1. Thịt chua Thanh Sơn
Thịt chua từ vùng Thanh Sơn, Phú Thọ, là một đặc sản tuyệt vời. Thịt được chế biến từ lợn lửng, nuôi tự nhiên, ăn củ và trái cây rừng quanh năm. Hương vị độc đáo của thịt chua là sự hòa quyện giữa vị bùi, sần sật của bì nướng và vị chua chua của thính lên men, kết hợp với vị chát ngọt của lá cây, tạo nên một khẩu phần tuyệt vời.
Thịt chua thường được ăn kèm với các loại lá như lá sung, lá ổi, lá mơ, lá đinh lăng, rau thơm... và chấm kèm với tương ớt để cảm nhận hết hương vị mới lạ. Đối với những người yêu thưởng nhậu, đừng quên thưởng thức cùng bia hoặc rượu. Đó sẽ là trải nghiệm tuyệt vời!
Thịt chua không chỉ là một món ăn ngon, mà còn là một món quà ý nghĩa, mang đến hương vị của vùng đất núi rừng, là biểu tượng ẩm thực của đất Tổ. Du khách sẽ khó quên hương vị này khi rời khỏi vùng đất Tổ.
2. Cọ ỏm
Cọ ỏm là món quà mà nhiều du khách mong muốn thưởng thức khi đặt chân đến Phú Thọ. Chỉ cần nồi nước sôi, quả cọ được thả vào đun nhỏ lửa từ 5 đến 10 phút, sau đó đổ ra rổ để ráo nước. Người khéo léo sẽ chọn mẻ cọ màu nâu sậm, sau khi ỏm, nồi cọ sẽ có lớp váng giống như váng mỡ bao quanh.
Cọ ngon thường là giống cọ nếp, cọ nếp sau khi om sẽ trổ màu vàng đẹp mắt, ăn mềm và dẻo. Người sành ăn có thể chọn những quả cọ tròn, cùi dày, màu vàng như mật ong, khi nhấm nháp thấy dẻo là quả cọ nếp. Ngoài cọ ỏm, người Phú Thọ còn có dưa cọ và muối cọ với hương vị mặn, bùi ngậy chan chát. Món ăn này không chỉ hấp dẫn mà còn là quà biểu tượng mà người Phú Thọ thường dùng để thiết đãi khách từ xa và làm quà cho người thân. Trong mâm cơm, cọ ỏm là điểm nhấn ngon miệng. Khi mùa cọ đến, người miền xuôi thường đặt mua cọ để thưởng thức hương vị béo ngậy và bùi bùi của loại đặc sản này.
3. Cơm nắm lá Cọ
Cơm nắm lá cọ là một món đặc sản giản dị và gần gũi với người dân vùng đất tổ Phú Thọ. Bạn có cơ hội thưởng thức món ăn thơm ngon này bất kỳ lúc nào khi đặt chân đến vùng đất linh thiêng này.
Cơm nắm lá cọ không chỉ là một món ăn dân dã mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa nghệ thuật làm cơm và lá cọ. Vào mùa cọ, người dân lên đồi chọn những tàu lá cọ non, xanh mướt như chưa chạm vào ánh nắng. Lá cọ được hơi qua lửa để mềm, sau đó nắm với cơm. Kỹ thuật nắm cơm tinh tế chỉ có được ở những người phụ nữ khéo léo. Gạo đầu mùa, vừa được thu hoạch, mang lại hương vị tuyệt vời và độ dẻo nhất. Mỗi nắm cơm được tạo hình từ lá cọ đượm mùi gạo quê và hương của lá cọ. Khi chấm với muối vừng lạc, bạn sẽ cảm nhận hết vị ngon đặc trưng của món ăn dân dã này. Vị ngai ngái của lá cọ như được truyền đạt đầy đủ trong từng nắm cơm nhỏ.
