Top 11 Bài viết phân tích truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' (Ngữ văn 10) xuất sắc

Truyện cười trào phúng thường sử dụng tiếng cười để chỉ trích những thói hư tật xấu trong xã hội. 'Nhưng nó phải bằng hai mày' kể về vụ xử của Lí trưởng với Ngô và Cải, phản ánh thói tham nhũng trong chính quyền qua tiếng cười sâu cay. Nhân vật Lí trưởng, nổi tiếng với khả năng xử án, nhận hối lộ từ cả hai bên và kết án Cải mà không điều tra. Cải, vốn hy vọng thắng kiện, bỗng nhiên rơi vào thế yếu và bị xử thua. Trong khi đó, Lí trưởng sử dụng lối chơi chữ để thể hiện sự thiên vị, cho thấy rằng lẽ phải không dựa trên công lý mà dựa trên số tiền hối lộ. Câu chuyện phản ánh sự tham nhũng và sự mâu thuẫn giữa sự thật và hư cấu trong xã hội.

'Nhưng nó phải bằng hai mày' là một truyện cười ngắn gọn nhưng đầy giá trị biểu đạt. Tác phẩm này chỉ trích những quan chức cầm quyền có thói quen thay đổi công lý theo ý mình, điều này phản ánh sự bất công phổ biến trong xã hội.

Câu chuyện mở đầu với việc giới thiệu một quan chức xử án rất tài giỏi ở một làng. Quan này phải giải quyết vụ kiện giữa Cải và Ngô. Kể lại rất ngắn gọn: Cải và Ngô đánh nhau, mang nhau ra kiện. Cải sợ thua, đã đưa hối lộ năm đồng cho quan, trong khi Ngô biếu tới mười đồng. Điều này đặt ra câu hỏi quan sẽ xử lý ra sao. Tình huống tạo ra sự kì vọng và hấp dẫn cho người đọc.

Quan xử án tuyên Ngô thắng, Cải bị đánh mười roi, khiến Cải vô cùng bất ngờ vì đã đưa hối lộ trước đó. Cải vội vàng xòe năm ngón tay để nhắc quan về số tiền đã đưa, yêu cầu xét lại. Quan, theo cách của mình, xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải, ý nói rằng số tiền của Ngô gấp đôi của Cải. Hành động này cho thấy lẽ phải được đo bằng tiền, không phải bằng sự thật. Câu chuyện phê phán sự tham nhũng và sự lệch lạc trong công lý.

Cả ba nhân vật trong câu chuyện đều góp phần tạo tiếng cười. Quan được chỉ trích, còn Ngô và Cải bị phê phán vì hành vi hối lộ. Họ không chỉ là nạn nhân mà còn là những kẻ tiếp tay cho sự bất công. Câu chuyện có cấu trúc rõ ràng và chặt chẽ, với cách cười ẩn chứa và sự kết hợp giữa hành động và ngôn ngữ, làm tăng tính kịch tính và bất ngờ.

Tác phẩm chỉ trích sự tham nhũng và phê phán những quan chức và nông dân tham gia vào việc làm sai lệch công lý. Họ không chỉ là nạn nhân mà còn là tội nhân, không chỉ đáng thương mà còn đáng trách.

Truyện cười dân gian Việt Nam, cùng với ca dao tục ngữ, đã ra đời trong bối cảnh các hoạt động giải trí. Những câu chuyện cười dân gian như món ăn tinh thần, mang lại những tiếng cười vui vẻ nhưng cũng rất sâu sắc đối với người nông dân. Truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' miêu tả một vụ kiện hài hước giữa Cải và Ngô với người xử kiện là Lí trưởng.

Truyện được dựng lên như một màn kịch ngắn với ba nhân vật chính gây cười: Lí trưởng, Cải và Ngô. Câu chuyện được tóm tắt ngắn gọn: Cải và Ngô đánh nhau và kiện nhau ra tòa. Cải lo sợ thua nên đưa hối lộ năm đồng cho lí trưởng, trong khi Ngô đưa mười đồng. Lí trưởng xử Ngô thắng và phạt Cải mười roi. Khi Cải phản đối, lí trưởng xòe tay và nói: “Nhưng nó phải bằng hai mày”. Kết thúc câu chuyện để lại nhiều tiếng cười sâu cay.

