Top 15 Làng nghề đặc sắc ở Nam Định

1. Làng nghề làm phở

Tại Hà Nội, bạn có thể dễ dàng tìm quán phở đặc trưng từ Nam Định như 'Phở gia truyền Nam Định'. Phở ở đây có sức hút đặc biệt, hãy khám phá lý do.

Ở xã Đồng Sơn, huyện Nam Trực, có đến 3 làng nghề phở nổi tiếng: Vân Cù, Tây Lạc, Giao Cù. Họ Cồ và họ Vũ là những người nổi tiếng làm phở. Ở đây, nghệ nhân làm phở không chỉ lâu đời và phổ biến mà còn nổi tiếng với món phở bò độc đáo. Bánh phở được làm từ loại gạo đã hết nhựa, tạo nên lớp bánh trắng mềm. Thịt bò sử dụng là từ những con bò trưởng thành, tươi ngon, mang lại hương vị ngọt ngào cho nước dùng. Nước dùng phở ngon chủ yếu phụ thuộc vào độ ngọt tự nhiên của xương, không sử dụng muối nhiều mà thay vào đó là nước mắm thơm ngon. Thành phẩm là một tô phở hấp dẫn với hương vị đặc trưng, góp phần làm nên thương hiệu phở Nam Định.

2. Làng nghề nước mắm Sa Châu

Ở làng Gòi, tức làng Sa Châu ở xã Giao Châu, huyện Giao Thủy, nghề làm nước mắm Sa Châu đã trở nên nổi tiếng từ thời vua Minh Mạng. Mùi thơm của nước mắm ngập trời quanh làng, hơn một trăm hộ thợ nước mắm tại đây sản xuất hàng năm khoảng 500.000 lít nước mắm. Thị trường tiêu thụ chủ yếu là trong tỉnh và một số tỉnh lân cận như Hà Nam, Thái Bình, Ninh Bình.

Cá nhỏ và tép moi tươi ngon được lựa chọn kỹ lưỡng để làm nguyên liệu. Mùa xuân sử dụng cá cá nục, mùa đông chọn cá cơm vì chúng béo và không đắng. Muối ướp cá là muối cũ để loại bỏ vị chát, mỗi tấn cá cần mười tám cân muối. Sau sáu tháng ướp, mắm được lọc bằng vải xô đặt trên rổ tre, để nước mắm tự nhiên chảy ra. Quá trình 'nấu sương, nắng, gió' diễn ra mà không cần lửa. Mắm sau khi lọc được phơi ngoài trời và dưới sương đêm suốt sáu tháng, sau đó rót vào chum đen, chôn ủ trong lòng đất ít nhất một năm trước khi sử dụng.

Mắm làng Gòi thơm ngon như mật ong, sánh mịn như hổ phách, hương thơm và vị mặn ngọt khiến cho bữa ăn càng trở nên ấm cúng.

Làng nghệ sáng tạo Vị Khê tọa lạc tại xã Điền Xá, huyện Nam Trực. Nơi đây gìn giữ nghệ thuật truyền thống hơn 700 năm. Câu chuyện kể rằng ông tổ nghề trồng hoa Tô Trung Tự đến Nguyễn Gia Trang (nay là làng Vị Khê) và bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của nơi này - ruộng đồng mênh mông, cộng đồng chân phương. Ông đã quyết định xây dựng ngôi nhà và khuyến khích người dân mở rộng nghề nông, trồng hoa, cây cảnh để làm kế sinh nhai. Việc xây dựng cung Tức Mặc ở Nam Định đã tạo điều kiện cho làng hoa Vị Khê phát triển, cung cấp hoa cho cung đình. Nghề hoa ở đây từ đó đã liên tục phát triển.

Ở Vị Khê, quất nở rộ, với hình dáng tráng lệ, mỗi mùa xuân đều chuyển đi khắp cả nước. Ngoài ra, làng còn tỏa sáng với nhiều loại hoa như phong lan, hồng trà, hải đường, đỗ quyên, thược dược, lay ơn,... Các loại cây cảnh nổi tiếng như Vạn Tuế, Sanh , Si, Tùng La Hán, cau Vua,... được tạo hình linh hoạt, những tác phẩm đặc sắc như tháp Effel, tháp Phổ Minh, chim Phượng Hoàng, chim Công,... luôn khiến du khách trầm trồ, kinh ngạc trước sự sáng tạo, tài năng của nghệ nhân.

Làng nghề nón lá Nghĩa Châu tọa lạc tại xã Nghĩa Châu, huyện Nghĩa Hưng. Cảnh tượng những bà, chị em hòa mình trong tiếng nói vui vẻ, đồng thời tay khéo léo khâu nón, đã trở thành biểu tượng của làng. Để tạo nên những chiếc nón đẹp và bền, người làm nón phải sở hữu tài năng, sự khéo léo, lòng kiên trì và óc thẩm mỹ cao.

