vàng phủ khắp đồi, núi. Màu vàng của lá phác họa bức tranh yên bình, làm tăng vẻ trầm mặc của mùa Đông. Nhưng con người ở đây không chấp nhận sự yên bình đó. Nếu màu vàng của lá rơi biểu tượng cho sự chia lìa, họ tạo ra một màu vàng mới, tượng trưng cho sự sống động. Đó chính là màu vàng sáng bóng, rực rỡ của hoa cải.

Sau khi thu hoạch hoa cải, mỗi đám nương được phủ mộc áo mới từ những mầm cải non xanh. Mùa Đông ở vùng cao, khi mọi thứ ngủ say giữa sương muối... Điều kỳ diệu là, giống cải phát triển mạnh mẽ nhất vào mùa gió lạnh. Người dân chỉ gieo cải một lần trên đám nương đã đốt, sau đó chỉ cần đợi thu hoạch. Những mầm cải lớn lên từ tro đốt nương, dưỡng chất của gió núi, mưa rừng và sương lạnh. Sự sống của chúng tự nhiên hơn bất cứ thứ gì khác trên thế giới.

Những đám cải xanh tươi trên nương tạo nên một khung cảnh sống động trong mùa Đông, làm tươi mới bức tranh già nua. Mỗi chiều, phụ nữ lên nương bẻ từng lá mập mạp, tươi ngon. Cải là loại rau chính trong bữa ăn hàng ngày của người miền núi. Những lá xanh non được chế biến thành các món xào, luộc, canh. Một bát canh cải nấu gừng nóng hổi ăn với cơm lúa nương khiến bất kỳ ai cũng phải say mê. Cảm giác ấm áp và dễ chịu khiến cơn lạnh thoáng qua bị đẩy ra bằng những giọt mồ hôi nhỏ trên trán, kèm theo là cảm giác phấn khích. Những lá cải già sau đó được phơi gió một hai ngày rồi muối dưa. Dưa cải nương ăn giòn tan như ăn cả đất trời. Những món ăn từ dưa cải cũng có hương vị đặc trưng. Phần còn lại của cây cải trên nương vẫn tiếp tục phát triển và nở rộ những bông hoa vàng rực.

Nhìn lên từ xa, cả ngọn núi, đồi được tô một màu vàng rực rỡ. Cơn gió thoảng nhẹ khiến hoa cải như những con sóng đang nhấp nhô. Tôi mở cửa kính xe để chiêm ngưỡng sắc hoa vàng óng. Một số du khách đứng bên nương, chụp ảnh kỷ niệm cùng hoa cải. Chiếc gùi trên lưng phụ nữ như những bình hoa khổng lồ.

Chiếc gùi đầy hoa cải sặc sỡ kia mang tôi về kí ức tuổi thơ xa lắc. Mỗi chiều Đông, gió rét thoáng qua, tôi đứng ở dốc đầu bản chờ bà nương về. Từ xa, dù màu áo của bà hòa quyện với màu đất nhưng sắc vàng đang di chuyển ấy không thể lẫn vào đâu. Tôi chạy lại nhận bó hoa cải. Vài chú ong nỗ lực theo những cành hoa rung rinh để hái mật.

Bà về với Tổ tiên trong một chiều nương cải vàng óng. Cơn lạnh bất ngờ khiến tuổi già của bà không thể chống lại. Mộ bà được đặt ngay bên cạnh nương cải. Mỗi chiều, tôi hái một bó cải vàng để đặt trước mộ. Nhưng tôi vẫn lớn lên, sống cùng những ký ức về mùa hoa cải.

Con đường đổ dốc dẫn tôi đến vùng đất mới lạ nhưng đầy quen thuộc. Mới lạ vì đây là lần đầu tôi đến đây làm việc. Quen thuộc vì nhìn quanh đây, mọi thứ là núi, là đồi, là những nương cải vàng óng. Sự quen thuộc hay mới lạ chỉ khác nhau về tên gọi, nhưng cảm xúc của con người khi đặt chân lên miền núi lại giống nhau. Giống như bông cải trên nương, chúng không quan tâm mình đang ở đâu, chỉ cần có gió, có sương, có dinh dưỡng là chúng sẽ mang đến cho cuộc sống một gam màu vàng rực rỡ.

Tản văn: NGÔ BÁ HÒA