1. Diện trang phục mới
Mặc trang phục mới là một phong tục văn hóa vào dịp Tết. Nó đã tồn tại từ xa xưa, khi cả trẻ con và người lớn đều háo hức mặc trang phục mới trong ngày Tết. Xuất phát từ xã hội nông dân cổ đại ở Trung Quốc, thậm chí khi kinh tế khó khăn, việc mua sắm đồ mới là một thách thức.
Vào ngày Tết, không khí trở nên phấn khích, mọi người chọn diện trang phục mới để đón chào giao thừa và mở ra một năm mới với ý nghĩa là từ bỏ quá khứ và đón nhận điều mới mẻ. Phong tục này không chỉ giúp xua đuổi linh hồn xấu, tránh tai họa mà còn tượng trưng cho sự may mắn, sự an lành và hạnh phúc. Do đó, dù giàu hay nghèo, mọi người đều muốn có ít nhất một bộ trang phục mới để diện trong dịp Tết. Trong ngày đầu tiên của năm mới, mọi người thường trang hoàng bằng trang phục mới để cùng nhau đón Tết, chào đón năm mới, thăm viếng và chúc Tết lẫn nhau...
Hành động mặc trang phục mới trong đêm giao thừa mang ý nghĩa “tiễn biệt cũ, chào đón mới” vào đêm cuối cùng của năm âm lịch, với những hoạt động xoay quanh việc loại bỏ điều cũ kỹ và chào đón một năm mới tươi sáng. Những bộ trang phục với màu sắc rực rỡ thường tạo cảm giác mới mẻ và hân hoan. Hạn chế mặc áo quần màu đen, tối để tránh xui xẻo.


2. Chúc Tết
Tết là khoảnh khắc chúng ta chào đón một năm mới và nói lời tạm biệt năm cũ; từ bỏ mùa đông lạnh giá để đón nhận mùa xuân ấm áp. Năm mới như một mùa xuân tươi tắn với những chồi non xanh biếc. Mọi người đều mang trong mình ước mơ, hoài bão riêng, hy vọng vào những điều tốt đẹp sẽ đến. Đó là lý do tại sao phong tục chúc Tết trong những ngày đầu năm đã xuất hiện. Mọi người truyền đạt những lời chúc ý nghĩa, những điều tốt đẹp để mong muốn bạn bè và người thân sẽ đạt được những ước nguyện của mình. Đây là truyền thống văn hóa đặc biệt của người Việt trong những ngày Tết, được kế thừa qua hàng nghìn năm, và vẫn được truyền đến các thế hệ kế tiếp.
Phong tục chúc Tết của người Việt được thể hiện qua câu ngạn ngữ: “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 tết thầy”. Chúc Tết là dịp mọi người trao nhau những lời chúc tốt đẹp, những món quà, những phong bao lì xì, mong muốn cho một năm mới đầy may mắn, thuận lợi và hanh thông. Phong tục chúc Tết đầu Xuân phản ánh tư duy và tính cách riêng biệt của người Việt. Là một phong tục bản địa, là một đặc điểm trong lễ hội đón Tết của người Việt, vẫn được giữ gìn và truyền đến ngày nay.


3. Thăm chùa trong ngày Tết
Trong ý thức của người Việt qua nhiều thế hệ, Tết không chỉ là thời điểm chào đón năm mới và nói lời chia tay với năm cũ, mà còn mang theo mình những giá trị tâm linh sâu sắc. Ngoài việc thực hiện các nghi lễ cúng gia tiên, nhiều người tìm đến các đền chùa để cầu phúc, hy vọng cho gia đình mình có một năm mới an khang, may mắn.
Người Việt tin rằng, việc thăm chùa đầu năm không chỉ là để bày tỏ mong muốn, mà còn là dịp để tâm hồn hòa mình vào không gian linh thiêng, để quên đi những khó khăn trong cuộc sống. Mỗi người có mục đích khác nhau khi thăm chùa, có người cầu tài, cầu lộc, cầu duyên; còn người khác lại cầu bình an, sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Trong bối cảnh cuộc sống ngày càng hiện đại, người ta vẫn giữ nguyên nét đẹp văn hóa của việc thăm chùa đầu năm. Mặc dù không rõ từ bao giờ, nhưng tinh thần hướng về nơi linh thiêng, tìm kiếm sự an yên trong tri giác vẫn được duy trì. Không quan trọng chùa ở đâu hay được xây dựng khi nào, quan trọng nhất là trong mỗi ngôi chùa, mọi người có thể tìm thấy và hiểu thêm về những giá trị ẩn sau nền văn hóa Việt Nam.


