Top 14 Làng gốm truyền thống tại Việt Nam

Cách Hà Nội khoảng 50km về phía Bắc, làng Thổ Hà thuộc huyện Việt Yên, Bắc Giang, nổi tiếng với nghề gốm truyền thống, quần thể kiến trúc cổ đậm chất Đồng Bằng Bắc bộ. Thổ Hà nổi tiếng từ thế kỷ XIV, là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt, cùng với Phù Lãng và Bát Tràng. Nghề gốm ở đây phát triển mạnh từ thế kỷ XIV, là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của Việt Nam, bên cạnh Phù Lãng và Bát Tràng. Gốm Thổ Hà có những đặc điểm như không thấm nước, âm thanh đặc trưng, và màu men nâu đỏ mịn màng. Nghề gốm đã làm phong phú cuộc sống của người dân, giúp xây dựng kiến trúc đình, chùa, cổng làng... uy nghi.

Đình miếu làng Thổ Hà là biểu tượng của không gian tâm linh và văn hóa Việt, với kiến trúc độc đáo thể hiện phong cách thời Lê. Đường làng, ngõ xóm sâu, rêu phong tĩnh mịch tạo nên bức tranh sơn dầu sống động. Mỗi bước đi đều là chuyến phiêu lưu trong không gian của một bức tranh xưa, với những tông màu gạch ngói tồn tại lâu đời.

Phước Tích, xã Phong Hòa, Phong Điền, Thừa Thiên Huế, được thành lập năm 1470, nổi tiếng với nghề gốm. Gốm Phước Tích có lịch sử hơn 500 năm, từng làm vật phẩm cho triều vua, nuôi sống nhiều thế hệ người dân. Nghề gốm ở đây từng là đặc sản nổi tiếng miền Trung, không chỉ sản xuất đồ gia dụng mà còn trang trí hoàng cung triều Nguyễn, được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế.

Chất liệu chính của sản phẩm gốm Phước Tích đến từ vùng Diên Khánh. Qua các công đoạn làm đất, chuốt, làm nguội... với sự hỗ trợ của công cụ như thêu, nề đất, bàn chuốt, gót chân, vòng vá nhắm, trang, tre dồn... và nung trong lò sấp, lò ngửa. Đôi bàn tay tài năng tạo ra những sản phẩm từ hàng trăm năm trở về trước, góp phần vào đời sống gia đình Huế với đủ loại đồ đựng và đồ nấu như siêu, nồi, ấm, om; dụng cụ sinh hoạt như bình vôi, bình hoa... Ngày nay, Phước Tích vẫn giữ vững vị thế trước sự cạnh tranh từ hàng nhựa công nghiệp, nhờ vào sản phẩm thủ công gần gũi với ký ức lâu dài.

Khác với gốm Thổ Hà và đất sét trắng ở Bát Tràng, Làng gốm Phù Lãng sử dụng đất sét đỏ hồng từ vùng Thống Vát, Cung Khiêm, Bắc Giang. Đất được phơi cho đất bạc màu, trộn với lớp đất khác, đập thành viên nhỏ, ngậm nước và xéo cho đến khi thành từng khoanh có độ dẻo, mịn. Sau đó, đưa lên bàn xoay tay để nắn thành sản phẩm, để sản phẩm se khô và ngậm nước, sau đó nắn hình và để ráo. Công đoạn ve, nạo, tráng men, tạo màu sắc độc đáo với lớp men đặc trưng như da lươn, quả duối, cua đá... Chất liệu men tráng được chế tạo từ tro cây rừng, vôi sống, sỏi ống nghiền nát, bùn phù sa trắng. Sau khi sơ chế, 4 chất liệu này được trộn với nhau, khô rồi đập nhỏ, gạn qua rây để tạo thành chất lỏng quánh giống mật ong. Khi sản phẩm còn ẩm, chải một lớp men mỏng lên bề mặt rồi phơi khô.

