Top 14 Làng nghề truyền thống của Việt Nam

Làng Gốm Bát Tràng là điểm đặc sắc với nền văn hóa gốm lâu dài, trải qua hàng thế kỷ không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn thu hút sự chú ý của nhiều quốc gia trên thế giới. Tên gọi Bát Tràng mang theo hình ảnh của một sân đất rộng lớn, là nơi tập trung các nghệ nhân chuyên môn. Nhờ vào kỹ thuật làm men và lò nung chính xác, nghệ nhân ở đây đã tạo ra những sản phẩm gốm độc đáo, hòa quyện về màu sắc và tinh tế về nghệ thuật - gốm Bát Tràng.

Gốm Bát Tràng đa dạng về kiểu dáng, mẫu mã và chủng loại, bao gồm gốm gia dụng, đồ thờ tự, gốm mỹ thuật, gốm xây dựng và gốm trang trí. Những sản phẩm này không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu đi khắp thế giới. Làng gốm Bát Tràng không chỉ là địa điểm tạo nên một thương hiệu gốm quốc gia, mà còn là điểm du lịch hấp dẫn tại Hà Nội, được nhiều người yêu thích.

Làng đá mỹ nghệ Non Nước, tọa lạc tại phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng. Đây là nơi nổi tiếng sản xuất đồ mỹ nghệ từ đá cẩm thạch, thu hút sự quan tâm của cả trong và ngoài nước. Khám phá Ngũ Hành Sơn, không ai không ghé thăm làng nghề này. Xuất phát từ thế kỷ 18, do nghệ nhân người Thanh Hóa - Huỳnh Bá Quát khám phá, làng đá mỹ nghệ Non Nước là điểm hội tụ văn hóa Việt Cổ và Champa, tạo nên sự đa dạng, phong phú cho sản phẩm nghệ thuật của mình.

Sự giao lưu văn hóa toàn cầu đã làm cho làng nghề đá mỹ nghệ Non Nước trở nên mạnh mẽ hơn. Nghệ nhân từ khắp nơi trên thế giới đều đến đây học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, góp phần làm cho nghệ thuật tượng chạm trở nên phát triển và đa dạng. Sự sáng tạo và cần cù của các nghệ nhân tạo ra những tác phẩm tinh tế, sắc sảo, đa dạng về kiểu dáng, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng du khách thưởng ngoạn.

Một làng nghề truyền thống khác chuyên làm gốm là Gốm Bầu Trúc của người dân tộc Chăm, tỉnh Ninh Thuận. Làng nằm ở ven quốc lộ 1A, thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, cách thành phố Phan Rang - Tháp Chàm về hướng Nam. Ngoài làng gốm Bát Tràng, thì gốm Bầu Trúc cũng là một trong hai làng gốm cổ xưa nhất Việt Nam.

Khác với sự tinh tế trong gốm Bát Tràng, gốm Bầu Trúc được các nghệ nhân dùng tay tạo nên, không dùng bàn xoay, đường nét không được mềm mại, uyển chuyển, các họa tiết được tạo hình từ những vật dụng như muỗng, nắp chai... rất đơn sơ nhưng đậm chất dân tộc và con người trong mỗi sản phẩm. Sau khi nặn xong, gốm được nung lộ thiên ở nhiệt độ khoảng từ 500 - 600 độ C trong 6 giờ, sau đó được lấy ra để phun màu, rồi tiếp tục nung trong 2 giờ. Do đó, gốm Bầu Trúc có màu đặc trưng vàng đỏ, đỏ hồng, đen xám, vệt nâu.

Ngoài làng gốm Bầu Trúc, Ninh Thuận còn được biết đến với làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, thuộc huyện Ninh Phước, nằm cách TP Phan Rang - Tháp Chàm 10km về phía nam. Theo truyền thuyết, vào thế kỷ 17, thấy vùng đất này thích hợp với nghề dệt, bà Pơnaga đã truyền lại nghề cho hai vợ chồng sống ở làng Chaleng thời xưa (làng Mỹ Nghiệp ngày nay) là ông Xa và bà Chaleng. Bà là nghệ nhân đầu tiên tạo ra nghề dệt thổ cẩm.

