1. Nghệ thuật Giao tiếp
Việc giảng dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ là rất quan trọng, đặc biệt là ở giai đoạn phát triển sớm. Các con cần học cách giao tiếp để phát triển ngôn ngữ, tính cách tự tin và kỹ năng phản xạ. Giao tiếp không chỉ giúp bé phát triển về ngôn ngữ, mà còn giúp hình thành tính cách tự tin và phản xạ tốt trong mọi tình huống.
Để phát triển kỹ năng giao tiếp xã hội, con cần nắm rõ những nguyên tắc sau:
- Trong gặp người lớn, hãy chào hỏi lễ phép và hỏi thăm về sức khỏe. Trong cuộc trò chuyện, con cần thể hiện sự tôn trọng và lễ phép với người lớn.
- Hướng dẫn con sử dụng ánh nhìn trực tiếp khi nói chuyện để thể hiện sự chân thành và mở lòng trong giao tiếp.
- Dạy con cách sử dụng câu hoàn chỉnh khi tham gia cuộc trò chuyện để thể hiện sự tôn trọng đối với đối phương.
- Quan trọng nhất, dạy con biết cảm ơn và xin lỗi một cách chân thành. Khi được tặng quà, con cần bày tỏ lòng biết ơn một cách chân thành và lịch sự. Đồng thời, khi phạm phải sai lầm, con cũng cần biết xin lỗi một cách chân thành để thể hiện sự chịu trách nhiệm với hành động của mình.
- Khuyến khích con lắng nghe và tôn trọng ý kiến của những người xung quanh, cũng như thể hiện sự đồng cảm với họ. Như vậy, con sẽ học được cách lắng nghe và tôn trọng ý kiến, cảm xúc của mọi người xung quanh.
2. Giáo dục giới tính cho con
Theo quan niệm của một số người xưa, việc tư vấn giáo dục giới tính cho con từ sớm là quan trọng vì trẻ còn nhỏ, không nên biết những điều này. Nhưng nếu trẻ hiểu rõ về tình dục và giới tính, trẻ sẽ nhận thức được điều đó là quan trọng để quyết định những hành động lành mạnh, đồng thời tự bảo vệ mình khỏi những nguy cơ xâm hại tình dục. Bố mẹ cần dạy con về các biện pháp phòng tránh, quan hệ lành mạnh, và cách đánh giá thông tin về giới tính để trẻ phát triển một cách tích cực.
3. Dạy trẻ kỹ năng bơi và phòng tránh đuối nước
Việc dạy trẻ bơi không chỉ giúp phòng chống đuối nước mà còn hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. Trong giai đoạn quan trọng của sự phát triển, từ 12 tuổi, việc học bơi không chỉ giúp trẻ phát triển chiều cao mà còn tăng cường sức khỏe tinh thần.
Ở độ tuổi này, trẻ nên học cách bơi và thả nổi để tự cứu mình trong trường hợp khẩn cấp. Kỹ năng cứu hộ cho người khác cũng là một điều trẻ nên nắm vững. Bên cạnh đó, việc học kỹ năng hô hấp nhân tạo cũng là quan trọng.
4. Tự giặt quần áo
Hướng dẫn con cách tự giặt quần áo là một kỹ năng quan trọng giúp trẻ trở nên độc lập và tự chủ từ sớm. Điều này không chỉ giúp giảm áp lực cho bố mẹ mà còn giúp trẻ phát triển tinh thần tự lập và có thái độ riêng tư. Ở độ tuổi 12, việc này trở nên quan trọng hơn khi nhiều bé gái trải qua kinh nguyệt đầu tiên và con trai bắt đầu có những thay đổi về sinh lý. Việc tự giặt giũ giúp trẻ duy trì vệ sinh cá nhân và tạo ra thói quen chăm sóc bản thân mà không cần sự hỗ trợ từ người lớn. Bên cạnh đó, trẻ sẽ học cách bảo quản quần áo một cách sạch sẽ và đề cao giá trị của chúng.
Bố mẹ có thể hướng dẫn con cách giặt đồ, lượng bột giặt cần thiết, cách sắp xếp đồ trong máy giặt, và cách phơi quần áo đúng cách. Những hoạt động này không chỉ giúp gia đình thêm gắn kết mà còn tạo ra không khí hạnh phúc khi cùng nhau chia sẻ công việc nhà.
5. Tự nấu ăn
Biết cách đi chợ và nấu nướng là một trong những kỹ năng sống quan trọng của thanh thiếu niên. Dạy trẻ nấu ăn giúp chúng hiểu rõ giá trị của thức ăn và biết trân trọng công sức của người khác. Kỹ năng này là chìa khóa cho cuộc sống tự lập trong tương lai. Cha mẹ nên khuyến khích con tham gia các công việc như nhặt rau, rửa rau, gọt củ quả... để bé phát hiện niềm vui trong việc nấu ăn. Hãy dạy trẻ cách nấu từ những món đơn giản đến những món phức tạp.
