Top 11 Bài viết phân tích tình cảm bà cháu trong bài thơ 'Bếp lửa' của Bằng Việt

Bằng Việt là một nhà thơ thuộc thế hệ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Thơ của ông thường khai thác sâu sắc những kỉ niệm thời thơ ấu, gợi lên những khát vọng và ước mơ của tuổi trẻ. Bài thơ 'Bếp lửa' là một tác phẩm thể hiện rõ dấu ấn phong cách của ông. Đây là những dòng kỉ niệm cảm động về tình bà cháu được ghi lại khi ông học tập ở nước ngoài, thể hiện lòng kính trọng và biết ơn vô hạn đối với bà, cũng như đối với quê hương, đất nước.

Bài thơ gợi nhớ về những năm tháng tuổi thơ khi bà luôn ở bên cháu, khơi dậy những kỉ niệm thiêng liêng. Tác giả bắt đầu bằng hình ảnh bếp lửa lung linh:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Điệp từ 'một bếp lửa' vang lên đầy da diết từ những dòng thơ đầu tiên. Hình ảnh bếp lửa bập bùng trong mỗi sáng mai là một hình ảnh quen thuộc với các gia đình Việt Nam trước đây. Bếp lửa chứa đựng tình yêu thương của bà, của mẹ, cũng như sự vất vả, tảo tần của người phụ nữ Việt Nam. Từ láy 'chờn vờn' gợi hình ảnh ngọn lửa bập bùng, còn 'ấp iu' gợi lên sự tảo tần, đôi tay gầy gò của bà. Nhớ về bếp lửa, lòng cháu trào dâng cảm xúc về bà, vì thế câu thơ tiếp theo diễn tả nỗi nhớ: 'Cháu thương bà biết mấy nắng mưa'.

Những kỉ niệm về bà hiện về như thước phim quay chậm trong tâm trí cháu. Khi lên bốn tuổi, cháu đã quen với mùi khói cay xè mắt, mùi khói đã in sâu vào kí ức, nhắc cháu nhớ về những năm đói kém, khi bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy. Những kỉ niệm cay đắng và đau thương từ nạn đói 1945, mặc dù cuộc đời đầy gian nan, bếp lửa vẫn luôn bập bùng và ấm áp tình bà. Cho đến hiện tại, khi nhớ về quá khứ, Bằng Việt vẫn cảm nhận rõ sự cay cay sống mũi.

Còn là kỉ niệm về bà hiền hậu, tảo tần, nuôi dưỡng và dạy dỗ cháu trưởng thành: 'Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế/ Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!/ Mẹ cùng cha bận công tác không về/ Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe/ Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.' Tám năm sống bên bà, cháu nhận được tình yêu thương đầy đủ, lấp đầy những khoảng trống từ cha mẹ. Bà không chỉ chăm sóc, dạy dỗ cháu, mà còn thay cha mẹ nuôi nấng cháu từ khi còn nhỏ. Nếu không có bà, có lẽ hôm nay cháu không thành công như vậy.

Hình ảnh bà gánh vác mọi việc trong gia đình, dù gặp khó khăn, vẫn luôn vững lòng, không than vãn, vẫn dặn cháu: 'Mày có viết thư chớ kể này kể nọ/ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên.' Bà là biểu tượng vĩ đại, là chỗ dựa vững chắc cho các con yên tâm công tác chiến đấu. Đọc câu thơ, ta cảm nhận được sự kính trọng và biết ơn vô hạn của cháu dành cho bà.

Từ những kỉ niệm tuổi thơ, cháu suy nghĩ về bà, về tình yêu thương, sự hy sinh và sự tiếp lửa của bà cho thế hệ tương lai: 'Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ/ Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm/ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm/ Nhóm niềm yêu thương, khoai sẵn ngọt bùi/ Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui/ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ/ Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!' Từ 'nhóm' được lặp lại bốn lần không chỉ miêu tả thực tế mà còn mang ý nghĩa biểu tượng về sự hy sinh của bà. Mỗi sáng, bà dậy sớm, nhóm lên tình yêu thương, chia sẻ niềm vui, hạnh phúc và vun đắp những ước mơ của cháu.