Lá nón được tẽ ra, phơi nắng, hấp diêm sinh để có độ trắng ngà và chống mốc khi tiếp xúc với mưa. Sau đó, lá nón được đặt lên lưỡi cày nung nóng, vuốt phẳng bằng tay để có chiếc nón thẳng và đều. Người thợ nghệ nhân sau đó sắp xếp lá lên khuôn, ghép hai lớp lá nón bằng lượt mo nang và khâu. Việc khâu phải chính xác, đồng đều, mũi khâu phải khít nhau.

Chiếc nón hoàn thiện không chỉ vững chắc và đẹp mắt mà còn được trang trí với nhiều họa tiết thu hút. Nếu bạn muốn thăm quan và mua những chiếc nón này làm quà, hãy hướng về thành phố Nam Định, rồi đi theo đường tỉnh lộ 490 khoảng 17 km và tìm kiếm Nghĩa Châu theo sự hướng dẫn của người dân địa phương.

Truyền thống từ thời kỳ kháng chiến Pháp, Làng nghề nấu rượu ở Tổng Kiên Lao đã trở nên danh tiếng trong lịch sử Thành Nam. Hiện nay, Tổng Kiên Lao bao gồm hai xã Xuân Tiến và Xuân Kiên, thuộc huyện Xuân Trường. Quá trình nấu rượu tại đây đòi hỏi sự tỉ mỉ trong việc chọn lựa gạo và lấy men. Gạo sử dụng là gạo nếp cái hoa vàng nổi tiếng từ huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Mỗi mẻ rượu thường mang lại 6 đến 7 lít rượu từ 10 kg gạo. Quy trình nấu rượu bao gồm nhiều bước kỹ thuật, từ xóc gạo để loại bỏ chua, đến việc nấu cơm và lên men. Rượu Kiên Lao có hương thơm, cay ngọt, trong như nước suối, thu hút mọi người thưởng thức.

Nếu trước đây làng chỉ sản xuất rượu để đáp ứng nhu cầu địa phương, ngày nay người dân Kiên Lao đã chuyển hướng sang sáng tạo và sản xuất các sản phẩm cơ khí xuất khẩu châu Âu. Rượu truyền thống giờ chỉ còn là niềm tự hào, được sử dụng trong các buổi gặp gỡ và trò chuyện thân mật, không còn để sử dụng mạnh mẽ.

Để đến làng Kiên Lao từ thành phố Nam Định, bạn chỉ cần đi theo tỉnh lộ 490, qua cầu Lạc Quần khoảng 1 km sẽ đến xã Xuân Kiên, nơi người dân sẽ hướng dẫn bạn đến những gia đình giữ gìn nghề nấu rượu.

Làng nghề mây tre đan Thạch Cầu nằm tại xã Nam Tiến, huyện Nam Trực. Từ người già đến những đứa trẻ, ai cũng biết cách đan tre ở đây, làm cho nghề truyền thống phát triển qua hàng trăm năm. Vật liệu chính là tre và mây, chúng phải già, tre phải thẳng và dài. Sau khi ngâm trong ao ít nhất một tháng để chống mối mọt, tre được mang lên chẻ vót.

Nan chính, ngọn và gốc để làm cạp và nan dát được làm từ những giống tre thẳng. Quá trình chẻ nan phải diễn ra nhanh chóng để tránh sự khô của tre. Sợi mây già được chẻ mỏng, phơi cho săn rồi ngâm nước để mềm, sau đó lột một lần nữa để mỏng. Người thợ sử dụng dao cán dài và sắc để tách tre thành những nan mỏng từ 1 đến 2 mm. Nan này sau đó được đan thành phên, chêm chặt và đưa vào lò hun khói để lên màu cánh gián theo yêu cầu. Công việc chẻ nan, uốn cạp, nứt mây và hun thường do nam giới thực hiện, trong khi việc đan phên và mang ra chợ bán thường thuộc trách nhiệm của người già, trẻ em và phụ nữ.

Đến thăm làng hoặc mua sản phẩm, bạn chỉ cần đi dọc theo tỉnh lộ 490 khoảng 10 km từ thành phố Nam Định rồi hỏi thăm đến Thạch Cầu.

