Top 5 Bài văn phân tích Đi san mặt đất (Ngữ văn 10) đáng đọc

Có lẽ, những bí ẩn về thiên nhiên vẫn là một câu hỏi lớn đối với con người thời cổ. Chính vì vậy, họ đã sáng tạo nên các câu chuyện để trả lời cho những thắc mắc của bản thân. Đọc truyện 'Đi san mặt đất', ta thấy được cách phân chia bầu trời và mặt đất. Đọc 'Prô-mê-tê và loài người', ta được giải đáp về cách các vị thần tạo ra muôn vật và loài người. Không giống hai tác phẩm trên, truyện 'Đi san mặt đất' lại là những lí giải đơn giản về quá trình loài người chung lòng, góp sức san phẳng mặt đất để làm ăn mà không có sự xuất hiện của các vị thần. Truyện gây ấn tượng bởi những đặc sắc trong chủ đề và hình thức nghệ thuật.

Truyện 'Đi san mặt đất' có chủ đề viết về quá trình khai hoang và cải tạo tự nhiên của người Lô lô xưa, quá trình này cần có sự giúp sức của tất cả mọi người lúc bấy giờ. Người Lô Lô xưa đã có những nhận thức khá nguyên sơ, đơn giả về thế giới vũ trụ, đồng thời họ cũng có ý thức trong việc cải tạo thế giới sống quanh mình Khi Trái Đất vẫn còn hoang sơ thì người xưa đã cùng nhau đi trình khai hoang và cải tạo tự nhiên. Đó là thời gian không thể xác định, mà người cổ xưa chỉ biết là:

'Ngày xưa, từ rất xưa...

Người già không nhớ nổi

Mấy năm mấy nghìn đời

Ngày xưa từ rất xưa...

Người trẻ không biết tới

Mấy nghìn, mấy vạn năm'

Mốc thời gian không cụ thể khiến chúng ta không thể biết chính xác đó là thời điểm nào. Khoảng thời gian ấy xưa đến mức người già cũng không thể nhớ nổi, người trẻ thì lại chẳng thể biết tới. Và cuộc sống con người lúc bấy lại thật đơn giản. Trước khi đi san mặt đất, con người vẫn sống chung, ở chung và ăn chung với nhau. Người Lô Lô xưa đã biết tận dụng điều kiện tự nhiên để trồng bắp, lấy nước uống từ 'bụng đá' 'Trồng bắp trên núi cao/ Uống nước từ bụng đá'. Tuy nhiên, sống trong không gian hoang sơ, thiếu thốn khi 'Bầu trời nhìn chưa phẳng/ Mặt đất còn nhấp nhô' nên con người thời cổ đã khẩn trương cùng nhau đi tái tạo thế giới.

Để có thể san phẳng mặt đất, san phẳng bầu trời thì người Lô Lô đã biết tận dụng sức mạnh của các loài vật xung quanh lúc bấy giờ:

'Kiếm con trâu sừng cong

Chọn con trâu sừng dài'

Họ kiếm những con trâu sừng phải cong, phải dài vì đây là những con trâu khỏe, trâu tốt. Chúng đi cày bừa san đất mà không quản gì mệt nhọc. Có sức giúp đỡ của chúng thì công cuộc cải tạo mặt đất của người Lô Lô xưa chẳng mấy chốc mà thành. Thế nhưng công việc san phẳng mặt đất, san phẳng bầu trời là công việc chung của muôn loài nên con người đã đi chuột chũi cóc, ếch. Đáp lại lời kêu gọi của người Lô Lô xưa, các con vật đều tìm cớ trốn tránh, thoái thác. Không thể trông cậy vào chúng, con người đã tập hợp sức mạnh của nhau để cải tạo thiên nhiên 'Giống nào cũng không đi/ Người gọi nhau làm lấy'. Truyện 'Đi san mặt đất' của người Lô Lô không chỉ đơn thuần là lời lí giải về sự bằng phẳng của mặt đất và bầu trời mà còn phản ánh nhận thức của người Lô Lô xưa về quá trình tạo lập thế giới. Theo cách lí giải của họ, để có được mặt đất, bầu trời bằng phẳng như ngày nay thì người Lô Lô xưa đã phải đi san mặt đất. Con người đã tự biết tập hợp sức mạnh của cộng đồng để chung tay thực hiện công việc. Và qua đây, ta thấy được con người trong buổi sơ khai đã có ý thức trong việc cải tạo thiên nhiên để phục vụ cho cuộc sống của chính mình.