Bà chính là nguồn cội của tất cả, tình yêu thương, ước mơ, tương lai và hi vọng trong cháu. Vì vậy, câu thơ cuối vang lên đầy xúc động: 'Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa.' Từ 'ôi' kết hợp với dấu chấm than thể hiện sự xúc động; 'kì lạ' biểu tượng cho tình cảm của bà, sức mạnh niềm tin và nghị lực. Nó đã thắp lên trong cháu niềm tin, giữ tuổi thơ vẹn nguyên hạnh phúc, và dù cuộc đời đã thay đổi, tình yêu và nỗi nhớ của cháu về bà vẫn luôn hiện hữu: 'Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:/ - Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?' Khi trưởng thành, tác giả càng cảm nhận rõ sự quan trọng của tình cảm gia đình, làm tăng thêm lòng biết ơn với bà và yêu quý cuộc đời, yêu đất nước hơn.

Bằng Việt đã thể hiện tình cảm bà cháu sâu sắc và nồng nàn qua những hình ảnh chân thực, gần gũi. Tình bà cháu và tình cảm gia đình là điều thiêng liêng nhất, đáng trân trọng, và bài thơ là lời nhắc nhở chúng ta cần sống yêu thương, trân trọng những tình cảm gia đình quý giá.

Bằng Việt là một nhà thơ nổi bật với nhiều đóng góp lớn lao cho nền văn học. Các tác phẩm của ông đều mang giá trị sâu sắc, đặc biệt là tình cảm chân thành ông dành cho bà của mình, được thể hiện rõ nét trong bài thơ 'Bếp lửa'.

Tác giả có một trái tim đầy nhiệt huyết và yêu thương bà của mình. Hình ảnh bếp lửa trong thơ không chỉ ấm áp mà còn chứa đựng nhiều cung bậc cảm xúc riêng biệt. Bếp lửa không chỉ là hình ảnh cụ thể mà còn là biểu tượng của tình cảm gắn bó và sâu sắc giữa tác giả và bà. Những hình ảnh gần gũi này tạo nên những nhịp điệu nhẹ nhàng và cảm động trong trái tim tác giả. Hình ảnh bếp lửa chứa đựng nhiều tình cảm và ý nghĩa:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!

Khi lên bốn tuổi, cháu đã quen với mùi khói cay xè mắt.

Năm đó là năm đói kém, khi bố đi đánh xe với ngựa gầy. Mùi khói đã in sâu vào kí ức, làm sống mũi cháu vẫn còn cay mỗi khi nghĩ lại.

Bếp lửa gắn bó với tác giả từ khi còn nhỏ, làm ấm lòng và nuôi dưỡng tình cảm. Bếp lửa xuất hiện từ sớm và ấm áp, thể hiện sự yêu thương và gắn bó của bà. Những hình ảnh này chứa đựng tình cảm và ý nghĩa sâu sắc, với những âm điệu nhẹ nhàng và tình cảm sâu lắng:

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa, khi nghe tiếng tu hú, bà có nhớ không? Bà thường kể chuyện về những ngày ở Huế, tiếng tu hú thật tha thiết. Mẹ và cha bận công tác không về, cháu ở cùng bà, bà dạy bảo cháu từng việc, chăm sóc cháu học hành. Nhóm bếp lửa, cháu cảm nhận nỗi vất vả của bà. Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà, kêu hoài trên cánh đồng xa?

Tác giả nhớ lại những hình ảnh bếp lửa đã gắn bó với mình, phản ánh sự gắn bó và tình cảm sâu sắc giữa hai bà cháu. Những hình ảnh này tạo nên những âm điệu riêng biệt và mang giá trị sâu sắc trong lòng tác giả. Những kỉ niệm và tình cảm này vang vọng trong trái tim tác giả, thể hiện sự gắn bó và nỗi nhớ bà, những hình ảnh bếp lửa thể hiện sự ấm áp và đặc trưng:

Rồi sớm, rồi chiều, lại bếp lửa bà nhóm, một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn, chứa niềm tin dai dẳng. Dù cuộc đời có nhiều khó khăn, bà vẫn giữ thói quen dậy sớm, nhóm bếp lửa ấm tình yêu thương, chia sẻ niềm vui, khoai sắn ngọt bùi, xôi gạo mới. Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!

Suốt thời gian sống bên bà, tác giả hiểu và cảm nhận sâu sắc những gì bà đã dành cho mình. Tình cảm gắn bó thiết tha làm cho tác giả luôn nhớ về bà với những hình ảnh sâu sắc và cảm động. Những nỗi nhớ và sự thấu hiểu ấy mang giá trị to lớn, thể hiện trong tình yêu thương và sự gắn bó sâu sắc của hai bà cháu.