Tiếng cười phát sinh từ mâu thuẫn trong câu chuyện mà tác giả dân gian tạo ra. Cải và Ngô đều đưa hối lộ nhưng cách xử án của lí trưởng lại thiên vị theo số tiền đưa. Mâu thuẫn giữa các nhân vật tạo ra tiếng cười vui vẻ cho người đọc.

Tình huống truyện rất hợp lý và tinh tế. Cải và Ngô đều đưa hối lộ với số tiền khác nhau, điều này bộc lộ rõ bản chất của họ. Hành vi này phản ánh tình trạng phổ biến của nhiều nông dân thời bấy giờ, thiếu trung thực và không dám đối mặt với công lý. Tác giả dân gian dùng Cải và Ngô để chỉ trích bản chất không trung thực của một bộ phận người nông dân.

Khi lí trưởng xử án, phạt Cải, Cải phản ứng bằng cách xòe năm ngón tay để nhắc lí trưởng về số tiền đã đưa. Lí trưởng cũng xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải và nói: “Tao biết. Nhưng nó phải bằng hai mày”. Hành động và lời nói của lí trưởng làm tăng kịch tính của câu chuyện và tạo ra tiếng cười sảng khoái. Qua đó, bản chất của các nhân vật được phơi bày: Cải cố gắng gian lận, còn lí trưởng tham nhũng và bị mua chuộc. Câu chuyện phản ánh xã hội phụ thuộc vào tiền bạc và sự tham nhũng của quan lại.

Truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' không chỉ mang lại tiếng cười mà còn phê phán sâu sắc xã hội phong kiến với những mâu thuẫn giai cấp. Với kết cấu ngắn gọn, súc tích và sự kết hợp giữa ngôn ngữ lời nói và cử chỉ, câu chuyện vừa giải trí vừa lên án thói hư tật xấu, tham nhũng của quan lại và sự tự đẩy mình vào tình huống bi hài của nông dân.

Thông qua 'Nhưng nó phải bằng hai mày', tác giả dân gian đã để lại cho người đọc tiếng cười vui vẻ và cái nhìn mới về xã hội phong kiến Việt Nam thời xưa.

Dân tộc Việt Nam đã trải qua hơn 4000 năm dựng nước và giữ nước, và nền văn học dân tộc cũng có một lịch sử dài với nhiều biến đổi. Trong kho tàng văn học, mặc dù có nhiều tác phẩm mới lạ, nhưng những thể loại cổ điển như truyện cười vẫn giữ nguyên giá trị của chúng. Một trong những tác phẩm tiêu biểu là 'Nhưng nó phải bằng hai mày'.

Truyện cười là một phần của văn học dân gian Việt Nam, ra đời cùng với ca dao tục ngữ và được truyền miệng qua các thế hệ. Những câu chuyện cười ngắn gọn và dễ hiểu không chỉ mang lại tiếng cười vui vẻ mà còn chứa đựng nhiều bài học sâu sắc. Trong số các truyện cười, chúng ta không thể không nhắc đến những cái tên quen thuộc như 'Đẽo cày giữa đường', 'Giấu cày', 'Thầy vói xem voi' và đặc biệt là 'Nhưng nó phải bằng hai mày'.

Truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' kể về một vụ kiện hài hước giữa Lý trưởng, Cải và Ngô. Câu chuyện diễn ra khi Cải và Ngô đánh nhau và kiện nhau ra tòa. Cải sợ thua nên đã hối lộ Lý trưởng năm đồng, trong khi Ngô đưa mười đồng. Khi xét xử, Lý trưởng tuyên Ngô thắng và phạt Cải mười roi. Khi Cải phản đối, Lý trưởng xòe tay và nói: “Nhưng nó phải bằng hai mày”. Kết thúc câu chuyện để lại nhiều tiếng cười vừa vui nhộn vừa sâu sắc.

Tiếng cười trong câu chuyện phát sinh từ mâu thuẫn hài hước giữa việc kiện tụng và hối lộ. Cải và Ngô không đòi công bằng mà sợ thua nên đã đưa hối lộ cho Lý trưởng, người được giới thiệu là 'xử kiện giỏi' nhưng lại xử theo số tiền hối lộ. Mâu thuẫn này tạo ra tiếng cười cho người đọc.