4. Bánh tai
Bánh tai là một đặc sản phổ biến ở hầu hết các làng quê Phú Thọ, đặc biệt là thị xã Phú Thọ. Tên gọi bánh tai xuất phát từ hình dáng của chiếc bánh khi hoàn thành, giống như tai con người. Nguyên liệu để làm bánh tai rất đơn giản, chỉ cần gạo tẻ, thịt lợn và gia vị. Giá: 3.000 - 5.000/chiếc.
Bánh tai Phú Thọ có màu trắng đục, thơm mùi bột quện trong hương thịt ngầy ngậy. Mỗi miếng nhỏ của chiếc bánh mang lại trải nghiệm đặc biệt với hương vị độc đáo. Bánh tai dễ ăn, phù hợp cho nhiều đối tượng vì được làm từ bột gạo tẻ, đảm bảo sức khỏe. Thường được ăn kèm với cháo gạo tẻ hoặc cháo bột thái, chỉ cần chút nước mắm ngon đã có bữa sáng nhanh chóng và no nê. Trong thời xưa, bánh tai thường kết hợp với cháo gạo tẻ, cháo bột thái để tạo ra bữa sáng nhanh chóng và bổ dưỡng. Ngày nay, có người thích thưởng thức bánh tai với nước mắm, chanh, ớt, tiêu... tạo nên một hương vị đặc trưng không thể quên.
5. Bưởi Đoan Hùng
Khi nhắc đến Đoan Hùng, mọi người đều nghĩ đến chiến thắng lịch sử tại sông Lô trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Và đây cũng là vùng đất của giống bưởi quý - bưởi Đoan Hùng, được trồng và giữ giống hằng trăm năm. Ở Đoan Hùng, bưởi từ xã Chí Đám và Bằng Luân được biết đến là ngon nhất. Một lần nếm miếng bưởi, vị ngọt lịm, mềm mọng nước, và thơm ngây ngất khiến ta cảm nhận như vị bưởi tan vào tận ruột gan, da thịt.
Trong quá khứ, khi nhắc đến Bưởi, người ta nghĩ ngay đến Bưởi Đoan Hùng - loại bưởi duy nhất được lựa chọn để tiến vua. Vua chúa mới được thưởng thức giống bưởi này, và vào những ngày thu hái, người dân chọn những quả bưởi to nhất, vàng đẹp nhất để dâng cúng các Vua Hùng và tiên tổ, là sự tri ân công đức của tổ tiên.
Ngày nay, có nhiều lựa chọn khác như Bưởi Năm Roi, Bưởi Da Xanh, Bưởi Diễn... Nhưng Bưởi Đoan Hùng vẫn giữ vị thế không thể phai mờ, là giống bưởi quý và khó tìm thấy nhất, tạo nên sự độc đáo và quý phái trong thế giới của những loại bưởi ngon.
6. Rêu đá người Mường
Rêu đá người Mường là một món ăn truyền thống của người Mường ở Phú Thọ. Rêu đá được lấy từ suối, trên các mỏm đá, sau đó trộn với tỏi thái mỏng, muối, mì chính, hành và chút mỡ lợn, sau đó gói trong nhiều lớp lá đu đủ. Bọc rêu được đem vần than nóng cho tới khi lá đu đủ cháy đen, tạo ra hương vị đặc biệt. Bạn có thể thưởng thức miễn phí khi đến thăm các vùng cao, địa bàn sinh sống của người Mường ở Phú Thọ.
Rêu đá không chỉ là món ăn ngon mà còn mang đậm bản sắc văn hóa của người Mường. Món ăn này không chỉ có giá trị dinh dưỡng mà còn góp phần duy trì và phát huy giá trị truyền thống, làm tăng sức hút cho du khách khi đến với vùng đất này.
7. Rau sắn
Rau sắn Phú Thọ là một đặc sản nổi tiếng, được chế biến thành nhiều món ăn ngon và lạ miệng. Rau sắn được lấy từ những ngọn của cây sắn xanh mướt trên những núi đồi bạt ngàn. Mỗi mùa sắn đến, người ta thường chọn lá nếp của cây sắn trắng, không già quá mà cũng không non quá, rửa sạch, vò kỹ, và muối.