Hình ảnh bếp lửa thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa cháu và bà. Tình yêu thương ngày càng ấm áp và gắn bó, thể hiện những nỗi nhớ thương và cảm xúc sâu sắc. Bài thơ không chỉ cảm động mà còn làm nổi bật tình cảm bà cháu, gắn liền với tình yêu quê hương và đất nước, thể hiện lòng biết ơn những giá trị cội nguồn đã nuôi dưỡng tâm hồn chúng ta trên hành trình cuộc đời.

Bài thơ 'Bếp Lửa' là một tác phẩm ca ngợi tình cảm gia đình trong văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Tác giả Bằng Việt đã gửi gắm tình cảm và nỗi nhớ sâu sắc của mình đối với bà, một người phụ nữ vất vả và đầy yêu thương. Bài thơ mở đầu với hình ảnh bếp lửa, gợi nhắc về những kỷ niệm đầy cảm xúc:

“Một bếp lửa sáng tỏ sớm mai…

Cháu cảm nhận bà bao la trong nắng mưa”

Ngọn lửa trong bếp không chỉ là ánh sáng thực, mà còn là biểu tượng của tình yêu bà dành cho cháu. Cuộc sống gian khổ của bà, với nhiều khó khăn và cực nhọc, đã được thể hiện qua hình ảnh bếp lửa:

“Từ lúc bốn tuổi cháu đã quen mùi khói…

Nghĩ lại giờ sống mũi vẫn còn cay”

Đoạn thơ phản ánh hiện thực đau thương của nạn đói năm 1945, khiến cháu quen với khổ cực, và hình ảnh chim tu hú cũng trở thành kỷ niệm gắn bó với bà:

“Tiếng tu hú vang vọng cánh đồng xa…

Gọi mãi trên cánh đồng rộng lớn”

Đây là những kỷ niệm về một người bà tần tảo, luôn chăm lo cho cháu và gia đình. Suốt tám năm sống bên bà, cháu đã được bà dạy dỗ và yêu thương. Dù bà phải chống chọi với nhiều khó khăn, bà vẫn không than phiền, làm chỗ dựa vững chắc cho các con và cháu:

“Giặc đốt làng, cháy rụi…

Bà vẫn bảo nhà được bình yên”

Bài thơ không chỉ thể hiện tình cảm bà cháu sâu sắc, mà còn nhắc nhở chúng ta về tình yêu thương gia đình. Dù có đi đâu, cháu vẫn luôn nhớ về bà và bếp lửa:

“Nhưng không bao giờ quên nhắc nhở

Buổi sáng này bà đã nhóm lửa chưa”

Bài thơ 'Bếp Lửa' với những hình ảnh chân thực và ý nghĩa, đã thể hiện tình cảm bà cháu sâu nặng và nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình yêu gia đình.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Bằng Việt nổi bật như một trong những nhà thơ xuất sắc nhất. Khi nhắc đến tên ông, người ta thường nhớ ngay đến bài thơ 'Bếp Lửa'. Tác phẩm này phản ánh tình cảm bà cháu sâu sắc và ấm áp trong giai đoạn chiến tranh. 'Bếp Lửa' không chỉ là một bài thơ, mà là một bức tranh sống động về ký ức đẹp đẽ.

Đọc 'Bếp Lửa', ta cảm nhận nỗi lòng của một đứa trẻ dành cho bà trong những năm tháng tuổi thơ khó khăn. Hình ảnh bếp lửa gần gũi và quen thuộc với mọi gia đình Việt Nam từ xưa đến nay, gợi nhớ những kỷ niệm về bà, mẹ, và tuổi thơ:

“Bếp lửa le lói trong sương sớm

Ấp iu như tình bà thương cháu

Cháu nhớ bà bao la trong nắng mưa

Ôi kỳ diệu và thiêng liêng bếp lửa”

Điệp từ “bếp lửa” như nhấn mạnh nỗi nhớ luôn hiện diện trong tâm trí. Bếp lửa và ký ức về bà, tuổi thơ cứ mãi đọng lại sâu sắc trong tâm hồn tác giả. Cảm xúc mạnh mẽ khi nhớ về bà làm cho tác giả cảm thán:

“Lên bốn tuổi đã quen mùi khói

Nạn đói khiến mọi thứ trở nên khắc nghiệt

Bố vất vả với xe và ngựa gầy

Khói bếp làm cay sống mũi cháu”

Khổ thơ này thể hiện sự vất vả của tuổi thơ khi cậu bé phải sống trong cảnh đói khổ, khói bếp ám ảnh sâu sắc. Đến câu thơ cuối, từ “cay” như thể hiện nỗi buồn và khổ cực:

“Tám năm bên bà nhóm bếp lửa

Tiếng tu hú vang vọng cánh đồng xa

Bà còn nhớ không khi tu hú kêu

Tiếng kêu gợi nhớ những ngày ở Huế”

Khoảng thời gian tám năm bên bà, cùng nhau nhóm lửa và nghe tiếng tu hú, là những ký ức sâu sắc. Tiếng tu hú gọi hè và lúa chín như gắn bó với những giấc mơ về tương lai tươi đẹp:

“Cha mẹ công tác, bà dạy cháu học

Cháu thương bà vất vả nhọc nhằn

Tu hú ơi, sao không về bên bà

Kêu mãi trên những cánh đồng xa”

Khổ thơ này mang đến cảm giác nghẹn ngào về sự vất vả của bà, và tình cảm sâu sắc mà tác giả dành cho bà, mặc dù chiến tranh đã tàn phá nhiều thứ:

“Hàng xóm giúp đỡ bà dựng lại nhà

Bà vẫn dặn cháu rằng mọi thứ ổn

Cha ở chiến khu, công việc nhiều

Cháu không cần kể về nhà, cứ bảo bình yên”

Khổ thơ cuối tôn vinh sự hy sinh cao cả của bà, người vẫn là chỗ dựa vững chắc trong lúc khó khăn. Tình yêu của bà là ánh lửa ấm áp trong cuộc sống:

“Ngọn lửa trong lòng bà luôn cháy

Tin yêu bao la, đậm đà không phai

Lửa nhóm bếp, xôi gạo đong đầy

Nhớ bà dù đi xa, lửa vẫn sáng”

Cháu đã trưởng thành và đi xa, nhưng tình yêu và ký ức về bà vẫn luôn hiện hữu. 'Bếp Lửa' là một bài thơ giản dị nhưng chứa đựng cảm xúc sâu sắc về tình yêu gia đình trong mọi hoàn cảnh.

Mỗi người đều có một quá khứ gắn bó với gia đình và người thân. Trong thời kỳ đất nước chống giặc ngoại xâm, nhiều người đã rời xa gia đình để nhập ngũ, cống hiến cho Tổ quốc. Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ đặc biệt khi bố mẹ ông đều tham gia chiến tranh. Một mình sống với bà, ông không cảm thấy cô đơn mà luôn tự hào và vui sướng vì được ở bên bà. Ông đã viết bài thơ 'Bếp lửa” để diễn tả tình cảm sâu sắc dành cho bà, khẳng định rằng bếp lửa không chỉ sưởi ấm tình bà cháu mà còn là niềm an ủi suốt cả đời.

'Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Ngay từ ba câu thơ đầu, hình ảnh 'một bếp lửa” kết hợp với các từ láy như chờn vờn, ấp iu gợi cảm giác ấm áp và tình cảm dạt dào. Hình ảnh người bà hiện lên trong tâm trí của người cháu không phải như một bà tiên mà là một bà lão vất vả nhưng đầy yêu thương. Những ký ức về bà được khắc họa qua những dòng thơ của tác giả:

'Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Trong hoàn cảnh nạn đói thời kỳ đó, gia đình tác giả cũng không thoát khỏi cảnh thiếu thốn. Dù bố ông có con ngựa để đi đánh xe, nhưng không khí nghèo túng bao phủ mọi thứ. Gần hai mươi năm sau, khói vẫn làm cay mắt tác giả, không phải từ củi, mà là từ những ký ức đói khổ.

'Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

'Cháu cùng bà nhóm lửa” thể hiện tình yêu thương sâu sắc của một đứa trẻ đối với bà, như những ngọn lửa ấm áp của tình bà cháu. Tiếng tu hú kêu như một nhắc nhở cho đứa cháu rằng đã đến giờ bà kể chuyện, làm âm điệu thơ thêm phần bồi hồi. Tiếng tu hú lúc văng vẳng, lúc xa xăm như nhắc nhở nỗi nhớ thương của đứa cháu.

'Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa!”

Hình ảnh căn nhà vắng vẻ giữa đồng, một bà và một cháu được hiện lên. Bà lo lắng, chăm sóc cháu, trong khi đứa trẻ chỉ biết lo chuyện nhỏ. Bà dù khổ cực vẫn chăm sóc cháu bên bếp lửa, tạo nên một tổ ấm ấm áp. Những năm tháng sống cùng bà trong thời kỳ chiến tranh là niềm hạnh phúc vô bờ đối với đứa cháu. Bà không chỉ nuôi dưỡng mà còn dạy dỗ cháu về đạo lý và những bài học quý giá.

'Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở vế lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lếu tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:

'Bố ở chiến khu bố còn việc bố

Mày viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Dù ngôi nhà của hai bà cháu bị đốt cháy, bà vẫn không thể hiện sự đau khổ vì không muốn đứa cháu lo lắng. Bà luôn mạnh mẽ và giữ gìn sự bình yên cho gia đình, dạy cháu phải tập trung vào việc học và không bận tâm về khó khăn.

'Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng”.

Ngọn lửa trong thơ tượng trưng cho tình yêu thương, niềm tin và sự ấm áp mà bà dành cho cháu. Bà là nguồn sáng dẫn lối cho cháu, truyền đạt những bài học quý giá từ những ngày tháng khó khăn. Bài thơ “Bếp lửa” là một minh chứng sống động về tình cảm gia đình, là hình ảnh đẹp của sự ấm áp và tình yêu thương.”

Bằng Việt là một nhà thơ nổi bật của thế hệ trẻ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Thơ của ông nổi bật với sự trong sáng, mượt mà và cảm xúc sâu lắng, thường khai thác những kỷ niệm tuổi thơ và ước mơ tuổi trẻ. Bài thơ 'Bếp lửa' là tác phẩm tiêu biểu của phong cách thơ Bằng Việt. Qua hình ảnh bếp lửa, nhà thơ không chỉ gợi nhớ kỷ niệm tuổi thơ và tình bà ấm áp mà còn thể hiện tình yêu đối với bà, quê hương và đất nước.

Bài thơ mở đầu với hình ảnh bếp lửa ấm áp, gợi nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ bên bà:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”

Hình ảnh bếp lửa trong không gian sớm mai làng quê Bắc Bộ hiện lên rõ nét, tượng trưng cho sự ấm áp và tình người. Câu thơ còn gợi lên hình ảnh bàn tay chăm sóc của bà và nỗi vất vả của bà với bếp lửa, tình cảm của người cháu dành cho bà không thể đong đếm. Những dòng thơ này thể hiện cảm xúc sâu sắc về bà và kỷ niệm tuổi thơ:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy,

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”

Những năm tháng đói kém và gian khổ hiện về qua hình ảnh khói bếp, phản ánh sự khó khăn của thời kỳ đói kém năm 1945. Hình ảnh này nhấn mạnh nỗi khổ cực và tình thương của bà. Mùi khói bếp là dấu ấn sâu đậm trong ký ức của cháu.

Thời gian trôi qua, cháu nhận được tình yêu thương và sự chăm sóc từ bà. Bài thơ tiếp tục với hình ảnh bếp lửa và âm thanh của chim tu hú, tạo nên một không gian ấm áp và đầy kỷ niệm:

“Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà?

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế.

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!

Mẹ cùng cha công tác bận không về,

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,

Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà,

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?”

Hình ảnh bếp lửa và tiếng tu hú trong ký ức của cháu là biểu tượng của tình yêu thương và sự chăm sóc từ bà. Mặc dù cuộc sống khó khăn, bà vẫn là chỗ dựa vững chắc cho cháu, kể cho cháu nghe những câu chuyện và dạy dỗ cháu học hành.

Những năm tháng chiến tranh không dễ dàng, nhưng bà vẫn giữ vững tinh thần và động viên cháu. Trong hoàn cảnh chiến tranh, bà không chỉ là nguồn động viên tinh thần cho cháu mà còn là hậu phương vững chắc cho cả gia đình và quê hương:

“Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:

“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Bà là hiện thân của sự hy sinh và lòng yêu nước, dù đối mặt với khó khăn, bà vẫn giữ vững niềm tin và sự bình yên cho gia đình. Bài thơ kết hợp giữa biểu cảm và miêu tả, thể hiện tình cảm sâu sắc và lòng biết ơn đối với bà và quê hương. Những hình ảnh và âm thanh trong bài thơ tạo nên một không gian hoài niệm đẹp đẽ, làm nổi bật tình yêu thương và lòng kính trọng của người cháu đối với bà.

Tình cảm gia đình luôn là một chủ đề quan trọng trong văn học Việt Nam, đặc biệt là thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nhiều tác phẩm đã ca ngợi tình mẫu tử và tình phụ tử thiêng liêng. Nhà thơ Bằng Việt đã làm phong phú thêm chủ đề này bằng tình cảm bà cháu sâu sắc trong bài thơ 'Bếp lửa'.