Để giúp con phát triển kỹ năng sống ở mọi nơi, hãy thực hiện những công việc cơ bản sau:
- Thực hiện việc đi chợ hoặc mua sắm đầy đủ. Quan trọng là biết nhận biết các thành phần cần thiết cho mỗi bữa ăn.
- Sử dụng thành thạo các thiết bị nhà bếp như lò vi sóng, máy pha cà phê, máy rửa bát.
- Sử dụng dao kéo một cách an toàn trong quá trình chuẩn bị thức ăn.
- Chuẩn bị bữa ăn cân đối và đa dạng với những nguyên liệu sẵn có.
- Nắm vững kỹ thuật bảo quản thực phẩm.
6. Kỹ năng quản lý và sử dụng tiền bạc
Đây là một trong những kỹ năng sống quan trọng nhất mà bạn nên giảng dạy cho con. Hãy giúp trẻ hiểu về giá trị của tiền và tầm quan trọng của việc tiết kiệm để sử dụng trong tương lai. Bạn có thể khuyến khích trẻ bằng cách trả công khi chúng thực hiện các nhiệm vụ như giặt giũ, rửa chén bát, dọn phòng tắm… Từ số tiền này, hướng dẫn trẻ cách quản lý và tính toán số tiền có thể tiêu hàng ngày, cũng như số tiền cần để dành dụm.
Ngoài ra, trẻ cũng cần học cách tự mình đi mua sắm ở cửa hàng tạp hóa hoặc siêu thị. Hãy kích thích trẻ lập kế hoạch mua sắm bằng cách cùng tham gia việc lập danh sách những mặt hàng cần mua. Sau đó, cho trẻ trải nghiệm việc tự lựa chọn và thanh toán tiền cho những mặt hàng đó. Dù trẻ còn nhỏ, bạn có thể đưa con với một tờ giấy ghi các mục cần mua và số tiền, để trẻ tự mình mua sắm ở cửa hàng gần nhà.
7. Trải nghiệm làm việc nhà từ nhỏ
Theo đánh giá của các chuyên gia, trẻ từ khi còn bé có thể tham gia vào nhiều công việc nhà như dọn dẹp sau bữa ăn và cất quần áo của mình. Ở độ tuổi 12, trẻ đã đủ lớn và phát triển để có thể chịu trách nhiệm trong công việc nhà. Tại thời điểm này, trẻ có thể thực hiện nhiều công việc như quét dọn, giặt đồ, rửa xe, nấu ăn, đổ rác... Đây là những kỹ năng sống quan trọng giúp trẻ phát triển vào độ tuổi này.
Việc này không chỉ giúp trẻ giữ gìn sạch sẽ môi trường sống mà còn giúp trẻ xây dựng thói quen tự giác và tự lập. Những thói quen này sẽ giúp trẻ duy trì sự gọn gàng và tự lập khi trưởng thành, ngay cả khi không có sự giúp đỡ của bố mẹ. Cha mẹ nên thúc đẩy và đề xuất những nhiệm vụ cụ thể để con thực hiện, đồng thời khích lệ con tham gia tích cực.
8. Khám phá kỹ năng sửa chữa đơn giản
Bạn thấy rằng đứa trẻ của bạn luôn muốn khám phá bên trong tivi, tủ lạnh, máy giặt,... để hiểu rõ hơn về chúng. Hãy khích lệ bé tham gia vào việc này. Bạn có thể hướng dẫn cách sửa chữa xích đạp khi nó tuột xích, cách khắc phục vấn đề với vòi nước, thay đèn đè, tắt bếp gas, bếp điện…
Tuy nhiên, trước hết, hãy giảng giải về quy tắc an toàn khi thực hiện các công việc này cho trẻ. Nếu dây quai của cặp của bé bị hỏng, bạn có thể hướng dẫn cách vá lại thay vì mua mới. Bạn cũng có thể dạy trẻ cách may vá nếu chiếc áo của bé mất nút hoặc hỏng chỉ.
9. Khám phá kỹ năng sử dụng phương tiện giao thông công cộng
Đây thực sự là một kỹ năng sống quan trọng giúp trẻ tự chủ trong việc di chuyển và thực hiện các hoạt động. Thay vì luôn được đưa đón bằng xe, hãy dạy cho con cách sử dụng các phương tiện giao thông công cộng như xe buýt. Việc này giúp trẻ tự tin và độc lập hơn trong việc đi lại, giúp trẻ phát triển kỹ năng quản lý thời gian và xử lý tình huống khi cần thiết. Hãy tạo cơ hội cho con trải nghiệm với nhiều loại phương tiện khác nhau như xe buýt, tàu hỏa, tàu điện ngầm, giúp trẻ hiểu rõ hơn về sự đa dạng của giao thông công cộng và kỹ năng sử dụng chúng.
10. Đặt ra kế hoạch chi tiêu thông minh
Ngay từ khi còn nhỏ, trẻ cần hiểu về giá trị của tiền bằng cách lập kế hoạch chi tiêu hợp lý. Bố mẹ có thể giúp trẻ tạo danh sách ưu tiên giữa những mục cần thiết và những mục mong muốn. Việc này không chỉ giúp trẻ có cái nhìn tổng quan về tài chính mà còn rèn kỹ năng quản lý chi tiêu, từ đó trẻ sẽ trở nên thông minh và tự lập hơn trong việc quản lý tài chính cá nhân.