Không chỉ độc đáo ở chủ đề, truyện 'Đi san mặt đất' còn có những đặc sắc ở khía cạnh nghệ thuật. Người Lô Lô xưa đã sáng tạo truyện thần thoại bằng hình thức thơ ca với giọng điệu vui tươi, nhí nhảnh tạo cảm giác thích thú cho người đọc.

Bên canh đó, truyện còn sử dụng biện pháp nhân hóa cùng với ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh. Các con vật được nhân hóa có những cử chỉ giống con người đã giúp cho truyện trở nên sinh động hơn. Người Lô Lô xưa đã sử dụng ngôn ngữ gần gũi, giản dị giúp cho bạn đọc ở mọi lứa tuổi dễ dàng tiếp nhận truyện.

'Đi san mặt đất' là một trong những truyện thần thoại đặc sắc của người Lô Lô. Truyện đã thể hiện những lí giải nguyên sơ của người xưa về vũ trụ, về thế giới qua thể thơ năm chữ kết hợp sử dụng các biện pháp nghệ thuật. Qua câu chuyện, ta càng thêm ấn tượng với trí tưởng tượng của người xưa trong việc sáng tạo những giá trị văn hóa dân gian.

Văn chương không chỉ là biểu hiện của tâm hồn con người mà còn là nguồn động viên mạnh mẽ, thức tỉnh những giác quan tinh tế nhất trong cuộc sống. Khám phá thế giới xung quanh và nhận thức về bản chất con người là những trải nghiệm mà văn chương mang lại. Đối diện với những thách thức và nhu cầu thực tế, giá trị giáo dục, thẩm mĩ và nhận thức từ văn chương trở nên quan trọng. Từ hàng ngàn năm qua, văn chương đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống con người, là nguồn động viên và năng lượng tinh thần, đồng thời đem đến sự đa dạng và phong phú cho đời sống tinh thần. Những tác phẩm văn học, đặc biệt là thần thoại, mang lại không chỉ giải trí mà còn chứa đựng những giá trị nhân bản, là nguồn cảm hứng và tri thức. Trong thế giới đa dạng của văn chương, thể loại thần thoại nổi bật với những câu chuyện kỳ ảo, góp phần làm phong phú thêm tri thức và ý nghĩa cuộc sống con người. Một ví dụ điển hình là câu chuyện 'Đi san mặt đất' của người Lô Lô.

Thần thoại không chỉ giữ lại những chi tiết kì ảo mà còn mang đến những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và con người. Truyện miệng này giới thiệu về việc cải tạo thế giới xung quanh, từ việc san bằng mặt đất cho đến việc cải thiện môi trường sống. Không giống như những câu chuyện thần thoại khác, 'Đi san mặt đất' tập trung vào con người và những động vật gần gũi với họ, nhân hoá chúng để thể hiện tinh thần đoàn kết và sức mạnh của sự chăm chỉ. Chính sự kết hợp giữa thần thoại và thực tế trong câu chuyện khiến nó trở nên độc đáo và đầy ấn tượng.

Bằng cách sử dụng hình ảnh con người và loài vật như con trâu, chuột, và cóc ếch, 'Đi san mặt đất' thể hiện một cách sáng tạo về quá trình cải tạo môi trường sống. Sự đoàn kết và sức mạnh của con người được nhấn mạnh thông qua hình ảnh con trâu làm việc chăm chỉ và sự đồng lòng của mọi người. Thông qua những chi tiết thú vị như chọn con trâu có sừng cong, dài, câu chuyện châm biếm những người lười biếng và thụ động trong xã hội. Mỗi đoạn văn đều chứa đựng một thông điệp lớn về sự đoàn kết, cần cù, và ý chí của con người trong việc cải thiện môi trường.

Qua câu chuyện 'Đi san mặt đất,' người đọc không chỉ được giải trí bởi những chi tiết thần thoại hấp dẫn mà còn được tận hưởng những bài học giáo dục và nhân văn. Văn chương thần thoại không chỉ là kho tàng văn hóa mà còn là nguồn động viên quan trọng cho cuộc sống hàng ngày. Bằng cách kết hợp giữa tưởng tượng và hiện thực, 'Đi san mặt đất' là một ví dụ xuất sắc về sức mạnh của văn chương trong việc khơi nguồn động viên và sự hiểu biết sâu sắc về con người.