Bài thơ được viết vào năm 1963 khi Bằng Việt đang học tập ở Liên Xô. Trong lúc kháng chiến chống Mỹ đang ở giai đoạn cam go, Bằng Việt gửi trọn niềm thương nhớ về quê hương và người bà tần tảo, vất vả nhưng đầy tình yêu.

Dù bài thơ mang tên 'Bếp lửa', hình ảnh này thực ra là hình ảnh từ người bà. Hình ảnh bếp lửa trong ký ức của nhà thơ luôn gắn liền với đôi tay của bà: sáng tối bà chăm sóc bếp lửa, nấu nướng và nuôi cháu. Vì vậy, bếp lửa không chỉ là hình ảnh thực mà còn là biểu tượng của tình yêu và sự chăm sóc của bà. Bài thơ mở đầu bằng những hình ảnh thơ đầy cảm xúc:

'Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa'.

Ngọn lửa 'chờn vờn sương sớm' là lửa thực trong bếp, còn 'ấp iu nồng đượm' là lửa của tình yêu mà bà dành cho cháu. Nhắc đến bếp lửa là nhắc đến bà với bao tình thương: 'Cháu thương bà biết mấy nắng mưa'. Những nắng mưa là những khó khăn, vất vả mà bà phải chịu đựng:

'Đó là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy'.

Nhà thơ nhắc lại nạn đói năm 1945, khi người cha cũng phải chịu đựng đói khổ. Dù vậy, bà vẫn chăm sóc cháu, làm tất cả để bảo đảm cuộc sống của cháu:

'Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói'

'Khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay'.

Âm thanh của tiếng tu hú cũng gắn liền với hình ảnh bà:

'Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế'

'Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trẽn những cánh đồng xa'.

Tiếng tu hú gợi lên sự mất mát và nghèo đói, nhưng với bà, nó trở thành biểu tượng của sự bảo bọc và chở che. Ngay cả khi mọi thứ xung quanh bị tàn phá:

'Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụ

Làng xóm bốn bên trở về lầm lụi'.

Bà vẫn duy trì ngọn lửa tình yêu trong bếp:

'Rồi sớm rồi chiều bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng'.

Dù thời thế biến động, lòng bà vẫn bền bỉ như ngọn lửa trong bếp, giữ gìn niềm tin và hy vọng. Bà không chỉ nuôi cháu mà còn dạy dỗ cháu không để cái nghèo vùi dập đời sống tinh thần của cháu:

'Bố ở chiến khu bố còn việc bố

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo rằng nhà vẫn được bình yên'.

Bà hiện lên không chỉ với tình yêu mà còn với sự hy sinh cao cả. Bài thơ kết thúc với hình ảnh bếp lửa và bà:

'Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng! Bếp lửa!'

Ngọn lửa trong bài thơ, dù là từ bếp lửa hay từ tay bà, luôn cháy mãi trong lòng cháu. Tình bà cháu trong 'Bếp lửa' là tình cảm thiêng liêng, cảm động. Bà là mái ấm bao bọc tuổi thơ cháu, và cháu giữ mãi ngọn lửa bà trao. Tình cảm này được thể hiện qua những hình ảnh thơ sinh động và cảm xúc chân thành của nhà thơ.

Đọc 'Bếp lửa', người đọc sẽ cảm nhận được tình yêu thương và trân trọng hơn những ngọn lửa trong gia đình mình.

Trong ký ức tuổi thơ, nhà thơ người xứ Đaghoxlan, Razun Gamzatop, luôn nhớ về mẹ với những công việc thường ngày vào mỗi sáng sớm, trưa và tối, trải dài qua bốn mùa xuân, hạ, thu, đông: lấy nước, đưa nôi và nhóm lửa. Bà thực hiện những công việc ấy như một cách gìn giữ và nâng niu những giá trị quý báu nhất của cuộc đời. Bằng Việt, vì hoàn cảnh, cũng chỉ sống với bà trong những năm tháng tuổi thơ.

Trong nỗi nhớ của nhà thơ, bà luôn gắn liền với hình ảnh bếp lửa. Mỗi ngày của tuổi thơ vất vả bắt đầu từ ngọn lửa bà nhóm. Bên bếp lửa, bà đã dạy dỗ, chăm sóc và dẫn dắt cháu. Ngọn lửa không chỉ là nguồn sống mà còn là biểu tượng của sự tần tảo và yêu thương. Đó là hình ảnh đầy thiêng liêng và kì diệu, nơi mà mỗi kỉ niệm tuổi thơ được dệt nên bằng sự trân trọng và tình cảm sâu lắng. Toàn bộ bài thơ là một dòng cảm xúc, hồi ức và tình cảm, dù có sự sắp xếp theo thời gian nhưng vẫn như một dòng chảy liên tục.