Mỗi cơ hội làm việc nhỏ có thể trở thành nguồn thu nhập tự do của trẻ, giúp họ học cách tiết kiệm và sử dụng tiền một cách có trách nhiệm.
11. Bảo vệ bản thân một cách an toàn
Biết tự bảo vệ trước thế giới xung quanh là một kỹ năng sống quan trọng. Đôi khi, bố mẹ không thể luôn bảo vệ con, vì vậy hãy dạy trẻ giữ khoảng cách với người lạ, không nhận những thứ lạ mà chưa được sự đồng ý của phụ huynh, và không tiết lộ thông tin cá nhân gia đình như tên, địa chỉ, công việc của bố mẹ. Điều này giúp giảm nguy cơ rơi vào tình huống nguy hiểm.
Khi tham gia các sự kiện, hãy nhắc nhở con về việc không sử dụng thức ăn hoặc đồ uống của người lạ. Đối với các bé gái, không nên bước vào thang máy nếu có nhiều người lạ, và tránh về nhà một mình vào buổi tối. Nếu phát hiện có người đeo đuổi, con cần gọi điện cho bố mẹ hoặc tìm sự giúp đỡ từ người qua đường, người bảo vệ hoặc cảnh sát. Với bé trai, có thể xem xét việc học võ để củng cố kỹ năng tự vệ và sự linh hoạt trước những tình huống nguy hiểm.
12. Hướng dẫn trẻ sơ cứu vết thương
Trong giai đoạn năng động này, trẻ thường tham gia các hoạt động mạo hiểm như đuổi chạy, đi xe đạp, leo núi, đá bóng… Do đó, không tránh khỏi những tình huống trẻ bị thương. Bố mẹ nên dạy con cách xử lý những vết thương nhỏ.
Besides, hướng dẫn con cách ứng phó với những tình huống thương tích nghiêm trọng, làm thế nào để yêu cầu sự giúp đỡ của người lớn, và đưa đến cơ sở y tế khi cần thiết. Bố mẹ có thể chỉ dẫn bé cách kiểm soát chảy máu, giữ vệ sinh cho vết thương và sử dụng băng dính bảo vệ. Tuy nhiên, quan trọng nhất là giáo dục con về cách chơi một cách an toàn, tránh xa khỏi những rủi ro không cần thiết.
13. Hướng dẫn trẻ tự giác làm bài tập
Đối với nhiều phụ huynh, việc giữ thói quen kiểm tra bài tập cho con vào buổi tối trở thành thói quen lười biếng, khiến trẻ trở nên lạc quan và thiếu sự tự giác mỗi khi không có sự giám sát. Ở độ tuổi học trung học, bố mẹ nên hướng dẫn con kỹ năng tự quản lý thời gian, tự xác định lịch học tập, và phân bổ thời gian hiệu quả.
Ví dụ, xác định rõ thời gian cụ thể trong buổi tối mà con phải dành cho việc tự học. Nếu con không hoàn thành bài tập trong khoảng thời gian đó, phụ huynh có thể thêm thời gian một cách linh hoạt, nhưng không nên quá nhiều. Hành động này giúp con tự quản lý thời gian học tập một cách cân đối, đồng thời khuyến khích việc tự chủ trong việc làm bài tập về nhà, không cần sự nhắc nhở hàng ngày.
14. Dạy trẻ phương pháp xác định hướng khi lạc
Truyền đạt kỹ năng xác định phương hướng giúp trẻ 12 tuổi tự tin đối mặt với tình huống lạc đường. Bố mẹ có thể bắt đầu việc này thông qua trò chơi tìm kiếm kho báu hoặc chạy trốn.
Đồng thời, họ cũng cần hướng dẫn con xây dựng kế hoạch phản ứng khi bị lạc. Trẻ cần biết cách tìm sự giúp đỡ từ cơ quan công an hoặc điểm an toàn, có thông tin và số điện thoại liên lạc vững chắc.
15. Trang bị kỹ năng tự vệ khi gặp nguy hiểm
Đối mặt với vấn đề bạo lực, bố mẹ cần trang bị cho con những kỹ năng tự vệ sớm nhất. Họ cần giáo dục trẻ biết giữ gìn cơ thể và từ chối mọi xâm hại.
Bắt đầu bằng cách dạy trẻ nói từ chối khi bị người lạ mời đi hoặc tặng đồ. Quan trọng nhất, họ cần biết đâu là nơi và ai là người an toàn (cảnh sát, giáo viên, … ). Hãy nhớ số điện thoại quan trọng và cách liên lạc khẩn cấp khi cần giúp đỡ. Hơn nữa, bố mẹ cần tạo tình huống để trẻ học cách chạy trốn khi cảm thấy nguy hiểm, hét lớn và đến nơi có nhiều người để đảm bảo an toàn. Khi ở nhà một mình, không mở cửa cho người lạ và không theo họ khi không có sự cho phép của bố mẹ.