Làng nghề làm đèn ông sao Báo Đáp tọa lạc tại xã Hồng Quang, huyện Nam Trực. Đây chính là làng nghề lâu đời và duy nhất ở Việt Nam sản xuất đèn ông sao. Từ những năm 50 của thế kỷ 20, các loại đèn ông sao, hoa giấy, hoa nilon đã trở thành mặt hàng phổ biến tại các phiên chợ thuộc miền Bắc. Nghề làm đèn ông sao trở thành nghề phụ quan trọng của cả làng Báo Đáp, đặc biệt trong mỗi dịp Tết Trung thu.

Các vật liệu làm đèn bao gồm tre nứa, giấy bóng kính và xương đay để làm cán. Người thợ vót tre nứa cột lại bằng dây kẽm tạo khung, sau đó dán giấy bóng kính và vẽ. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên trì của người thợ. Để đảm bảo đèn căng tròn và không gãy, tre cần được ngâm lâu để nan đủ dẻo. Đèn được chia thành ba loại với đường kính 30cm, 40cm và 50cm, tương ứng với kích thước của nan tre. Giấy bóng kính trắng được nhuộm thành màu đỏ hoặc vàng theo ý muốn, sau đó được cắt thành hình ngôi sao 5 cạnh. Hồ dán được quệt lên khung và giấy bóng kính, vòng tre quanh ngôi sao được quấn cẩn thận. Hoàn thành, đèn được phơi khô và chia lô thành 100 chiếc để bán trên thị trường, chủ yếu tại Nam Định, Hải Phòng và Hà Nội.

Dù chỉ hoạt động trong vòng hai tháng mỗi năm, nhưng sức sống rực rỡ của những chiếc đèn là minh chứng cho sức sống bền vững của làng nghề truyền thống này. Để thăm làng, chỉ cần đi theo tỉnh lộ 490 khoảng 10 km từ thành phố Nam Định và hỏi thăm dẫn đường.

Làng nghề đúc đồng Tống Xá nằm ở xã Yên Xá, Vạn Điểm, Thị trấn Lâm, huyện Ý Yên. Với hơn 900 năm lịch sử từ thế kỷ XII, ông tổ nghề đúc đồng Nguyễn Minh Không đã truyền lại nghệ thuật cho người dân ở đây. Làng nổi tiếng với những sản phẩm truyền thống như lư đồng, tượng đồng, và đồ lưu niệm, mang đậm tính nghệ thuật cao, thường được sử dụng trong đời sống hàng ngày.

Những tác phẩm nổi tiếng của làng đúc đồng Tống Xá bao gồm tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ kỉ niệm 50 năm chiến thắng, tượng vua Lý Thái Tổ kỉ niệm 990 năm Thăng Long - Hà Nội, tượng 14 vị Vua thời Trần tại di tích lịch sử văn hóa Thiên Trường, tượng Phật tổ Như Lai 35 tấn tại núi Non Nước (Sóc Sơn, Hà Nội), và tượng Tam thế Phật tổ Như Lai 50 tấn ở chùa Bái Đính (Ninh Bình).

Khi đến Tống Xá, bạn sẽ được trải nghiệm không khí sôi nổi của những ngọn lửa đỏ rực, chứng kiến sự sáng tạo của những nghệ nhân tài năng đang miệt mài chế tác. Hãy dừng chân tại làng đúc đồng Tống Xá, nằm giữa hai tỉnh Nam Định và Ninh Bình, trên tuyến quốc lộ 10 (có thể đi bằng tàu đường sắt Bắc Nam), và bạn sẽ nhận được sự giới thiệu tận tình từ người dân xung quanh.

Xưa kia có câu: 'Nam Định có bến đò Chè - Có tàu Ngô Khách, có nghề ươm tơ'. Làng tơ Cổ Chất ở xã Phương Định, huyện Trực Ninh nổi tiếng với nghề trồng dâu nuôi tằm và ươm tơ dệt lụa. Làng đã có nghề tơ tằm từ thời kỳ Pháp thuộc, nhưng phát triển mạnh từ khi Pháp xây dựng nhà máy ươm tơ ngay đầu làng ở đầu thế kỷ XX.

Sau chiến tranh, mặc dù những khó khăn nhưng nghề ươm tơ vẫn được giữ nguyên. Ngày nay, kén tằm được mua từ nhiều vùng lân cận và sau đó được chế biến tại làng. Những bà tơ kéo sợi với vẻ hiền lành, chất phác, sáng tạo những sợi tơ óng ả, tạo nên những sản phẩm tơ thương phẩm xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Lào, Campuchia, Thái Lan.

Đến làng tơ Cổ Chất, bạn sẽ cảm nhận được không khí bình yên, ngắm nhìn những bó tơ vàng trắng phơi trên những sào tre, bên bờ sông Ninh Cơ. Chỉ cần đi 21 km theo quốc lộ 21 từ thành phố Nam Định, và bạn sẽ đến được làng tơ nổi tiếng này.