Những ký ức cứ tràn ngập cảm xúc, lấn át tất cả. Các đoạn thơ có thể dài ngắn không đều, với hai giọng chính: giọng kể (tự sự) giữ vai trò tổ chức và giọng cảm thương (trữ tình) thể hiện nỗi nhớ, cảm xúc. Dù được sắp xếp theo thời gian, bài thơ vẫn đầy cảm xúc sâu lắng. Giọng cảm thương và nỗi nhớ làm nổi bật tất cả, trong khi mạch tự sự dần mờ nhạt và hòa vào cảm xúc.

Đầu tiên, mạch chuyện và mạch kể giúp tái hiện sự việc. Dù Bằng Việt kể không nhiều, nhưng các sự việc được trình bày rõ ràng và cụ thể theo thời gian và hoàn cảnh gia đình trong các giai đoạn lịch sử. Các mốc thời gian tạo nên một cốt truyện trong tâm trí người cháu, với mỗi kỷ niệm đều gắn bó sâu sắc với cảm xúc. Mỗi ký ức đều là một phần của sự sống, không thể thiếu tâm tình.

Hình ảnh bếp lửa luôn gắn bó với ký ức, vừa là ánh sáng và hơi ấm, vừa là biểu tượng của sự sống. Bếp lửa lặng lẽ nuôi dưỡng gia đình, và hình ảnh bếp lửa gắn bó tự nhiên với bà, tạo nên sự kết nối sâu sắc. Bài thơ mở đầu bằng ba câu thể hiện tình cảm gắn bó và sự trân trọng:

'Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa'

Ngọn lửa trong bếp sáng sớm và ngọn lửa ấm áp của tình bà chăm sóc tạo nên hình ảnh đầy cảm xúc. Bếp lửa đã trở thành biểu tượng của tình thương và sự chăm sóc. Mặc dù đứa cháu đã rời xa, nhưng ngọn lửa của bà vẫn cháy trong lòng cháu, trở thành phần không thể thiếu trong cuộc sống của cháu.

Ký ức về bếp lửa không chỉ là một phần của tuổi thơ mà còn là cội nguồn của sự sống và sự nuôi dưỡng. Bài thơ kết thúc bằng những lời nhắc nhở về tình cảm và ký ức gắn bó với bếp lửa của bà, dù cháu đã trưởng thành và đi xa:

'Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chắc lúc nào quên nhắc nhở:

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa'?...

Bài thơ không chỉ thể hiện tình cảm dạt dào của một đứa cháu hiếu thảo mà còn làm nổi bật sự liên kết vô hình nhưng sâu sắc với bếp lửa, một biểu tượng vĩnh cửu của sự sống và tình thương.

Những hình ảnh về quê hương và gia đình luôn gợi nhớ về tuổi thơ tươi đẹp đối với những ai rời xa quê hương. Tương tự như Tê Hanh, nơi quê hương là 'làng chài ven biển/nước bao vây cách biển nửa ngày sông' hay Nguyễn Trung Quân thấy quê hương là 'chùm khế ngọt/cho con trèo hái mỗi ngày', Bằng Việt lại cảm nhận quê hương của mình qua hình ảnh bếp lửa giản dị. Khi nghĩ về bếp lửa, là nghĩ về bà, về một thời tuổi thơ đầy khó khăn và vất vả.

Bài thơ 'Bếp lửa' của Bằng Việt được viết năm 1963 khi ông đang học luật tại Nga. Được xuất bản trong tập thơ đầu tay của ông mang tên 'Hương cây bếp lửa', bài thơ gợi lại những kỷ niệm tuổi thơ gắn bó bên bà. Bằng Việt chia sẻ rằng: 'Trong những năm đầu học luật, tôi rất nhớ quê, đặc biệt là vào tháng 9 ở Nga khi thời tiết se lạnh và sương mù buổi sáng làm tôi nhớ về mùa đông quê nhà, và hình ảnh bếp lửa của bà mỗi sáng.' Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa quen thuộc, khơi gợi cảm xúc và hồi ức về bà:

'Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!'