Gốm Phù Lãng không chỉ sở hữu men tráng độc đáo mà còn nổi bật với kỹ thuật nung bằng củi. Biến nhiệt khác nhau tạo ra vết táp trên bề mặt mà không phương pháp nung nào có thể làm được. Sau công đoạn tráng men, tạo màu, phơi khô, sản phẩm được đưa vào lò nung ở 1.0000C trong 3 ngày đêm liên tục. Đất sét màu hồng khi nung ở nhiệt độ cao chuyển sang màu gan gà, được gọi là men da lươn. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn có màu da lươn vàng óng, khi gõ phát ra tiếng vang. Hoa văn trên gốm Phù Lãng thường đắp nổi các đề tài truyền thống như tứ linh, phong cảnh làng quê... Các sản phẩm gốm Phù Lãng chủ yếu chia thành 3 loại: đồ thờ cúng, đồ gia dụng và đồ mỹ thuật. Đến làng gốm Phù Lãng, bạn có cơ hội tìm hiểu về lịch sử, thủ công làm gốm và tự tay tạo ra những sản phẩm gốm độc đáo.

Làng Bạch Liên tọa lạc tại Yên Thành, Yên Mô, Ninh Bình, trước đây được biết đến với tên là làng Bồ Bát. Làng gốm Bồ Bát đã nổi tiếng hàng ngàn năm trước với những sản phẩm gốm độc đáo. Dấu tích của lớp đất nung, mảnh gốm ken dày đặc chứng minh sự phát triển của nghề gốm ở đây. Sau thời kỳ thất truyền, gốm Bồ Bát đã được khôi phục nhờ sự nỗ lực của nghệ nhân Phạm Văn Vang. Khác biệt với các làng gốm sản xuất đồ gia dụng, gốm Bồ Bát chuyển hướng sản xuất đồ trang sức và tranh gốm mỹ thuật. Hình ảnh những nghệ nhân trẻ tuổi sáng tạo trên sản phẩm hay nhào nặn đất đều thể hiện tâm huyết và sức sống mới của làng nghề, đánh thức lò gốm cổ ngủ từ hàng trăm năm trở lại đây. Sự hỗ trợ tích cực từ Sở Công thương Ninh Bình và bà Phạm Thị Hồng làm thăng hoa thương hiệu gốm Bồ Bát. Bà Hồng chia sẻ, 'Để hồi sinh làng nghề truyền thống, Sở đang kế hoạch xây dựng lại thương hiệu cho gốm Bồ Bát để hỗ trợ phát triển du lịch tỉnh.'

Làng gốm Bát Tràng tọa lạc tại bờ sông Hồng, thuộc xã Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội, cách trung tâm Hà Nội hơn 10km về phía Đông Nam, nằm giữa những gò đất sét cao và sông Hồng, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất gốm. Làng Bát Tràng, với hơn 500 năm lịch sử, đã trải qua nhiều biến động, phát triển và nay đã trở thành một trong những làng nghề truyền thống nổi tiếng với gốm sứ.

Nằm dọc theo bờ sông Thu Bồn quyến rũ, Làng gốm Thanh Hà tại Hội An, Quảng Nam, có niên đại gần 500 năm, nổi tiếng với những sản phẩm đất nung bền đẹp, được liệt vào danh sách “thổ sản quốc gia” bởi triều đình nhà Nguyễn. Khi kinh đô chuyển đến Phú Xuân, những nghệ nhân từ làng gốm Thanh Hà được triệu tập đến Huế, góp phần xây dựng cố cung. Một số được phong Chánh Ca, Bát Luyện, đặc biệt là thời kỳ thịnh vượng nhất vào những năm 17-18, đồng điệu với sự phát triển của Hội An, gốm Thanh Hà trở thành nguồn cung ổn định. Làng còn nổi tiếng với ngói cong, gạch đỏ cung cấp cho những ngôi nhà cổ ở Hội An và khu vực lân cận.

Tiếng tăm làng gốm Thanh Hà lan tỏa mạnh mẽ, vượt thời gian và không gian. Mặc dù trải qua những biến cố, làng gốm đã một lúc nào đó dường như rơi vào quên lãng, nhưng với lòng đam mê của những nghệ nhân tận tụy với nghề, gốm Thanh Hà ngày càng phục hồi. Đặc biệt, khi UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa thế giới”, làng gốm Thanh Hà trở thành điểm đến hấp dẫn du khách từ cả trong và ngoài nước.