4. Tặng lì xì với niềm vui
Theo truyền thống, khi đêm giao thừa đến hoặc vào mùng một Tết, mọi gia đình Việt tụ tập để thắp hương, cùng nhau ăn uống, chúc mừng năm mới. Đây cũng là dịp con cháu trong gia đình thăm ông bà, cha mẹ và nhận lì xì mừng tuổi. Phong bao lì xì màu đỏ, chứa đựng một lượng tiền nhỏ, là biểu tượng của sự chúc phúc, sức khỏe và thành công mà người lớn muốn truyền đạt cho thế hệ trẻ.
Ngày nay, việc mừng tuổi không chỉ giới hạn trong những ngày đầu năm, mà chỉ cần là không khí Tết vẫn còn, mọi người có thể tặng lì xì cho con cháu. Không chỉ người lớn trao lì xì cho trẻ con, mà còn trở thành truyền thống mở rộng khi bạn bè, đồng nghiệp, hàng xóm cũng có thể tặng lì xì lẫn nhau.


5. Thăm ngôi mộ thân nhân
Dọn đẹp mộ là phong tục trước Tết, khi con cháu sắp xếp và làm đẹp mộ phần của tổ tiên. Sau khi công việc hoàn thành, hương hoa và lễ vật được mang đến để tôn vinh tổ tiên, mời họ về nhà ăn Tết cùng gia đình. Đây là dịp đặc biệt để gia đình đoàn tụ, tận hưởng không khí ấm áp và chia sẻ tình cảm với những người đã ra đi.


6. Bắt đầu với nụ cười
Theo quan niệm dân gian, ngày mùng 1 Tết là ngày đầu tiên chào đón một năm mới, khi bắt đầu làm một việc gì đó, tâm lý chung con người đều mong muốn mọi việc suôn sẻ. Giống như câu “đầu xuôi, đuôi lọt”, bắt đầu có suôn sẻ thì sau này mới mong thuận lợi.
Chính vì vậy, đầu năm hãy tươi cười, mỉm cười và nói những điều tích cực để mang lại may mắn, hạnh phúc cho cả năm và tránh xa xui xẻo. Ngoài ra, theo quan niệm “cười vang là giàu sang”, những người luôn giữ tinh thần vui vẻ, tiếng cười thoải mái sẽ gặp nhiều may mắn hơn trong cuộc sống...


7. Mua muối
Vào dịp Tết Nguyên đán tại Việt Nam, có nhiều phong tục, lễ nghi được người dân gìn giữ từ đời này qua đời khác với mong muốn đem lại sự may mắn, tài lộc cho gia đình. Trong đó, tục 'đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi' của người Việt mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Sau thời khắc chuyển giao năm mới và năm cũ, nhiều người lại mua những túi muối nhỏ về để lấy may. Theo thời gian, tục mua muối đầu năm cũng có những thay đổi. Muối được đong vào các túi nhỏ có màu đỏ, kèm theo một bao diêm hoặc một chiếc bật lửa có thể cầm tay được.
Theo quan niệm của người xưa, muối mặn tượng trưng cho sự đậm đà, hòa thuận trong tình cảm gia đình, các mối quan hệ làm ăn tốt đẹp và giúp xua đuổi tà khí, đem lại may mắn. Với góc nhìn từ văn hóa, “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” không chỉ dừng lại là một thói quen, một việc hay làm trong ngày đầu năm mà như mọi câu thành ngữ, tục ngữ của cha ông để lại, nó còn gửi gắm nhiều lời nhắn nhủ.