Tình tiết trong truyện rất đơn giản nhưng tinh tế. Cải và Ngô đều hối lộ với số tiền khác nhau, phản ánh bản chất của họ và một bộ phận nông dân lúc bấy giờ: có gan kiện tụng nhưng không trung thực. Đỉnh điểm của câu chuyện là khi Lý trưởng xử án, Cải phản ứng bằng cách xòe năm ngón tay và Lý trưởng cũng xòe tay với câu nói: “Tao biết. Nhưng nó phải bằng hai mày”. Hành động này làm tăng kịch tính và phản ánh sự tham nhũng và phụ thuộc vào tiền bạc của xã hội. Câu chuyện không chỉ mang lại tiếng cười mà còn là lời phê phán xã hội lúc bấy giờ và mong muốn một xã hội công bằng hơn.

Truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' với kết cấu ngắn gọn, súc tích và đầy kịch tính không chỉ giải trí mà còn phê phán những thói hư tật xấu, tham nhũng của quan lại và tự phê phán bản thân của người nông dân. Câu chuyện đã sống mãi cùng dân tộc Việt Nam và để lại nhiều bài học giá trị.

'Nhưng nó phải bằng hai mày' là một truyện cười trào phúng, phản ánh thói hối lộ trơ tráo trong xã hội xưa. Trong câu chuyện, đối tượng bị chỉ trích là sự tham nhũng của quan lại.

Nhân vật chính là Lý trưởng, được giới thiệu như một người xử kiện tài ba. Tuy nhiên, câu chuyện lại hé lộ rằng Lý trưởng chỉ là một tên quan tham, hám tiền và không quan tâm đến công lý. Ngô và Cải, hai người hàng xóm đánh nhau và đem nhau ra kiện. Cải lo sợ thua nên đã hối lộ Lý trưởng năm đồng, còn Ngô hối lộ mười đồng. Lý trưởng xử Ngô thắng và phạt Cải mười roi. Khi Cải phản đối, Lý trưởng xòe tay và nói: 'Nhưng nó phải bằng hai mày'. Câu nói này không chỉ gây cười mà còn chỉ trích mạnh mẽ thói tham nhũng, bởi 'phải bằng hai' là một điều vô lý và phản ánh sự bẻ cong của công lý theo số tiền hối lộ.

Truyện còn chơi chữ với từ 'phải', mang nghĩa cả lẽ phải và số tiền hối lộ. Lời của Lý trưởng vừa thể hiện sự giả dối, vừa bộc lộ tính tham nhũng của hắn. Câu chuyện cho thấy, sự nổi tiếng về khả năng xử kiện chỉ là cái mác để che đậy việc bóc lột và nhận hối lộ. Đồng tiền đã làm méo mó công lý, và nhân vật Cải cùng Ngô trở thành hình mẫu bi hài, vừa đáng trách, vừa đáng thương.

Câu chuyện không chỉ để giải trí mà còn phê phán sâu sắc thói tham nhũng của quan lại, đồng thời phản ánh khát vọng về công lý và sự công bằng thực sự trong xã hội.

'Nhưng nó phải bằng hai mày' là một truyện cười rất ngắn gọn, ít tình tiết hơn so với những truyện như Tam đại con gà. Mặc dù ngắn, truyện vẫn chứa đựng sự hấp dẫn với ba nhân vật chính. Mỗi chi tiết trong truyện đều có giá trị đáng để khai thác.

Truyện bắt đầu với sự giới thiệu về một viên lí trưởng nổi tiếng ở “làng kia”, nổi bật với tài xử kiện. Cách giới thiệu này mang tính chất phiếm chỉ, giúp câu chuyện có ý nghĩa rộng rãi hơn là chỉ ở một địa phương cụ thể. Nhân vật Cải và Ngô cũng được nhắc đến một cách không rõ ràng. Câu chuyện tóm tắt: “Cải và Ngô đánh nhau rồi kiện nhau. Cải lót năm đồng cho thầy lí, còn Ngô biện chè lá mười đồng”. Tình huống này khiến người nghe tò mò về cách thầy lí xử lý vụ kiện.