Những sản phẩm được làm nên từ các nghệ nhân rất đa dạng như túi, ví tiền, khăn choàng, mềnh, gối...được thêu những họa tiết, hoa văn độc đáo, lạ mắt thể hiện văn hóa của người Chăm nơi đây. Đến làng nghề dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp bạn sẽ được tham quan quy trình cán hạt lấy bông, se chỉ, nghe tiếng máy dệt lách cách hay nhận ra những hoa văn đang dần hình thành dưới bàn tay thoăn thoắt của người dệt.

Làng nghề trống Đọi Tam ở huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, là nơi duy nhất tại Việt Nam sản xuất trống với hơn 1000 năm lịch sử. Những sản phẩm được tạo ra bởi những nghệ nhân chuyên nghiệp, nổi tiếng. Nghề làm trống ở Đọi Tam là nghề truyền thống, được kế thừa qua nhiều thế hệ, tạo ra các loại trống độc đáo. Trống Đọi Tam nổi tiếng với độ bền, vẻ đẹp, âm thanh tròn đầy... điều này là nhờ vào bí quyết đặc biệt của làng cùng tâm huyết của người làm trống. Hai nguyên liệu chính là gỗ mít và da trâu, tạo nên âm thanh đặc trưng cho trống Đọi Tam.

Dân làng, từ già đến trẻ, chủ yếu theo nghề làm trống, làm cho làng nghề phát triển mạnh mẽ. Đội trống Đọi Tam đã có đến 60 thành viên sau 10 năm hoạt động, trong đó có 48 phụ nữ và 12 nam phụ đánh các loại đồ đồng như chiêng, lệnh, thanh la, nạo bạt... Đội trống Đọi Tam không chỉ tham gia các lễ hội địa phương mà còn biểu diễn trên toàn quốc.

Làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ tọa lạc tại xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội, là một di tích nghệ thuật truyền thống có từ thời nhà Lý. Ông Trương Công Thành, tướng của đội quân Lý Thường Kiệt, sau chiến thắng trước quân Tống, trở về làng và khởi xướng nghề khảm trai. Ngày nay, làng vẫn giữ bảo vệ đền thờ ông.

Nét đặc sắc của tranh khảm trai Chuôn Ngọ là những mảnh trai không vỡ, được gắn chặt lên gỗ, tạo nên những sản phẩm đẹp mắt. Sản phẩm chủ yếu của Chuôn Ngọ bao gồm tủ khảm, giường khảm, bàn cờ tướng, tranh treo tường, đũa, khay... Do nhu cầu thị trường, nghề khảm trai ở đây đã phát triển mạnh, cung cấp sản phẩm cho cả thị trường trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài.

Làng nghề thuyền thúng tọa lạc tại huyện Tuy An, Phú Yên. Trải qua thời gian, thuyền thúng đã trở thành biểu tượng của sự khéo léo của người Việt. Các làng nghề sản xuất thuyền thúng chủ yếu tập trung ở khu vực ven biển Nam Trung Bộ và luôn duy trì sản xuất ổn định. Gần đây, thúng chai của Phú Yên đã làm nên điều bất ngờ khi vươn ra thị trường quốc tế từ châu Á sang châu Âu.

Thúng chai của Phú Yên được làm từ nguyên liệu đặc trưng của địa phương. Cây tre được trồng trên đất Phú Yên có khả năng chịu nước tốt, dẻo dai và có nguồn dầu rái chất lượng, tạo nên độ bền vững cho thúng chai.

Làng nghề đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ đã từng nổi tiếng từ thời xa xưa. Đồng Kỵ hiện nằm trong xã Đồng Quang, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh, cách Hà Nội khoảng 20km về phía đông bắc. Làng nghề Đồng Kỵ là nguồn cung ổn định các sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ cao cấp, phục vụ cho sinh hoạt, trang trí nội thất và thờ cúng…

Những sản phẩm xuất phát từ Đồng Kỵ thường làm từ các loại gỗ quý như gụ, trắc, hương, mun, nu, sưa… Với thu nhập hàng trăm tỉ đồng/năm, nghề sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ không chỉ mang lại công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động trong làng mà còn thu hút thợ làm nghề từ nhiều nơi khác đến đây.