Làng gốm Chu Đậu tọa lạc tại xã Thái Tân, huyện Nam Sách, Hải Dương, cách Hà Nội khoảng 70km về phía Đông, khởi nguồn từ thế kỷ thứ 14, phồn thịnh trong thế kỷ 15, 16. Chiến tranh loạn lạc khiến nghề gốm Chu Đậu lạc lõng, cho đến năm 2001, sau quá trình nghiên cứu và phục hồi chất men, kỹ thuật, kiểu dáng, làng gốm Chu Đậu hồi sinh, phát triển mạnh mẽ như ngày nay.

Nguyên liệu chính là đất sét trắng lấy từ vùng Trúc Thôn, Hải Dương. Sau khi lấy về, đất sét được hòa trong nước, lọc qua hệ thống máng và bể ngắn. Quá trình lắng lọc tạo ra hai hợp chất: lỏng và nhuyễn, sau đó phối luyện thành hồ gốm. Sự kết hợp tinh tế của người thợ nặn trên bàn xoay và sự trang trí thủ công tạo nên đặc điểm nổi bật của gốm Chu Đậu.

Hiện nay, gốm Chu Đậu sản xuất theo phương pháp thủ công truyền thống với 3 dòng sản phẩm chính: hàng phục chế theo các mẫu gốm cổ, hàng gia dụng và hàng xuất khẩu. Những sản phẩm nổi tiếng như gốm hoa lam, bình tỳ bà, ấm rượu Rồng, bình cúp Ngũ Hành… đều làm nên tên tuổi của làng gốm này.

Nghề làm gốm tại làng gốm Khmer độc đáo với sự tham gia chủ yếu của phụ nữ lớn tuổi, giàu kinh nghiệm. Hoạt động làm gốm thường diễn ra vào mùa nông nhàn. Nguyên liệu chủ yếu là đất sét ở ven núi Nam Quy, có màu xám pha cát mịn. Phụ nữ Khmer sử dụng một mặt bàn nhỏ trong vườn thay vì bàn xoay. Kỹ thuật làm gốm ở đây mang đặc trưng nguyên thủy, bảo toàn ở một số ít cộng đồng dân tộc khác trong nước. Gốm có màu đỏ nhạt hoặc vàng sậm với độ nung thấp. Gốm cổ truyền thống của Khmer ở An Giang là biểu tượng của sự hòa quyện giữa văn hóa và đất đai, tạo nên một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam. Mỗi làng gốm sứ Việt Nam, dù đang hoạt động, phát triển hay đã dừng lại, đều ghi dấu vết vững chắc, thể hiện và truyền đạt văn hóa độc đáo của mình và sự đẹp đẽ trong văn hóa Việt Nam.

Có truyền thống từ thế kỷ XVII với đồ đất nung, sành nâu làng gốm Biên Hòa với những sản phẩm đồ gốm sành xốp trở nên nổi tiếng, đã giành huy chương vàng tại triển lãm gốm mỹ thuật quốc tế Paris năm 1990, 1993. Đặc trưng của loại gốm này là sự kết hợp phong cách gốm Việt Nam, gốm Trung Quốc, gốm Limoge của Pháp. Đến sông Đồng Nai, làng mạc với vô số lò gốm, đó là làng gốm Biên Hòa thuộc tỉnh Đồng Nai. Sản phẩm nổi bật là chậu hoa, tượng, thú... với trang trí hiện đại, tinh tế, màu men thanh thoát trắng sữa, trắng ngà. Những tác phẩm mang phong cách Trung Quốc như hình ảnh Tứ quý, Tứ linh, những bài thơ vịnh chữ Hán thường thấy trên sản phẩm của làng gốm Biên Hòa.

Gốm Biên Hòa xuất khẩu rộng rãi ở Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu năm sau cao hơn năm trước. Đồng Nai, thành phố cửa ngõ của Hồ Chí Minh, thuận lợi về vận tải và xuất nhập khẩu, là một trong những địa điểm mạnh mẽ về đầu tư nước ngoài. Ngành nghề thủ công truyền thống, đặc biệt là nghề gốm sứ, đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế. Ngành gốm Đồng Nai với truyền thống và phong cách riêng độc đáo, đủ điều kiện để giới thiệu và mở rộng thị trường ra nhiều quốc gia trên thế giới.