Rau sắn không phải là món ăn sang trọng, nhưng đòi hỏi người chế biến phải rất cầu kỳ. Lá sắn muối có thể nấu được rất nhiều món ngon như lá sắn muối xào với mỡ lợn, lá sắn muối kho cùng tép tạo nên hương thơm riêng biệt, hoặc lá sắn muối nấu canh đầu cá chua chua ngậy ngậy rất vừa miệng.
Từ bao đời nay, rau sắn đã trở thành món ăn quen thuộc trên mâm cơm của những người dân vùng đất Tổ. Dù ở bất kỳ nơi nào, xa quê hương đến đâu, những người con vùng đất Tổ vẫn nhớ bát canh chua rau sắn.
8. Trám om kho cá
Trám om kho cá là một đặc sản của Phú Thọ với hương vị đặc biệt. Vào cuối tháng năm, sáu âm lịch là thời điểm thu hoạch trám. Món trám om cá có vị chua giôn giốt của trám ngấm vào cá làm mềm nục, kết hợp với vị ngọt của tương, miếng trám chua ngọt, béo bùi.
Chế biến món này rất đơn giản: Trám ngâm nước khoảng một đến hai giờ, rửa sạch và chà cho sạch nhựa. Nước sôi nhẹ để trám chìm, đảo đều và đậy kín cho nguội. Sau đó, bóc hột trám, cá được chuẩn bị và xếp xen kẽ trong nồi.
Tương pha loãng, đun sôi và đun nhỏ lửa cho cạn dần. Khi nghe tiếng lẹt xẹt ở đáy xoong, món trám om kho cá sẽ hoàn thành. Vị chua ngọt của trám, vị giôn giốt chua và ngọt của tương, cùng chất đạm của cá tạo nên một hương vị đặc sắc. Thưởng thức món này với cơm trắng gạo tẻ là trải nghiệm ẩm thực dân dụ, đậm đà vị quê hương.
9. Xáo chuối Lâm Thao
Người Lâm Thao, Phú Thọ, khi xa quê đều thèm nhớ món ăn đặc sản truyền thống: xáo chuối. Món ăn đơn giản nhưng mang hương vị đậm đà của quê hương. Xáo chuối gợi nhớ về những ký ức ngày thơ bé, về sự bình dị và mộc mạc của đồng quê. Món ăn này không chỉ dành cho những dịp lễ tết mà còn xuất hiện trong các buổi tiệc cưới, đám giỗ, và đám hiếu.
Xáo chuối thơm ngon nhất khi nóng hổi. Mùi thơm của riềng, vị ngọt từ tương, chuối, xương và gia vị hòa quyện tạo nên hương vị đặc trưng của đất Tổ. Sự kết hợp độc đáo này khiến món xáo chuối không chỉ là ẩm thực dân dã mà còn là biểu tượng của người dân Lâm Thao, Phú Thọ.
10. Tằm cọ - Đặc sản đất Tổ
Nhắc đến Phú Thọ, người ta liên tưởng đến vùng trung du với những cây cọ xanh mướt bạt ngàn trên đồi. Một đặc sản gắn bó mật thiết với cuộc sống người dân địa phương là tằm cọ.
Đây là một món ăn nổi tiếng, độc đáo mà không phải ai cũng có cơ hội thưởng thức. Tằm cọ đòi hỏi sự tỉ mỉ từ quá trình nuôi tằm cho đến chế biến. Món ăn khi hoàn thành mang màu sắc bắt mắt, hương thơm đậm đà của núi rừng, để lại ấn tượng khó phai.
Theo người dân địa phương, để có món tằm cọ ngon, họ phải lên đồi chặt một cây cọ, thả tằm vào và chờ tằm trở nên béo ngậy. Sau đó, tằm được ướp gia vị và nướng trên than hoa từ thân cây cọ cũ. Hương thơm của tằm nướng lan tỏa, khiến thực khách khó quên.