Trong phiên xử, thầy lí xử thắng cho Ngô và phạt Cải mười roi. Cải bất ngờ và phản ứng bằng cách “xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy, khẽ bẩm: Xin xét lại, lẽ phải về con mà!”. Cải tin rằng tiền có thể quyết định kết quả xử án, và dùng ngón tay để nhắc nhở thầy lí về món tiền đã đưa.

Mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm khi thầy lí phản ứng một cách kỳ quặc. Sự kết hợp giữa lời nói và động tác của thầy lí tạo thành một tín hiệu đặc biệt. Thầy lí xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải, nói: “Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!”. Đây là cách chỉ ra mối liên hệ giữa tiền và lẽ phải, nơi tiền quyết định giá trị của lẽ phải. Truyện phê phán xã hội nơi mọi thứ đều bị đo lường bằng tiền, đặt ra câu hỏi về sự tồn tại của công lý.

Viên thầy lí, dù nổi tiếng về tài xử kiện, vẫn nhận hối lộ công khai từ cả hai phía. Hành động và lời nói của thầy lí thể hiện sự trắng trợn, đại diện cho những kẻ quyền thế tham nhũng. Nghệ thuật chơi chữ thể hiện qua từ 'phải', chuyển từ nghĩa tính chất sang nghĩa số lượng, cho thấy sự thao túng công lý. Cả ba nhân vật trong truyện đều đáng bị phê phán, với Cải và Ngô là những người tiếp tay cho việc làm sai trái.

Câu chuyện, mặc dù ngắn hơn và có ít tình tiết hơn so với Tam đại con gà, vẫn rất giàu kịch tính và bất ngờ với tính cách nhân vật được bộc lộ cuối truyện.

Việt Nam sở hữu một kho tàng truyện cười phong phú và đa dạng, được phân chia thành hai loại chính: truyện khôi hài và truyện trào phúng. Trong khi truyện khôi hài chủ yếu nhằm giải trí và tạo tiếng cười, thì truyện trào phúng lại mang đến sự chỉ trích nhẹ nhàng đối với những thói hư tật xấu trong xã hội. Nhưng nó phải bằng hai mày thuộc thể loại truyện cười trào phúng, nhằm chỉ trích thói hối lộ và sự trắng trợn của các quan lại ngày xưa.

Thói hối lộ là một tội lỗi phổ biến trong hàng ngũ quan chức, nơi mà chân lý và lẽ phải bị đo bằng tiền. Những nghịch lý này thường được phê phán qua nhiều hình thức nghệ thuật, và truyện cười dân gian là một trong những phương tiện hiệu quả nhất. Truyện cười dân gian không chỉ mang tính giải trí mà còn là công cụ phê phán sâu sắc và nhanh chóng truyền tải thông điệp, thường tránh được sự kiểm soát của nhà cầm quyền. Nhưng nó phải bằng hai mày nổi bật với khả năng hài hước và đả kích qua việc lựa chọn chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ, và cốt truyện.

Trong truyện Nhưng nó phải bằng hai mày, hành động hối lộ được thể hiện rõ nét qua cách cư xử và ngôn ngữ của viên lí trưởng. Truyện kể về hai người, Ngô và Cải, tranh chấp và đánh nhau, rồi cùng kéo ra tòa nhờ quan xử kiện. Mọi chuyện không có gì đáng nói nếu cả hai không tìm cách hối lộ quan để giành chiến thắng.

Vào buổi tối, Cải đến nhà lí trưởng, người được gọi là cha mẹ của dân, để hối lộ năm xu, nhờ quan xử có lợi cho mình và trừng phạt Ngô. Sáng hôm sau, khi xử án, lí trưởng quyết định cho Ngô thắng và xử Cải mười roi. Cải bất ngờ và cố gắng nhắc quan về số tiền đã đưa bằng cách xòe tay làm ám hiệu. Tuy nhiên, quan đáp lại bằng câu 'Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải bằng hai mày', khiến Cải hiểu rằng mình đã bị lừa, không chỉ mất tiền mà còn bị đánh đòn.