Quá trình phát triển của loài người diễn ra suốt thời kỳ dài, không thể nào tóm gọn trong khoảng thời gian ngắn. Hành trình này bao gồm nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn đều chứa đựng sự tiến hóa của loài người. Từ thời kỳ sống trong hang, đến khi kinh tế và xã hội phát triển đến ngày nay. Con người sáng tạo bằng trí tưởng tượng để kể lại những câu chuyện khám phá đất đai qua những truyền thuyết. Việc điều chỉnh mặt đất có những quan điểm đơn giản, kể về cuộc sống của nhóm người quá khứ.

Chuyện Đi san mặt đất kể về quá trình mở rộng đất hoang của con người. Mọi người vào thời kỳ đó cùng lao động, đồng lòng để khám phá những vùng đất mới. Người Lô Lô có những quan điểm đơn giản về quá trình tiến hóa đó. Theo họ, khi trái đất vẫn còn trong trạng thái sơ khai, con người chỉ cần đoàn kết để mở rộng và cải tạo để sống. Họ cũng không thể xác định thời gian chính xác bắt đầu từ khi nào, chỉ biết rằng “từ rất xưa”.

'Ngày xưa, từ rất xưa...

Người già không nhớ nổi

Mấy năm mấy nghìn đời

Ngày xưa từ rất xưa...

Người trẻ không biết tới

Mấy nghìn, mấy vạn năm'

Những cụm từ “ngày xưa, rất xưa, mấy nghìn năm, nghìn đời” khiến người đọc nghĩ về khoảng thời gian xa xôi mờ ám. Nhưng ở thời kỳ đó, con người lại có đoàn kết và tình người mà chúng ta nên ngưỡng mộ. Họ ăn chung, sống chung, cùng nhau làm việc để tạo ra cuộc sống tốt đẹp hơn. Người Lô Lô xưa đã biết cách trồng trọt trên núi cao, uống nước từ đá. Không bao giờ từ bỏ trước những khó khăn, họ đã từ những thửa đất 'chưa bằng phẳng, nhấp nhô' tạo nên một thiên sử mới.

Theo thời gian, họ cũng biết cách tận dụng sức mạnh của động vật để thay thế sức lao động của con người. Điều này giúp họ đúc kết được những kinh nghiệm sống và lao động quý báu. Hình ảnh những loài vật khác cũng được nhắc đến. Đúng như lịch sử, những loài động vật như chuột, ếch không đóng góp vào quá trình phát triển của thế giới, làm cho nền văn minh loài người phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Nhưng hình ảnh đó cũng cho thấy con người xưa đã biết cách kêu gọi sự giúp đỡ từ thiên nhiên.

Người Lô Lô đã dựa vào sức người, không có sự giúp đỡ từ máy móc hoặc động vật mà có thể san phẳng mặt đất. Điều này thể hiện sức mạnh và tiềm năng không ngừng của con người. Điều này là một trong những đặc điểm nổi bật của câu chuyện. Về mặt nghệ thuật, truyện rất thú vị và mới lạ khi truyền thuyết không được kể dưới dạng văn xuôi, mà là thơ. Điều này làm cho người đọc cảm thấy hứng thú và mới mẻ hơn.

Giọng điệu mà người Lô Lô sử dụng rất vui tươi, không mang tính chất của những ngày lao động vất vả bấy giờ. Có lẽ đối với họ, công việc này là một cuộc hành trình chinh phục tự nhiên đầy thành công. Với nghệ thuật thú vị từ một cách khéo léo, câu chuyện đưa người đọc trở về quá khứ xa xôi, trong không gian ấy hình ảnh những người Lô Lô phi thường. Sự nhân hóa động vật cũng làm cho câu chuyện trở nên gần gũi, đơn giản hơn. Bởi vì ngôn từ đơn giản và đa dạng, câu chuyện có thể dễ dàng tiếp cận với nhiều độ tuổi và độc giả khác nhau.

Trong khi Prô-mê-tê và loài người nói về nguồn gốc hình thành con người, truyện Đi san mặt đất là hành trình của con người mở rộng đất đai để phát triển cuộc sống. Nhờ vào biện pháp nghệ thuật, người đọc dễ dàng hình dung quá trình khó khăn đó. Đọc lại bây giờ, ta cũng phải thốt lên lời khen ngợi về những người xưa, không chỉ về sức mạnh mà còn về nền văn hóa nghệ thuật đặc sắc.