Mặc dù chỉ cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 10km, nhưng ngôi làng ven sông Nhuệ này vẫn giữ nguyên những đặc trưng của một làng nghề truyền thống với hình ảnh cây đa cổ thụ, giếng nước, sân đình, và buổi chiều vẫn diễn ra chợ dưới gốc đa trước đình. Ngay khi bước chân tới cổng làng, âm thanh 'lạch cạch” của khung cửi từ những xưởng dệt vang lên.

Bà tổ nghề dệt lụa ở Vạn Phúc mang tên Lê Thị Nga, và trong làng, có đền thờ để tưởng nhớ bà. Lụa Vạn Phúc nổi tiếng với đặc điểm 'mịn mặt, mát tay”. Những sản phẩm lụa đa dạng như Lụa vân, Lụa the, Lụa xa, Lụa quế, Gấm… Lụa Vạn Phúc không chỉ được ưa chuộng trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới.

Làng nghề gốm Chu Đậu tại xã Thái Tân, Huyện Nam Sách nổi tiếng trên khắp thế giới từ hơn 500 năm trở lại đây. Các sản phẩm gốm Chu Đậu được bảo quản tại nhiều bảo tàng quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp, Bỉ, Nhật Bản, Hà Lan… và trong bộ sưu tập cá nhân của nhiều quốc gia trên toàn cầu. Điểm độc đáo của gốm Chu Đậu là ở các đường nét hoa văn, đặc biệt là hoa sen, hoa cúc, được thể hiện qua nhiều kiểu dáng và hàng chục mô-típ khác nhau.

Các chuyên gia đánh giá cao về gốm Chu Đậu, từ hình dáng, chất liệu men, đến hoa văn trang trí… tất cả đều xuất sắc. Gốm Chu Đậu thể hiện sự sáng tạo qua nhiều phương thức như vẽ, khắc, họa, và đắp nổi với sự linh hoạt, trữ tình, hài hòa, và tinh xảo. Hoa tiết và họa văn trên gốm thường thể hiện đậm nét văn hóa dân tộc Việt Nam, từ cảnh quan thiên nhiên đến cuộc sống hàng ngày của người dân ven sông Hồng như mục đồng chăn trâu, chim đậu trên cành hoa, đàn cá bơi dưới nước, và những căn nhà tranh ven sông… Quá trình sản xuất có độ chuyên nghiệp cao với việc sử dụng kỹ thuật chuốt, tạo dáng trên bàn xoay, ngắt sản phẩm thành nhiều công đoạn rồi lắp ghép và gia công. Gốm Chu Đậu thường được làm trên chất liệu men trắng hoa lam, men ngọc, hoặc men màu tam thái.

Đông Hồ, một làng nổi tiếng về nghệ thuật tranh dân gian ở Việt Nam, thuộc huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Nghề vẽ tranh dân gian ở đây đã tồn tại từ thời xa xưa. Trước đây, tranh chỉ được vẽ để bán trong những dịp Tết Nguyên Đán, nhưng ngày nay, tranh dân gian Đông Hồ được tạo ra không chỉ trong những dịp lễ mà còn để phục vụ du khách. Vật liệu để vẽ tranh bao gồm giấy dó và màu sắc từ gạch non, lá cây, rể cây đốt cháy thành than. Để tạo độ bóng cho tranh, người ta sử dụng vỏ sò, nghêu nung chảy thành vôi, trộn với nhựa cây và phủ đều lên giấy dó trước khi bắt đầu vẽ.

Tranh dân gian Đông Hồ đa dạng với nhiều chủ đề như động vật: chó, mèo, trâu, bò, gà, lợn... cũng như các mảng như 'hứng dừa', 'đám cưới chuột', 'đánh ghen' đều thu hút ánh nhìn. Hầu hết tranh Đông Hồ thể hiện lòng khao khát hòa bình, hạnh phúc, và sự ấm no... thường được treo trong nhà vào những dịp Tết Xuân.

Kim Bồng là làng nghề chạm trỗ điêu khắc gỗ (làng mộc) nổi tiếng từ xa xưa, thuộc phường Cẩm Kim, thành phố Hội An. Nghề mộc tại đây có nguồn gốc từ miền Bắc, được các nghệ nhân mộc của làng Kim Bồng học hỏi, kết hợp với nghệ thuật chạm khắc của người Chăm, Trung Hoa và Nhật Bản để tạo ra những tác phẩm điêu khắc gỗ mang tính mỹ thuật và triết học cao. Sản phẩm điêu khắc gỗ của Kim Bồng đã lan tỏa đến nhiều gia đình và địa phương trong nước, cũng như nhiều quốc gia trên 5 châu lục.