8. Đi chợ Tết mua hoa, để hoa nở đúng dịp Tết
Một trong những thói quen không thể thiếu mỗi dịp Tết đến, khi xuân về, là ghé chợ Tết mua hoa cảnh. Ở miền Nam, khi cái nắng ấm áp rủ bóng, những cành mai tươi sáng nở rộ, còn ở miền Bắc, bông đào thắm thiết khoe sắc, làm tan chảy cái lạnh buốt của vùng Bắc.
Theo quan niệm, đêm giao thừa, nếu hoa trổ bông với nhiều cánh kép, ba lớp trên đài, hình dáng như bông hồng, gia đình sẽ đón nhận nhiều phúc lộc. Nhiều người chọn trồng cây quất vào dịp Tết để nhà có đủ tứ quý. Quả chín, quả xanh, hoa và lộc, mang đến may mắn cho cả năm.


9. Xông đất may mắn đầu năm
Theo quan niệm truyền thống, việc xông đất hoặc xông nhà đầu năm ảnh hưởng đến vận mệnh, tài lộc của gia đình. Chọn người xông đất hợp tuổi được coi là quan trọng, vì nếu chọn đúng, mọi việc sẽ thuận lợi và may mắn. Ngược lại, nếu chọn không hợp, có thể mang lại khó khăn và xui xẻo suốt năm.
Tuy nhiên, theo thời gian, những nghi lễ này dần trở nên mờ nhạt trong cuộc sống hiện đại. Xông đất ngày nay không còn chú trọng như trước đây, nhưng vẫn là niềm vui truyền thống mỗi dịp Tết đến xuân về. Mọi người thường xông đất nhà bà con, bạn bè, mong một năm mới an lành và tràn đầy may mắn.


10. Coi hướng xuất hành ngày đầu năm
Theo tâm lý dân gian, việc xuất hành đầu năm nếu diễn ra thuận lợi sẽ mang lại may mắn, thành công và thịnh vượng trong cả năm. Việc này được coi trọng vì hướng và giờ xuất hành cần phù hợp với tuổi và cung mệnh của người đi, đồng thời liên quan đến công việc, tài chính và mối quan hệ tình duyên.
Người Việt tin rằng lựa chọn hướng xuất hành đúng có thể làm tăng cường may mắn và đẩy lùi xui xẻo. Họ thường xem xét cẩn thận về thời điểm và phương hướng để đảm bảo một năm mới tràn đầy điều tốt lành. Mỗi gia đình thường chọn một địa điểm cụ thể để xuất hành, tin rằng điều này sẽ mang lại nhiều điều tích cực trong năm mới.


11. Hái lộc đầu năm
Hái lộc đầu năm là nghi thức cắt nhánh cây (cành lộc) mang về nhà để thu hút may mắn, thường diễn ra vào dịp Tết Nguyên Đán, những ngày đầu năm mới. Những Cành lộc là những cành cây nhỏ, như cây đa hay cây đề, cành si,.. thường giữ nguyên vẻ tươi mới quanh năm và đánh bại nảy lộc.
Lộc là biểu tượng của sự mới mẻ, mầm non mới nảy mọc. Cành lộc sau khi mang về, có thể treo trước hiên nhà, cắm vào bình hoa, hoặc treo ở cửa ra vào để trừ tà ma, mang đến ý nghĩa rằng gia đình đã đón lộc phúc vào nhà. Trong ngày Tết, nhiều người thường đi chùa hái lộc hoặc thăm đền thờ,… với hi vọng nhận được chút lộc từ Thần, Phật để cả năm trôi qua may mắn.