Câu nói 'Nhưng nó phải bằng hai mày' làm nổi bật sự bất công trong xã hội, nơi tiền bạc quyết định lẽ phải. Khi lí trưởng nhận tiền của cả hai bên, câu nói này không chỉ gây cười mà còn chỉ trích thói hối lộ trắng trợn. Đặc biệt, khi lí trưởng xòe tay để biểu thị số tiền, câu nói và hành động kết hợp tạo nên một thông điệp mạnh mẽ về sự thối nát của hệ thống. Truyện cười này được tổ chức khéo léo để tạo ra tiếng cười sâu sắc, chỉ trích sự gian dối và tham nhũng của quan lại.

Những tên nhân vật trong truyện là những tên cây cối quen thuộc, biểu trưng cho người lao động nghèo, thật thà nhưng không hiểu pháp luật. Họ không nhận thức được lẽ phải mà chỉ biết chạy cửa quan. Truyện phản ánh sự thật rằng lẽ phải trong xã hội chỉ có thể được bảo vệ nếu có đủ tiền. Hành vi hối lộ, dù đáng lên án, cũng là kết quả của một xã hội thối nát. Cải và Ngô là nạn nhân của hệ thống đó, và câu tục ngữ “Vô phúc đáo tụng đình” đã khái quát thực trạng này: “Vô phúc phải đến kiện cửa quan”.

Kho tàng văn học dân gian Việt Nam có rất nhiều câu chuyện hài hước và sâu sắc, được các bậc tiền bối sáng tác để giáo dục và răn dạy thế hệ sau. Những câu chuyện này không chỉ đem lại tiếng cười mà còn chứa đựng những bài học quý giá về đạo đức và cuộc sống. Một trong những câu chuyện như thế là “Nhưng nó phải bằng hai mày”, phản ánh rõ nét sự phổ biến của việc hối lộ và tham nhũng trong xã hội hiện đại.

Câu chuyện mô tả một phiên xử án giữa một quan tham và hai người tranh chấp, Ngô và Cải. Đương nhiên, kết quả thắng thua phụ thuộc vào số tiền hối lộ, thậm chí gấp đôi số tiền. Câu chuyện kết thúc với tình huống hài hước: “Thầy lí xòe năm ngón tay trái và úp lên năm ngón tay phải, nói: Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!”.

Câu chuyện mang đến tiếng cười sảng khoái khi Cải dù đã hối lộ nhưng thua kiện vì số tiền ít hơn. Lời của thầy lí cho thấy tiền bạc đã trở thành tiêu chuẩn của lẽ phải. “Phải” của Ngô gấp đôi “phải” của Cải. Điều này chỉ ra rằng công lý có thể mua được bằng tiền, và công lý cũng như hàng hóa trong chợ, nhiều tiền thì mua được nhiều, ít tiền thì mua được ít. Điều này khiến Ngô không ngờ mình thua kiện dù đã hối lộ.

Nhân vật thầy lí đại diện cho những kẻ tham lam lợi dụng quyền lực để nhận hối lộ từ người dân. Hiện tượng này xảy ra nhiều trong xã hội, dù không phải tất cả cảnh sát giao thông đều như vậy, nhưng việc đút lót để được xử phạt nhanh diễn ra khá phổ biến. Một số cảnh sát còn yêu cầu người vi phạm nộp phạt ngay để tránh rắc rối. Những khoản tiền phạt này đi đâu khi hóa đơn không được lập?

Trong tình huống như vậy, không thể chỉ đổ lỗi cho cảnh sát, vì người tham gia giao thông có lỗi mới bị bắt. Tuy nhiên, khi bị bắt, họ thường muốn xử lý nhanh để tiếp tục cuộc hành trình, không muốn gặp rắc rối khi bị giữ xe. Đôi khi, người tham gia giao thông không hiểu luật, dẫn đến việc bị cảnh sát hạch sách. Để cải thiện tình trạng này, mỗi người cần nâng cao ý thức và hiểu rõ quy định pháp luật. Các cảnh sát cũng nên làm đúng luật và xử lý vi phạm một cách công bằng để làm gương cho người khác.