Hiện nay, trên đất Kim Bồng đã có các danh hiệu nghệ nhân cho một số thợ mộc nổi tiếng. Trong các xóm ngõ của làng mộc này, với gần 1000 ngôi nhà, hoạt động chạm khắc gỗ, đóng đồ gỗ dân dụng, làm nhà vẫn diễn ra một cách âm thầm. Đặc biệt, nghề đóng thuyền đi biển với trọng tải từ 10 tấn đến 20 tấn đã phát triển mạnh mẽ. Cộng đồng thợ mộc Kim Bồng còn tích cực tham gia vào việc bảo vệ, trùng tu và tôn tạo di tích Đô thị cổ Hội An. Mặc dù giống như nhiều làng nghề truyền thống khác trong cả nước, làng nghề mộc Kim Bồng vẫn đang gặp khó khăn trong việc mở rộng thị trường tiêu thụ, nhưng vẫn tiếp tục bảo tồn, truyền dạy kỹ thuật và sản xuất để đáp ứng nhu cầu trong cộng đồng.

Làng Kế Môn ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế, nổi tiếng với nghề kim hoàn trên 300 năm. Ông Cao Đình Độ, người làng Cẩm Tú, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa, di cư vào làng Kế Môn vào cuối thời Nguyễn Phúc Khoát. Triệu vào cung trong thời Gia Long, làm ngân tượng chuyên làm đồ trang sức cho Hoàng gia. Đến đời vua Gia Long, Cao Đình Độ và Cao Đình Hương (con trai ông) vẫn làm ngân tượng cho đến khi mất (1810; 1821).

Sản phẩm kim hoàn ở Kế Môn nổi tiếng với chất lượng tốt và kỹ thuật tay nghề tinh xảo, chạm khắc cầu kỳ. Thợ lành nghề, giàu kinh nghiệm, khéo tay và có khiếu thẩm mỹ sáng tạo, thường tạo ra các sản phẩm như vòng, kiềng, nhẫn, lắc, dây chuyền, khuyên tai bằng vàng hoặc bạc.

Trong hàng trăm năm, người dân làng Kế Môn ra đi và có mặt ở Kinh thành Huế, đô thị, thị tứ, chợ lớn của cả nước và thế giới. Nghề kim hoàn là nguồn sống của họ, đưa nghề truyền thống vươn xa, tiếp tục sản xuất và giới thiệu sản phẩm cho quê hương đất nước. Hiện nay, tiểu bang Texas, Mỹ có 40 cơ sở cầm vàng của người Kế Môn.

Tại Huế, sản phẩm kim hoàn của làng Kế Môn trưng bày tại “Tịnh Tâm Kim Cổ” trong Festival Nghề truyền thống. Làng có nhiều nhà thờ họ với tổng cộng 16 nhà thờ, là những họ có công mở làng và phát triển nghề kim hoàn. Mỗi năm, vào ngày 27 tháng 2 Âm lịch, họ tổ chức giỗ tổ và gặp gỡ giao lưu để nâng cao tay nghề.

Đặc trưng nhất ở làng tranh sơn mài Bình Dương là làng tranh Tương Bình Hiệp, cách thành phố Thủ Dầu Một 7km về phía bắc. Tại đây, du khách sẽ chứng kiến từng bước của nghệ thuật truyền thống sơn mài chỉ có tại Việt Nam. Với hàng trăm hộ thợ làm tranh sơn mài, mỗi hộ chịu trách nhiệm cho một hoặc hai bước trong quá trình tạo nên tấm tranh, sau đó giao nhượng lại cho các hộ khác để hoàn thành những công đoạn tiếp theo.

Ở Tương Bình Hiệp, nghề làm tranh sơn mài không chỉ được tổ chức theo dạng công nghiệp mà còn giữ nguyên bản chất gia đình, với sự tinh tế và nhẹ nhàng, đậm chất văn hóa Á Đông. Các sản phẩm tranh sơn mài Bình Dương không chỉ được người yêu tranh Việt Nam mà còn thu hút sự quan tâm từ khắp nơi trên thế giới, trở thành điểm nhấn trang trí sang trọng cho nhiều ngôi nhà.