Món tằm cọ ngon nhất được thưởng thức trong những ngày lạnh giá. Khi cả gia đình quây quần bên bếp than hồng, thưởng thức món ngon béo ngậy này là trải nghiệm khó quên.
11. Cá Anh Vũ
Cá Anh Vũ - Loài cá tiến Vua chỉ xuất hiện và đánh bắt được từ tháng 10 dương lịch đến tháng 3 năm sau, nhiều nhất là vào những ngày thời tiết se lạnh, nhiều sương mù. Lúc ấy cá Anh Vũ ra kiếm ăn nhiều hơn.T hịt cá Anh Vũ: Trắng, quánh và thơm ngon hơn bất cứ loài cá nào của sông nước. Trong con cá Anh Vũ, phần tuyệt nhất là cái khối sụn môi. Cái khối sụn này chẳng những rất giòn mà còn chữa được bệnh. Dù có chế biến theo cách nào, thì cách ngon nhất vẫn là hấp cá. Khi bắt được, người ta thường mổ và rửa sạch cá, sau đó ướp gừng và một vài loại gia vị vào bụng, thêm chút nước mắm ngon. Cuối cùng cuốn cả con cá vào một tấm lá gừng và hấp cách thủy. Cá hấp sẽ giữ được nguyên các chất bổ và thơm ngon hơn bất cứ kiểu cách chế biến khác, bởi vậy, cũng là món được ưa thích hơn cả.
Thịt cá Anh Vũ thường được dùng kèm với chuối xanh, khế xanh, bánh đa tráng, rau mùi tàu, tía tô, diếp cá, xương xông...Chẳng thích ăn theo lối hấp cách thủy thì cũng có thể nướng chả, kho tộ, nấu mẻ giấm với khế xanh... Món nào cũng rất hấp dẫn. Thịt cá Anh Vũ thơm ngon và cực kỳ giàu đạm.
12. Mỳ gạo Hùng Lô
Không giống những nơi khác, mỳ gạo Hùng Lô đậm đà mỹ vị riêng và nức tiếng gần xa bởi sợi mì nhỏ, trắng, sạch, nấu chín không bị nát. Mỳ gạo Hùng Lô (xã Hùng Lô, Việt Trì, Phú Thọ) là một trong những đặc sản nổi tiếng của đất Tổ Hùng Vương. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, những nghệ nhân miệt mài giữ nghề truyền thống của cha ông vẫn giữ nguyên được vị ngon vốn có của đặc sản có một không hai này.
Điểm đặc biệt là mỳ gạo Hùng Lô có quy trình sản xuất khép kín, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm ngay từ khâu lựa chọn hạt gạo đảm bảo chất lượng, không sử dụng chất tẩy rửa, chất phụ gia và chất bảo quản...Gạo sau khi được vo và rửa sạch sẽ được đưa vào bể ngâm để hạt gạo nở ra, vào mùa hè, gạo chỉ nên ngâm trong khoảng thời gian từ 3 - 4 tiếng, còn vào mùa đông thì thời gian ngâm kéo dài hơn là từ 6 - 7 tiếng. Nếu ngâm quá lâu, gạo sẽ bị chua, còn ngâm ít quá thì gạo không nở đủ độ, do đó mì sẽ không được mềm và dai.
Sau khi ngâm xong gạo cũng cần phải rửa qua một nước nữa rồi mới tiến hành cho vào cối xay thành bột. Tuy nhiên, vì không sử dụng chất tẩy rửa, nên quy trình ngâm và vo gạo diễn ra lâu hơn. Bột nước sau khi xay sẽ được cho vào lọc để loại bớt cặn bã, sau đó sẽ cho vào dụng cụ ép chuyên dụng là “vam” để loại bỏ nước, giữ lấy phần bột, đây là sáng tạo trong quá trình làm nghề của người dân đúc rút ra, làm như vậy thì quá trình lọc sẽ nhanh hơn.Mì sau khi đun thành sợi sẽ được ủ trong khoảng 13 -14 giờ, để đảm bảo cho mì có độ tơi. Sau đó sẽ tiến hành giũ các sợi mì này để đem phơi, công việc này thường được thực hiện trong khoảng thời gian sáng sớm, vì như vậy sẽ đảm bảo mì được phơi khô trong ngày.