Văn bản Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) giúp chúng ta hiểu trong tầm nhìn của người Lô Lô xưa, quá trình tạo ra thế giới là một hành trình rất dài, từ khi con người sống chung với mặt đất, ăn chung, sống chung. Con người phải đi từng bước, từng bước để xây dựng, tạo nên thế giới từ những sự vật thô sơ ban đầu, phải kêu gọi mọi lực lượng, từ con người đến loài vật,...

Thể loại thần thoại không còn quá xa lạ với độc giả hiện nay, nhờ vào những chi tiết kỳ thú và hấp dẫn trong những câu chuyện kỳ ảo và phong phú. Những câu chuyện này thường kể về các vị thần thực hiện những công việc phi thường, nhưng trong đoạn trích Đi san mặt đất, những nhân vật chính không phải là vị thần mà là các loài vật thân thiện với con người. Chúng được nhân hoá, nhấn mạnh tính cách để thay thế con người trong việc tái tạo thế giới sống. Điều này làm nổi bật câu chuyện so với những câu chuyện khác. Qua nhiều lần kể lại, câu chuyện không chỉ giữ lại những giá trị cốt lõi mà còn giữ nguyên giá trị về nội dung và nghệ thuật, cung cấp những bài học ý nghĩa về cuộc sống trong thế giới loài người. Tại sao mặt đất lại bằng phẳng như vậy, ai đã tạo ra điều đó? Chẳng ai có thể giải thích một cách hoàn toàn thuyết phục, nhưng khi đến với câu chuyện của người Lô Lô, chúng ta được trải nghiệm cái nhìn mới, mặc dù phi thực tế nhưng rất thú vị, đáng suy ngẫm khi thưởng thức nghệ thuật. Đoạn trích Đi san mặt đất thuộc thể loại thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và hiện tượng tự nhiên, được sáng tạo ở một thời kỳ rất xa xưa, khi con người mới được các vị thần ban tặng sự sống, nó giải thích vì sao mặt đất lại phẳng như vậy. Truyện mang đến thông điệp lớn và nhân văn, là bài học cho đến thời hiện đại về khao khát chinh phục thiên nhiên, vũ trụ của con người và công lao to lớn của họ trong việc tái tạo thiên nhiên. Trong các tác phẩm thần thoại khác, việc tái tạo thiên nhiên, cuộc sống với các loài sinh vật thường là công việc của các vị thần phi thường, nhưng trong đoạn trích này lại là công lao của loài người, điều đó cho thấy con người cũng có những sức mạnh phi thường khi cần thiết chắc chắn sẽ được bộc lộ.

Truyện thơ kể về quá trình con người mở rộng đất đai. Qua đó, là bức tranh về công lao lớn của con người trong việc tái tạo thiên nhiên và khao khát chinh phục thiên nhiên của người xưa. Nó thể hiện quan điểm và cái nhìn của người xưa về thế giới tự nhiên, cũng như tình cảm yêu thương và ngưỡng mộ của tác giả đối với công lao của thế hệ tiền bối.

'Đi san mặt đất' trích 'Mẹ Trời, Mẹ Đất' là tác phẩm thần thoại bằng thơ nổi tiếng của người Lô Lô. Như những truyện thần thoại khác, tác phẩm nhằm giải thích hiện tượng tự nhiên và thể hiện ước mơ khám phá thế giới, chinh phục chúng của người Lô Lô. Bằng sự quan sát tinh tế và trí tưởng tượng phong phú, người Lô Lô đã sáng tạo ra những câu chuyện thần thoại bằng thơ sống động, đậm chất văn hóa.

Trong nhận thức của người Lô Lô xưa, quá trình hình thành thế giới là do bàn tay của con người. Dù nhận thức khá nguyên sơ, nhưng họ đã thể hiện ý thức cải tạo thiên nhiên để phục vụ cuộc sống. Tác phẩm như một bài hát khẳng định vai trò của con người trong quá trình tạo lập thế giới.