Vấn nạn hối lộ không chỉ xảy ra trong xử phạt giao thông mà còn trong các phiên tòa của nhà nước. Có thể cấp trên không biết hoặc làm ngơ, dẫn đến nhiều người bị oan hoặc tội phạm được thả tự do. Báo chí đã đưa tin nhiều vụ “chạy án” gây oan ức cho người vô tội, mất tự do và danh dự, và nhiều năm trong cuộc đời. Những kẻ sát nhân được thả có thể tiếp tục gây án, làm tổn thương cho nhiều gia đình khác. Khi đồng tiền điều khiển lương tâm, nhiều việc nguy hiểm có thể xảy ra, đặc biệt khi người nắm quyền sẵn sàng vì lợi ích cá nhân mà làm hại người khác.

Khắc phục tình trạng này không dễ dàng nhưng có thể làm được. Mỗi người cần nói không với hối lộ, tự chịu trách nhiệm khi sai. Đồng thời, khuyến khích phát hiện và tố cáo các trường hợp hối lộ. Học sinh nên rèn luyện đạo đức tốt để xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai. Chỉ có tài năng và đạo đức mới giúp chúng ta làm việc đúng như lời Bác Hồ đã dạy.

Hy vọng xã hội sẽ không còn những tình huống như trong câu chuyện cười. Mong rằng tất cả mọi người cùng cố gắng học tập và rèn luyện để trở thành người có ích, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc và bình yên cho nhân dân.

Truyện cười Việt Nam rất đa dạng về chủ đề, chia thành hai loại chính là truyện khôi hài và truyện trào phúng. Truyện khôi hài chủ yếu nhằm mục đích giải trí, nhưng vẫn chứa đựng bài học giáo dục nhẹ nhàng. Truyện trào phúng lại nhằm mục đích chỉ trích, thường nhắm vào các nhân vật quyền lực trong xã hội phong kiến xưa. Nhiều truyện cười phê phán thói hư tật xấu, và “Nhưng nó phải bằng hai mày” cùng “Tam đại con gà” là những ví dụ điển hình thuộc thể loại trào phúng, chỉ trích quan lại tham nhũng và những thầy đồ dốt nát.

Cốt truyện khá đơn giản: Hai người hàng xóm đánh nhau và đưa nhau ra tòa kiện. Dù vậy, câu chuyện được xây dựng thành một màn kịch hài hước với hai yếu tố chính dẫn đến mâu thuẫn. Đó là lí trưởng nổi tiếng và hai đương sự Ngô, Cải, cả hai đều muốn chiến thắng nên đều đút lót cho lí trưởng.

Mâu thuẫn bắt đầu khi lí trưởng tuyên án Cải mười roi. Điều buồn cười là một bên chủ động còn bên kia hoàn toàn bị động. Một bên kết án, bên kia xin xét lại. Đến cuối cùng, lí trưởng đưa ra kết luận chắc nịch: “Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày.” Lời nói này phơi bày rõ ràng thủ đoạn của viên lí trưởng, điều mà dân gian đã diễn tả bằng câu thành ngữ: “đòn xóc hai đầu.”

Lí trưởng, người đứng đầu việc hành chính trong làng, nổi tiếng với khả năng xử kiện. Nhưng thực tế, tiếng tăm này hoàn toàn trái ngược với bản chất bên trong. Ngô và Cải đều phải hối lộ trước cho lí trưởng. Sự công bằng và lẽ phải không có giá trị khi lí trưởng xử án. Lẽ phải ở đây thuộc về người có nhiều tiền và lễ vật. Đồng tiền đã chi phối công lý, đúng là: “Nén bạc đâm toạc tờ giấy.” Ngô và Cải là những nhân vật vừa đáng trách, vừa đáng cười, vừa đáng thương.

Thủ pháp trào phúng của câu chuyện thể hiện qua hành động, cử chỉ và lời nói hài hước của các nhân vật. Những hành động này giống như kịch câm, chứa đựng nhiều ý nghĩa. Khi bị xử án, Cải xòe năm ngón tay và ngẩng mặt lên nhìn thầy lí, như muốn nhắc nhở về số tiền đã hối lộ và trông đợi sự nhớ lại cam kết của lí trưởng. Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái lên trên năm ngón tay phải, ngầm thông báo rằng “lẽ phải” của Ngô gấp đôi, do đó Ngô sẽ chiến thắng.