Chính vì những công đoạn cầu kỳ trên mà Mỳ gạo Hùng Lô luôn nhỏ, trắng, sạch, nấu chín không bị nát. Điều này giúp “đánh thức” cảm giác thèm ăn của những thực khách khó tính nhất. Và nếu có dịp ghé Phú Thọ, đừng quên mua Mỳ gạo Hùng Lô về thưởng thức và làm quà nhé!
13. Xôi nếp gà gáy
Ai đã từng một lần về thăm Yên Lập - Phú Thọ, hẳn khó có thể quên được hương vị đặc sản: Xôi nếp gà gáy - sản phẩm đặc trưng được trồng trên những nương lúa xa tít hay ruộng bậc thang.
Tương truyền rằng ngày xưa có một cô gái đến tuổi lấy chồng, trước khi đi làm dâu ngoài những vật dụng như: chăn bông, gối, vòng bạc… làm quà cho bên chồng thì người mẹ đưa cho cô con gái chiếc túi, trong đó có những hạt thóc vàng mẩy, hạt mà bấy lâu nay cô chưa thấy bao giờ, đến nhà chồng cô cẩn thận cất vào góc nhà. Hai ngày sau, mẹ chồng dặn cô dâu nhớ dậy sớm giã gạo nấu xôi để mẹ cúng thần Nông làm lễ xuống đồng. Thế rồi mải say mê với duyên mới, đôi vợ chồng trẻ đã ngủ quên. Chỉ đến khi tiếng gà gáy cất sáng, cô dâu mới giật mình tỉnh giấc, cô luống cuống tìm thóc giã gạo thổi cơm. Khi ăn, nàng dâu thảo hiền bất ngờ vui sướng đến rơi nước mắt khi nghe thấy mẹ chồng khen xôi ngon, dẻo...Nàng chợt giật mình nhớ ra trong lúc luống cuống, nàng đã lấy nhầm túi thóc mà mẹ nàng đã đưa cho nàng khi đi lấy chồng, và chỉ còn lại những hạt vương vãi. Cô đem gieo, nhân giống. Câu chuyện lan truyền nhanh ra khắp xóm làng. Chính vì thế mà loại gạo nếp đó được dân làng đặt tên là nếp Gà gáy, vừa dân dã, vừa thi vị. Giống lúa nếp này rất quý hiếm, là đặc sản nổi tiếng của huyện Yên Lập có từ rất lâu đời. Loại nếp này là giống lúa dài ngày, được trồng trên những ruộng bậc thang, hạt dài, mẩy, lúa chưa chín nhưng chỉ đi qua cánh đồng lúa người ta đã được đắm mình trong hương lúa non ngào ngạt đến mê người. Khi nấu, cơm thơm, dẻo, mùi vị ngon đặc trưng.
Để có một nồi xôi nếp Gà gáy ngon thì gạo phải được đãi sạch, không cần ngâm nước lâu nhưng xôi vẫn dẻo, mềm, thơm. Cho gạo vào trõ, lấy cám gạo tẩm ít nước vào rồi chát kín trõ xôi không cho nó phì hơi ra ngoài. Cứ thế đun khoảng 2 tiếng thì nhấc ra. Xôi nếp “gà gáy” mà ăn với muối vừa ngon tuyệt vời. Mùi muối vừng thơm nức cùng với hương thơm ngon ngọt, nồng nàn của xôi, tất cả hòa quyện vào nhau tọa nên mọt món ăn rất đỗi gần gũi, mộc mạc mà khó quên. Xôi nếp Gà gáy được dùng để đãi khách quý, nấu rượu trong những ngày lễ lớn, quan trọng.Chắc chắn nếu có dịp thưởng thức món 'Xôi nếp Gà gáy' dù chỉ 1 lần, ai ai cũng không thể quên được cái tên, cũng như vị ngon đặc biệt của nó.