Làng gốm Vĩnh Long là điểm đến nổi tiếng tại tỉnh Vĩnh Long, Việt Nam, với nghề gốm truyền thống từ hàng trăm năm. Đây là trung tâm sản xuất và kinh doanh gốm sứ, thu hút du khách đến tham quan và mua sắm sản phẩm độc đáo. Người dân trong làng truyền lại công nghệ và kỹ thuật sản xuất gốm từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo ra những sản phẩm gốm sứ đẹp mắt và độc đáo như bình hoa, bát đĩa, chén tách, đèn trần, đèn bàn, và tượng trang trí.

Các sản phẩm gốm sứ từ làng gốm Vĩnh Long được làm thủ công bằng tay từ đất sét, trang trí bằng những hoa văn tinh xảo và sơn màu, mang đến nét độc đáo và phản ánh văn hóa đặc biệt của địa phương. Du khách có cơ hội tham gia sản xuất gốm sứ, trải nghiệm làm đất, tạo hình, trang trí và nung chảy, khám phá sự khéo léo và tài năng của các nghệ nhân trong làng gốm.

Làng gốm Vĩnh Long không chỉ là điểm du lịch hấp dẫn mà còn góp phần bảo tồn và phát triển nghệ thuật gốm truyền thống Việt Nam, tạo nguồn thu nhập và việc làm cho người dân địa phương.

Làng gốm Lái Thiêu – Tân Phước Khánh tại huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương, Việt Nam, nổi tiếng với nghề gốm truyền thống đã có hơn 300 năm lịch sử và được coi là 'thủ phủ' gốm sứ miền Nam Việt Nam. Nơi này nổi tiếng với các sản phẩm gốm sứ cao cấp, độc đáo và mang đậm bản sắc truyền thống. Sản phẩm gốm sứ ở đây được làm hoàn toàn thủ công, từ việc nặn hình, tráng men, sơn đến quá trình nung chảy. Điều đặc biệt ở Lái Thiêu – Tân Phước Khánh là sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống và thiết kế hiện đại trong từng sản phẩm.

Làng gốm Lái Thiêu – Tân Phước Khánh không chỉ là địa điểm thu hút du khách bởi những sản phẩm gốm sứ độc đáo mà còn bởi không gian truyền thống và quy trình sản xuất gốm sứ truyền thống. Du khách có thể ghé thăm các xưởng gốm để tìm hiểu quy trình sản xuất và trực tiếp trải nghiệm làm gốm. Nơi này cũng là điểm đến lý tưởng cho những người yêu nghệ thuật và muốn khám phá văn hóa truyền thống của người dân địa phương. Sản phẩm gốm sứ độc đáo từ làng gốm này cũng là món quà tuyệt vời để mang về làm kỷ niệm hoặc tặng người thân yêu.

Làng gốm Hương Canh tọa lạc tại huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc, Việt Nam. Cách Hà Nội khoảng 45 km về phía Tây Bắc, làng gốm Hương Canh ghi dấu ấn lịch sử từ thế kỷ 17, trở thành trung tâm sản xuất gốm nổi tiếng. Nghề gốm truyền thống được kế thừa qua nhiều thế hệ, đặc biệt nổi tiếng với những sản phẩm gốm sứ trang trí.

Các nghệ nhân tại làng gốm Hương Canh tạo ra những mẫu gốm sứ độc đáo với đất sét và kỹ thuật truyền thống. Những sản phẩm này mang đậm nét văn hóa dân gian và phong cách truyền thống Việt Nam, từ các bình hoa, bát đĩa, chén tách đến các sản phẩm trang trí như đèn trần, đèn bàn và tượng trang trí.

Làng gốm Hương Canh không chỉ là địa điểm sản xuất gốm sứ, mà còn là điểm đến du lịch hấp dẫn. Du khách có thể tận hưởng vẻ đẹp của những sản phẩm gốm sứ độc đáo và trải nghiệm quá trình làm gốm truyền thống từ trải nghiệm làm đất, tạo hình, trang trí đến quá trình nung chảy. Làng gốm Hương Canh còn tổ chức các chương trình trình diễn nghệ thuật gốm và hướng dẫn về quá trình sản xuất gốm cho du khách. Điều này tạo ra một trải nghiệm thú vị và cơ hội hiểu thêm về nghệ thuật gốm truyền thống và văn hóa địa phương. Với sự kết hợp giữa vẻ đẹp tự nhiên và di sản văn hóa, Làng gốm Hương Canh là một điểm đến độc đáo thu hút những du khách yêu thích nghệ thuật và văn hóa truyền thống.