'Đi san mặt đất' tôn vinh công lao của con người trong công cuộc cải tạo thiên nhiên. Ngay từ đầu, ta cảm nhận được đặc điểm thần thoại thông qua không gian và thời gian. Người Lô Lô xưa đã mô tả thời gian, không gian sống của con người khi bầu trời và mặt đất còn chưa san phẳng một cách sống động, gần gũi. Thời gian được mô tả như dài đến vô tận 'Ngày xưa, từ rất xưa/ Người già không nhớ nổi/ Mấy trăm, mấy nghìn đời/ Ngày xưa, từ rất xưa/ Người trẻ không biết tới/ Mấy nghìn, mấy vạn năm'. Từ 'xưa' được lặp lại bốn lần, kết hợp với 'mấy trăm', 'mấy nghìn đời', 'mấy nghìn', 'mấy vạn năm' làm thời gian trở nên vô cùng bất tận. Không gian lịch sử của tác phẩm là không gian bản làng, không gian sinh tồn của cộng đồng, dân tộc, đặc biệt là không gian miền núi với thượng nguồn, núi non, cây cỏ 'Người mặt đất ăn chung/ Cùng đi và cùng ở/ Trồng bắp trên núi cao/ Uống nước từ bụng đá/ Người mặt đất sống chung/ Cùng ở và cùng đi'.

'Bầu trời nhìn chưa phẳng/ Mặt đất còn nhấp nhô' tác động đến cuộc sống và đi lại, buộc con người phải đi san phẳng để làm ăn. Cách diễn đạt này cũng thể hiện mong muốn tìm kiếm những vùng trời mới để mở rộng và chinh phục. Sự san phẳng bầu trời, mặt đất trở thành công việc chung, đòi hỏi sự hỗ trợ của muôn loài. Bằng ngôn từ tinh tế, thể thơ năm chữ và nhịp thơ linh hoạt, tác giả dân gian mô tả quá trình san mặt đất một cách sống động. Họ chọn trâu sừng cong, dài, đeo cái ách để trâu cày, bừa san mặt đất 'Kiếm con trâu sừng cong/ Chọn con trâu sừng dài/ Đẽo cho trâu cái ách/ Đục lỗ ách luồn dây. Chão dẻo làm dây cày/ Thừng dài làm dây bừa/ Trâu cày bừa san mặt đất'. Cách diễn đạt này giúp hình dung quá trình san mặt đất của người Lô Lô xưa, liên quan chặt chẽ đến con trâu - người làm nông, 'con trâu là đầu cơ nghiệp'.

Loài động vật được nhân hóa góp phần làm nổi bật tác phẩm. Trâu, chuột chũi, cóc, ếch đều tham gia vào quá trình đi san mặt đất 'Người tìm hang chuột chũi/ Gọi hắn, hắn rung râu/ 'Suốt ngày trong lòng đất/ Tôi có thấy trời đâu'/ Người lại tìm cóc, ếch/ Đứa tặc lưỡi ngồi nhìn/ Đứa thì kêu ộp oạp:/ 'Chân tay tôi đều ngắn/ San mặt đất sao nên?/ Để chúng tôi gọi lên/ Xin trời đổ nước xuống!'. Người Lô Lô chung tay san mặt đất để làm ăn, không ngại mệt nhọc, khó khăn, với niềm tin rằng đó là công việc của toàn bộ cộng đồng, muốn chinh phục thiên nhiên cần có sự đoàn kết 'Chẳng quản gì nhọc mệt/ San đất là việc chung', 'Giống nào cũng không đi/ Người gọi nhau làm lấy/ Nhiều sức, chung một lòng/ San mặt đất cho phẳng/ Nhiều tay chung một ý/ San mặt đất làm ăn'. Nếu thần thoại 'Thần Trụ Trời' của người Kinh thần linh là hình tượng trung tâm, thì trong 'Đi san mặt đất', con người đã trở thành chủ thể.

Qua từng dòng văn, tác giả thể hiện nguyên nhân và quá trình con người phải đi san phẳng bầu trời và mặt đất. Bằng trí tưởng tượng phong phú, người Lô Lô xưa đã làm cho thần thoại bằng thơ của họ trở nên sống động. Những câu thơ không chỉ thể hiện khao khát, ước mơ của nhân dân trong công cuộc chinh phục thiên nhiên, mà còn phản ánh cuộc sống sinh hoạt của người Lô Lô xưa một cách sâu sắc.

Thần thoại 'Đi san mặt đất' tiết lộ cái nhìn ngây thơ, hồn nhiên của người xưa về thế giới tự nhiên. Tác giả dân gian cũng truyền tải trong tác phẩm tình cảm yêu mến và ngưỡng mộ đối với công lao của thế hệ tiền bối. Tác phẩm đã mang đến cho người đọc cái nhìn mới về cách giải thích thế giới tự nhiên của người Lô Lô cổ đại.