12. Mua diêm, mua lửa
Trong truyền thống, mua lửa đầu năm được coi là hành động mang lại những điều tốt lành cho gia đình. Lửa ở đây có thể là bật lửa, diêm... Người xưa tin rằng, ai mua được lửa đầu năm sẽ có một năm đầy may mắn và thành công.
Do đó, việc mua lửa đầu năm trở thành một nét văn hóa, người Việt Nam tin rằng việc này sẽ mang lại sự thuận lợi và thành công trong năm mới. Bật lửa hoặc diêm thường được bán kèm theo túi muối và thường được mua nhiều trong đêm giao thừa. Chiếc túi này sau đó có thể đặt trên bàn thờ để cầu may.


13. Vứt bỏ phiền muộn, hờn trách năm cũ
Chuyển giao từ năm cũ sang năm mới là cơ hội để bắt đầu lại, vì thế, hãy từ bỏ mọi phiền muộn của năm cũ. Thay vào đó, hãy nuôi dưỡng ý chí, khám phá những ý tưởng mới để bắt đầu một năm mới tràn đầy thành công. Hãy giữ cho tâm hồn bạn luôn tràn đầy hy vọng, quyết tâm và năng lượng tích cực.
Đầu năm mới, hãy tránh hiện thân với gương mặt buồn bã, đầy những lo lắng khi gặp gỡ bạn bè và người thân. Điều này không chỉ giúp bạn tránh được những xung đột trong những ngày Tết mà còn giữ cho bạn tạo được ấn tượng tích cực trong mắt người xung quanh.


14. Mua vàng
Ngoài muối và lửa, người Việt còn mua vàng làm bùa cầu may mắn đầu năm. Đặc biệt những năm gần đây, nhiều người có xu hướng mua vàng vào ngày mùng 10 Tết, ngày Thần Tài. Thậm chí nhiều người sẵn sàng xếp hàng nhiều giờ đồng hồ để có thể sở hữu một lượng vàng trong ngày này. Vàng luôn tượng trưng cho sức mạnh và mối quan hệ chặt chẽ của nó với những giá trị cao đẹp của xã hội. Vàng luôn giữ được giá trị cao nhất ngay cả khi giá trị tiền tệ giảm.
Vì vậy, mua vàng ngày đầu năm cũng giống như mang vận may về nhà, giúp bạn cảm thấy mãn nguyện, vui vẻ suốt cả năm và giúp công việc kinh doanh của bạn thành công hơn. Người xưa quan niệm rằng những ngày đầu năm luôn có những điều cấm kỵ để tránh mang vận xui trong cả năm đó. Nhưng ngược lại vận may cũng tương tự như vậy. Truyền thống ngày đầu năm luôn có niềm tin rằng nó sẽ mang lại may mắn trong suốt cả năm. Vì vậy, vàng được coi là biểu tượng của sự giàu có và quyền lực.


15. Lễ khai bút đầu năm
Lễ khai bút của người xưa được thực hiện sau Giao thừa, chính là thời khắc đầu tiên của năm mới. Mọi người thường đốt lư trầm bên bàn viết, lấy cây bút mới, mài mực tàu và hạ bài viết trên giấy hoa tiên hoặc giấy hồng điều. Không gian khi khai bút phải yên tĩnh, người viết phải trang nghiêm, tĩnh tại… Mỗi người đều thành tâm viết lên những câu chữ và gửi gắm vào đó ước nguyện tốt đẹp trong năm mới.
Ngày nay, tục khai bút đầu Xuân đã có nhiều thay đổi. Với nhiều gia đình, đặc biệt là học sinh, giới văn sĩ, người làm nghề viết lách… phong tục này vẫn rất được coi trọng. Bởi người Việt quan niệm cây bút là công cụ gắn bó giữa đời sống trí tuệ và tâm hồn. Khai bút tượng trưng cho may mắn, thành công trong học tập và sự nghiệp.
Trong những năm gần đây, để duy trì và phát triển phong tục đẹp này, nhiều địa phương, dòng họ, gia đình tổ chức Lễ khai bút đầu năm tại văn miếu, đền, đình... Nghi lễ này không chỉ khơi dậy truyền thống tôn sư trọng đạo của dân tộc Việt Nam, khơi dậy niềm tự hào của các thế hệ nhà giáo, học sinh, tôn vinh truyền thống hiếu học mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa địa phương.