Lẽ phải (trừu tượng) được tính bằng năm ngón tay, hai lần lẽ phải là mười ngón tay. Tác giả dân gian đã khéo léo biến ngón tay của Cải thành “ký hiệu” cho tiền tệ và hai bàn tay của Ngô thành “ký hiệu” cho số tiền hối lộ. Câu chuyện sử dụng chơi chữ để gây cười. Từ “phải” có hai nghĩa: lẽ phải và mức tiền hối lộ. Lời của lí trưởng: “Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày” hàm chứa cả hai nghĩa này. Không phải ngẫu nhiên khi vế thứ hai trong lời của thầy lí lại được dùng để đặt tên cho câu chuyện.

Ngôn ngữ lời nói và ngôn ngữ động tác trong câu chuyện hỗ trợ lẫn nhau, làm rõ thực chất của sự nổi tiếng xử án giỏi của lí trưởng. Ngôn ngữ lời nói công khai, còn ngôn ngữ động tác “bí mật” chỉ người trong cuộc mới hiểu. Cả hai làm rõ nghĩa cho nhau và thể hiện sự nổi tiếng giả tạo của lí trưởng.

Câu chuyện ngắn gọn nhưng kết thúc bất ngờ, nói đủ điều muốn nói và mang lại tiếng cười giòn giã và thâm thúy.

'Nhưng nó phải bằng hai mày' là một câu chuyện cười đầy cay đắng, phản ánh xã hội mà đồng tiền lấn át mọi giá trị công bằng. Trong một thế giới mà quyền lực và tiền bạc quyết định tất cả, công lý trở nên không còn ý nghĩa. Xã hội ấy, theo nhà văn Vũ Trọng Phụng, chính là một xã hội đầy giả dối và bất công.

Truyện cười này như một vở kịch ngắn nhưng lôi cuốn với ba nhân vật chính. Câu chuyện mở đầu với giới thiệu về một viên lí trưởng nổi tiếng ở một 'làng nọ.' Các yếu tố phiếm chỉ như địa điểm (làng nọ) và thời gian (hôm nọ) được sử dụng để tăng tính khái quát, cho thấy tình huống không chỉ xảy ra ở một địa phương cụ thể mà mang ý nghĩa phổ biến. Các tên nhân vật như Cải và Ngô cũng không mang tính xác định rõ ràng.

Sự việc diễn ra rất ngắn gọn: Cải và Ngô đánh nhau và đưa nhau ra kiện. Cải lo sợ nên đã hối lộ năm đồng, trong khi Ngô bỏ ra mười đồng. Tình huống này đặt ra câu hỏi về cách xử lý của một thầy lí nổi tiếng với khả năng xử án. Đặc biệt là khi Cải đã hối lộ mà vẫn thua, tình huống này càng thêm đáng chú ý.

Trong phiên tòa, thầy lí quyết định Ngô thắng và Cải bị đánh mười roi. Cải đã hối lộ và rất bất ngờ trước quyết định này. Sự bất ngờ được thể hiện qua hành động của Cải: xòe năm ngón tay và nhìn thầy lí, như muốn nhắc nhở về số tiền đã hối lộ. Cải tin rằng mình sẽ thắng nhờ tiền đã đưa trước đó, nhưng kết quả lại ngược lại. Số tiền hối lộ trở thành yếu tố quyết định lẽ phải.

Mâu thuẫn lên cao trào khi Cải cảm thấy mình bị lừa. Thầy lí phản ứng với hành động của Cải bằng một hành động kì lạ: xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải, với câu nói: 'Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày!' Đây là cách thể hiện một mật ngữ giữa hai người, với lời nói công khai và hành động bí mật.

Giữa ngón tay, tiền và lẽ phải có một mối liên hệ mật thiết. Ngón tay biểu thị số tiền, và tiền là tiêu chuẩn đo lường lẽ phải. Theo thầy lí, người có nhiều tiền sẽ được coi là đúng. Đây chính là thông điệp tố cáo của câu chuyện: trong xã hội mà tiền bạc quyết định mọi thứ, công lý đâu còn tồn tại?

Thầy lí nổi tiếng với khả năng xử kiện lại bị lộ diện như một kẻ tham nhũng trắng trợn, công khai nhận hối lộ. Thầy lí đại diện cho những người có quyền lực nhưng thực chất là những kẻ tham nhũng. Nghệ thuật chơi chữ trong câu chuyện thể hiện qua câu: 'Mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày.'