Dòng hồi tưởng bắt nguồn từ hình ảnh ấm áp của bếp lửa, với hai câu thơ song hành làm nổi bật hình ảnh 'bếp lửa ấp iu nồng đượm'.

Hình ảnh 'bếp lửa chờn vờn' là sự miêu tả thực tế qua thị giác, từ láy 'chờn vờn' gợi ra hình ảnh làn sương mỏng bay tỏa và sự bập bùng của ngọn lửa, còn 'bếp lửa ấp iu' gợi lên sự chăm sóc, nâng niu và kiên nhẫn của bà trong việc nhóm lửa. Điệp từ 'bếp lửa' tạo ấn tượng về sự gần gũi và thân thiết với mỗi gia đình Việt.

Nhớ về bếp lửa là nhớ về bà với câu thơ 'Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!' diễn tả tình cảm sâu sắc của tác giả đối với bà. Cụm từ 'biết mấy' kết hợp với 'nắng mưa' thể hiện sự vất vả và tình thương bền bỉ của bà. Chữ 'thương' đi cùng 'bà' tạo nên sự ngân dài, làm nổi bật nỗi nhớ của cháu đối với bà.

'Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,

Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy,

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!'

Khổ thơ thứ hai kể về những kỷ niệm của cháu khi lên bốn tuổi, gắn liền với những năm tháng đói khổ và vất vả. Hình ảnh con ngựa gầy khô rạc phản ánh nạn đói năm 1945, và khói bếp là dấu ấn sâu đậm trong ký ức của cháu. Những câu thơ này vừa miêu tả sự khắc nghiệt của cuộc sống, vừa thể hiện cảm xúc mạnh mẽ của tác giả đối với bà và sự hạnh phúc khi có bà bên cạnh.

Tám năm dài, cháu cùng bà nhóm lửaTu hú kêu trên những cánh đồng xaKhi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà?Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế.Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế,Mẹ cùng cha công tác bận không về,Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà,Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?'

Khi bố đi công tác xa, cháu sống cùng bà, đó là hoàn cảnh của nhiều gia đình thời đó. Tuổi thơ của cháu gắn liền với sự chăm sóc của bà, từ những câu chuyện về Huế đến việc bà dạy dỗ cháu. Bà vừa là người mẹ, người cha, vừa là thầy, người đã dồn hết tình yêu thương và sự quan tâm cho cháu, chống chọi với sự khốc liệt của chiến tranh và làm hậu phương vững chắc.

'Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụiHàng xóm bốn bên trở về lầm lụiĐỡ đần bà dựng lại túp lều tranhVẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:'Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!'Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen,Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...'

Bếp lửa được biểu trưng bằng 'ngọn lửa', tượng trưng cho tình yêu, niềm tin và hy vọng mà bà dành cho cháu. Ngọn lửa của bà không chỉ là vật chất mà còn là nguồn sống, lòng yêu thương và sự kiên trì. Cuộc đời bà là những ngày gian khổ, vất vả, nhưng bà luôn giữ ngọn lửa của tình yêu và niềm tin.

Bếp lửa vừa kì diệu vừa thiêng liêng: 'ôi kì lạ và thiêng liêng bếp lửa', thể hiện sự ngạc nhiên khi phát hiện ra những điều tuyệt vời trong cuộc sống. Bếp lửa của bà không chỉ là ngọn lửa vật chất mà còn là biểu tượng của sức sống, lòng yêu thương và niềm tin.

Từ hình ảnh bếp lửa của bà, cháu hiểu được tình cảm thiêng liêng và cao đẹp mà bà dành cho cháu và quê hương. Bếp lửa trở thành biểu tượng của tình yêu, gần gũi và thiêng liêng, là hình ảnh của quê hương, đất nước, hướng con người về cội nguồn, nơi mà cháu được bà nuôi dưỡng từ thuở nhỏ.

'Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu,Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?...'

Khổ cuối là lời tâm sự của cháu nơi phương xa, luôn nhớ về bà và bếp lửa. Cuộc sống vật chất và tinh thần có đầy đủ thì cháu vẫn cảm thấy hạnh phúc khi có bà bên cạnh. Dù đi đâu, cháu không bao giờ quên được tình thương và sự hy sinh của bà, nỗi nhớ về bà cũng là nỗi nhớ về quê hương, cội nguồn, và là đạo lý thủy chung của người Việt Nam.

Bài thơ là tâm sự của một cháu xa quê nhớ về bà và mùi bếp lửa thơm, cũng là nỗi nhớ quê hương và cội nguồn, dù đi đâu về đâu, quê hương luôn là nơi để trở về.