Cả ba nhân vật đều tạo nên tiếng cười. Thầy lí là đối tượng bị chỉ trích, còn Ngô và Cải là những người tiếp tay cho sự thay đổi công lý. Dù là nạn nhân, Cải và Ngô đều góp phần vào sự nhơ nhuốc của công lý bằng cách hối lộ.

Câu chuyện này tương tự như 'Tam đại con gà' nhưng ngắn gọn và kịch tính hơn. Tính cách của thầy lí được tiết lộ từ từ để tăng yếu tố bất ngờ. Sự kết hợp giữa hành động và ngôn ngữ cùng nghệ thuật chơi chữ tạo nên sự hài hước và châm biếm.

Tác giả muốn chỉ trích những người có quyền lực coi đồng tiền là tất cả, làm ô uế xã hội và phá hoại sự công bằng.

Văn học Việt Nam thật phong phú với kho tàng truyện cười đa dạng về chủ đề. Chúng được phân thành hai loại chính: truyện khôi hài và truyện trào phúng. Truyện khôi hài chủ yếu nhằm giải trí và mang lại tiếng cười cùng với một chút giáo dục. Trong khi đó, truyện trào phúng không chỉ tạo tiếng cười mà còn châm biếm, chỉ trích những tầng lớp trên trong xã hội phong kiến. Truyện cười 'Nhưng nó phải bằng hai mày' là một ví dụ điển hình của thể loại trào phúng, nhằm chỉ trích các quan lại tham nhũng và những thầy đồ dốt nát.

Cốt truyện của 'Nhưng nó phải bằng hai mày' khá đơn giản: Hai người hàng xóm đánh nhau và đưa nhau ra kiện. Phiên xử của lí trưởng trở thành một màn hài kịch, mang lại tiếng cười cho người đọc. Viên lí trưởng nổi tiếng với khả năng xử án, còn Cải và Ngô, để thắng kiện, đã phải hối lộ cho ông ta.

Khi lí trưởng tuyên án, Cải bị phạt mười roi, và từ đây mâu thuẫn bắt đầu. Lí trưởng chủ động kết án, còn Cải thì xin xét lại. Hành động và lời nói của hai bên hoàn toàn trái ngược. Khi lí trưởng kết luận: 'Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày,' câu chuyện khép lại. Thực ra, lí trưởng đã nhận hối lộ từ cả hai bên, và người nào hối lộ nhiều hơn thì thắng kiện. Đúng là đòn xóc hai đầu.

Dù nổi tiếng là xử kiện giỏi, thực chất lí trưởng không công bằng. Là người đứng đầu làng, nhưng lí trưởng không mang lại công lý cho dân. Công lý ở đây không phải thuộc về lẽ phải mà là thuộc về kẻ có tiền. Đồng tiền đã chi phối công đường, và Cải, Ngô là những nhân vật vừa đáng trách vừa đáng thương.

Truyện thể hiện thủ pháp trào phúng qua cử chỉ, hành động và lời nói của các nhân vật. Các hành động của nhân vật giống như trong kịch câm. Khi bị xử án, Cải xòe năm ngón tay như nhắc lí trưởng về tiền hối lộ. Lí trưởng đáp lại bằng cách xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải, ngụ ý rằng Ngô đã đưa nhiều gấp đôi.

Ngón tay ở đây trở thành biểu tượng của tiền tệ và lượng hối lộ. Truyện còn gây cười bằng cách chơi chữ: từ 'phải' có thể hiểu theo nhiều nghĩa, vừa là lẽ phải vừa là số tiền bắt buộc phải có. Câu của lí trưởng bao hàm cả hai ý nghĩa này.

Ngôn ngữ lời nói và hành động trong truyện đều thống nhất và bổ sung cho nhau. Lời nói công khai cho tất cả nghe, còn hành động chỉ người trong cuộc mới hiểu. Sự kết hợp này làm rõ bản chất của viên lí trưởng. Truyện kết thúc bằng câu nói của lí trưởng, tạo nên tiếng cười trào phúng và cho thấy sự thâm thúy của người xưa.